| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī |
6. චතුබ්‍යූහහාරසම්‌පාතවිභාවනා
6. Catubyūhahārasampātavibhāvanā
68. යෙන යෙන ලක්‌ඛණහාරසම්‌පාතෙන සුත්‌තප්‌පදෙසත්‌ථා සමානලක්‌ඛණෙන ගහිතා, සො ලක්‌ඛණහාරසම්‌පාතො පරිපුණ්‌ණො, ‘‘කතමො චතුබ්‍යූහහාරසම්‌පාතො’’ති පුච්‌ඡිතබ්‌බත්‌තා ‘‘තත්‌ථ කතමො චතුබ්‍යූහො හාරසම්‌පාතො’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ තෙසු දෙසනාහාරසම්‌පාතාදීසු සොළසසු හාරසම්‌පාතෙසු කතමො සංවණ්‌ණනාවිසෙසො චතුබ්‍යූහහාරසම්‌පාතො නාමාති පුච්‌ඡති.
68. Yena yena lakkhaṇahārasampātena suttappadesatthā samānalakkhaṇena gahitā, so lakkhaṇahārasampāto paripuṇṇo, ‘‘katamo catubyūhahārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo catubyūho hārasampāto’’tiādi vuttaṃ. Tattha tesu desanāhārasampātādīsu soḷasasu hārasampātesu katamo saṃvaṇṇanāviseso catubyūhahārasampāto nāmāti pucchati.
‘‘කතමස්‌මිං සුත්‌තෙ කතමෙ නිරුත්‍යාධිප්‌පායනිදානපුබ්‌බාපරානුසන්‌ධයො නිද්‌ධාරිතා’’ති පුච්‌ඡිතබ්‌බත්‌තා ‘‘තස්‌මා’’තිආදි වුත්‌තං. ‘‘තස්‌මා රක්‌ඛිතචිත්‌තස්‌සා’’ති සුත්‌තප්‌පදෙසෙ ‘‘රක්‌ඛීයතෙ රක්‌ඛිත’’න්‌ති නිරුත්‌තිං ‘‘පරිපාලීයතී’’ති ඉමිනා පරියායෙන දස්‌සෙති, ඉතිසද්‌දස්‌ස ආද්‍යත්‌ථත්‌තා ‘‘චින්‌තෙතීති චිත්‌තං, අත්‌තනො සන්‌තානං චිනොතීති චිත්‌තං, පච්‌චයෙහි චිතන්‌ති චිත්‌තං, චිත්‌තවිචිත්‌තට්‌ඨෙන චිත්‌තං, චිත්‌තකරණට්‌ඨෙන චිත්‌තං, රක්‌ඛිතං චිත්‌තං යස්‌සාති රක්‌ඛිතචිත්‌තො. සම්‌මා සඞ්‌කප්‌පෙතීති සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො, ගාවො චරන්‌ති එත්‌ථාති ගොචරො, ගොචරො වියාති ගොචරො, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො ගොචරො අස්‌සාති සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පගොචරො. සම්‌මා පස්‌සතීති සම්‌මාදිට්‌ඨි, සම්‌මාදිට්‌ඨි පුරෙක්‌ඛාරො අස්‌සාති සම්‌මාදිට්‌ඨිපුරෙක්‌ඛාරො. ජානාතීති ඤත්‌වාන. උදයො ච වයො ච උදයබ්‌බයං. ථිනඤ්‌ච මිද්‌ධඤ්‌ච ථිනමිද්‌ධං, අභිභවතීති අභිභූ, ථිනමිද්‌ධං අභිභූති ථිනමිද්‌ධාභිභූ. භික්‌ඛතීති භික්‌ඛූ’’ති නිරුත්‌තිපි නීහරිතා. තෙනාහ – ‘‘ඉති-සද්‌දො ආද්‍යත්‌ථො’’ති (නෙත්‌ති. අට්‌ඨ. 68). එසා වුත්‌තප්‌පකාරා පඤ්‌ඤත්‌ති නිරුත්‌ති නාමාති නීහරිතා.
‘‘Katamasmiṃ sutte katame nirutyādhippāyanidānapubbāparānusandhayo niddhāritā’’ti pucchitabbattā ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’ti suttappadese ‘‘rakkhīyate rakkhita’’nti niruttiṃ ‘‘paripālīyatī’’ti iminā pariyāyena dasseti, itisaddassa ādyatthattā ‘‘cintetīti cittaṃ, attano santānaṃ cinotīti cittaṃ, paccayehi citanti cittaṃ, cittavicittaṭṭhena cittaṃ, cittakaraṇaṭṭhena cittaṃ, rakkhitaṃ cittaṃ yassāti rakkhitacitto. Sammā saṅkappetīti sammāsaṅkappo, gāvo caranti etthāti gocaro, gocaro viyāti gocaro, sammāsaṅkappo gocaro assāti sammāsaṅkappagocaro. Sammā passatīti sammādiṭṭhi, sammādiṭṭhi purekkhāro assāti sammādiṭṭhipurekkhāro. Jānātīti ñatvāna. Udayo ca vayo ca udayabbayaṃ. Thinañca middhañca thinamiddhaṃ, abhibhavatīti abhibhū, thinamiddhaṃ abhibhūti thinamiddhābhibhū. Bhikkhatīti bhikkhū’’ti niruttipi nīharitā. Tenāha – ‘‘iti-saddo ādyattho’’ti (netti. aṭṭha. 68). Esā vuttappakārā paññatti nirutti nāmāti nīharitā.
ඉධ සුත්‌තප්‌පදෙසෙ භගවතො කො අධිප්‌පායොති චෙ පුච්‌ඡෙය්‍ය, යෙ සප්‌පුරිසා සබ්‌බාහි දුග්‌ගතීහි පරිමුච්‌චිතුකාමා භවිස්‌සන්‌ති, තෙ සප්‌පුරිසා ධම්‌මචාරිනො රක්‌ඛිතචිත්‌තා භවිස්‌සන්‌තීති අයං අධිප්‌පායො. එත්‌ථ ‘‘තස්‌මා රක්‌ඛිතචිත්‌තස්‌සා’’තිආදිසුත්‌තප්‌පදෙසෙ භගවතො අධිප්‌පායොති නීහරිතබ්‌බො.
Idha suttappadese bhagavato ko adhippāyoti ce puccheyya, ye sappurisā sabbāhi duggatīhi parimuccitukāmā bhavissanti, te sappurisā dhammacārino rakkhitacittā bhavissantīti ayaṃ adhippāyo. Ettha ‘‘tasmā rakkhitacittassā’’tiādisuttappadese bhagavato adhippāyoti nīharitabbo.
‘‘කතමං නිදාන’’න්‌ති චෙ පුච්‌ඡෙය්‍ය, කොකාලිකො සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානෙසු ථෙරෙසු චිත්‌තං අරක්‌ඛිත්‌වා පදොසයිත්‌වා මහාපදුමනිරයෙ යස්‌මා උපපන්‌නො, යස්‌මා භගවා ච සතිආරක්‌ඛෙන සමන්‌නාගතො සබ්‌බා දුග්‌ගතියො ජහති, තස්‌මා ච සබ්‌බා දුග්‌ගතියො ජහිතුකාමො භික්‌ඛු සප්‌පුරිසො රක්‌ඛිතචිත්‌තො අස්‌ස භවෙය්‍යාති නිදානං නීහරිතබ්‌බං.
‘‘Katamaṃ nidāna’’nti ce puccheyya, kokāliko sāriputtamoggallānesu theresu cittaṃ arakkhitvā padosayitvā mahāpadumaniraye yasmā upapanno, yasmā bhagavā ca satiārakkhena samannāgato sabbā duggatiyo jahati, tasmā ca sabbā duggatiyo jahitukāmo bhikkhu sappuriso rakkhitacitto assa bhaveyyāti nidānaṃ nīharitabbaṃ.
‘‘කතමො පුබ්‌බාපරසන්‌ධී’’ති චෙ පුච්‌ඡෙය්‍ය, සුත්‌තම්‌හි ‘‘සතියා චිත්‌තං රක්‌ඛිතබ්‌බ’’න්‌ති යං වචනං වුත්‌තං, තෙන පුබ්‌බවචනෙන අයං ‘‘තස්‌මා රක්‌ඛිතචිත්‌තස්‌ස…පෙ.… සබ්‌බා දුග්‌ගතියො ජහෙ’’ති සුත්‌තප්‌පදෙසො අනුසන්‌ධි සංසන්‌දති සමෙතීති පුබ්‌බපරානුසන්‌ධි නිද්‌ධාරිතබ්‌බොති.
‘‘Katamo pubbāparasandhī’’ti ce puccheyya, suttamhi ‘‘satiyā cittaṃ rakkhitabba’’nti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, tena pubbavacanena ayaṃ ‘‘tasmā rakkhitacittassa…pe… sabbā duggatiyo jahe’’ti suttappadeso anusandhi saṃsandati sametīti pubbaparānusandhi niddhāritabboti.
‘‘එත්‌තකොව චතුබ්‍යූහහාරසම්‌පාතො පරිපුණ්‌ණො’’ති වත්‌තබ්‌බත්‌තා ‘‘නියුත්‌තො චතුබ්‍යූහො හාරසම්‌පාතො’’ති වුත්‌තං. යෙන යෙන සංවණ්‌ණනාවිසෙසභූතෙන චතුබ්‍යූහහාරසම්‌පාතෙන නිරුත්‍යාධිප්‌පායනිදානපුබ්‌බාපරානුසන්‌ධි නිද්‌ධාරිතබ්‌බො, සො සො සංවණ්‌ණනාවිසෙසභූතො චතුබ්‍යූහහාරසම්‌පාතො නියුත්‌තො යථාරහං නිද්‌ධාරෙත්‌වා යුජ්‌ජිතබ්‌බොති අත්‌ථො ගහෙතබ්‌බොති.
‘‘Ettakova catubyūhahārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto catubyūho hārasampāto’’ti vuttaṃ. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena catubyūhahārasampātena nirutyādhippāyanidānapubbāparānusandhi niddhāritabbo, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto catubyūhahārasampāto niyutto yathārahaṃ niddhāretvā yujjitabboti attho gahetabboti.
ඉති චතුබ්‍යූහහාරසම්‌පාතෙ සත්‌තිබලානුරූපා රචිතා
Iti catubyūhahārasampāte sattibalānurūpā racitā
විභාවනා නිට්‌ඨිතා.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
පණ්‌ඩිතෙහි පන…පෙ.… ගහෙතබ්‌බොති.
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / නෙත්‌තිප්‌පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi / 6. චතුබ්‍යූහහාරසම්‌පාතො • 6. Catubyūhahārasampāto
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 6. චතුබ්‍යූහහාරසම්‌පාතවණ්‌ණනා • 6. Catubyūhahārasampātavaṇṇanā
