| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
6. චතුබ්‍යූහහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා
6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
25. හාරානන්‌ති නිද්‌ධාරණෙ සාමිවචනං. හාරෙසු ඉමස්‌ස චතුබ්‍යූහහාරස්‌ස විසෙසතො සුත්‌තස්‌ස බ්‍යඤ්‌ජනවිචයභාවතොති යොජනා. තෙන වුත්‌තං ‘‘බ්‍යඤ්‌ජන…පෙ.… දස්‌සෙතී’’ති. යායාති නිරුත්‌තියා.
25.Hārānanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Hāresu imassa catubyūhahārassa visesato suttassa byañjanavicayabhāvatoti yojanā. Tena vuttaṃ ‘‘byañjana…pe… dassetī’’ti. Yāyāti niruttiyā.
යථාරහන්‌ති සංවණ්‌ණියමානෙ සුත්‌තෙ යං යං අරහති නිබ්‌බචනං වත්‌තුං, තංතංලොකසමඤ්‌ඤානුරොධෙනෙව. පුබ්‌බභාගපටිපදා සම්‌පාදෙත්‌වා පච්‌ඡා සච්‌චාභිසමයං පාපුණාතීති ආහ ‘‘සම්‌මුති…පෙ.… හොතී’’ති, තංතංපඤ්‌ඤත්‌තිග්‌ගහණමුඛෙන පරමත්‌ථග්‌ගහණං හොතීති එවං වා ඉමිනා සම්‌බන්‌ධො.
Yathārahanti saṃvaṇṇiyamāne sutte yaṃ yaṃ arahati nibbacanaṃ vattuṃ, taṃtaṃlokasamaññānurodheneva. Pubbabhāgapaṭipadā sampādetvā pacchā saccābhisamayaṃ pāpuṇātīti āha ‘‘sammuti…pe… hotī’’ti, taṃtaṃpaññattiggahaṇamukhena paramatthaggahaṇaṃ hotīti evaṃ vā iminā sambandho.
යමිදං අනින්‌ද්‍රියබද්‌ධරූපසන්‌තානං සන්‌ධාය ‘‘උභයමන්‌තරෙනා’’ති ඉධ වුත්‌තං. ඔතරණහාරෙ (නෙත්‌ති. අට්‌ඨ. 42 ආදයො) පනස්‌ස ද්‌වාරප්‌පවත්‌තඵස්‌සාදිධම්‌මෙ සන්‌ධාය වුත්‌තභාවං දස්‌සෙතුං ‘‘උභයමන්‌තරෙනාති ඵස්‌සසමුදිතෙසු ධම්‌මෙසූ’’ති අත්‌ථො වුත්‌තො. අට්‌ඨකථාචරියා පනාහු ‘‘අන්‌තරෙනාති වචනං පන විකප්‌පන්‌තරදීපන’’න්‌ති. තස්‌මා අයමෙත්‌ථ අත්‌ථො – න ඉමං ලොකං, න හුරං ලොකං, අථ ඛො උභයමන්‌තරෙනාති. අපරො විකප්‌පො – උභයමන්‌තරෙනාති වා වචනං විකප්‌පන්‌තරාභාවදීපනං. තස්‌සත්‌ථො – න ඉමං ලොකං, න හුරං ලොකං නිස්‌සාය ඣායති ඣායී, උභයමන්‌තරෙන පන අඤ්‌ඤං ඨානං අත්‌ථීති.
Yamidaṃ anindriyabaddharūpasantānaṃ sandhāya ‘‘ubhayamantarenā’’ti idha vuttaṃ. Otaraṇahāre (netti. aṭṭha. 42 ādayo) panassa dvārappavattaphassādidhamme sandhāya vuttabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘ubhayamantarenāti phassasamuditesu dhammesū’’ti attho vutto. Aṭṭhakathācariyā panāhu ‘‘antarenāti vacanaṃ pana vikappantaradīpana’’nti. Tasmā ayamettha attho – na imaṃ lokaṃ, na huraṃ lokaṃ, atha kho ubhayamantarenāti. Aparo vikappo – ubhayamantarenāti vā vacanaṃ vikappantarābhāvadīpanaṃ. Tassattho – na imaṃ lokaṃ, na huraṃ lokaṃ nissāya jhāyati jhāyī, ubhayamantarena pana aññaṃ ṭhānaṃ atthīti.
යෙපි ච ‘‘අන්‌තරාපරිනිබ්‌බායී, සම්‌භවෙසී’’ති ච ඉමෙසං සුත්‌තපදානං අත්‌ථං මිච්‌ඡා ගහෙත්‌වා අත්‌ථි එව අන්‌තරාභවොති වදන්‌ති, තෙපි යස්‌මා අවිහාදීසු තත්‌ථ තත්‌ථ ආයුවෙමජ්‌ඣං අනතික්‌කමිත්‌වා අන්‌තරා අග්‌ගමග්‌ගාධිගමෙන අනවසෙසකිලෙසපරිනිබ්‌බානෙන පරිනිබ්‌බායන්‌තීති අන්‌තරාපරිනිබ්‌බායී, න අන්‌තරාභවභූතොති පුරිමස්‌ස සුත්‌තපදස්‌ස අත්‌ථො. පච්‌ඡිමස්‌ස ච යෙ භූතා එව, න පුන භවිස්‌සන්‌ති, තෙ හි (කථා. අනුටී. 507) ඛීණාසවා, පුරිමපදෙහි ‘‘භූතා’’ති වුත්‌තා. තබ්‌බිපරීතතාය සම්‌භවං එසන්‌තීති සම්‌භවෙසිනො. අප්‌පහීනභවසංයොජනත්‌තා සෙක්‌ඛා, පුථුජ්‌ජනා ච. චතූසු වා යොනීසු අණ්‌ඩජජලාබුජසත්‌තා යාව අණ්‌ඩකොසං, වත්‌ථිකොසඤ්‌ච න භින්‌දන්‌ති, තාව සම්‌භවෙසී නාම. අණ්‌ඩකොසතො, වත්‌ථිකොසතො ච බහි නික්‌ඛන්‌තා භූතා නාම. සංසෙදජඔපපාතිකා ච පඨමචිත්‌තක්‌ඛණෙ සම්‌භවෙසී නාම, දුතියචිත්‌තක්‌ඛණතො පට්‌ඨාය භූතා නාම. යෙන වා ඉරියාපථෙන ජායන්‌ති, යාව තතො අඤ්‌ඤං න පාපුණන්‌ති, තාව සම්‌භවෙසී, තතො පරං භූතාති අත්‌ථො, තස්‌මා නත්‌ථීති පටික්‌ඛිපිතබ්‌බං. සති හි උජුකෙ පාළිඅනුගතෙ අත්‌ථෙ කිං අනිද්‌ධාරිතසාමත්‌ථියෙන අන්‌තරාභවෙන අත්‌තභාවපරිකප්‌පිතෙන පයොජනන්‌ති.
Yepi ca ‘‘antarāparinibbāyī, sambhavesī’’ti ca imesaṃ suttapadānaṃ atthaṃ micchā gahetvā atthi eva antarābhavoti vadanti, tepi yasmā avihādīsu tattha tattha āyuvemajjhaṃ anatikkamitvā antarā aggamaggādhigamena anavasesakilesaparinibbānena parinibbāyantīti antarāparinibbāyī, na antarābhavabhūtoti purimassa suttapadassa attho. Pacchimassa ca ye bhūtā eva, na puna bhavissanti, te hi (kathā. anuṭī. 507) khīṇāsavā, purimapadehi ‘‘bhūtā’’ti vuttā. Tabbiparītatāya sambhavaṃ esantīti sambhavesino. Appahīnabhavasaṃyojanattā sekkhā, puthujjanā ca. Catūsu vā yonīsu aṇḍajajalābujasattā yāva aṇḍakosaṃ, vatthikosañca na bhindanti, tāva sambhavesī nāma. Aṇḍakosato, vatthikosato ca bahi nikkhantā bhūtā nāma. Saṃsedajaopapātikā ca paṭhamacittakkhaṇe sambhavesī nāma, dutiyacittakkhaṇato paṭṭhāya bhūtā nāma. Yena vā iriyāpathena jāyanti, yāva tato aññaṃ na pāpuṇanti, tāva sambhavesī, tato paraṃ bhūtāti attho, tasmā natthīti paṭikkhipitabbaṃ. Sati hi ujuke pāḷianugate atthe kiṃ aniddhāritasāmatthiyena antarābhavena attabhāvaparikappitena payojananti.
යං පන යෙ ‘‘සන්‌තානවසෙන පවත්‌තමානානං ධම්‌මානං අවිච්‌ඡෙදෙන දෙසන්‌තරෙසු පාතුභාවො දිට්‌ඨො. යථා තං වීහිආදිඅවිඤ්‌ඤාණකසන්‌තානෙ, එවං සවිඤ්‌ඤාණකසන්‌තානෙපි අවිච්‌ඡෙදෙන දෙසන්‌තරෙසු පාතුභාවෙන භවිතබ්‌බං. අයඤ්‌ච නයො සති අන්‌තරාභවෙ යුජ්‌ජති, නාඤ්‌ඤථා’’ති යුත්‌තිං වදන්‌ති. තෙහි ඉද්‌ධිමතො චෙතොවසිප්‌පත්‌තස්‌ස චිත්‌තානුගතිකං කායං අධිට්‌ඨහන්‌තස්‌ස ඛණෙන බ්‍රහ්‌මලොකතො ඉධූපසඞ්‌කමනෙ, ඉතො වා බ්‍රහ්‌මලොකගමනෙ යුත්‌ති වත්‌තබ්‌බා. යදි සබ්‌බත්‌ථෙව විච්‌ඡින්‌නදෙසෙ ධම්‌මානං පවත්‌ති න ඉච්‌ඡිතා, යදිපි සියා ‘‘ඉද්‌ධිවිසයො අචින්‌තෙය්‍යො’’ති, තං ඉධාපි සමානං ‘‘කම්‌මවිපාකො අචින්‌තෙය්‍යො’’ති වචනතො, තස්‌මා තං තෙසං මතිමත්‌තමෙව. අචින්‌තෙය්‍යසභාවා හි සභාවධම්‌මා, තෙ කත්‌ථචි පච්‌චයවිසෙසෙන විච්‌ඡින්‌නදෙසෙ පාතුභවන්‌ති, කත්‌ථචි අවිච්‌ඡින්‌නදෙසෙ ච. තථා හි මුඛඝොසාදීහි අඤ්‌ඤස්‌මිං දෙසෙ ආදාසපබ්‌බතප්‌පදෙසාදිකෙ පටිබිම්‌බපටිඝොසාදිකං පච්‌චයුප්‌පන්‌නං නිබ්‌බත්‌තමානං දිස්‌සති, තස්‌මා න සබ්‌බං සබ්‌බත්‌ථ උපනෙතබ්‌බන්‌ති අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො. විත්‌ථාරතො පන පටිබිම්‌බස්‌ස උදාහරණභාවසාධනාදිකො අන්‌තරාභවවිචාරො කථාවත්‌ථුප්‌පකරණස්‌සටීකායං (කථා. අනුටී. 507) ගහෙතබ්‌බො.
Yaṃ pana ye ‘‘santānavasena pavattamānānaṃ dhammānaṃ avicchedena desantaresu pātubhāvo diṭṭho. Yathā taṃ vīhiādiaviññāṇakasantāne, evaṃ saviññāṇakasantānepi avicchedena desantaresu pātubhāvena bhavitabbaṃ. Ayañca nayo sati antarābhave yujjati, nāññathā’’ti yuttiṃ vadanti. Tehi iddhimato cetovasippattassa cittānugatikaṃ kāyaṃ adhiṭṭhahantassa khaṇena brahmalokato idhūpasaṅkamane, ito vā brahmalokagamane yutti vattabbā. Yadi sabbattheva vicchinnadese dhammānaṃ pavatti na icchitā, yadipi siyā ‘‘iddhivisayo acinteyyo’’ti, taṃ idhāpi samānaṃ ‘‘kammavipāko acinteyyo’’ti vacanato, tasmā taṃ tesaṃ matimattameva. Acinteyyasabhāvā hi sabhāvadhammā, te katthaci paccayavisesena vicchinnadese pātubhavanti, katthaci avicchinnadese ca. Tathā hi mukhaghosādīhi aññasmiṃ dese ādāsapabbatappadesādike paṭibimbapaṭighosādikaṃ paccayuppannaṃ nibbattamānaṃ dissati, tasmā na sabbaṃ sabbattha upanetabbanti ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana paṭibimbassa udāharaṇabhāvasādhanādiko antarābhavavicāro kathāvatthuppakaraṇassaṭīkāyaṃ (kathā. anuṭī. 507) gahetabbo.
අපරෙ පන ‘‘ඉධාති කාමභවො, හුරන්‌ති අරූපභවො, උභයමන්‌තරෙනාති රූපභවො වුත්‌තො’’ති වදන්‌ති, ‘‘ඉධාති පච්‌චයධම්‌මා, හුරන්‌ති පච්‌චයුප්‌පන්‌නධම්‌මා, උභයමන්‌තරෙනාති පණ්‌ණත්‌තිධම්‌මා වුත්‌තා’’ති ච වදන්‌ති, තං සබ්‌බඅට්‌ඨකථාසු නත්‌ථි, තස්‌මා වුත්‌තනයෙනෙව අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. අවසිට්‌ඨං රූපන්‌ති ආපොධාතුආකාසධාතූහි සද්‌ධිං ලක්‌ඛණරූපානි, ඔජඤ්‌ච සන්‌ධායාහ අනින්‌ද්‍රියබද්‌ධරූපස්‌ස අධිප්‌පෙතත්‌තා. තස්‌ස ඛීණාසවස්‌ස තං නිබ්‌බානාරම්‌මණං චිත්‌තං න ජානන්‌ති න ඤායන්‌ති ‘‘ඣායමානා’’ති වුත්‌තත්‌තා. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
Apare pana ‘‘idhāti kāmabhavo, huranti arūpabhavo, ubhayamantarenāti rūpabhavo vutto’’ti vadanti, ‘‘idhāti paccayadhammā, huranti paccayuppannadhammā, ubhayamantarenāti paṇṇattidhammā vuttā’’ti ca vadanti, taṃ sabbaaṭṭhakathāsu natthi, tasmā vuttanayeneva attho veditabbo. Avasiṭṭhaṃ rūpanti āpodhātuākāsadhātūhi saddhiṃ lakkhaṇarūpāni, ojañca sandhāyāha anindriyabaddharūpassa adhippetattā. Tassa khīṇāsavassa taṃ nibbānārammaṇaṃ cittaṃ na jānanti na ñāyanti ‘‘jhāyamānā’’ti vuttattā. Sesaṃ suviññeyyameva.
චතුබ්‍යූහහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / නෙත්‌තිප්‌පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi / 6. චතුබ්‍යූහහාරවිභඞ්‌ගො • 6. Catubyūhahāravibhaṅgo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 6. චතුබ්‍යූහහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī / 6. චතුබ්‍යූහහාරවිභඞ්‌ගවිභාවනා • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavibhāvanā
