| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਟੀਕਾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
੬. ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
੨੫. ਹਾਰਾਨਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਣੇ ਸਾਮਿવਚਨਂ। ਹਾਰੇਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਸ੍ਸ વਿਸੇਸਤੋ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨવਿਚਯਭਾવਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਬ੍ਯਞ੍ਜਨ…ਪੇ॰… ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿ। ਯਾਯਾਤਿ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯਾ।
25.Hārānanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Hāresu imassa catubyūhahārassa visesato suttassa byañjanavicayabhāvatoti yojanā. Tena vuttaṃ ‘‘byañjana…pe… dassetī’’ti. Yāyāti niruttiyā.
ਯਥਾਰਹਨ੍ਤਿ ਸਂવਣ੍ਣਿਯਮਾਨੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯਂ ਯਂ ਅਰਹਤਿ ਨਿਬ੍ਬਚਨਂ વਤ੍ਤੁਂ, ਤਂਤਂਲੋਕਸਮਞ੍ਞਾਨੁਰੋਧੇਨੇવ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯਂ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮ੍ਮੁਤਿ…ਪੇ॰… ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ਤਂਤਂਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਗ੍ਗਹਣਮੁਖੇਨ ਪਰਮਤ੍ਥਗ੍ਗਹਣਂ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਂ વਾ ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
Yathārahanti saṃvaṇṇiyamāne sutte yaṃ yaṃ arahati nibbacanaṃ vattuṃ, taṃtaṃlokasamaññānurodheneva. Pubbabhāgapaṭipadā sampādetvā pacchā saccābhisamayaṃ pāpuṇātīti āha ‘‘sammuti…pe… hotī’’ti, taṃtaṃpaññattiggahaṇamukhena paramatthaggahaṇaṃ hotīti evaṃ vā iminā sambandho.
ਯਮਿਦਂ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਰੂਪਸਨ੍ਤਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨਾ’’ਤਿ ਇਧ વੁਤ੍ਤਂ। ਓਤਰਣਹਾਰੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੪੨ ਆਦਯੋ) ਪਨਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਫਸ੍ਸਾਦਿਧਮ੍ਮੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨਾਤਿ ਫਸ੍ਸਸਮੁਦਿਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਾ ਪਨਾਹੁ ‘‘ਅਨ੍ਤਰੇਨਾਤਿ વਚਨਂ ਪਨ વਿਕਪ੍ਪਨ੍ਤਰਦੀਪਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ਨ ਇਮਂ ਲੋਕਂ, ਨ ਹੁਰਂ ਲੋਕਂ, ਅਥ ਖੋ ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨਾਤਿ। ਅਪਰੋ વਿਕਪ੍ਪੋ – ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨਾਤਿ વਾ વਚਨਂ વਿਕਪ੍ਪਨ੍ਤਰਾਭਾવਦੀਪਨਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਨ ਇਮਂ ਲੋਕਂ, ਨ ਹੁਰਂ ਲੋਕਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ, ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨ ਪਨ ਅਞ੍ਞਂ ਠਾਨਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ।
Yamidaṃ anindriyabaddharūpasantānaṃ sandhāya ‘‘ubhayamantarenā’’ti idha vuttaṃ. Otaraṇahāre (netti. aṭṭha. 42 ādayo) panassa dvārappavattaphassādidhamme sandhāya vuttabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘ubhayamantarenāti phassasamuditesu dhammesū’’ti attho vutto. Aṭṭhakathācariyā panāhu ‘‘antarenāti vacanaṃ pana vikappantaradīpana’’nti. Tasmā ayamettha attho – na imaṃ lokaṃ, na huraṃ lokaṃ, atha kho ubhayamantarenāti. Aparo vikappo – ubhayamantarenāti vā vacanaṃ vikappantarābhāvadīpanaṃ. Tassattho – na imaṃ lokaṃ, na huraṃ lokaṃ nissāya jhāyati jhāyī, ubhayamantarena pana aññaṃ ṭhānaṃ atthīti.
ਯੇਪਿ ਚ ‘‘ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ, ਸਮ੍ਭવੇਸੀ’’ਤਿ ਚ ਇਮੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥਂ ਮਿਚ੍ਛਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਿ ਏવ ਅਨ੍ਤਰਾਭવੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤੇਪਿ ਯਸ੍ਮਾ ਅવਿਹਾਦੀਸੁ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਆਯੁવੇਮਜ੍ਝਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਾ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮੇਨ ਅਨવਸੇਸਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ, ਨ ਅਨ੍ਤਰਾਭવਭੂਤੋਤਿ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚ ਯੇ ਭੂਤਾ ਏવ, ਨ ਪੁਨ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਹਿ (ਕਥਾ॰ ਅਨੁਟੀ॰ ੫੦੭) ਖੀਣਾਸવਾ, ਪੁਰਿਮਪਦੇਹਿ ‘‘ਭੂਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤਤਾਯ ਸਮ੍ਭવਂ ਏਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਭવੇਸਿਨੋ। ਅਪ੍ਪਹੀਨਭવਸਂਯੋਜਨਤ੍ਤਾ ਸੇਕ੍ਖਾ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ ਚ। ਚਤੂਸੁ વਾ ਯੋਨੀਸੁ ਅਣ੍ਡਜਜਲਾਬੁਜਸਤ੍ਤਾ ਯਾવ ਅਣ੍ਡਕੋਸਂ, વਤ੍ਥਿਕੋਸਞ੍ਚ ਨ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਸਮ੍ਭવੇਸੀ ਨਾਮ। ਅਣ੍ਡਕੋਸਤੋ, વਤ੍ਥਿਕੋਸਤੋ ਚ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ ਭੂਤਾ ਨਾਮ। ਸਂਸੇਦਜਓਪਪਾਤਿਕਾ ਚ ਪਠਮਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇ ਸਮ੍ਭવੇਸੀ ਨਾਮ, ਦੁਤਿਯਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਭੂਤਾ ਨਾਮ। ਯੇਨ વਾ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਯਾવ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਸਮ੍ਭવੇਸੀ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਭੂਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਤਿ ਹਿ ਉਜੁਕੇ ਪਾਲ਼ਿਅਨੁਗਤੇ ਅਤ੍ਥੇ ਕਿਂ ਅਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਸਾਮਤ੍ਥਿਯੇਨ ਅਨ੍ਤਰਾਭવੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤੇਨ ਪਯੋਜਨਨ੍ਤਿ।
Yepi ca ‘‘antarāparinibbāyī, sambhavesī’’ti ca imesaṃ suttapadānaṃ atthaṃ micchā gahetvā atthi eva antarābhavoti vadanti, tepi yasmā avihādīsu tattha tattha āyuvemajjhaṃ anatikkamitvā antarā aggamaggādhigamena anavasesakilesaparinibbānena parinibbāyantīti antarāparinibbāyī, na antarābhavabhūtoti purimassa suttapadassa attho. Pacchimassa ca ye bhūtā eva, na puna bhavissanti, te hi (kathā. anuṭī. 507) khīṇāsavā, purimapadehi ‘‘bhūtā’’ti vuttā. Tabbiparītatāya sambhavaṃ esantīti sambhavesino. Appahīnabhavasaṃyojanattā sekkhā, puthujjanā ca. Catūsu vā yonīsu aṇḍajajalābujasattā yāva aṇḍakosaṃ, vatthikosañca na bhindanti, tāva sambhavesī nāma. Aṇḍakosato, vatthikosato ca bahi nikkhantā bhūtā nāma. Saṃsedajaopapātikā ca paṭhamacittakkhaṇe sambhavesī nāma, dutiyacittakkhaṇato paṭṭhāya bhūtā nāma. Yena vā iriyāpathena jāyanti, yāva tato aññaṃ na pāpuṇanti, tāva sambhavesī, tato paraṃ bhūtāti attho, tasmā natthīti paṭikkhipitabbaṃ. Sati hi ujuke pāḷianugate atthe kiṃ aniddhāritasāmatthiyena antarābhavena attabhāvaparikappitena payojananti.
ਯਂ ਪਨ ਯੇ ‘‘ਸਨ੍ਤਾਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅવਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਦੇਸਨ੍ਤਰੇਸੁ ਪਾਤੁਭਾવੋ ਦਿਟ੍ਠੋ। ਯਥਾ ਤਂ વੀਹਿਆਦਿਅવਿਞ੍ਞਾਣਕਸਨ੍ਤਾਨੇ, ਏવਂ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਸਨ੍ਤਾਨੇਪਿ ਅવਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਦੇਸਨ੍ਤਰੇਸੁ ਪਾਤੁਭਾવੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਞ੍ਚ ਨਯੋ ਸਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾਭવੇ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਨਾਞ੍ਞਥਾ’’ਤਿ ਯੁਤ੍ਤਿਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਤੇਹਿ ਇਦ੍ਧਿਮਤੋ ਚੇਤੋવਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਗਤਿਕਂ ਕਾਯਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਖਣੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਤੋ ਇਧੂਪਸਙ੍ਕਮਨੇ, ਇਤੋ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਗਮਨੇ ਯੁਤ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਯਦਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥੇવ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਦੇਸੇ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿ ਨ ਇਚ੍ਛਿਤਾ, ਯਦਿਪਿ ਸਿਯਾ ‘‘ਇਦ੍ਧਿવਿਸਯੋ ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ, ਤਂ ਇਧਾਪਿ ਸਮਾਨਂ ‘‘ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ વਚਨਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਤੇਸਂ ਮਤਿਮਤ੍ਤਮੇવ। ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਸਭਾવਾ ਹਿ ਸਭਾવਧਮ੍ਮਾ, ਤੇ ਕਤ੍ਥਚਿ ਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸੇਨ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਦੇਸੇ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ, ਕਤ੍ਥਚਿ ਅવਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਦੇਸੇ ਚ। ਤਥਾ ਹਿ ਮੁਖਘੋਸਾਦੀਹਿ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਦੇਸੇ ਆਦਾਸਪਬ੍ਬਤਪ੍ਪਦੇਸਾਦਿਕੇ ਪਟਿਬਿਮ੍ਬਪਟਿਘੋਸਾਦਿਕਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਾਨਂ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਪਨੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਪਟਿਬਿਮ੍ਬਸ੍ਸ ਉਦਾਹਰਣਭਾવਸਾਧਨਾਦਿਕੋ ਅਨ੍ਤਰਾਭવવਿਚਾਰੋ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸਟੀਕਾਯਂ (ਕਥਾ॰ ਅਨੁਟੀ॰ ੫੦੭) ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
Yaṃ pana ye ‘‘santānavasena pavattamānānaṃ dhammānaṃ avicchedena desantaresu pātubhāvo diṭṭho. Yathā taṃ vīhiādiaviññāṇakasantāne, evaṃ saviññāṇakasantānepi avicchedena desantaresu pātubhāvena bhavitabbaṃ. Ayañca nayo sati antarābhave yujjati, nāññathā’’ti yuttiṃ vadanti. Tehi iddhimato cetovasippattassa cittānugatikaṃ kāyaṃ adhiṭṭhahantassa khaṇena brahmalokato idhūpasaṅkamane, ito vā brahmalokagamane yutti vattabbā. Yadi sabbattheva vicchinnadese dhammānaṃ pavatti na icchitā, yadipi siyā ‘‘iddhivisayo acinteyyo’’ti, taṃ idhāpi samānaṃ ‘‘kammavipāko acinteyyo’’ti vacanato, tasmā taṃ tesaṃ matimattameva. Acinteyyasabhāvā hi sabhāvadhammā, te katthaci paccayavisesena vicchinnadese pātubhavanti, katthaci avicchinnadese ca. Tathā hi mukhaghosādīhi aññasmiṃ dese ādāsapabbatappadesādike paṭibimbapaṭighosādikaṃ paccayuppannaṃ nibbattamānaṃ dissati, tasmā na sabbaṃ sabbattha upanetabbanti ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana paṭibimbassa udāharaṇabhāvasādhanādiko antarābhavavicāro kathāvatthuppakaraṇassaṭīkāyaṃ (kathā. anuṭī. 507) gahetabbo.
ਅਪਰੇ ਪਨ ‘‘ਇਧਾਤਿ ਕਾਮਭવੋ, ਹੁਰਨ੍ਤਿ ਅਰੂਪਭવੋ, ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨਾਤਿ ਰੂਪਭવੋ વੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ‘‘ਇਧਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ, ਹੁਰਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਾ, ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨਾਤਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅવਸਿਟ੍ਠਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਆਪੋਧਾਤੁਆਕਾਸਧਾਤੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਲਕ੍ਖਣਰੂਪਾਨਿ, ਓਜਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਰੂਪਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਨ ਞਾਯਨ੍ਤਿ ‘‘ਝਾਯਮਾਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Apare pana ‘‘idhāti kāmabhavo, huranti arūpabhavo, ubhayamantarenāti rūpabhavo vutto’’ti vadanti, ‘‘idhāti paccayadhammā, huranti paccayuppannadhammā, ubhayamantarenāti paṇṇattidhammā vuttā’’ti ca vadanti, taṃ sabbaaṭṭhakathāsu natthi, tasmā vuttanayeneva attho veditabbo. Avasiṭṭhaṃ rūpanti āpodhātuākāsadhātūhi saddhiṃ lakkhaṇarūpāni, ojañca sandhāyāha anindriyabaddharūpassa adhippetattā. Tassa khīṇāsavassa taṃ nibbānārammaṇaṃ cittaṃ na jānanti na ñāyanti ‘‘jhāyamānā’’ti vuttattā. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਪਾਲ਼ਿ • Nettippakaraṇapāḷi / ੬. ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ੬. ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਿਨੀ • Nettivibhāvinī / ੬. ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਿਭਾવਨਾ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavibhāvanā
