Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
൬. ചതുബ്യൂഹഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ
6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
൨൫. തത്ഥ കതമോ ചതുബ്യൂഹോ ഹാരോതി ചതുബ്യൂഹഹാരവിഭങ്ഗോ. തത്ഥ ബ്യഞ്ജനേന സുത്തസ്സ നേരുത്തഞ്ച അധിപ്പായോ ച നിദാനഞ്ച പുബ്ബാപരസന്ധി ച ഗവേസിതബ്ബോതി സങ്ഖേപേന താവ ചതുബ്യൂഹം ദസ്സേതി. ‘‘ബ്യഞ്ജനേനാ’’തി ഇമിനാ ഹാരാനം സുത്തസ്സ ബ്യഞ്ജനവിചയഭാവതോ ബ്യഞ്ജനമുഖേനേവ ഏതേ ചതുബ്യൂഹഹാരപദത്ഥാ നിദ്ധാരേതബ്ബാതി ദസ്സേതി. നേരുത്തന്തി നിരുത്തം നിബ്ബചനന്തി അത്ഥോ. നിരുത്തമേവ നേരുത്തം. തേനേവാഹ – ‘‘യാ നിരുത്തിപദസംഹിതാ’’തി. തസ്സത്ഥോ – യാ നിരുത്തി, ഇദം നേരുത്തം. കാ പന സാ നിരുത്തി? പദസംഹിതാതി പദേസു സംഹിതാ യുത്താ, ലിങ്ഗവചനകാലസാധനപുരിസാദിവിസേസയോഗേന യോ യോ അത്ഥോ യഥാ യഥാ വത്തബ്ബോ, തഥാ തഥാ പവത്തസഭാവനിരുത്തീതി അത്ഥോ. തഥാ ഹി വുത്തം ‘‘യം ധമ്മാനം നാമസോ ഞാണ’’ന്തി.
25.Tattha katamo catubyūho hāroti catubyūhahāravibhaṅgo. Tattha byañjanena suttassa neruttañca adhippāyo ca nidānañca pubbāparasandhi ca gavesitabboti saṅkhepena tāva catubyūhaṃ dasseti. ‘‘Byañjanenā’’ti iminā hārānaṃ suttassa byañjanavicayabhāvato byañjanamukheneva ete catubyūhahārapadatthā niddhāretabbāti dasseti. Neruttanti niruttaṃ nibbacananti attho. Niruttameva neruttaṃ. Tenevāha – ‘‘yā niruttipadasaṃhitā’’ti. Tassattho – yā nirutti, idaṃ neruttaṃ. Kā pana sā nirutti? Padasaṃhitāti padesu saṃhitā yuttā, liṅgavacanakālasādhanapurisādivisesayogena yo yo attho yathā yathā vattabbo, tathā tathā pavattasabhāvaniruttīti attho. Tathā hi vuttaṃ ‘‘yaṃ dhammānaṃ nāmaso ñāṇa’’nti.
തത്ഥ യന്തി ഹേതുഅത്ഥേ നിപാതോ, യായ കാരണഭൂതായാതി അത്ഥോ. ധമ്മാനന്തി ഞേയ്യധമ്മാനം. നാമസോതി പഥവീ ഫസ്സോ ഖന്ധാ ധാതു തിസ്സോ ഫുസ്സോതി ഏവമാദിനാമവിസേസേന ഞാണം പവത്തതി, അയം സഭാവനിരുത്തി നാമ. പഥവീതി ഹി ഏവമാദികം സദ്ദം ഗഹേത്വാ തതോ പരം സങ്കേതദ്വാരേന തദത്ഥപടിപത്തി തംതംഅനിയതനാമപഞ്ഞത്തിഗ്ഗഹണവസേനേവ ഹോതീതി. അഥ വാ പദസംഹിതാതി പദേന സംഹിതാ . പദതോ ഹി പദത്ഥാവബോധോ. സോ പനസ്സ അത്ഥേ പവത്തിനിമിത്തഭൂതായ പഞ്ഞത്തിയാ ഗഹിതായ ഏവ ഹോതീതി സാ പന പഞ്ഞത്തി നിരുത്തിസങ്ഖാതപദേന സംഹിതാ പദത്ഥം ബോധേതീതി പദസംഹിതാതി വുത്താ. ‘‘യദാ ഹി ഭിക്ഖൂ’’തിആദിനാ ‘‘ധമ്മാനം നാമസോ ഞാണ’’ന്തി പദസ്സ അത്ഥം വിവരതി.
Tattha yanti hetuatthe nipāto, yāya kāraṇabhūtāyāti attho. Dhammānanti ñeyyadhammānaṃ. Nāmasoti pathavī phasso khandhā dhātu tisso phussoti evamādināmavisesena ñāṇaṃ pavattati, ayaṃ sabhāvanirutti nāma. Pathavīti hi evamādikaṃ saddaṃ gahetvā tato paraṃ saṅketadvārena tadatthapaṭipatti taṃtaṃaniyatanāmapaññattiggahaṇavaseneva hotīti. Atha vā padasaṃhitāti padena saṃhitā . Padato hi padatthāvabodho. So panassa atthe pavattinimittabhūtāya paññattiyā gahitāya eva hotīti sā pana paññatti niruttisaṅkhātapadena saṃhitā padatthaṃ bodhetīti padasaṃhitāti vuttā. ‘‘Yadā hi bhikkhū’’tiādinā ‘‘dhammānaṃ nāmaso ñāṇa’’nti padassa atthaṃ vivarati.
തത്ഥ അത്ഥസ്സാതി സദ്ദാഭിധേയ്യസ്സ അത്ഥസ്സ. നാമം ജാനാതീതി നാമപഞ്ഞത്തിവസേന അയം നാമാതി നാമം ജാനാതി. ധമ്മസ്സാതി സഭാവധമ്മസ്സ. തഥാ തഥാ നം അഭിനിരോപേതീതി യോ യോ അത്ഥോ ധമ്മോ ച യഥാ യഥാ ച വോഹരിതബ്ബോ, തഥാ തഥാ നം നാമം വോഹാരം അഭിനിരോപേതി ദേസേതീതി അത്ഥോ. ഏത്താവതാ ച അയം ഭിക്ഖു അത്ഥകുസലോ യാവ അനേകാധിവചനകുസലോതി വുച്ചതീതി സമ്ബന്ധിതബ്ബം.
Tattha atthassāti saddābhidheyyassa atthassa. Nāmaṃ jānātīti nāmapaññattivasena ayaṃ nāmāti nāmaṃ jānāti. Dhammassāti sabhāvadhammassa. Tathātathā naṃ abhiniropetīti yo yo attho dhammo ca yathā yathā ca voharitabbo, tathā tathā naṃ nāmaṃ vohāraṃ abhiniropeti desetīti attho. Ettāvatā ca ayaṃ bhikkhu atthakusalo yāva anekādhivacanakusaloti vuccatīti sambandhitabbaṃ.
തത്ഥ അത്ഥകുസലോതി പാളിഅത്ഥേ കുസലോ. ധമ്മകുസലോതി പാളിയം കുസലോ. ബ്യഞ്ജനകുസലോതി അക്ഖരേസു ച വാക്യേസു ച കുസലോ. നിരുത്തികുസലോതി നിബ്ബചനേ കുസലോ. പുബ്ബാപരകുസലോതി ദേസനായ പുബ്ബാപരകുസലോ. ദേസനാകുസലോതി ധമ്മസ്സ ദേസനായ കുസലോ. അതീതാധിവചനകുസലോതി അതീതപഞ്ഞത്തികുസലോ. ഏസ നയോ സേസേസുപി. ഏവം സബ്ബാനി കാതബ്ബാനി, ജനപദനിരുത്താനീതി യത്തകാനി സത്തവോഹാരപദാനി, താനി സബ്ബാനി യഥാസമ്ഭവം സുത്തേ നിബ്ബചനവസേന കാതബ്ബാനി വത്തബ്ബാനീതി അത്ഥോ. സബ്ബാ ച ജനപദനിരുത്തിയോതി സബ്ബാ ച ലോകസമഞ്ഞായോ യഥാരഹം കാതബ്ബാ. ‘‘സമഞ്ഞം നാതിധാവേയ്യാ’’തി ഹി വുത്തം. തഥാ ഹി സമ്മുതിസച്ചമുഖേനേവ പരമത്ഥസച്ചാധിഗമോ ഹോതീതി.
Tattha atthakusaloti pāḷiatthe kusalo. Dhammakusaloti pāḷiyaṃ kusalo. Byañjanakusaloti akkharesu ca vākyesu ca kusalo. Niruttikusaloti nibbacane kusalo. Pubbāparakusaloti desanāya pubbāparakusalo. Desanākusaloti dhammassa desanāya kusalo. Atītādhivacanakusaloti atītapaññattikusalo. Esa nayo sesesupi. Evaṃ sabbāni kātabbāni, janapadaniruttānīti yattakāni sattavohārapadāni, tāni sabbāni yathāsambhavaṃ sutte nibbacanavasena kātabbāni vattabbānīti attho. Sabbā ca janapadaniruttiyoti sabbā ca lokasamaññāyo yathārahaṃ kātabbā. ‘‘Samaññaṃ nātidhāveyyā’’ti hi vuttaṃ. Tathā hi sammutisaccamukheneva paramatthasaccādhigamo hotīti.
൨൬.
26.
അധിപ്പായകണ്ഡേ അനുത്താനം നാമ നത്ഥി.
Adhippāyakaṇḍe anuttānaṃ nāma natthi.
൨൭. നിദാനകണ്ഡേ ഇമിനാ വത്ഥുനാതി ഇമിനാ പുത്തഗവാദികിത്തനസങ്ഖാതേന കാരണേന. കാരണഞ്ഹേത്ഥ വത്ഥു നിദാനന്തി ച വുത്തം. ഇമിനാ നയേന സബ്ബത്ഥ നിദാനനിദ്ധാരണം വേദിതബ്ബം.
27. Nidānakaṇḍe iminā vatthunāti iminā puttagavādikittanasaṅkhātena kāraṇena. Kāraṇañhettha vatthu nidānanti ca vuttaṃ. Iminā nayena sabbattha nidānaniddhāraṇaṃ veditabbaṃ.
കാമന്ധാതി കിലേസകാമേന അന്ധാ. ജാലസഞ്ഛന്നാതി തണ്ഹാജാലപലിഗുണ്ഠിതാ. തണ്ഹാഛദനഛാദിതാതി തണ്ഹാസങ്ഖാതേന അന്ധകാരേന പിഹിതാ. ബന്ധനാബദ്ധാതി കാമഗുണസങ്ഖാതേന ബന്ധനേന ബദ്ധാ. ‘‘പമത്തബന്ധനാ’’തിപി പാഠോ, പമാദേനാതി അത്ഥോ. പുബ്ബാപരേനാതി പുബ്ബേന വാ അപരേന വാ ദേസനന്തരേനാതി അധിപ്പായോ. യുജ്ജതീതി യോഗം ഉപേതി, സമേതീതി അത്ഥോ. ഇമേഹി പദേഹി പരിയുട്ഠാനേഹീതി ഇമേഹി യഥാവുത്തേഹി ഗാഥാപദേഹി തണ്ഹാപരിയുട്ഠാനദീപകേഹി. സായേവ തണ്ഹാതി യാ പുരിമഗാഥായ വുത്താ, സായേവ തണ്ഹാ. ‘‘യഞ്ചാഹാ’’തിആദിനാ ദ്വിന്നമ്പി ഗാഥാനം അത്ഥസംസന്ദനേന പുബ്ബാപരം വിഭാവേതി. പയോഗേനാതി സമുദാചാരേന. തസ്മാതി യത്ഥ സയം ഉപ്പന്നാ, തം സന്താനം നിസ്സരിതും അദേന്തീ നാനാരമ്മണേഹി പലോഭയമാനാ കിലേസേഹി ചിത്തം പരിയാദായ തിട്ഠതി. തസ്മാ കിലേസവസേന ച പരിയുട്ഠാനവസേന ച തണ്ഹാബന്ധനം വുത്താ.
Kāmandhāti kilesakāmena andhā. Jālasañchannāti taṇhājālapaliguṇṭhitā. Taṇhāchadanachāditāti taṇhāsaṅkhātena andhakārena pihitā. Bandhanābaddhāti kāmaguṇasaṅkhātena bandhanena baddhā. ‘‘Pamattabandhanā’’tipi pāṭho, pamādenāti attho. Pubbāparenāti pubbena vā aparena vā desanantarenāti adhippāyo. Yujjatīti yogaṃ upeti, sametīti attho. Imehi padehipariyuṭṭhānehīti imehi yathāvuttehi gāthāpadehi taṇhāpariyuṭṭhānadīpakehi. Sāyeva taṇhāti yā purimagāthāya vuttā, sāyeva taṇhā. ‘‘Yañcāhā’’tiādinā dvinnampi gāthānaṃ atthasaṃsandanena pubbāparaṃ vibhāveti. Payogenāti samudācārena. Tasmāti yattha sayaṃ uppannā, taṃ santānaṃ nissarituṃ adentī nānārammaṇehi palobhayamānā kilesehi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati. Tasmā kilesavasena ca pariyuṭṭhānavasena ca taṇhābandhanaṃ vuttā.
പപഞ്ചേന്തി സംസാരേ ചിരം ഠപേന്തീതി പപഞ്ചാ. തിട്ഠന്തി ഏതാഹീതി ഠിതീ. ബന്ധനട്ഠേന സന്ദാനം വിയാതി സന്ദാനം. നിബ്ബാനനഗരപ്പവേസസ്സ പടിസേധനതോ പലിഘം വിയാതി പലിഘം. അനവസേസതണ്ഹാപഹാനേന നിത്തണ്ഹോ. അത്തഹിതപരഹിതാനം ഇധലോകപരലോകാനഞ്ച മുനനതോ മുനീതി ഏവം ഗാഥായ പദത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. പപഞ്ചാദിഅത്ഥാ പന പാളിയം വിഭത്താ ഏവാതി. തത്ഥ യസ്സേതേ പപഞ്ചാദയോ അബ്ഭത്ഥം ഗതാ, തസ്സ തണ്ഹായ ലേസോപി ന ഭവതി. തേന വുത്തം – ‘‘യോ ഏതം സബ്ബം സമതിക്കന്തോ, അയം വുച്ചതി നിത്തണ്ഹോ’’തി.
Papañcenti saṃsāre ciraṃ ṭhapentīti papañcā. Tiṭṭhanti etāhīti ṭhitī. Bandhanaṭṭhena sandānaṃ viyāti sandānaṃ. Nibbānanagarappavesassa paṭisedhanato palighaṃ viyāti palighaṃ. Anavasesataṇhāpahānena nittaṇho. Attahitaparahitānaṃ idhalokaparalokānañca munanato munīti evaṃ gāthāya padattho veditabbo. Papañcādiatthā pana pāḷiyaṃ vibhattā evāti. Tattha yassete papañcādayo abbhatthaṃ gatā, tassa taṇhāya lesopi na bhavati. Tena vuttaṃ – ‘‘yo etaṃ sabbaṃ samatikkanto, ayaṃ vuccati nittaṇho’’ti.
൨൮. പരിയുട്ഠാനന്തി ‘‘തണ്ഹായ പരിയുട്ഠാന’’ന്തി വുത്താനി തണ്ഹാവിചരിതാനി. സങ്ഖാരാതി ‘‘തദഭിസങ്ഖതാ സങ്ഖാരാ’’തി വുത്താ തണ്ഹാദിട്ഠിമാനഹേതുകാ സങ്ഖാരാ. തേ പന യസ്മാ സത്തസു ജവനചേതനാസു പഠമചേതനാ സതി പച്ചയസമവായേ ഇമസ്മിംയേവ അത്തഭാവേ ഫലം ദേതി. പച്ഛിമചേതനാ അനന്തരേ അത്തഭാവേ. ഉഭിന്നം വേമജ്ഝചേതനാ യത്ഥ കത്ഥചി ഫലം ദേതി, തസ്മാ വിപച്ചനോകാസവസേന വിഭജിത്വാ ദസ്സേതും ‘‘ദിട്ഠധമ്മവേദനീയാ വാ’’തിആദി വുത്തം. യസ്മാ പന തംതംചേതനാസമ്പയുത്താ തണ്ഹാപി ചേതനാ വിയ ദിട്ഠധമ്മവേദനീയാദിവസേന തിധാ ഹോതി, തസ്മാ വുത്തം – ‘‘ഏവം തണ്ഹാ തിവിധം ഫലം ദേതീ’’തി. പുബ്ബാപരേന യുജ്ജതീതി യം പുബ്ബം പുരിമം സങ്ഖാരാനം ദിട്ഠധമ്മവേദനീയതാദിവചനം വുത്തം, തം ഇമിനാ അപരേന കമ്മസ്സ ദിട്ഠധമ്മവേദനീയതാദിവചനേന യുജ്ജതി ഗങ്ഗോദകം വിയ യമുനോദകേന സംസന്ദതി സമേതീതി അത്ഥോ.
28.Pariyuṭṭhānanti ‘‘taṇhāya pariyuṭṭhāna’’nti vuttāni taṇhāvicaritāni. Saṅkhārāti ‘‘tadabhisaṅkhatā saṅkhārā’’ti vuttā taṇhādiṭṭhimānahetukā saṅkhārā. Te pana yasmā sattasu javanacetanāsu paṭhamacetanā sati paccayasamavāye imasmiṃyeva attabhāve phalaṃ deti. Pacchimacetanā anantare attabhāve. Ubhinnaṃ vemajjhacetanā yattha katthaci phalaṃ deti, tasmā vipaccanokāsavasena vibhajitvā dassetuṃ ‘‘diṭṭhadhammavedanīyā vā’’tiādi vuttaṃ. Yasmā pana taṃtaṃcetanāsampayuttā taṇhāpi cetanā viya diṭṭhadhammavedanīyādivasena tidhā hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘evaṃ taṇhā tividhaṃ phalaṃ detī’’ti. Pubbāparena yujjatīti yaṃ pubbaṃ purimaṃ saṅkhārānaṃ diṭṭhadhammavedanīyatādivacanaṃ vuttaṃ, taṃ iminā aparena kammassa diṭṭhadhammavedanīyatādivacanena yujjati gaṅgodakaṃ viya yamunodakena saṃsandati sametīti attho.
സങ്ഖാരാ ദസ്സനബലേനാതി ചതൂസു ദിട്ഠിഗതസമ്പയുത്തേസു വിചികിച്ഛാസമ്പയുത്തേ ചാതി പഞ്ചസു ചിത്തുപ്പാദേസു സങ്ഖാരാ പഠമമഗ്ഗപഞ്ഞാബലേന. ഛത്തിംസ തണ്ഹാവിചരിതാനി ഭാവനാബലേനാതി പഠമമഗ്ഗേന പഹീനാവസേസവസേന വുത്തം, ന സബ്ബേസം വസേന.
Saṅkhārā dassanabalenāti catūsu diṭṭhigatasampayuttesu vicikicchāsampayutte cāti pañcasu cittuppādesu saṅkhārā paṭhamamaggapaññābalena. Chattiṃsa taṇhāvicaritāni bhāvanābalenāti paṭhamamaggena pahīnāvasesavasena vuttaṃ, na sabbesaṃ vasena.
അനുബന്ധോതി തണ്ഹാദീനം അനുപ്പബന്ധേന പവത്തി. യോ ചാപി പപഞ്ചോതിആദിനാ ‘‘പപഞ്ചേതീ’’തിആദിനാ വുത്തം രാധസുത്തഞ്ചസംസന്ദതി. തേനേവാഹ – ‘‘ഇദം ഏകത്ഥ’’ന്തി. യദിപി അത്ഥതോ ഏകം, ദേസനായ പന വിസേസോ വിജ്ജതീതി ദസ്സേതും ‘‘അപി ചാ’’തിആദി വുത്തം. ഏവന്തി ഇമിനാ വുത്തപ്പകാരേന. സുത്തേനാതി സംവണ്ണിയമാനേന സുത്തേന. സുത്തന്തി സുത്തന്തരം. സംസന്ദയിത്വാതി വിമിസ്സിത്വാ അത്ഥതോ അഭിന്നം കത്വാ. പുബ്ബാപരേന സദ്ധിം യോജയിത്വാതി പുബ്ബേന വാ അപരേന വാ സുത്തേന സദ്ധിം അത്ഥതോ സമ്ബന്ധം യോജേത്വാ. വുത്തമേവത്ഥം പാകടം കരോതി തേന സുത്തസ്സ അത്ഥോ നിദ്ദിട്ഠോ ഹോതി വിത്ഥാരിതോ സുത്തന്തരദസ്സനേന.
Anubandhoti taṇhādīnaṃ anuppabandhena pavatti. Yo cāpi papañcotiādinā ‘‘papañcetī’’tiādinā vuttaṃ rādhasuttañcasaṃsandati. Tenevāha – ‘‘idaṃ ekattha’’nti. Yadipi atthato ekaṃ, desanāya pana viseso vijjatīti dassetuṃ ‘‘api cā’’tiādi vuttaṃ. Evanti iminā vuttappakārena. Suttenāti saṃvaṇṇiyamānena suttena. Suttanti suttantaraṃ. Saṃsandayitvāti vimissitvā atthato abhinnaṃ katvā. Pubbāparena saddhiṃ yojayitvāti pubbena vā aparena vā suttena saddhiṃ atthato sambandhaṃ yojetvā. Vuttamevatthaṃ pākaṭaṃ karoti tena suttassa attho niddiṭṭho hoti vitthārito suttantaradassanena.
ന കേവലം സുത്തന്തരസംസന്ദനമേവ പുബ്ബാപരസന്ധി, അഥ ഖോ അഞ്ഞോപി അത്ഥീതി ദസ്സേതും ‘‘സോ ചായ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ അത്ഥസന്ധീതി കിരിയാകാരകാദിവസേന അത്ഥസ്സ സമ്ബന്ധോ. സോ പന യസ്മാ സങ്കാസനാദീനം ഛന്നം അത്ഥപദാനംയേവ ഹോതി, സബ്ബസ്സാപി പദത്ഥസ്സ തദവരോധതോ.
Na kevalaṃ suttantarasaṃsandanameva pubbāparasandhi, atha kho aññopi atthīti dassetuṃ ‘‘so cāya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha atthasandhīti kiriyākārakādivasena atthassa sambandho. So pana yasmā saṅkāsanādīnaṃ channaṃ atthapadānaṃyeva hoti, sabbassāpi padatthassa tadavarodhato.
സമ്ബന്ധോ ച നാമ ന കോചി അത്ഥോ. തസ്മാ ‘‘അത്ഥസന്ധി ഛപ്പദാനീ’’തിആദി വുത്തം. ബ്യഞ്ജനസന്ധീതി പദസ്സ പദന്തരേന സമ്ബന്ധോ. യസ്മാ പന സബ്ബമ്പി നാമാദിപദം ഛഹി ബ്യഞ്ജനപദേഹി അസങ്ഗഹിതം നാമ നത്ഥി, തസ്മാ ‘‘ബ്യഞ്ജനസന്ധി ഛപ്പദാനീ’’തിആദി വുത്തം.
Sambandho ca nāma na koci attho. Tasmā ‘‘atthasandhi chappadānī’’tiādi vuttaṃ. Byañjanasandhīti padassa padantarena sambandho. Yasmā pana sabbampi nāmādipadaṃ chahi byañjanapadehi asaṅgahitaṃ nāma natthi, tasmā ‘‘byañjanasandhi chappadānī’’tiādi vuttaṃ.
ദേസനാസന്ധീതി യഥാവുത്തദേസനന്തരേന ദേസനായ സംസന്ദനം. ന ച പഥവിം നിസ്സായാതി പഥവിം വിസയസങ്ഖാതം നിസ്സയം കത്വാ, പഥവിം ആലമ്ബിത്വാതി അത്ഥോ. ഝായീതി ഫലസമാപത്തിഝാനേന ഝായീ. സോ ഹി സബ്ബസങ്ഖാരനിസ്സടം നിബ്ബാനം ആലമ്ബിത്വാ സമാപജ്ജനവസേന ഝായതി, ന പഥവിം നിസ്സായ ഝായതീതി വുത്തോ. സേസപദേസുപി ഏസേവ നയോ. ഏത്ഥ ച ചതൂഹി മഹാഭൂതേഹി രൂപപ്പടിബദ്ധവുത്തിതായ സബ്ബോ കാമഭവോ രൂപഭവോ ച ഗഹിതാ. അരൂപഭവോ പന സരൂപേനേവ ഗഹിതോതി സബ്ബം ലോകം പരിയാദിയിത്വാ പുന അഞ്ഞേനപി പരിയായേന തം ദസ്സേതും ‘‘ന ച ഇമം ലോക’’ന്തിആദിമാഹ. സബ്ബോ ഹി ലോകോ ഇധലോകോ പരലോകോ ചാതി ദ്വേവ കോട്ഠാസാ ഹോന്തി. യസ്മാ പന ‘‘ഇധലോകോ’’തി വിസേസതോ ദിട്ഠധമ്മഭൂതോ സത്തസന്താനോ വുച്ചതി. ‘‘പരലോകോ’’തി ഭവന്തരസങ്ഖേപഗതോ സത്തസന്താനോ തദുഭയവിനിമുത്തോ അനിന്ദ്രിയബദ്ധോ രൂപസന്താനോ. തസ്മാ തം സന്ധായ ‘‘യമിദം ഉഭയമന്തരേനാ’’തിആദി വുത്തം.
Desanāsandhīti yathāvuttadesanantarena desanāya saṃsandanaṃ. Na ca pathaviṃ nissāyāti pathaviṃ visayasaṅkhātaṃ nissayaṃ katvā, pathaviṃ ālambitvāti attho. Jhāyīti phalasamāpattijhānena jhāyī. So hi sabbasaṅkhāranissaṭaṃ nibbānaṃ ālambitvā samāpajjanavasena jhāyati, na pathaviṃ nissāya jhāyatīti vutto. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha ca catūhi mahābhūtehi rūpappaṭibaddhavuttitāya sabbo kāmabhavo rūpabhavo ca gahitā. Arūpabhavo pana sarūpeneva gahitoti sabbaṃ lokaṃ pariyādiyitvā puna aññenapi pariyāyena taṃ dassetuṃ ‘‘na ca imaṃ loka’’ntiādimāha. Sabbo hi loko idhaloko paraloko cāti dveva koṭṭhāsā honti. Yasmā pana ‘‘idhaloko’’ti visesato diṭṭhadhammabhūto sattasantāno vuccati. ‘‘Paraloko’’ti bhavantarasaṅkhepagato sattasantāno tadubhayavinimutto anindriyabaddho rūpasantāno. Tasmā taṃ sandhāya ‘‘yamidaṃ ubhayamantarenā’’tiādi vuttaṃ.
യേ പന ‘‘ഉഭയമന്തരേനാ’’തി വചനം ഗഹേത്വാ അന്തരാഭവം ഇച്ഛന്തി, തേസം തം മിച്ഛാ. അന്തരാഭവോ ഹി അഭിധമ്മേ പടിക്ഖിത്തോതി. ദിട്ഠന്തി രൂപായതനം . സുതന്തി സദ്ദായതനം. മുതന്തി പത്വാ ഗഹേതബ്ബതോ ഗന്ധായതനം രസായതനം ഫോട്ഠബ്ബായതനഞ്ച. വിഞ്ഞാതന്തി അവസിട്ഠം ധമ്മാരമ്മണപരിയാപന്നരൂപം. പത്തന്തി പരിയേസിത്വാ വാ അപരിയേസിത്വാ വാ പത്തം. പരിയേസിതന്തി പത്തം വാ അപ്പത്തം വാ പരിയേസിതം. വിതക്കിതം വിചാരിതന്തി വിതക്കനവസേന അനുമജ്ജനവസേന ച ആലമ്ബിതം. മനസാനുചിന്തിതന്തി ചിത്തേന അനു അനു ചിന്തിതം. അയം സദേവകേ…പേ॰… അനിസ്സിതേന ചിത്തേന ന ഞായതി ഝായന്തോതി അയം ഖീണാസവോ ഫലസമാപത്തിഝാനേന ഝായന്തോ പുബ്ബേവ തണ്ഹാദിട്ഠിനിസ്സയാനം സുട്ഠു പഹീനത്താ സദേവകേ ലോകേ…പേ॰… മനുസ്സായ യത്ഥ കത്ഥചിപി അനിസ്സിതേന ചിത്തേന ഝായതി നാമ. തതോ ഏവ ലോകേ കേനചിപി ന ഞായതി ‘‘അയം ഇദം നാമ നിസ്സായ ഝായതീ’’തി. വുത്തഞ്ഹേതം –
Ye pana ‘‘ubhayamantarenā’’ti vacanaṃ gahetvā antarābhavaṃ icchanti, tesaṃ taṃ micchā. Antarābhavo hi abhidhamme paṭikkhittoti. Diṭṭhanti rūpāyatanaṃ . Sutanti saddāyatanaṃ. Mutanti patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanañca. Viññātanti avasiṭṭhaṃ dhammārammaṇapariyāpannarūpaṃ. Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ. Pariyesitanti pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ. Vitakkitaṃ vicāritanti vitakkanavasena anumajjanavasena ca ālambitaṃ. Manasānucintitanti cittena anu anu cintitaṃ. Ayaṃ sadevake…pe… anissitena cittena na ñāyati jhāyantoti ayaṃ khīṇāsavo phalasamāpattijhānena jhāyanto pubbeva taṇhādiṭṭhinissayānaṃ suṭṭhu pahīnattā sadevake loke…pe… manussāya yattha katthacipi anissitena cittena jhāyati nāma. Tato eva loke kenacipi na ñāyati ‘‘ayaṃ idaṃ nāma nissāya jhāyatī’’ti. Vuttañhetaṃ –
‘‘നമോ തേ പുരിസാജഞ്ഞ, നമോ തേ പുരിസുത്തമ;
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
യസ്സ തേ നാഭിജാനാമ, കിം ത്വം നിസ്സായ ഝായസീ’’തി. (നേത്തി॰ ൧൦൪);
Yassa te nābhijānāma, kiṃ tvaṃ nissāya jhāyasī’’ti. (netti. 104);
ഇദാനി ഖീണാസവചിത്തസ്സ കത്ഥചിപി അനിസ്സിതഭാവം ഗോധികസുത്തേന (സം॰ നി॰ ൧.൧൫൯) വക്കലിസുത്തേന (സം॰ നി॰ ൩.൮൭) ച വിഭാവേതും ‘‘യഥാ മാരോ’’തിആദി വുത്തം. വിഞ്ഞാണം സമന്വേസന്തോതി പരിനിബ്ബാനതോ ഉദ്ധം വിഞ്ഞാണം പരിയേസന്തോ. ‘‘പപഞ്ചാതീതോ’’തിആദിനാ അദസ്സനസ്സ കാരണമാഹ. അനിസ്സിതചിത്താ ന ഞായന്തി ഝായമാനാതി ന കേവലം അനുപാദിസേസായ നിബ്ബാനധാതുയാ ഖീണാസവസ്സ ചിത്തഗതിം മാരാദയോ ന ജാനന്തി, അപി ച ഖോ സഉപാദിസേസായപി നിബ്ബാനധാതുയാ തസ്സ തം ന ജാനന്തീതി അത്ഥോ. അയം ദേസനാസന്ധീതി ഗോധികസുത്തവക്കലിസുത്താനം വിയ സുത്തന്താനം അഞ്ഞമഞ്ഞഅത്ഥസംസന്ദനാ ദേസനാസന്ധി നാമ.
Idāni khīṇāsavacittassa katthacipi anissitabhāvaṃ godhikasuttena (saṃ. ni. 1.159) vakkalisuttena (saṃ. ni. 3.87) ca vibhāvetuṃ ‘‘yathā māro’’tiādi vuttaṃ. Viññāṇaṃ samanvesantoti parinibbānato uddhaṃ viññāṇaṃ pariyesanto. ‘‘Papañcātīto’’tiādinā adassanassa kāraṇamāha. Anissitacittā na ñāyanti jhāyamānāti na kevalaṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā khīṇāsavassa cittagatiṃ mārādayo na jānanti, api ca kho saupādisesāyapi nibbānadhātuyā tassa taṃ na jānantīti attho. Ayaṃ desanāsandhīti godhikasuttavakkalisuttānaṃ viya suttantānaṃ aññamaññaatthasaṃsandanā desanāsandhi nāma.
നിദ്ദേസസന്ധീതി നിദ്ദേസസ്സ സന്ധി നിദ്ദേസസന്ധി, നിദ്ദേസേന വാ സന്ധി നിദ്ദേസസന്ധി. പുരിമേന സുത്തസ്സ നിദ്ദേസേന തസ്സേവ പച്ഛിമസ്സ നിദ്ദേസസ്സ, പച്ഛിമേന വാ പുരിമസ്സ സമ്ബന്ധനന്തി അത്ഥോ. തം ദസ്സേതും യസ്മാ ഭഗവാ യേഭുയ്യേന പഠമം വട്ടം ദസ്സേത്വാ പച്ഛാ വിവട്ടം ദസ്സേതി, തസ്മാ ‘‘നിസ്സിതചിത്താ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ നിസ്സിതം ചിത്തം ഏതേസന്തി നിസ്സിതചിത്താ, പുഗ്ഗലാ, നിദ്ദിസിതബ്ബാ പുഗ്ഗലാധിട്ഠാനായ ദേസനായാതി അധിപ്പായോ. ധമ്മാധിട്ഠാനായ പന നിസ്സിതം ചിത്തം ഏത്ഥാതി നിസ്സിതചിത്താ, നിസ്സിതചിത്തവന്തോ തണ്ഹാദിട്ഠിനിസ്സയവസേന പവത്താ സുത്തപദേസാ. സേസമേത്ഥ സബ്ബം പാകടമേവ.
Niddesasandhīti niddesassa sandhi niddesasandhi, niddesena vā sandhi niddesasandhi. Purimena suttassa niddesena tasseva pacchimassa niddesassa, pacchimena vā purimassa sambandhananti attho. Taṃ dassetuṃ yasmā bhagavā yebhuyyena paṭhamaṃ vaṭṭaṃ dassetvā pacchā vivaṭṭaṃ dasseti, tasmā ‘‘nissitacittā’’tiādi vuttaṃ. Tattha nissitaṃ cittaṃ etesanti nissitacittā, puggalā, niddisitabbā puggalādhiṭṭhānāya desanāyāti adhippāyo. Dhammādhiṭṭhānāya pana nissitaṃ cittaṃ etthāti nissitacittā, nissitacittavanto taṇhādiṭṭhinissayavasena pavattā suttapadesā. Sesamettha sabbaṃ pākaṭameva.
ചതുബ്യൂഹഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൬. ചതുബ്യൂഹഹാരവിഭങ്ഗോ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgo
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൬. ചതുബ്യൂഹഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī / ൬. ചതുബ്യൂഹഹാരവിഭങ്ഗവിഭാവനാ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavibhāvanā