Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්තිප්පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi |
6. චතුබ්යූහහාරවිභඞ්ගො
6. Catubyūhahāravibhaṅgo
25. තත්ථ කතමො චතුබ්යූහො හාරො? ‘‘නෙරුත්තමධිප්පායො’’ති අයං. බ්යඤ්ජනෙන සුත්තස්ස නෙරුත්තඤ්ච අධිප්පායො ච නිදානඤ්ච පුබ්බාපරසන්ධි ච ගවෙසිතබ්බො . තත්ථ කතමං නෙරුත්තං, යා නිරුත්තිපදසංහිතා, යං ධම්මානං නාමසො ඤාණං. යදා හි භික්ඛු අත්ථස්ස ච නාමං ජානාති, ධම්මස්ස ච නාමං ජානාති, තථා තථා නං අභිනිරොපෙති. අයඤ්ච වුච්චති අත්ථකුසලො ධම්මකුසලො බ්යඤ්ජනකුසලො නිරුත්තිකුසලො පුබ්බාපරකුසලො දෙසනාකුසලො අතීතාධිවචනකුසලො අනාගතාධිවචනකුසලො පච්චුප්පන්නාධිවචනකුසලො ඉත්ථාධිවචනකුසලො පුරිසාධිවචනකුසලො නපුංසකාධිවචනකුසලො එකාධිවචනකුසලො අනෙකාධිවචනකුසලො, එවං සබ්බානි කාතබ්බානි ජනපදනිරුත්තානි සබ්බා ච ජනපදනිරුත්තියො. අයං නිරුත්තිපදසංහිතා.
25. Tattha katamo catubyūho hāro? ‘‘Neruttamadhippāyo’’ti ayaṃ. Byañjanena suttassa neruttañca adhippāyo ca nidānañca pubbāparasandhi ca gavesitabbo . Tattha katamaṃ neruttaṃ, yā niruttipadasaṃhitā, yaṃ dhammānaṃ nāmaso ñāṇaṃ. Yadā hi bhikkhu atthassa ca nāmaṃ jānāti, dhammassa ca nāmaṃ jānāti, tathā tathā naṃ abhiniropeti. Ayañca vuccati atthakusalo dhammakusalo byañjanakusalo niruttikusalo pubbāparakusalo desanākusalo atītādhivacanakusalo anāgatādhivacanakusalo paccuppannādhivacanakusalo itthādhivacanakusalo purisādhivacanakusalo napuṃsakādhivacanakusalo ekādhivacanakusalo anekādhivacanakusalo, evaṃ sabbāni kātabbāni janapadaniruttāni sabbā ca janapadaniruttiyo. Ayaṃ niruttipadasaṃhitā.
26. තත්ථ කතමො අධිප්පායො?
26. Tattha katamo adhippāyo?
‘‘ධම්මො හවෙ රක්ඛති ධම්මචාරිං, ඡත්තං මහන්තං යථ වස්සකාලෙ 1;
‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, chattaṃ mahantaṃ yatha vassakāle 2;
එසානිසංසො ධම්මෙ සුචිණ්ණෙ, න දුග්ගතිං ගච්ඡති ධම්මචාරී’’ති.
Esānisaṃso dhamme suciṇṇe, na duggatiṃ gacchati dhammacārī’’ti.
ඉධ භගවතො කො අධිප්පායො? යෙ අපායෙහි පරිමුච්චිතුකාමා භවිස්සන්ති, තෙ ධම්මචාරිනො භවිස්සන්තීති අයං එත්ථ භගවතො අධිප්පායො.
Idha bhagavato ko adhippāyo? Ye apāyehi parimuccitukāmā bhavissanti, te dhammacārino bhavissantīti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
‘‘චොරො යථා සන්ධිමුඛෙ ගහීතො, සකම්මුනා හඤ්ඤති 3 බජ්ඣතෙ ච;
‘‘Coro yathā sandhimukhe gahīto, sakammunā haññati 4 bajjhate ca;
එවං අයං පෙච්ච පජා පරත්ථ, සකම්මුනා හඤ්ඤති 5 බජ්ඣතෙ චා’’ති.
Evaṃ ayaṃ pecca pajā parattha, sakammunā haññati 6 bajjhate cā’’ti.
ඉධ භගවතො කො අධිප්පායො? සඤ්චෙතනිකානං කතානං කම්මානං උපචිතානං දුක්ඛවෙදනීයානං අනිට්ඨං අසාතං විපාකං පච්චනුභවිස්සතීති අයං එත්ථ භගවතො අධිප්පායො.
Idha bhagavato ko adhippāyo? Sañcetanikānaṃ katānaṃ kammānaṃ upacitānaṃ dukkhavedanīyānaṃ aniṭṭhaṃ asātaṃ vipākaṃ paccanubhavissatīti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
අත්තනො සුඛමෙසානො, පෙච්ච සො න ලභතෙ සුඛ’’න්ති.
Attano sukhamesāno, pecca so na labhate sukha’’nti.
ඉධ භගවතො කො අධිප්පායො? යෙ සුඛෙන අත්ථිකා භවිස්සන්ති, තෙ පාපකම්මං 9 න කරිස්සන්තීති අයං එත්ථ භගවතො අධිප්පායො.
Idha bhagavato ko adhippāyo? Ye sukhena atthikā bhavissanti, te pāpakammaṃ 10 na karissantīti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
‘‘මිද්ධී 11 යදා හොති මහග්ඝසො ච, නිද්දායිතා සම්පරිවත්තසායී;
‘‘Middhī 12 yadā hoti mahagghaso ca, niddāyitā samparivattasāyī;
මහාවරාහොව නිවාපපුට්ඨො, පුනප්පුනං ගබ්භමුපෙති මන්දො’’ති.
Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti.
ඉධ භගවතො කො අධිප්පායො? යෙ ජරාමරණෙන අට්ටියිතුකාමා භවිස්සන්ති, තෙ භවිස්සන්ති භොජනෙ මත්තඤ්ඤුනො ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරා පුබ්බරත්තාපරරත්තං ජාගරියානුයොගමනුයුත්තා විපස්සකා කුසලෙසු ධම්මෙසු සගාරවා ච සබ්රහ්මචාරීසු ථෙරෙසු නවෙසු මජ්ඣිමෙසූති අයං එත්ථ භගවතො අධිප්පායො.
Idha bhagavato ko adhippāyo? Ye jarāmaraṇena aṭṭiyitukāmā bhavissanti, te bhavissanti bhojane mattaññuno indriyesu guttadvārā pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyuttā vipassakā kusalesu dhammesu sagāravā ca sabrahmacārīsu theresu navesu majjhimesūti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
අප්පමත්තා න මීයන්ති, යෙ පමත්තා යථා මතා’’ති.
Appamattā na mīyanti, ye pamattā yathā matā’’ti.
ඉධ භගවතො කො අධිප්පායො? යෙ අමතපරියෙසනං පරියෙසිතුකාමා භවිස්සන්ති, තෙ අප්පමත්තා විහරිස්සන්තීති අයං එත්ථ භගවතො අධිප්පායො. අයං අධිප්පායො.
Idha bhagavato ko adhippāyo? Ye amatapariyesanaṃ pariyesitukāmā bhavissanti, te appamattā viharissantīti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo. Ayaṃ adhippāyo.
27. තත්ථ කතමං නිදානං? යථා සො ධනියො ගොපාලකො භගවන්තං ආහ –
27. Tattha katamaṃ nidānaṃ? Yathā so dhaniyo gopālako bhagavantaṃ āha –
‘‘නන්දති පුත්තෙහි පුත්තිමා, ගොමා 15 ගොහි තථෙව නන්දති;
‘‘Nandati puttehi puttimā, gomā 16 gohi tatheva nandati;
උපධී හි නරස්ස නන්දනා, න හි සො නන්දති යො නිරූපධී’’ති.
Upadhī hi narassa nandanā, na hi so nandati yo nirūpadhī’’ti.
භගවා ආහ –
Bhagavā āha –
‘‘සොචති පුත්තෙහි පුත්තිමා, ගොපිකො 17 ගොහි තථෙව සොචති;
‘‘Socati puttehi puttimā, gopiko 18 gohi tatheva socati;
උපධී හි නරස්ස සොචනා, න හි සො සොචති යො නිරූපධී’’ති.
Upadhī hi narassa socanā, na hi so socati yo nirūpadhī’’ti.
ඉමිනා වත්ථුනා ඉමිනා නිදානෙන එවං ඤායති ‘‘ඉධ භගවා බාහිරං පරිග්ගහං උපධි ආහා’’ති. යථා ච මාරො පාපිමා ගිජ්ඣකූටා පබ්බතා පුථුසිලං පාතෙසි, භගවා ආහ –
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā bāhiraṃ pariggahaṃ upadhi āhā’’ti. Yathā ca māro pāpimā gijjhakūṭā pabbatā puthusilaṃ pātesi, bhagavā āha –
නෙව සම්මාවිමුත්තානං, බුද්ධානං අත්ථි ඉඤ්ජිතං.
Neva sammāvimuttānaṃ, buddhānaṃ atthi iñjitaṃ.
නභං ඵලෙය්යප්පථවී චලෙය්ය, සබ්බෙව පාණා උද සන්තසෙය්යුං;
Nabhaṃ phaleyyappathavī caleyya, sabbeva pāṇā uda santaseyyuṃ;
සල්ලම්පි චෙ උරසි කම්පයෙය්යුං 21, උපධීසු තාණං න කරොන්ති බුද්ධා’’ති.
Sallampi ce urasi kampayeyyuṃ 22, upadhīsu tāṇaṃ na karonti buddhā’’ti.
ඉමිනා වත්ථුනා ඉමිනා නිදානෙන එවං ඤායති ‘‘ඉධ භගවා කායං උපධිං ආහා’’ති. යථා චාහ –
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā kāyaṃ upadhiṃ āhā’’ti. Yathā cāha –
‘‘න තං දළ්හං බන්ධනමාහු ධීරා, යදායසං දාරුජපබ්බජඤ්ච 23;
‘‘Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadāyasaṃ dārujapabbajañca 24;
සාරත්තරත්තා මණිකුණ්ඩලෙසු, පුත්තෙසු දාරෙසු ච යා අපෙක්ඛා’’ති.
Sārattarattā maṇikuṇḍalesu, puttesu dāresu ca yā apekkhā’’ti.
ඉමිනා වත්ථුනා ඉමිනා නිදානෙන එවං ඤායති ‘‘ඉධ භගවා බාහිරෙසු වත්ථූසු තණ්හං ආහා’’ති. යථා චාහ –
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā bāhiresu vatthūsu taṇhaṃ āhā’’ti. Yathā cāha –
‘‘එතං දළ්හං බන්ධනමාහු ධීරා, ඔහාරිනං සිථිලං දුප්පමුඤ්චං;
‘‘Etaṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, ohārinaṃ sithilaṃ duppamuñcaṃ;
එතම්පි ඡෙත්වාන පරිබ්බජන්ති, අනපෙක්ඛිනො කාමසුඛං පහායා’’ති.
Etampi chetvāna paribbajanti, anapekkhino kāmasukhaṃ pahāyā’’ti.
ඉමිනා වත්ථුනා ඉමිනා නිදානෙන එවං ඤායති ‘‘ඉධ භගවා බාහිරවත්ථුකාය තණ්හාය පහානං ආහා’’ති. යථා චාහ –
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā bāhiravatthukāya taṇhāya pahānaṃ āhā’’ti. Yathā cāha –
‘‘ආතුරං අසුචිං පූතිං, දුග්ගන්ධං දෙහනිස්සිතං;
‘‘Āturaṃ asuciṃ pūtiṃ, duggandhaṃ dehanissitaṃ;
පග්ඝරන්තං දිවා රත්තිං, බාලානං අභිනන්දිත’’න්ති.
Paggharantaṃ divā rattiṃ, bālānaṃ abhinandita’’nti.
ඉමිනා වත්ථුනා ඉමිනා නිදානෙන එවං ඤායති ‘‘ඉධ භගවා අජ්ඣත්තිකවත්ථුකාය තණ්හාය පහානං ආහා’’ති. යථා චාහ –
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā ajjhattikavatthukāya taṇhāya pahānaṃ āhā’’ti. Yathā cāha –
‘‘උච්ඡින්ද 25 සිනෙහමත්තනො, කුමුදං සාරදිකංව පාණිනා;
‘‘Ucchinda 26 sinehamattano, kumudaṃ sāradikaṃva pāṇinā;
සන්තිමග්ගමෙව බ්රූහය, නිබ්බානං සුගතෙන දෙසිත’’න්ති.
Santimaggameva brūhaya, nibbānaṃ sugatena desita’’nti.
ඉමිනා වත්ථුනා ඉමිනා නිදානෙන එවං ඤායති ‘‘ඉධ භගවා අජ්ඣත්තිකවත්ථුකාය තණ්හාය පහානං ආහා’’ති. ඉදං නිදානං.
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā ajjhattikavatthukāya taṇhāya pahānaṃ āhā’’ti. Idaṃ nidānaṃ.
තත්ථ කතමො පුබ්බාපරසන්ධි. යථාහ –
Tattha katamo pubbāparasandhi. Yathāha –
‘‘කාමන්ධා ජාලසඤ්ඡන්නා, තණ්හාඡදනඡාදිතා;
‘‘Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;
ජරාමරණමන්වෙන්ති, වච්ඡො ඛීරපකොව මාතර’’න්ති.
Jarāmaraṇamanventi, vaccho khīrapakova mātara’’nti.
අයං කාමතණ්හා වුත්තා. සා කතමෙන පුබ්බාපරෙන යුජ්ජති? යථාහ –
Ayaṃ kāmataṇhā vuttā. Sā katamena pubbāparena yujjati? Yathāha –
‘‘රත්තො අත්ථං න ජානාති, රත්තො ධම්මං න පස්සති;
‘‘Ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passati;
අන්ධන්තමං තදා හොති, යං රාගො සහතෙ නර’’න්ති.
Andhantamaṃ tadā hoti, yaṃ rāgo sahate nara’’nti.
ඉති අන්ධතාය ච සඤ්ඡන්නතාය ච සායෙව තණ්හා අභිලපිතා. යඤ්චාහ කාමන්ධා ජාලසඤ්ඡන්නා, තණ්හාඡදනඡාදිතාති. යඤ්චාහ රත්තො අත්ථං න ජානාති, රත්තො ධම්මං න පස්සතීති, ඉමෙහි පදෙහි පරියුට්ඨානෙහි සායෙව තණ්හා අභිලපිතා. යං අන්ධකාරං, අයං දුක්ඛසමුදයො, යා ච තණ්හා පොනොභවිකා, යඤ්චාහ කාමාති ඉමෙ කිලෙසකාමා. යඤ්චාහ ජාලසඤ්ඡන්නාති තෙසං යෙව කාමානං පයොගෙන පරියුට්ඨානං දස්සෙති, තස්මා කිලෙසවසෙන ච පරියුට්ඨානවසෙන ච තණ්හාබන්ධනං වුත්තං. යෙ එදිසිකා, තෙ ජරාමරණං අන්වෙන්ති, අයං භගවතා යථානික්ඛිත්තගාථාබලෙන දස්සිතා ජරාමරණමන්වෙන්තීති.
Iti andhatāya ca sañchannatāya ca sāyeva taṇhā abhilapitā. Yañcāha kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditāti. Yañcāha ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passatīti, imehi padehi pariyuṭṭhānehi sāyeva taṇhā abhilapitā. Yaṃ andhakāraṃ, ayaṃ dukkhasamudayo, yā ca taṇhā ponobhavikā, yañcāha kāmāti ime kilesakāmā. Yañcāha jālasañchannāti tesaṃ yeva kāmānaṃ payogena pariyuṭṭhānaṃ dasseti, tasmā kilesavasena ca pariyuṭṭhānavasena ca taṇhābandhanaṃ vuttaṃ. Ye edisikā, te jarāmaraṇaṃ anventi, ayaṃ bhagavatā yathānikkhittagāthābalena dassitā jarāmaraṇamanventīti.
‘‘යස්ස පපඤ්චා ඨිතී ච නත්ථි, සන්දානං පලිඝඤ්ච 31 වීතිවත්තො;
‘‘Yassa papañcā ṭhitī ca natthi, sandānaṃ palighañca 32 vītivatto;
තං නිත්තණ්හං මුනිං චරන්තං, න විජානාති සදෙවකොපි ලොකො’’ති.
Taṃ nittaṇhaṃ muniṃ carantaṃ, na vijānāti sadevakopi loko’’ti.
පපඤ්චා නාම තණ්හාදිට්ඨිමානා, තදභිසඞ්ඛතා ච සඞ්ඛාරා. ඨිති නාම අනුසයා. සන්දානං නාම තණ්හාය පරියුට්ඨානං, යානි ඡත්තිංසතණ්හාය ජාලිනියා විචරිතානි. පලිඝො නාම මොහො. යෙ ච පපඤ්චා සඞ්ඛාරා යා ච ඨිති යං සන්දානඤ්ච යං පලිඝඤ්ච යො එතං සබ්බං සමතික්කන්තො, අයං වුච්චති නිත්තණ්හො ඉති.
Papañcā nāma taṇhādiṭṭhimānā, tadabhisaṅkhatā ca saṅkhārā. Ṭhiti nāma anusayā. Sandānaṃ nāma taṇhāya pariyuṭṭhānaṃ, yāni chattiṃsataṇhāya jāliniyā vicaritāni. Paligho nāma moho. Ye ca papañcā saṅkhārā yā ca ṭhiti yaṃ sandānañca yaṃ palighañca yo etaṃ sabbaṃ samatikkanto, ayaṃ vuccati nittaṇho iti.
28. තත්ථ පරියුට්ඨානසඞ්ඛාරා දිට්ඨධම්මවෙදනීයා වා උපපජ්ජවෙදනීයා වා අපරාපරියවෙදනීයා වා, එවං තණ්හා තිවිධං ඵලං දෙති දිට්ඨෙ වා ධම්මෙ උපපජ්ජෙ වා අපරෙ වා පරියායෙ. එවං භගවා ආහ ‘‘යං ලොභපකතං කම්මං කරොති කායෙන වා වාචාය වා මනසා වා, තස්ස විපාකං අනුභොති දිට්ඨෙ වා ධම්මෙ උපපජ්ජෙ වා අපරෙ වා පරියායෙ’’ති. ඉදං භගවතො පුබ්බාපරෙන යුජ්ජති. තත්ථ පරියුට්ඨානං දිට්ඨධම්මවෙදනීයං වා කම්මං උපපජ්ජවෙදනීයං වා කම්මං අපරාපරියායවෙදනීයං 33 වා කම්මං, එවං කම්මං තිධා විපච්චති දිට්ඨෙ වා ධම්මෙ උපපජ්ජෙ වා අපරෙ වා පරියායෙ. යථාහ –
28. Tattha pariyuṭṭhānasaṅkhārā diṭṭhadhammavedanīyā vā upapajjavedanīyā vā aparāpariyavedanīyā vā, evaṃ taṇhā tividhaṃ phalaṃ deti diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye. Evaṃ bhagavā āha ‘‘yaṃ lobhapakataṃ kammaṃ karoti kāyena vā vācāya vā manasā vā, tassa vipākaṃ anubhoti diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye’’ti. Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati. Tattha pariyuṭṭhānaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vā kammaṃ upapajjavedanīyaṃ vā kammaṃ aparāpariyāyavedanīyaṃ 34 vā kammaṃ, evaṃ kammaṃ tidhā vipaccati diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye. Yathāha –
‘‘යඤ්චෙ බාලො ඉධ පාණාතිපාතී හොති…පෙ.… මිච්ඡාදිට්ඨි හොති, තස්ස දිට්ඨෙ වා ධම්මෙ විපාකං පටිසංවෙදෙති උපපජ්ජෙ වා අපරෙ වා පරියායෙ’’ති. ඉදං භගවතො පුබ්බාපරෙන යුජ්ජති. තත්ථ පරියුට්ඨානං පටිසඞ්ඛානබලෙන පහාතබ්බං, සඞ්ඛාරා දස්සනබලෙන, ඡත්තිංස තණ්හාවිචරිතානි භාවනාබලෙන පහාතබ්බානීති එවං තණ්හාපි තිධා පහීයති. යා නිත්තණ්හාතා අයං සඋපාදිසෙසා නිබ්බානධාතු. භෙදා කායස්ස අයං අනුපාදිසෙසා නිබ්බානධාතු.
‘‘Yañce bālo idha pāṇātipātī hoti…pe… micchādiṭṭhi hoti, tassa diṭṭhe vā dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajje vā apare vā pariyāye’’ti. Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati. Tattha pariyuṭṭhānaṃ paṭisaṅkhānabalena pahātabbaṃ, saṅkhārā dassanabalena, chattiṃsa taṇhāvicaritāni bhāvanābalena pahātabbānīti evaṃ taṇhāpi tidhā pahīyati. Yā nittaṇhātā ayaṃ saupādisesā nibbānadhātu. Bhedā kāyassa ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu.
පපඤ්චො නාම වුච්චති අනුබන්ධො. යඤ්චාහ භගවා ‘‘පපඤ්චෙති අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යං රූපං ආරබ්භා’’ති. යඤ්චාහ භගවා – ‘‘අතීතෙ, රාධ, රූපෙ අනපෙක්ඛො හොහි, අනාගතං රූපං මා අභිනන්දි, පච්චුප්පන්නස්ස රූපස්ස නිබ්බිදාය විරාගාය නිරොධාය පටිනිස්සග්ගාය පටිපජ්ජා’’ති. ඉදං භගවතො පුබ්බාපරෙන යුජ්ජති. යො චාපි පපඤ්චො යෙ ච සඞ්ඛාරා යා ච අතීතානාගතපච්චුප්පන්නස්ස අභිනන්දනා, ඉදං එකත්ථං. අපි ච අඤ්ඤමඤ්ඤෙහි පදෙහි අඤ්ඤමඤ්ඤෙහි අක්ඛරෙහි අඤ්ඤමඤ්ඤෙහි බ්යඤ්ජනෙහි අපරිමාණා ධම්මදෙසනා වුත්තා භගවතා. එවං සුත්තෙන සුත්තං සංසන්දයිත්වා පුබ්බාපරෙන සද්ධිං යොජයිත්වා සුත්තං නිද්දිට්ඨං භවති.
Papañco nāma vuccati anubandho. Yañcāha bhagavā ‘‘papañceti atītānāgatapaccuppannaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ ārabbhā’’ti. Yañcāha bhagavā – ‘‘atīte, rādha, rūpe anapekkho hohi, anāgataṃ rūpaṃ mā abhinandi, paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭinissaggāya paṭipajjā’’ti. Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati. Yo cāpi papañco ye ca saṅkhārā yā ca atītānāgatapaccuppannassa abhinandanā, idaṃ ekatthaṃ. Api ca aññamaññehi padehi aññamaññehi akkharehi aññamaññehi byañjanehi aparimāṇā dhammadesanā vuttā bhagavatā. Evaṃ suttena suttaṃ saṃsandayitvā pubbāparena saddhiṃ yojayitvā suttaṃ niddiṭṭhaṃ bhavati.
සො චායං 35 පුබ්බාපරො සන්ධි චතුබ්බිධො අත්ථසන්ධි බ්යඤ්ජනසන්ධි දෙසනාසන්ධි නිද්දෙසසන්ධීති.
So cāyaṃ 36 pubbāparo sandhi catubbidho atthasandhi byañjanasandhi desanāsandhi niddesasandhīti.
තත්ථ අත්ථසන්ධි ඡප්පදානි සඞ්කාසනා පකාසනා විවරණා විභජනා උත්තානීකම්මතා පඤ්ඤත්තීති.
Tattha atthasandhi chappadāni saṅkāsanā pakāsanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammatā paññattīti.
බ්යඤ්ජනසන්ධි ඡප්පදානි අක්ඛරං පදං බ්යඤ්ජනං ආකාරො නිරුත්ති නිද්දෙසොති.
Byañjanasandhi chappadāni akkharaṃ padaṃ byañjanaṃ ākāro nirutti niddesoti.
දෙසනාසන්ධි න ච පථවිං නිස්සාය ඣායති ඣායී ඣායති ච. න ච ආපං නිස්සාය ඣායති ඣායී ඣායති ච, න ච තෙජං නිස්සාය ඣායති ඣායී ඣායති ච, න ච වායුං නිස්සාය ඣායති ඣායී ඣායති ච. න ච ආකාසානඤ්චායතනං නිස්සාය…පෙ.… න ච විඤ්ඤාණඤ්චායතනං නිස්සාය…පෙ.… න ච ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං නිස්සාය…පෙ.… න ච නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං නිස්සාය…පෙ.… න ච ඉමං ලොකං නිස්සාය…පෙ.… න ච පරලොකං නිස්සාය ඣායති ඣායී ඣායති ච. යමිදං උභයමන්තරෙන දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං විතක්කිතං විචාරිතං මනසානුචින්තිතං, තම්පි නිස්සාය න ඣායති ඣායී ඣායති ච. අයං සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අනිස්සිතෙන චිත්තෙන න ඤායති ඣායන්තො.
Desanāsandhi na ca pathaviṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca. Na ca āpaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca, na ca tejaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca, na ca vāyuṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca. Na ca ākāsānañcāyatanaṃ nissāya…pe… na ca viññāṇañcāyatanaṃ nissāya…pe… na ca ākiñcaññāyatanaṃ nissāya…pe… na ca nevasaññānāsaññāyatanaṃ nissāya…pe… na ca imaṃ lokaṃ nissāya…pe… na ca paralokaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca. Yamidaṃ ubhayamantarena diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ vitakkitaṃ vicāritaṃ manasānucintitaṃ, tampi nissāya na jhāyati jhāyī jhāyati ca. Ayaṃ sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anissitena cittena na ñāyati jhāyanto.
යථා මාරො පාපිමා ගොධිකස්ස කුලපුත්තස්ස 37 විඤ්ඤාණං සමන්වෙසන්තො න ජානාති න පස්සති. සො හි පපඤ්චාතීතො තණ්හාපහානෙන දිට්ඨිනිස්සයොපිස්ස නත්ථි. යථා ච ගොධිකස්ස, එවං වක්කලිස්ස සදෙවකෙන ලොකෙන සමාරකෙන සබ්රහ්මකෙන සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අනිස්සිතචිත්තා න ඤායන්ති ඣායමානා. අයං දෙසනාසන්ධි.
Yathā māro pāpimā godhikassa kulaputtassa 38 viññāṇaṃ samanvesanto na jānāti na passati. So hi papañcātīto taṇhāpahānena diṭṭhinissayopissa natthi. Yathā ca godhikassa, evaṃ vakkalissa sadevakena lokena samārakena sabrahmakena sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anissitacittā na ñāyanti jhāyamānā. Ayaṃ desanāsandhi.
තත්ථ කතමා නිද්දෙසසන්ධි? නිස්සිතචිත්තා අකුසලපක්ඛෙන නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා කුසලපක්ඛෙන නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා කිලෙසෙන නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා වොදානෙන නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා සංසාරප්පවත්තියා නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා සංසාරනිවත්තියා නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා තණ්හාය ච අවිජ්ජාය ච නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා සමථෙන ච විපස්සනාය ච නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා අහිරිකෙන ච අනොත්තප්පෙන ච නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා හිරියා ච ඔත්තප්පෙන ච නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා අසතියා ච අසම්පජඤ්ඤෙන ච නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා සතියා ච සම්පජඤ්ඤෙන ච නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා අයොනියා ච අයොනිසොමනසිකාරෙන ච නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා යොනියා ච යොනිසොමනසිකාරෙන ච නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා කොසජ්ජෙන ච දොවචස්සෙන ච නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා වීරියාරම්භෙන ච සොවචස්සෙන ච නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා අස්සද්ධියෙන ච පමාදෙන ච නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා සද්ධාය ච අප්පමාදෙන ච නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා අසද්ධම්මස්සවනෙන ච අසංවරණෙන ච නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා සද්ධම්මස්සවනෙන ච සංවරෙන ච නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා අභිජ්ඣාය ච බ්යාපාදෙන ච නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා අනභිජ්ඣාය ච අබ්යාපාදෙන ච නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා නීවරණෙහි ච සංයොජනියෙහි ච නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා රාගවිරාගාය ච චෙතොවිමුත්තියා අවිජ්ජාවිරාගාය ච පඤ්ඤාවිමුත්තියා නිද්දිසිතබ්බා. නිස්සිතචිත්තා උච්ඡෙදදිට්ඨියා ච සස්සතදිට්ඨියා ච නිද්දිසිතබ්බා, අනිස්සිතචිත්තා සඋපාදිසෙසාය ච අනුපාදිසෙසාය ච නිබ්බානධාතුයා නිද්දිසිතබ්බා. අයං නිද්දෙසසන්ධි. තෙනාහ ආයස්මා මහාකච්චායනො ‘‘නෙරුත්තමධිප්පායො’’ති.
Tattha katamā niddesasandhi? Nissitacittā akusalapakkhena niddisitabbā, anissitacittā kusalapakkhena niddisitabbā. Nissitacittā kilesena niddisitabbā, anissitacittā vodānena niddisitabbā. Nissitacittā saṃsārappavattiyā niddisitabbā, anissitacittā saṃsāranivattiyā niddisitabbā. Nissitacittā taṇhāya ca avijjāya ca niddisitabbā, anissitacittā samathena ca vipassanāya ca niddisitabbā. Nissitacittā ahirikena ca anottappena ca niddisitabbā, anissitacittā hiriyā ca ottappena ca niddisitabbā. Nissitacittā asatiyā ca asampajaññena ca niddisitabbā, anissitacittā satiyā ca sampajaññena ca niddisitabbā. Nissitacittā ayoniyā ca ayonisomanasikārena ca niddisitabbā, anissitacittā yoniyā ca yonisomanasikārena ca niddisitabbā. Nissitacittā kosajjena ca dovacassena ca niddisitabbā, anissitacittā vīriyārambhena ca sovacassena ca niddisitabbā. Nissitacittā assaddhiyena ca pamādena ca niddisitabbā, anissitacittā saddhāya ca appamādena ca niddisitabbā. Nissitacittā asaddhammassavanena ca asaṃvaraṇena ca niddisitabbā, anissitacittā saddhammassavanena ca saṃvarena ca niddisitabbā. Nissitacittā abhijjhāya ca byāpādena ca niddisitabbā, anissitacittā anabhijjhāya ca abyāpādena ca niddisitabbā. Nissitacittā nīvaraṇehi ca saṃyojaniyehi ca niddisitabbā, anissitacittā rāgavirāgāya ca cetovimuttiyā avijjāvirāgāya ca paññāvimuttiyā niddisitabbā. Nissitacittā ucchedadiṭṭhiyā ca sassatadiṭṭhiyā ca niddisitabbā, anissitacittā saupādisesāya ca anupādisesāya ca nibbānadhātuyā niddisitabbā. Ayaṃ niddesasandhi. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘neruttamadhippāyo’’ti.
නියුත්තො චතුබ්යූහො හාරො.
Niyutto catubyūho hāro.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්දකනිකාය (අට්ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්තිප්පකරණ-අට්ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 6. චතුබ්යූහහාරවිභඞ්ගවණ්ණනා • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්තිප්පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā / 6. චතුබ්යූහහාරවිභඞ්ගවණ්ණනා • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī / 6. චතුබ්යූහහාරවිභඞ්ගවිභාවනා • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavibhāvanā