Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā

    నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ఖుద్దకనికాయే

    Khuddakanikāye

    జాతక-అట్ఠకథా

    Jātaka-aṭṭhakathā

    చతుత్థో భాగో

    Catuttho bhāgo

    ౧౦. దసకనిపాతో

    10. Dasakanipāto

    [౪౩౯] ౧. చతుద్వారజాతకవణ్ణనా

    [439] 1. Catudvārajātakavaṇṇanā

    చతుద్వారమిదం నగరన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఏకం దుబ్బచభిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి. పచ్చుప్పన్నవత్థు నవకనిపాతస్స పఠమజాతకే విత్థారితమేవ. ఇధ పన సత్థా తం భిక్ఖుం ‘‘సచ్చం కిర త్వం భిక్ఖు దుబ్బచో’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘సచ్చం, భన్తే’’తి వుత్తే ‘‘పుబ్బేపి త్వం భిక్ఖు దుబ్బచతాయ పణ్డితానం వచనం అకత్వా ఖురచక్కం ఆపాదేసీ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.

    Catudvāramidaṃnagaranti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ dubbacabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Paccuppannavatthu navakanipātassa paṭhamajātake vitthāritameva. Idha pana satthā taṃ bhikkhuṃ ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu dubbaco’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘pubbepi tvaṃ bhikkhu dubbacatāya paṇḍitānaṃ vacanaṃ akatvā khuracakkaṃ āpādesī’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    అతీతే కస్సపదసబలస్స కాలే బారాణసియం అసీతికోటివిభవస్స సేట్ఠినో ఏకో పుత్తో మిత్తవిన్దకో నామ అహోసి. తస్స మాతాపితరో సోతాపన్నా అహేసుం, సో పన దుస్సీలో అస్సద్ధో. అథ నం అపరభాగే పితరి కాలకతే మాతా కుటుమ్బం విచారేన్తీ ఆహ – ‘‘తాత, తయా దుల్లభం మనుస్సత్తం లద్ధం, దానం దేహి, సీలం రక్ఖాహి, ఉపోసథకమ్మం కరోహి, ధమ్మం సుణాహీ’’తి. అమ్మ, న మయ్హం దానాదీహి అత్థో, మా మం కిఞ్చి అవచుత్థ, అహం యథాకమ్మం గమిస్సామీతి. ఏవం వదన్తమ్పి నం ఏకదివసం పుణ్ణముపోసథదివసే మాతా ఆహ – ‘‘తాత, అజ్జ అభిలక్ఖితో మహాఉపోసథదివసో, అజ్జ ఉపోసథం సమాదియిత్వా విహారం గన్త్వా సబ్బరత్తిం ధమ్మం సుత్వా ఏహి, అహం తే సహస్సం దస్సామీ’’తి. సో ‘‘సాధూ’’తి ధనలోభేన ఉపోసథం సమాదియిత్వా భుత్తపాతరాసో విహారం గన్త్వా దివసం వీతినామేత్వా రత్తిం యథా ఏకమ్పి ధమ్మపదం కణ్ణం న పహరతి, తథా ఏకస్మిం పదేసే నిపజ్జిత్వా నిద్దం ఓక్కమిత్వా పునదివసే పాతోవ ముఖం ధోవిత్వా గేహం గన్త్వా నిసీది.

    Atīte kassapadasabalassa kāle bārāṇasiyaṃ asītikoṭivibhavassa seṭṭhino eko putto mittavindako nāma ahosi. Tassa mātāpitaro sotāpannā ahesuṃ, so pana dussīlo assaddho. Atha naṃ aparabhāge pitari kālakate mātā kuṭumbaṃ vicārentī āha – ‘‘tāta, tayā dullabhaṃ manussattaṃ laddhaṃ, dānaṃ dehi, sīlaṃ rakkhāhi, uposathakammaṃ karohi, dhammaṃ suṇāhī’’ti. Amma, na mayhaṃ dānādīhi attho, mā maṃ kiñci avacuttha, ahaṃ yathākammaṃ gamissāmīti. Evaṃ vadantampi naṃ ekadivasaṃ puṇṇamuposathadivase mātā āha – ‘‘tāta, ajja abhilakkhito mahāuposathadivaso, ajja uposathaṃ samādiyitvā vihāraṃ gantvā sabbarattiṃ dhammaṃ sutvā ehi, ahaṃ te sahassaṃ dassāmī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti dhanalobhena uposathaṃ samādiyitvā bhuttapātarāso vihāraṃ gantvā divasaṃ vītināmetvā rattiṃ yathā ekampi dhammapadaṃ kaṇṇaṃ na paharati, tathā ekasmiṃ padese nipajjitvā niddaṃ okkamitvā punadivase pātova mukhaṃ dhovitvā gehaṃ gantvā nisīdi.

    మాతా పనస్స ‘‘అజ్జ మే పుత్తో ధమ్మం సుత్వా పాతోవ ధమ్మకథికత్థేరం ఆదాయ ఆగమిస్సతీ’’తి యాగుం ఖాదనీయం భోజనీయం పటియాదేత్వా ఆసనం పఞ్ఞపేత్వా తస్సాగమనం పటిమానేన్తీ తం ఏకకం ఆగతం దిస్వా ‘‘తాత, ధమ్మకథికో కేన న ఆనీతో’’తి వత్వా ‘‘న మయ్హం ధమ్మకథికేన అత్థో’’తి వుత్తే ‘‘తేన హి యాగుం పివా’’తి ఆహ. సో ‘‘తుమ్హేహి మయ్హం సహస్సం పటిస్సుతం, తం తావ మే దేథ, పచ్ఛా పివిస్సామీ’’తి ఆహ. ‘‘పివ, తాత, పచ్ఛా దస్సామీ’’తి. ‘‘గహేత్వావ పివిస్సామీ’’తి. అథస్స మాతా సహస్సభణ్డికం పురతో ఠపేసి. సో యాగుం పివిత్వా సహస్సభణ్డికం గహేత్వా వోహారం కరోన్తో న చిరస్సేవ వీససతసహస్సం ఉప్పాదేసి. అథస్స ఏతదహోసి – ‘‘నావం ఉపట్ఠపేత్వా వోహారం కరిస్సామీ’’తి. సో నావం ఉపట్ఠపేత్వా ‘‘అమ్మ, అహం నావాయ వోహారం కరిస్సామీ’’తి ఆహ. అథ నం మాతా ‘‘త్వం తాత, ఏకపుత్తకో, ఇమస్మిం ఘరే ధనమ్పి బహు, సముద్దో అనేకాదీనవో, మా గమీ’’తి నివారేసి. సో ‘‘అహం గమిస్సామేవ, న సక్కా మం నివారేతు’’న్తి వత్వా ‘‘అహం తం, తాత, వారేస్సామీ’’తి మాతరా హత్థే గహితో హత్థం విస్సజ్జాపేత్వా మాతరం పహరిత్వా పాతేత్వా అన్తరం కత్వా గన్త్వా నావాయ సముద్దం పక్ఖన్ది.

    Mātā panassa ‘‘ajja me putto dhammaṃ sutvā pātova dhammakathikattheraṃ ādāya āgamissatī’’ti yāguṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādetvā āsanaṃ paññapetvā tassāgamanaṃ paṭimānentī taṃ ekakaṃ āgataṃ disvā ‘‘tāta, dhammakathiko kena na ānīto’’ti vatvā ‘‘na mayhaṃ dhammakathikena attho’’ti vutte ‘‘tena hi yāguṃ pivā’’ti āha. So ‘‘tumhehi mayhaṃ sahassaṃ paṭissutaṃ, taṃ tāva me detha, pacchā pivissāmī’’ti āha. ‘‘Piva, tāta, pacchā dassāmī’’ti. ‘‘Gahetvāva pivissāmī’’ti. Athassa mātā sahassabhaṇḍikaṃ purato ṭhapesi. So yāguṃ pivitvā sahassabhaṇḍikaṃ gahetvā vohāraṃ karonto na cirasseva vīsasatasahassaṃ uppādesi. Athassa etadahosi – ‘‘nāvaṃ upaṭṭhapetvā vohāraṃ karissāmī’’ti. So nāvaṃ upaṭṭhapetvā ‘‘amma, ahaṃ nāvāya vohāraṃ karissāmī’’ti āha. Atha naṃ mātā ‘‘tvaṃ tāta, ekaputtako, imasmiṃ ghare dhanampi bahu, samuddo anekādīnavo, mā gamī’’ti nivāresi. So ‘‘ahaṃ gamissāmeva, na sakkā maṃ nivāretu’’nti vatvā ‘‘ahaṃ taṃ, tāta, vāressāmī’’ti mātarā hatthe gahito hatthaṃ vissajjāpetvā mātaraṃ paharitvā pātetvā antaraṃ katvā gantvā nāvāya samuddaṃ pakkhandi.

    నావా సత్తమే దివసే మిత్తవిన్దకం నిస్సాయ సముద్దపిట్ఠే నిచ్చలా అట్ఠాసి. కాళకణ్ణిసలాకా కరియమానా మిత్తవిన్దకస్సేవ హత్థే తిక్ఖత్తుం పతి. అథస్స ఉళుమ్పం దత్వా ‘‘ఇమం ఏకం నిస్సాయ బహూ మా నస్సన్తూ’’తి తం సముద్దపిట్ఠే ఖిపింసు. తావదేవ నావా జవేన మహాసముద్దం పక్ఖన్ది. సోపి ఉళుమ్పే నిపజ్జిత్వా ఏకం దీపకం పాపుణి. తత్థ ఫలికవిమానే చతస్సో వేమానికపేతియో అద్దస. తా సత్తాహం దుక్ఖం అనుభవన్తి, సత్తాహం సుఖం . సో తాహి సద్ధిం సత్తాహం దిబ్బసమ్పత్తిం అనుభవి. అథ నం తా దుక్ఖానుభవనత్థాయ గచ్ఛమానా ‘‘సామి, మయం సత్తమే దివసే ఆగమిస్సామ, యావ మయం ఆగచ్ఛామ, తావ అనుక్కణ్ఠమానో ఇధేవ వసా’’తి వత్వా అగమంసు. సో తణ్హావసికో హుత్వా తస్మింయేవ ఫలకే నిపజ్జిత్వా పున సముద్దపిట్ఠేన గచ్ఛన్తో అపరం దీపకం పత్వా తత్థ రజతవిమానే అట్ఠ వేమానికపేతియో దిస్వా ఏతేనేవ ఉపాయేన అపరస్మిం దీపకే మణివిమానే సోళస, అపరస్మిం దీపకే కనకవిమానే ద్వత్తింస వేమానికపేతియో దిస్వా తాహి సద్ధిం దిబ్బసమ్పత్తిం అనుభవిత్వా తాసమ్పి దుక్ఖం అనుభవితుం గతకాలే పున సముద్దపిట్ఠేన గచ్ఛన్తో ఏకం పాకారపరిక్ఖిత్తం చతుద్వారం నగరం అద్దస. ఉస్సదనిరయో కిరేస, బహూనం నేరయికసత్తానం కమ్మకరణానుభవనట్ఠానం మిత్తవిన్దకస్స అలఙ్కతపటియత్తనగరం వియ హుత్వా ఉపట్ఠాసి.

    Nāvā sattame divase mittavindakaṃ nissāya samuddapiṭṭhe niccalā aṭṭhāsi. Kāḷakaṇṇisalākā kariyamānā mittavindakasseva hatthe tikkhattuṃ pati. Athassa uḷumpaṃ datvā ‘‘imaṃ ekaṃ nissāya bahū mā nassantū’’ti taṃ samuddapiṭṭhe khipiṃsu. Tāvadeva nāvā javena mahāsamuddaṃ pakkhandi. Sopi uḷumpe nipajjitvā ekaṃ dīpakaṃ pāpuṇi. Tattha phalikavimāne catasso vemānikapetiyo addasa. Tā sattāhaṃ dukkhaṃ anubhavanti, sattāhaṃ sukhaṃ . So tāhi saddhiṃ sattāhaṃ dibbasampattiṃ anubhavi. Atha naṃ tā dukkhānubhavanatthāya gacchamānā ‘‘sāmi, mayaṃ sattame divase āgamissāma, yāva mayaṃ āgacchāma, tāva anukkaṇṭhamāno idheva vasā’’ti vatvā agamaṃsu. So taṇhāvasiko hutvā tasmiṃyeva phalake nipajjitvā puna samuddapiṭṭhena gacchanto aparaṃ dīpakaṃ patvā tattha rajatavimāne aṭṭha vemānikapetiyo disvā eteneva upāyena aparasmiṃ dīpake maṇivimāne soḷasa, aparasmiṃ dīpake kanakavimāne dvattiṃsa vemānikapetiyo disvā tāhi saddhiṃ dibbasampattiṃ anubhavitvā tāsampi dukkhaṃ anubhavituṃ gatakāle puna samuddapiṭṭhena gacchanto ekaṃ pākāraparikkhittaṃ catudvāraṃ nagaraṃ addasa. Ussadanirayo kiresa, bahūnaṃ nerayikasattānaṃ kammakaraṇānubhavanaṭṭhānaṃ mittavindakassa alaṅkatapaṭiyattanagaraṃ viya hutvā upaṭṭhāsi.

    సో ‘‘ఇమం నగరం పవిసిత్వా రాజా భవిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా ఖురచక్కం ఉక్ఖిపిత్వా సీసే పచ్చమానం నేరయికసత్తం అద్దస. అథస్స తం తస్స సీసే ఖురచక్కం పదుమం వియ హుత్వా ఉపట్ఠాసి. ఉరే పఞ్చఙ్గికబన్ధనం ఉరచ్ఛదపసాధనం హుత్వా సీసతో గలన్తం లోహితం లోహితచన్దనవిలేపనం వియ హుత్వా పరిదేవనసద్దో మధురసరో గీతసద్దో వియ హుత్వా ఉపట్ఠాసి. సో తస్స సన్తికం గన్త్వా ‘‘భో పురిస, చిరం తయా పదుమం ధారితం, దేహి మే ఏత’’న్తి ఆహ. ‘‘సమ్మ, నయిదం పదుమం, ఖురచక్కం ఏత’’న్తి. ‘‘త్వం మయ్హం అదాతుకామతాయ ఏవం వదసీ’’తి. నేరయికసత్తో చిన్తేసి ‘‘మయ్హం కమ్మం ఖీణం భవిస్సతి, ఇమినాపి మయా వియ మాతరం పహరిత్వా ఆగతేన భవితబ్బం, దస్సామిస్స ఖురచక్క’’న్తి. అథ నం ‘‘ఏహి భో, గణ్హ ఇమ’’న్తి వత్వా ఖురచక్కం తస్స సీసే ఖిపి, తం తస్స మత్థకం పిసమానం భస్సి. తస్మిం ఖణే మిత్తవిన్దకో తస్స ఖురచక్కభావం ఞత్వా ‘‘తవ ఖురచక్కం గణ్హ, తవ ఖురచక్కం గణ్హా’’తి వేదనాప్పత్తో పరిదేవి, ఇతరో అన్తరధాయి. తదా బోధిసత్తో రుక్ఖదేవతా హుత్వా మహన్తేన పరివారేన ఉస్సదచారికం చరమానో తం ఠానం పాపుణి. మిత్తవిన్దకో తం ఓలోకేత్వా ‘‘సామి దేవరాజ, ఇదం మం చక్కం సణ్హకరణియం వియ తిలాని పిసమానం ఓతరతి, కిం ను ఖో మయా పాపం పకత’’న్తి పుచ్ఛన్తో ద్వే గాథా అభాసి –

    So ‘‘imaṃ nagaraṃ pavisitvā rājā bhavissāmī’’ti cintetvā khuracakkaṃ ukkhipitvā sīse paccamānaṃ nerayikasattaṃ addasa. Athassa taṃ tassa sīse khuracakkaṃ padumaṃ viya hutvā upaṭṭhāsi. Ure pañcaṅgikabandhanaṃ uracchadapasādhanaṃ hutvā sīsato galantaṃ lohitaṃ lohitacandanavilepanaṃ viya hutvā paridevanasaddo madhurasaro gītasaddo viya hutvā upaṭṭhāsi. So tassa santikaṃ gantvā ‘‘bho purisa, ciraṃ tayā padumaṃ dhāritaṃ, dehi me eta’’nti āha. ‘‘Samma, nayidaṃ padumaṃ, khuracakkaṃ eta’’nti. ‘‘Tvaṃ mayhaṃ adātukāmatāya evaṃ vadasī’’ti. Nerayikasatto cintesi ‘‘mayhaṃ kammaṃ khīṇaṃ bhavissati, imināpi mayā viya mātaraṃ paharitvā āgatena bhavitabbaṃ, dassāmissa khuracakka’’nti. Atha naṃ ‘‘ehi bho, gaṇha ima’’nti vatvā khuracakkaṃ tassa sīse khipi, taṃ tassa matthakaṃ pisamānaṃ bhassi. Tasmiṃ khaṇe mittavindako tassa khuracakkabhāvaṃ ñatvā ‘‘tava khuracakkaṃ gaṇha, tava khuracakkaṃ gaṇhā’’ti vedanāppatto paridevi, itaro antaradhāyi. Tadā bodhisatto rukkhadevatā hutvā mahantena parivārena ussadacārikaṃ caramāno taṃ ṭhānaṃ pāpuṇi. Mittavindako taṃ oloketvā ‘‘sāmi devarāja, idaṃ maṃ cakkaṃ saṇhakaraṇiyaṃ viya tilāni pisamānaṃ otarati, kiṃ nu kho mayā pāpaṃ pakata’’nti pucchanto dve gāthā abhāsi –

    .

    1.

    ‘‘చతుద్వారమిదం నగరం, ఆయసం దళ్హపాకారం;

    ‘‘Catudvāramidaṃ nagaraṃ, āyasaṃ daḷhapākāraṃ;

    ఓరుద్ధపటిరుద్ధోస్మి, కిం పాపం పకతం మయా.

    Oruddhapaṭiruddhosmi, kiṃ pāpaṃ pakataṃ mayā.

    .

    2.

    ‘‘సబ్బే అపిహితా ద్వారా, ఓరుద్ధోస్మి యథా దిజో;

    ‘‘Sabbe apihitā dvārā, oruddhosmi yathā dijo;

    కిమాధికరణం యక్ఖ, చక్కాభినిహతో అహ’’న్తి.

    Kimādhikaraṇaṃ yakkha, cakkābhinihato aha’’nti.

    తత్థ దళ్హపాకారన్తి థిరపాకారం. ‘‘దళ్హతోరణ’’న్తిపి పాఠో, థిరద్వారన్తి అత్థో. ఓరుద్ధపటిరుద్ధోస్మీతి అన్తో కత్వా సమన్తా పాకారేన రుద్ధో, పలాయనట్ఠానం న పఞ్ఞాయతి. కిం పాపం పకతన్తి కిం ను ఖో మయా పాపకమ్మం కతం. అపిహితాతి థకితా. యథా దిజోతి పఞ్జరే పక్ఖిత్తో సకుణో వియ. కిమాధికరణన్తి కిం కారణం. చక్కాభినిహతోతి చక్కేన అభినిహతో.

    Tattha daḷhapākāranti thirapākāraṃ. ‘‘Daḷhatoraṇa’’ntipi pāṭho, thiradvāranti attho. Oruddhapaṭiruddhosmīti anto katvā samantā pākārena ruddho, palāyanaṭṭhānaṃ na paññāyati. Kiṃ pāpaṃ pakatanti kiṃ nu kho mayā pāpakammaṃ kataṃ. Apihitāti thakitā. Yathā dijoti pañjare pakkhitto sakuṇo viya. Kimādhikaraṇanti kiṃ kāraṇaṃ. Cakkābhinihatoti cakkena abhinihato.

    అథస్స దేవరాజా కారణం కథేతుం ఛ గాథా అభాసి –

    Athassa devarājā kāraṇaṃ kathetuṃ cha gāthā abhāsi –

    .

    3.

    ‘‘లద్ధా సతసహస్సాని, అతిరేకాని వీసతి;

    ‘‘Laddhā satasahassāni, atirekāni vīsati;

    అనుకమ్పకానం ఞాతీనం, వచనం సమ్మ నాకరి.

    Anukampakānaṃ ñātīnaṃ, vacanaṃ samma nākari.

    .

    4.

    ‘‘లఙ్ఘిం సముద్దం పక్ఖన్ది, సాగరం అప్పసిద్ధికం;

    ‘‘Laṅghiṃ samuddaṃ pakkhandi, sāgaraṃ appasiddhikaṃ;

    చతుబ్భి అట్ఠజ్ఝగమా, అట్ఠాహిపి చ సోళస.

    Catubbhi aṭṭhajjhagamā, aṭṭhāhipi ca soḷasa.

    .

    5.

    ‘‘సోళసాహి చ బాత్తింస, అతిచ్ఛం చక్కమాసదో;

    ‘‘Soḷasāhi ca bāttiṃsa, aticchaṃ cakkamāsado;

    ఇచ్ఛాహతస్స పోసస్స, చక్కం భమతి మత్థకే.

    Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake.

    .

    6.

    ‘‘ఉపరివిసాలా దుప్పూరా, ఇచ్ఛా విసటగామినీ;

    ‘‘Uparivisālā duppūrā, icchā visaṭagāminī;

    యే చ తం అనుగిజ్ఝన్తి, తే హోన్తి చక్కధారినో.

    Ye ca taṃ anugijjhanti, te honti cakkadhārino.

    .

    7.

    ‘‘బహుభణ్డం అవహాయ, మగ్గం అప్పటివేక్ఖియ;

    ‘‘Bahubhaṇḍaṃ avahāya, maggaṃ appaṭivekkhiya;

    యేసఞ్చేతం అసఙ్ఖాతం, తే హోన్తి చక్కధారినో.

    Yesañcetaṃ asaṅkhātaṃ, te honti cakkadhārino.

    .

    8.

    ‘‘కమ్మం సమేక్ఖే విపులఞ్చ భోగం, ఇచ్ఛం న సేవేయ్య అనత్థసంహితం;

    ‘‘Kammaṃ samekkhe vipulañca bhogaṃ, icchaṃ na seveyya anatthasaṃhitaṃ;

    కరేయ్య వాక్యం అనుకమ్పకానం, తం తాదిసం నాతివత్తేయ్య చక్క’’న్తి.

    Kareyya vākyaṃ anukampakānaṃ, taṃ tādisaṃ nātivatteyya cakka’’nti.

    తత్థ లద్ధా సతసహస్సాని, అతిరేకాని వీసతీతి త్వం ఉపోసథం కత్వా మాతు సన్తికా సహస్సం గహేత్వా వోహారం కరోన్తో సతసహస్సాని చ అతిరేకాని వీసతిసహస్సాని లభిత్వా. నాకరీతి తేన ధనేన అసన్తుట్ఠో నావాయ సముద్దం పవిసన్తో సముద్దే ఆదీనవఞ్చ కథేత్వా మాతుయా వారియమానోపి అనుకమ్పకానం ఞాతీనం వచనం న కరోసి, సోతాపన్నం మాతరం పహరిత్వా అన్తరం కత్వా నిక్ఖన్తోయేవాసీతి దీపేతి.

    Tattha laddhā satasahassāni, atirekāni vīsatīti tvaṃ uposathaṃ katvā mātu santikā sahassaṃ gahetvā vohāraṃ karonto satasahassāni ca atirekāni vīsatisahassāni labhitvā. Nākarīti tena dhanena asantuṭṭho nāvāya samuddaṃ pavisanto samudde ādīnavañca kathetvā mātuyā vāriyamānopi anukampakānaṃ ñātīnaṃ vacanaṃ na karosi, sotāpannaṃ mātaraṃ paharitvā antaraṃ katvā nikkhantoyevāsīti dīpeti.

    లఙ్ఘిన్తి నావం ఉల్లఙ్ఘనసమత్థం. పక్ఖన్దీతి పక్ఖన్దోసి. అప్పసిద్ధికన్తి మన్దసిద్ధిం వినాసబహులం. చతుబ్భి అట్ఠాతి అథ నం నిస్సాయ ఠితాయ నావాయ ఫలకం దత్వా సముద్దే ఖిత్తోపి త్వం మాతరం నిస్సాయ ఏకదివసం కతస్స ఉపోసథకమ్మస్స నిస్సన్దేన ఫలికవిమానే చతస్సో ఇత్థియో లభిత్వా తతో రజతవిమానే అట్ఠ, మణివిమానే సోళస, కనకవిమానే ద్వత్తింస అధిగతోసీతి. అతిచ్ఛం చక్కమాసదోతి అథ త్వం యథాలద్ధేన అసన్తుట్ఠో ‘‘అత్ర ఉత్తరితరం లభిస్సామీ’’తి ఏవం లద్ధం లద్ధం అతిక్కమనలోభసఙ్ఖాతాయ అతిచ్ఛాయ సమన్నాగతత్తా అతిచ్ఛో పాపపుగ్గలో తస్స ఉపోసథకమ్మస్స ఖీణత్తా ద్వత్తింస ఇత్థియో అతిక్కమిత్వా ఇమం పేతనగరం ఆగన్త్వా తస్స మాతుపహారదానఅకుసలస్స నిస్సన్దేన ఇదం ఖురచక్కం సమ్పత్తోసి. ‘‘అత్రిచ్ఛ’’న్తిపి పాఠో, అత్ర అత్ర ఇచ్ఛమానోతి అత్థో. ‘‘అత్రిచ్ఛా’’తిపి పాఠో, అత్రిచ్ఛాయాతి అత్థో. భమతీతి తస్స తే ఇచ్ఛాహతస్స పోసస్స ఇదం చక్కం మత్థకం పిసమానం ఇదాని కుమ్భకారచక్కం వియ మత్థకే భమతీతి అత్థో.

    Laṅghinti nāvaṃ ullaṅghanasamatthaṃ. Pakkhandīti pakkhandosi. Appasiddhikanti mandasiddhiṃ vināsabahulaṃ. Catubbhi aṭṭhāti atha naṃ nissāya ṭhitāya nāvāya phalakaṃ datvā samudde khittopi tvaṃ mātaraṃ nissāya ekadivasaṃ katassa uposathakammassa nissandena phalikavimāne catasso itthiyo labhitvā tato rajatavimāne aṭṭha, maṇivimāne soḷasa, kanakavimāne dvattiṃsa adhigatosīti. Aticchaṃ cakkamāsadoti atha tvaṃ yathāladdhena asantuṭṭho ‘‘atra uttaritaraṃ labhissāmī’’ti evaṃ laddhaṃ laddhaṃ atikkamanalobhasaṅkhātāya aticchāya samannāgatattā aticcho pāpapuggalo tassa uposathakammassa khīṇattā dvattiṃsa itthiyo atikkamitvā imaṃ petanagaraṃ āgantvā tassa mātupahāradānaakusalassa nissandena idaṃ khuracakkaṃ sampattosi. ‘‘Atriccha’’ntipi pāṭho, atra atra icchamānoti attho. ‘‘Atricchā’’tipi pāṭho, atricchāyāti attho. Bhamatīti tassa te icchāhatassa posassa idaṃ cakkaṃ matthakaṃ pisamānaṃ idāni kumbhakāracakkaṃ viya matthake bhamatīti attho.

    యే చ తం అనుగిజ్ఝన్తీతి తణ్హా నామేసా గచ్ఛన్తీ ఉపరూపరి విసాలా హోతి, సముద్దో వియ చ దుప్పూరా, రూపాదీసు తస్స తస్స ఇచ్ఛనఇచ్ఛాయ విసటగామినీ, తం ఏవరూపం తణ్హం యే చ అనుగిజ్ఝన్తి గిద్ధా గధితా హుత్వా పునప్పునం అల్లీయన్తి. తే హోన్తి చక్కధారినోతి తే ఏవం పచ్చన్తా ఖురచక్కం ధారేన్తి. బహుభణ్డన్తి మాతాపితూనం సన్తకం బహుధనం ఓహాయ. మగ్గన్తి గన్తబ్బం అప్పసిద్ధికం సముద్దమగ్గం అపచ్చవేక్ఖిత్వా యథా త్వం పటిపన్నో, ఏవమేవ అఞ్ఞేసమ్పి యేసఞ్చేతం అసఙ్ఖాతం అవీమంసితం, తే యథా త్వం తథేవ తణ్హావసికా హుత్వా ధనం పహాయ గమనమగ్గం అనపేక్ఖిత్వా పటిపన్నా చక్కధారినో హోన్తి. కమ్మం సమేక్ఖేతి తస్మా పణ్డితో పురిసో అత్తనా కత్తబ్బకమ్మం ‘‘సదోసం ను ఖో, నిద్దోస’’న్తి సమేక్ఖేయ్య పచ్చవేక్ఖేయ్య. విపులఞ్చ భోగన్తి అత్తనో ధమ్మలద్ధం ధనరాసిమ్పి సమేక్ఖేయ్య. నాతివత్తేయ్యాతి తం తాదిసం పుగ్గలం ఇదం చక్కం న అతివత్తేయ్య నావత్థరేయ్య. ‘‘నాతివత్తేతీ’’తిపి పాఠో, నావత్థరతీతి అత్థో.

    Ye ca taṃ anugijjhantīti taṇhā nāmesā gacchantī uparūpari visālā hoti, samuddo viya ca duppūrā, rūpādīsu tassa tassa icchanaicchāya visaṭagāminī, taṃ evarūpaṃ taṇhaṃ ye ca anugijjhanti giddhā gadhitā hutvā punappunaṃ allīyanti. Te honti cakkadhārinoti te evaṃ paccantā khuracakkaṃ dhārenti. Bahubhaṇḍanti mātāpitūnaṃ santakaṃ bahudhanaṃ ohāya. Magganti gantabbaṃ appasiddhikaṃ samuddamaggaṃ apaccavekkhitvā yathā tvaṃ paṭipanno, evameva aññesampi yesañcetaṃ asaṅkhātaṃ avīmaṃsitaṃ, te yathā tvaṃ tatheva taṇhāvasikā hutvā dhanaṃ pahāya gamanamaggaṃ anapekkhitvā paṭipannā cakkadhārino honti. Kammaṃ samekkheti tasmā paṇḍito puriso attanā kattabbakammaṃ ‘‘sadosaṃ nu kho, niddosa’’nti samekkheyya paccavekkheyya. Vipulañcabhoganti attano dhammaladdhaṃ dhanarāsimpi samekkheyya. Nātivatteyyāti taṃ tādisaṃ puggalaṃ idaṃ cakkaṃ na ativatteyya nāvatthareyya. ‘‘Nātivattetī’’tipi pāṭho, nāvattharatīti attho.

    తం సుత్వా మిత్తవిన్దకో ‘‘ఇమినా దేవపుత్తేన మయా కతకమ్మం తథతో ఞాతం, అయం మయ్హం పచ్చనపమాణమ్పి జానిస్సతి, పుచ్ఛామి న’’న్తి చిన్తేత్వా నవమం గాథమాహ –

    Taṃ sutvā mittavindako ‘‘iminā devaputtena mayā katakammaṃ tathato ñātaṃ, ayaṃ mayhaṃ paccanapamāṇampi jānissati, pucchāmi na’’nti cintetvā navamaṃ gāthamāha –

    .

    9.

    ‘‘కీవచిరం ను మే యక్ఖ, చక్కం సిరసి ఠస్సతి;

    ‘‘Kīvaciraṃ nu me yakkha, cakkaṃ sirasi ṭhassati;

    కతి వస్ససహస్సాని, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో’’తి.

    Kati vassasahassāni, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.

    అథస్స కథేన్తో మహాసత్తో దసమం గాథమాహ –

    Athassa kathento mahāsatto dasamaṃ gāthamāha –

    ౧౦.

    10.

    ‘‘అతిసరో పచ్చసరో, మిత్తవిన్ద సుణోహి మే;

    ‘‘Atisaro paccasaro, mittavinda suṇohi me;

    చక్కం తే సిరసి మావిద్ధం, న తం జీవం పమోక్ఖసీ’’తి.

    Cakkaṃ te sirasi māviddhaṃ, na taṃ jīvaṃ pamokkhasī’’ti.

    తత్థ అతిసరోతి అతిసరీతిపి అతిసరో, అతిసరిస్సతీతిపి అతిసరో. పచ్చసరోతి తస్సేవ వేవచనం. ఇదం వుత్తం హోతి – సమ్మ మిత్తవిన్దక, సుణోహి మే వచనం, త్వఞ్హి అతిదారుణస్స కమ్మస్స కతత్తా అతిసరో, తస్స పన న సక్కా వస్సగణనాయ విపాకో పఞ్ఞాపేతున్తి అపరిమాణం అతిమహన్తం విపాకదుక్ఖం సరిస్ససి పటిపజ్జిస్ససీతి అతిసరో. తేన తే ‘‘ఏత్తకాని వస్ససహస్సానీ’’తి వత్తుం న సక్కోమి. సిరసిమావిద్ధన్తి యం పన తే ఇదం చక్కం సిరస్మిం ఆవిద్ధం కుమ్భకారచక్కమివ భమతి. న తం జీవం పమోక్ఖసీతి తం త్వం యావ తే కమ్మవిపాకో న ఖీయతి, తావ జీవమానో న పమోక్ఖసి, కమ్మవిపాకే పన ఖీణే ఇదం చక్కం పహాయ యథాకమ్మం గమిస్ససీతి.

    Tattha atisaroti atisarītipi atisaro, atisarissatītipi atisaro. Paccasaroti tasseva vevacanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – samma mittavindaka, suṇohi me vacanaṃ, tvañhi atidāruṇassa kammassa katattā atisaro, tassa pana na sakkā vassagaṇanāya vipāko paññāpetunti aparimāṇaṃ atimahantaṃ vipākadukkhaṃ sarissasi paṭipajjissasīti atisaro. Tena te ‘‘ettakāni vassasahassānī’’ti vattuṃ na sakkomi. Sirasimāviddhanti yaṃ pana te idaṃ cakkaṃ sirasmiṃ āviddhaṃ kumbhakāracakkamiva bhamati. Na taṃ jīvaṃ pamokkhasīti taṃ tvaṃ yāva te kammavipāko na khīyati, tāva jīvamāno na pamokkhasi, kammavipāke pana khīṇe idaṃ cakkaṃ pahāya yathākammaṃ gamissasīti.

    ఇదం వత్వా దేవపుత్తో అత్తనో దేవట్ఠానమేవ గతో, ఇతరోపి మహాదుక్ఖం పటిపజ్జి.

    Idaṃ vatvā devaputto attano devaṭṭhānameva gato, itaropi mahādukkhaṃ paṭipajji.

    సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా మిత్తవిన్దకో అయం దుబ్బచభిక్ఖు అహోసి, దేవరాజా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mittavindako ayaṃ dubbacabhikkhu ahosi, devarājā pana ahameva ahosi’’nti.

    చతుద్వారజాతకవణ్ణనా పఠమా.

    Catudvārajātakavaṇṇanā paṭhamā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౩౯. చతుద్వారజాతకం • 439. Catudvārajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact