| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
๔. จตุกฺกนิเทฺทสวณฺณนา
4. Catukkaniddesavaṇṇanā
๑๓๓. ปเรน กตํ ทุสฺสีลฺยํ อาณตฺติยา อตฺตนา จ ปโยเคน กตนฺติ อาณตฺติยา ปาปสฺส ทายาโท ‘‘ตโต อุปฑฺฒสฺส ทายาโท’’ติ วุโตฺตฯ
133. Parena kataṃ dussīlyaṃ āṇattiyā attanā ca payogena katanti āṇattiyā pāpassa dāyādo ‘‘tato upaḍḍhassa dāyādo’’ti vutto.
๑๔๕. อยนฺติ ‘‘เตสุ ปฐโม’’ติอาทิกํ นยํ วทติฯ
145. Ayanti ‘‘tesu paṭhamo’’tiādikaṃ nayaṃ vadati.
๑๔๘. เทสนาย ธมฺมานํ ญาณสฺส อาปาถภาวสมฺปาทนํ ญาณุคฺฆาฎนํฯ สห อุทาหฎเวลายาติ อุทาหฎเวลาย สทฺธิํ ตสฺมิํ กาเล อนติกฺกเนฺต เอวาติ อโตฺถฯ
148. Desanāya dhammānaṃ ñāṇassa āpāthabhāvasampādanaṃ ñāṇugghāṭanaṃ. Saha udāhaṭavelāyāti udāhaṭavelāya saddhiṃ tasmiṃ kāle anatikkante evāti attho.
๑๕๒. ตนฺติ อนนฺตรวจนํ วทติฯ ‘‘กตโม โลโก’’ติ วุเตฺต ‘‘ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา’’ติ มหนฺตํ อตฺถํ สงฺคหิตฺวา ฐิตวจนํ อตฺถยุตฺตํฯ ลุชฺชตีติ โลโกติ การณยุตฺตํฯ
152. Tanti anantaravacanaṃ vadati. ‘‘Katamo loko’’ti vutte ‘‘pañcupādānakkhandhā’’ti mahantaṃ atthaṃ saṅgahitvā ṭhitavacanaṃ atthayuttaṃ. Lujjatīti lokoti kāraṇayuttaṃ.
๑๕๖. สหิตาสหิตสฺสาติ สหิตาสหิเตติ อโตฺถ, สหิตาสหิตสฺส ปริจฺฉินฺทเนติ วา ฯ เทฺวเยวาติ ทุติยจตุตฺถาเยวฯ เทสกสาวกสมฺปตฺติยา โพเธตุํ สมตฺถตาย สภาวธมฺมกถิกา, สจฺจธมฺมกถิกาติ อโตฺถฯ
156. Sahitāsahitassāti sahitāsahiteti attho, sahitāsahitassa paricchindaneti vā . Dveyevāti dutiyacatutthāyeva. Desakasāvakasampattiyā bodhetuṃ samatthatāya sabhāvadhammakathikā, saccadhammakathikāti attho.
๑๕๗. กุสลธเมฺมหิ จิตฺตสฺส วาสนาภาวนา วาสธุรํฯ อยํ ปาปปุคฺคโลติ จตุโตฺถ วุโตฺต, น ปฐโมฯ ปฐโม หิ อวิสํวาเทตุกาโม เวรญฺชพฺราหฺมณสทิโส อธิเปฺปโตติฯ
157. Kusaladhammehi cittassa vāsanābhāvanā vāsadhuraṃ. Ayaṃ pāpapuggaloti catuttho vutto, na paṭhamo. Paṭhamo hi avisaṃvādetukāmo verañjabrāhmaṇasadiso adhippetoti.
๑๕๙. ปุคฺคเลปิ อริยานํ อภิกฺกมนาทิสทิสตาติ ปุคฺคเล อภิกฺกมนาทีนํ อริยานํ อภิกฺกมนาทิสทิสตาติ อโตฺถ, อริยานํ อภิกฺกมนาทินา ปุคฺคลสฺส สทิสตาติ วา สทิสาภิกฺกมนาทิตาติ อโตฺถฯ
159. Puggalepi ariyānaṃ abhikkamanādisadisatāti puggale abhikkamanādīnaṃ ariyānaṃ abhikkamanādisadisatāti attho, ariyānaṃ abhikkamanādinā puggalassa sadisatāti vā sadisābhikkamanāditāti attho.
๑๖๖. ทุสฺสีลํ ‘‘ทุสฺสีโล’’ติ วทโนฺต ภูตํ ภาสติ นามฯ ปาณาติปาเตน ทุสฺสีลํ อทินฺนาทาเนน ทุสฺสีโลติ อวตฺวา ปาณาติปาเตเนวาติ วทโนฺต ตจฺฉํ ภาสติ นามฯ ยมิทํ ‘‘กาเลนา’’ติ วุตฺตํ, ตตฺร ตสฺมิํ วจเน, โย ‘‘กาเลน ภณตี’’ติ วุโตฺต, โส กีทิโสติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘กาลญฺญู โหตี’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ ทเสฺสโนฺต ‘‘ยมิทํ กาเลนาติ วุตฺตํ, ตตฺร โย ปุคฺคโล’’ติอาทิมาหฯ
166. Dussīlaṃ ‘‘dussīlo’’ti vadanto bhūtaṃ bhāsati nāma. Pāṇātipātena dussīlaṃ adinnādānena dussīloti avatvā pāṇātipātenevāti vadanto tacchaṃ bhāsati nāma. Yamidaṃ ‘‘kālenā’’ti vuttaṃ, tatra tasmiṃ vacane, yo ‘‘kālena bhaṇatī’’ti vutto, so kīdisoti dassanatthaṃ ‘‘kālaññū hotī’’tiādi vuttanti dassento ‘‘yamidaṃ kālenāti vuttaṃ, tatra yo puggalo’’tiādimāha.
๑๖๘. อาคมนวิปตฺติ นาม กมฺมํ, ปุพฺพุปฺปนฺนปจฺจยวิปตฺติ สุกฺกโสณิตํฯ ปวเตฺต, ปวตฺตสฺส วา ปจฺจยา ปวตฺตปจฺจยา, อาหาราทโยฯ โชเตตีติ โชติ, อาโลโกฯ กุลสมฺปตฺติยาทีหิ โชตมาโน จ โชติ วิยาติ โชติฯ
168. Āgamanavipatti nāma kammaṃ, pubbuppannapaccayavipatti sukkasoṇitaṃ. Pavatte, pavattassa vā paccayā pavattapaccayā, āhārādayo. Jotetīti joti, āloko. Kulasampattiyādīhi jotamāno ca joti viyāti joti.
๑๗๓. ปหีนาวสิฎฺฐกิเลสปจฺจเวกฺขณาปิ เยหิ กิเลเสหิ วิมุโตฺต อวิมุโตฺต จ, เตสํ ทสฺสนวเสน วิมุตฺติทสฺสนเมว โหตีติ อาห ‘‘วิมุตฺติญาณทสฺสนํ เอกูนวีสติวิธํ ปจฺจเวกฺขณญาณ’’นฺติฯ
173. Pahīnāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇāpi yehi kilesehi vimutto avimutto ca, tesaṃ dassanavasena vimuttidassanameva hotīti āha ‘‘vimuttiñāṇadassanaṃ ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇa’’nti.
๑๗๔. ยานิ กานิจิ ตนฺตาวุตานนฺติ ตนฺตาวุตานํ วตฺถานํ ยานิ กานิจิ วตฺถานีติ วุตฺตํ โหติฯ สายํ ตติยํ อสฺสาติ สายตติโยฯ อนุยุญฺชนํ อนุโยโคฯ ตํ อนุยุโตฺตติ อุปโยควจนํ ทฎฺฐพฺพํ, ภาวนปุํสกํ วาฯ
174. Yāni kānici tantāvutānanti tantāvutānaṃ vatthānaṃ yāni kānici vatthānīti vuttaṃ hoti. Sāyaṃ tatiyaṃ assāti sāyatatiyo. Anuyuñjanaṃ anuyogo. Taṃ anuyuttoti upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ, bhāvanapuṃsakaṃ vā.
๑๗๘. ตตฺถ สิกฺขนภาเวนาติ สิกฺขาย สาชีเว จ สิกฺขนภาเวนฯ สิกฺขํ ปริปูเรโนฺตติ สีลสํวรํ ปริปูเรโนฺตฯ สาชีวญฺจ อวีติกฺกมโนฺตติ ‘‘นามกาโย ปทกาโย นิรุตฺติกาโย พฺยญฺชนกาโย’’ติ วุตฺตํ สิกฺขาปทํ ภควโต วจนํ อวีติกฺกมโนฺต หุตฺวาติ อโตฺถฯ อิทเมว จ ทฺวยํ ‘‘สิกฺขน’’นฺติ วุตฺตํฯ ตตฺถ สาชีวานติกฺกโม สิกฺขาปาริปูริยา ปจฺจโยฯ ตโต หิ ยาว มคฺคา สํวรปาริปูรี โหตีติฯ วินาสนภาวโตติ หิํสนภาวโตฯ หลิทฺทิราโค วิย น ถิรกโถ โหตีติ เอตฺถ กถาย อฎฺฐิตภาเวน หลิทฺทิราคสทิสตา เวทิตพฺพา, น ปุคฺคลสฺสฯ
178. Tatthasikkhanabhāvenāti sikkhāya sājīve ca sikkhanabhāvena. Sikkhaṃ paripūrentoti sīlasaṃvaraṃ paripūrento. Sājīvañca avītikkamantoti ‘‘nāmakāyo padakāyo niruttikāyo byañjanakāyo’’ti vuttaṃ sikkhāpadaṃ bhagavato vacanaṃ avītikkamanto hutvāti attho. Idameva ca dvayaṃ ‘‘sikkhana’’nti vuttaṃ. Tattha sājīvānatikkamo sikkhāpāripūriyā paccayo. Tato hi yāva maggā saṃvarapāripūrī hotīti. Vināsanabhāvatoti hiṃsanabhāvato. Haliddirāgo viya na thirakatho hotīti ettha kathāya aṭṭhitabhāvena haliddirāgasadisatā veditabbā, na puggalassa.
๑๗๙. ทารุมาสโกติ เย โวหารํ คจฺฉนฺตีติ อิติ-สเทฺทน เอวํปกาเร ทเสฺสติฯ อญฺญํ ทเสฺสตฺวา อญฺญสฺส ปริวตฺตนนฺติ ทสคฺฆนกํ วตฺถยุคํ ทเสฺสตฺวา ตสฺส อชานนฺตสฺส ปญฺจคฺฆนกสฺส ทานํฯ
179. Dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchantīti iti-saddena evaṃpakāre dasseti. Aññaṃ dassetvā aññassa parivattananti dasagghanakaṃ vatthayugaṃ dassetvā tassa ajānantassa pañcagghanakassa dānaṃ.
๑๘๑. อวิกิณฺณสุขนฺติ รูปาทีสุ สุภาทิปริกปฺปนวเสน อวิสฎสุขํฯ
181. Avikiṇṇasukhanti rūpādīsu subhādiparikappanavasena avisaṭasukhaṃ.
๑๘๗. ขนฺธธเมฺมสุ อนิจฺจาทิวเสน ปวตฺตา วิปสฺสนา มคฺคผลลาเภน ปฎิลทฺธา นาม โหติ ตทลาเภน อนวฎฺฐานโตติ มคฺคผลลาภี เอว ‘‘อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาลาภี’’ติ วุโตฺต, มคฺคผลญาณเมว จ อธิกปญฺญาภาวโต จตุสจฺจธเมฺม สพฺพธมฺมสฺส วเร นิพฺพาเน เอว วา วิสิฎฺฐทสฺสนภาวโต จ อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาติ ทฎฺฐพฺพาฯ
187. Khandhadhammesu aniccādivasena pavattā vipassanā maggaphalalābhena paṭiladdhā nāma hoti tadalābhena anavaṭṭhānatoti maggaphalalābhī eva ‘‘adhipaññādhammavipassanālābhī’’ti vutto, maggaphalañāṇameva ca adhikapaññābhāvato catusaccadhamme sabbadhammassa vare nibbāne eva vā visiṭṭhadassanabhāvato ca adhipaññādhammavipassanāti daṭṭhabbā.
๑๘๙. สุเตน อนุปปโนฺนติ ยถาสุเตน วา อเตฺถน วา น สมนฺนาคโตติ อโตฺถฯ
189. Sutena anupapannoti yathāsutena vā atthena vā na samannāgatoti attho.
จตุกฺกนิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Catukkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ปุคฺคลปญฺญตฺติปาฬิ • Puggalapaññattipāḷi / ๔. จตุกฺกปุคฺคลปญฺญตฺติ • 4. Catukkapuggalapaññatti
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ๔. จตุกฺกนิเทฺทสวณฺณนา • 4. Catukkaniddesavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๔. จตุกฺกนิเทฺทสวณฺณนา • 4. Catukkaniddesavaṇṇanā
