| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
(៤.) ចតុក្កនិទ្ទេសវណ្ណនា
(4.) Catukkaniddesavaṇṇanā
៩៣៩. ចតុក្កនិទ្ទេសេ តណ្ហុប្បាទេសុ ចីវរហេតូតិ ‘កត្ថ មនាបំ ចីវរំ លភិស្សាមី’តិ ចីវរការណា ឧប្បជ្ជតិ។ ឥតិភវាភវហេតូតិ ឯត្ថ ឥតីតិ និទស្សនត្ថេ និបាតោ; យថា ចីវរាទិហេតុ ឯវំ ភវាភវហេតូតិបិ អត្ថោ។ ភវាភវោតិ ចេត្ថ បណីតបណីតតរានិ តេលមធុផាណិតាទីនិ អធិប្បេតានិ។ ឥមេសំ បន ចតុន្នំ តណ្ហុប្បាទានំ បហានត្ថាយ បដិបាដិយាវ ចត្តារោ អរិយវំសា ទេសិតាតិ វេទិតព្ពា។
939. Catukkaniddese taṇhuppādesu cīvarahetūti ‘kattha manāpaṃ cīvaraṃ labhissāmī’ti cīvarakāraṇā uppajjati. Itibhavābhavahetūti ettha itīti nidassanatthe nipāto; yathā cīvarādihetu evaṃ bhavābhavahetūtipi attho. Bhavābhavoti cettha paṇītapaṇītatarāni telamadhuphāṇitādīni adhippetāni. Imesaṃ pana catunnaṃ taṇhuppādānaṃ pahānatthāya paṭipāṭiyāva cattāro ariyavaṃsā desitāti veditabbā.
អគតិគមនេសុ ឆន្ទាគតិំ គច្ឆតីតិ ឆន្ទេន បេមេន អគតិំ គច្ឆតិ, អកត្តព្ពំ ករោតិ។ បរបទេសុបិ ឯសេវ នយោ។ តត្ថ យោ ‘អយំ មេ មិត្តោ វា សន្ទិដ្ឋោ វា សម្ភត្តោ វា ញាតកោ វា លញ្ជំ វា បន មេ ទេតី’តិ ឆន្ទវសេន អស្សាមិកំ សាមិកំ ករោតិ – អយំ ឆន្ទាគតិំ គច្ឆតិ នាម។ យោ ‘អយំ មេ វេរី’តិ បកតិវេរវសេន វា តង្ខណុប្បន្នកោធវសេន វា សាមិកំ អស្សាមិកំ ករោតិ – អយំ ទោសាគតិំ គច្ឆតិ នាម។ យោ បន មន្ទត្តា មោមូហត្តា យំ វា តំ វា វត្វា អស្សាមិកំ សាមិកំ ករោតិ – អយំ មោហាគតិំ គច្ឆតិ នាម។ យោ បន ‘អយំ រាជវល្លភោ វា វិសមនិស្សិតោ វា អនត្ថម្បិ មេ ករេយ្យា’តិ ភីតោ អស្សាមិកំ សាមិកំ ករោតិ – អយំ ភយាគតិំ គច្ឆតិ នាម។ យោ វា បន ភាជិយដ្ឋានេ កិញ្ចិ ភាជេន្តោ ‘អយំ មេ មិត្តោ វា សន្ទិដ្ឋោ វា សម្ភត្តោ វា’តិ បេមវសេន អតិរេកំ ទេតិ, ‘អយំ មេ វេរី’តិ ទោសវសេន ឩនកំ ទេតិ, មោមូហត្តា ទិន្នាទិន្នំ អជានមានោ កស្សចិ ឩនកំ កស្សចិ អធិកំ ទេតិ, ‘អយំ ឥមស្មិំ អទីយមានេ មយ្ហំ អនត្ថម្បិ ករេយ្យា’តិ ភីតោ កស្សចិ អតិរេកំ ទេតិ, សោ ចតុព្ពិធោបិ យថានុក្កមេន ឆន្ទាគតិអាទីនិ គច្ឆតិ នាម។ អរិយា ឯតាយ ន គច្ឆន្តីតិ អគតិ, អនរិយា ឥមិនា អគតិំ គច្ឆន្តីតិ អគតិគមនំ។ ឥមំ ទ្វយំ ចតុន្នម្បិ សាធារណវសេន វុត្តំ។ ឆន្ទេន គមនំ ឆន្ទគមនំ។ ឥទំ ទោសាទីនំ អសាធារណវសេន វុត្តំ។ សកបក្ខរាគញ្ច បរបក្ខទោសញ្ច បុរក្ខត្វា អសមគ្គភាវេន គមនំ វគ្គគមនំ។ ឥទំ ឆន្ទទោសសាធារណវសេន វុត្តំ។ វារិនោ វិយ យថានិន្នំ គមនន្តិ វារិគមនំ។ ឥទំ ចតុន្នម្បិ សាធារណវសេន វុត្តំ។
Agatigamanesu chandāgatiṃ gacchatīti chandena pemena agatiṃ gacchati, akattabbaṃ karoti. Parapadesupi eseva nayo. Tattha yo ‘ayaṃ me mitto vā sandiṭṭho vā sambhatto vā ñātako vā lañjaṃ vā pana me detī’ti chandavasena assāmikaṃ sāmikaṃ karoti – ayaṃ chandāgatiṃ gacchati nāma. Yo ‘ayaṃ me verī’ti pakativeravasena vā taṅkhaṇuppannakodhavasena vā sāmikaṃ assāmikaṃ karoti – ayaṃ dosāgatiṃ gacchati nāma. Yo pana mandattā momūhattā yaṃ vā taṃ vā vatvā assāmikaṃ sāmikaṃ karoti – ayaṃ mohāgatiṃ gacchati nāma. Yo pana ‘ayaṃ rājavallabho vā visamanissito vā anatthampi me kareyyā’ti bhīto assāmikaṃ sāmikaṃ karoti – ayaṃ bhayāgatiṃ gacchati nāma. Yo vā pana bhājiyaṭṭhāne kiñci bhājento ‘ayaṃ me mitto vā sandiṭṭho vā sambhatto vā’ti pemavasena atirekaṃ deti, ‘ayaṃ me verī’ti dosavasena ūnakaṃ deti, momūhattā dinnādinnaṃ ajānamāno kassaci ūnakaṃ kassaci adhikaṃ deti, ‘ayaṃ imasmiṃ adīyamāne mayhaṃ anatthampi kareyyā’ti bhīto kassaci atirekaṃ deti, so catubbidhopi yathānukkamena chandāgatiādīni gacchati nāma. Ariyā etāya na gacchantīti agati, anariyā iminā agatiṃ gacchantīti agatigamanaṃ. Imaṃ dvayaṃ catunnampi sādhāraṇavasena vuttaṃ. Chandena gamanaṃ chandagamanaṃ. Idaṃ dosādīnaṃ asādhāraṇavasena vuttaṃ. Sakapakkharāgañca parapakkhadosañca purakkhatvā asamaggabhāvena gamanaṃ vaggagamanaṃ. Idaṃ chandadosasādhāraṇavasena vuttaṃ. Vārino viya yathāninnaṃ gamananti vārigamanaṃ. Idaṃ catunnampi sādhāraṇavasena vuttaṃ.
វិបរិយាសេសុ អនិច្ចាទីនិ វត្ថូនិ និច្ចន្តិអាទិនា នយេន វិបរីតតោ ឯសន្តីតិ វិបរិយាសា, សញ្ញាយ វិបរិយាសោ សញ្ញាវិបរិយាសោ។ ឥតរេសុបិ ទ្វីសុ ឯសេវ នយោ។ ឯវមេតេ ចតុន្នំ វត្ថូនំ វសេន ចត្តារោ, យេសុ វត្ថូសុ សញ្ញាទីនំ វសេន ទ្វាទស ហោន្តិ។ តេសុ អដ្ឋ សោតាបត្តិមគ្គេន បហីយន្តិ។ អសុភេ សុភន្តិ សញ្ញាចិត្តវិបល្លាសា សកទាគាមិមគ្គេន តនុកា ហោន្តិ, អនាគាមិមគ្គេន បហីយន្តិ។ ទុក្ខេ សុខន្តិ សញ្ញាចិត្តវិបល្លាសា អរហត្តមគ្គេន បហីយន្តីតិ វេទិតព្ពា។
Vipariyāsesu aniccādīni vatthūni niccantiādinā nayena viparītato esantīti vipariyāsā, saññāya vipariyāso saññāvipariyāso. Itaresupi dvīsu eseva nayo. Evamete catunnaṃ vatthūnaṃ vasena cattāro, yesu vatthūsu saññādīnaṃ vasena dvādasa honti. Tesu aṭṭha sotāpattimaggena pahīyanti. Asubhe subhanti saññācittavipallāsā sakadāgāmimaggena tanukā honti, anāgāmimaggena pahīyanti. Dukkhe sukhanti saññācittavipallāsā arahattamaggena pahīyantīti veditabbā.
អនរិយវោហារេសុ អនរិយវោហារាតិ អនរិយានំ លាមកានំ វោហារា។ ទិដ្ឋវាទិតាតិ ‘ទិដ្ឋំ មយា’តិ ឯវំ វាទិតា។ ឯត្ថ ច តំ តំ សមុដ្ឋាបិកចេតនាវសេន អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ សហ សទ្ទេន ចេតនា កថិតាតិបិ វុត្តមេវ។ ទុតិយចតុក្កេបិ ឯសេវ នយោ។ អរិយោ ហិ អទិស្វា វា ‘ទិដ្ឋំ មយា’តិ ទិស្វា វា ‘ន ទិដ្ឋំ មយា’តិ វត្តា នាម នត្ថិ; អនរិយោវ ឯវំ វទតិ។ តស្មា ឯវំ វទន្តស្ស ឯតា សហ សទ្ទេន អដ្ឋ ចេតនា អនរិយវោហារាតិ វេទិតព្ពា។
Anariyavohāresu anariyavohārāti anariyānaṃ lāmakānaṃ vohārā. Diṭṭhavāditāti ‘diṭṭhaṃ mayā’ti evaṃ vāditā. Ettha ca taṃ taṃ samuṭṭhāpikacetanāvasena attho veditabbo. Saha saddena cetanā kathitātipi vuttameva. Dutiyacatukkepi eseva nayo. Ariyo hi adisvā vā ‘diṭṭhaṃ mayā’ti disvā vā ‘na diṭṭhaṃ mayā’ti vattā nāma natthi; anariyova evaṃ vadati. Tasmā evaṃ vadantassa etā saha saddena aṭṭha cetanā anariyavohārāti veditabbā.
ទុច្ចរិតេសុ បឋមចតុក្កំ វេរចេតនាវសេន វុត្តំ, ទុតិយំ វចីទុច្ចរិតវសេន។
Duccaritesu paṭhamacatukkaṃ veracetanāvasena vuttaṃ, dutiyaṃ vacīduccaritavasena.
ភយេសុ បឋមចតុក្កេ ជាតិំ បដិច្ច ឧប្បន្នំ ភយំ ជាតិភយំ។ សេសេសុបិ ឯសេវ នយោ។ ទុតិយចតុក្កេ រាជតោ ឧប្បន្នំ ភយំ រាជភយំ។ សេសេសុបិ ឯសេវ នយោ។
Bhayesu paṭhamacatukke jātiṃ paṭicca uppannaṃ bhayaṃ jātibhayaṃ. Sesesupi eseva nayo. Dutiyacatukke rājato uppannaṃ bhayaṃ rājabhayaṃ. Sesesupi eseva nayo.
តតិយចតុក្កេ ចត្តារិ ភយានីតិ មហាសមុទ្ទេ ឧទកំ ឱរោហន្តស្ស វុត្តភយានិ។ មហាសមុទ្ទេ កិរ មហិន្ទវីចិ នាម សដ្ឋិ យោជនានិ ឧគ្គច្ឆតិ។ គង្គាវីចិ នាម បណ្ណាស។ រោហណវីចិ នាម ចត្តាលីស យោជនានិ ឧគ្គច្ឆតិ។ ឯវរូបា ឩមិយោ បដិច្ច ឧប្បន្នំ ភយំ ឩមិភយំ នាម។ កុម្ភីលតោ ឧប្បន្នំ ភយំ កុម្ភីលភយំ។ ឧទកាវដ្ដតោ ភយំ អាវដ្ដភយំ។ សុសុកា វុច្ចតិ ចណ្ឌមច្ឆោ; តតោ ភយំ សុសុកាភយំ។
Tatiyacatukke cattāri bhayānīti mahāsamudde udakaṃ orohantassa vuttabhayāni. Mahāsamudde kira mahindavīci nāma saṭṭhi yojanāni uggacchati. Gaṅgāvīci nāma paṇṇāsa. Rohaṇavīci nāma cattālīsa yojanāni uggacchati. Evarūpā ūmiyo paṭicca uppannaṃ bhayaṃ ūmibhayaṃ nāma. Kumbhīlato uppannaṃ bhayaṃ kumbhīlabhayaṃ. Udakāvaṭṭato bhayaṃ āvaṭṭabhayaṃ. Susukā vuccati caṇḍamaccho; tato bhayaṃ susukābhayaṃ.
ចតុត្ថចតុក្កេ អត្តានុវាទភយន្តិ បាបកម្មិនោ អត្តានំ អនុវទន្តស្ស ឧប្បជ្ជនកភយំ។ បរានុវាទភយន្តិ បរស្ស អនុវាទតោ ឧប្បជ្ជនកភយំ។ ទណ្ឌភយន្តិ អគារិកស្ស រញ្ញា បវត្តិតទណ្ឌំ, អនគារិកស្ស វិនយទណ្ឌំ បដិច្ច ឧប្បជ្ជនកភយំ។ ទុគ្គតិភយន្តិ ចត្តារោ អបាយេ បដិច្ច ឧប្បជ្ជនកភយំ។ ឥតិ ឥមេហិ ចតូហិ ចតុក្កេហិ សោឡស មហាភយានិ នាម កថិតានិ។
Catutthacatukke attānuvādabhayanti pāpakammino attānaṃ anuvadantassa uppajjanakabhayaṃ. Parānuvādabhayanti parassa anuvādato uppajjanakabhayaṃ. Daṇḍabhayanti agārikassa raññā pavattitadaṇḍaṃ, anagārikassa vinayadaṇḍaṃ paṭicca uppajjanakabhayaṃ. Duggatibhayanti cattāro apāye paṭicca uppajjanakabhayaṃ. Iti imehi catūhi catukkehi soḷasa mahābhayāni nāma kathitāni.
ទិដ្ឋិចតុក្កេ តិម្ពរុកទិដ្ឋិ (សំ. និ. ២.១៨) នាម កថិតា។ តត្ថ សយំកតំ សុខទុក្ខន្តិ វេទនំ អត្តតោ សមនុបស្សតោ វេទនាយ ឯវ វេទនា កតាតិ ឧប្បន្នា ទិដ្ឋិ។ ឯវញ្ច សតិ តស្សា វេទនាយ បុព្ពេបិ អត្ថិតា អាបជ្ជតីតិ អយំ សស្សតទិដ្ឋិ នាម ហោតិ។ សច្ចតោ ថេតតោតិ សច្ចតោ ថិរតោ។ បរំកតន្តិ បច្ចុប្បន្នវេទនតោ អញ្ញំ វេទនាការណំ វេទនត្តានំ សមនុបស្សតោ ‘អញ្ញាយ វេទនាយ អយំ វេទនា កតា’តិ ឧប្បន្នា ទិដ្ឋិ។ ឯវំ សតិ បុរិមាយ ការណវេទនាយ ឧច្ឆេទោ អាបជ្ជតីតិ អយំ ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ នាម ហោតិ។ សយំកតញ្ច បរំកតញ្ចាតិ យថាវុត្តេនេវ អត្ថេន ‘ឧបឌ្ឍំ សយំកតំ, ឧបឌ្ឍំ បរេន កត’ន្តិ គណ្ហតោ ឧប្បន្នា ទិដ្ឋិ – អយំ សស្សតុច្ឆេទទិដ្ឋិ នាម។ ចតុត្ថា អការណា ឯវ សុខទុក្ខំ ហោតីតិ គណ្ហតោ ឧប្បន្នា ទិដ្ឋិ។ ឯវំ សតិ អយំ អហេតុកទិដ្ឋិ នាម។ សេសមេត្ថ ហេដ្ឋា វុត្តនយត្តា ឧត្តានត្ថមេវាតិ។
Diṭṭhicatukke timbarukadiṭṭhi (saṃ. ni. 2.18) nāma kathitā. Tattha sayaṃkataṃ sukhadukkhanti vedanaṃ attato samanupassato vedanāya eva vedanā katāti uppannā diṭṭhi. Evañca sati tassā vedanāya pubbepi atthitā āpajjatīti ayaṃ sassatadiṭṭhi nāma hoti. Saccato thetatoti saccato thirato. Paraṃkatanti paccuppannavedanato aññaṃ vedanākāraṇaṃ vedanattānaṃ samanupassato ‘aññāya vedanāya ayaṃ vedanā katā’ti uppannā diṭṭhi. Evaṃ sati purimāya kāraṇavedanāya ucchedo āpajjatīti ayaṃ ucchedadiṭṭhi nāma hoti. Sayaṃkatañca paraṃkatañcāti yathāvutteneva atthena ‘upaḍḍhaṃ sayaṃkataṃ, upaḍḍhaṃ parena kata’nti gaṇhato uppannā diṭṭhi – ayaṃ sassatucchedadiṭṭhi nāma. Catutthā akāraṇā eva sukhadukkhaṃ hotīti gaṇhato uppannā diṭṭhi. Evaṃ sati ayaṃ ahetukadiṭṭhi nāma. Sesamettha heṭṭhā vuttanayattā uttānatthamevāti.
ចតុក្កនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Catukkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
