| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
೪. ಚತುಕ್ಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
4. Catukkaniddesavaṇṇanā
೧೩೨. ಚತುಕ್ಕನಿದ್ದೇಸೇ – ಅಸಪ್ಪುರಿಸೋತಿ ಲಾಮಕಪುರಿಸೋ। ಪಾಣಂ ಅತಿಪಾತೇತೀತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ। ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯತೀತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾಯೀ। ಕಾಮೇಸು ಮಿಚ್ಛಾ ಚರತೀತಿ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೀ। ಮುಸಾ ವದತೀತಿ ಮುಸಾವಾದೀ। ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾಯೀ।
132. Catukkaniddese – asappurisoti lāmakapuriso. Pāṇaṃ atipātetīti pāṇātipātī. Adinnaṃ ādiyatīti adinnādāyī. Kāmesu micchā caratīti kāmesumicchācārī. Musā vadatīti musāvādī. Surāmerayamajjapamāde tiṭṭhatīti surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī.
೧೩೩. ಪಾಣಾತಿಪಾತೇ ಸಮಾದಪೇತೀತಿ ಯಥಾ ಪಾಣಂ ಅತಿಪಾತೇತಿ, ತಥಾ ನಂ ತತ್ಥ ಗಹಣಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಸ್ಮಾ ಸಯಂ ಕತೇನ ಚ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಯಞ್ಚ ಸಮಾದಪಿತೇನ ಕತಂ, ತತೋ ಉಪಡ್ಢಸ್ಸ ದಾಯಾದೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಸಪ್ಪುರಿಸೇನ ಅಸಪ್ಪುರಿಸತರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಪ್ಪುರಿಸೋತಿ ಉತ್ತಮಪುರಿಸೋ।
133. Pāṇātipāte samādapetīti yathā pāṇaṃ atipāteti, tathā naṃ tattha gahaṇaṃ gaṇhāpeti. Sesesupi eseva nayo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo yasmā sayaṃ katena ca dussīlyena samannāgato yañca samādapitena kataṃ, tato upaḍḍhassa dāyādo, tasmā asappurisena asappurisataroti vuccati. Sappurisoti uttamapuriso.
೧೩೫. ಸಪ್ಪುರಿಸೇನ ಸಪ್ಪುರಿಸತರೋತಿ ಅತ್ತನಾ ಕತೇನ ಸುಸೀಲ್ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಯಞ್ಚ ಸಮಾದಪಿತೋ ಕರೋತಿ। ತತೋ ಉಪಡ್ಢಸ್ಸ ದಾಯಾದತ್ತಾ ಉತ್ತಮಪುರಿಸೇನ ಉತ್ತಮಪುರಿಸತರೋ।
135. Sappurisena sappurisataroti attanā katena susīlyena samannāgatattā yañca samādapito karoti. Tato upaḍḍhassa dāyādattā uttamapurisena uttamapurisataro.
೧೩೬. ಪಾಪೋತಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಸಙ್ಖಾತೇನ ದಸವಿಧೇನ ಪಾಪೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ।
136. Pāpoti akusalakammapathasaṅkhātena dasavidhena pāpena samannāgato.
೧೩೮. ಕಲ್ಯಾಣೋತಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಸಙ್ಖಾತೇನ ದಸವಿಧೇನ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸುದ್ಧಕೋ ಭದ್ರಕೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।
138. Kalyāṇoti kusalakammapathasaṅkhātena dasavidhena kalyāṇadhammena samannāgato suddhako bhadrako. Sesamettha heṭṭhā vuttanayattā uttānatthameva.
೧೪೦. ಪಾಪಧಮ್ಮಾದೀಸು – ಪಾಪೋ ಧಮ್ಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ। ಕಲ್ಯಾಣೋ ಧಮ್ಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।
140. Pāpadhammādīsu – pāpo dhammo assāti pāpadhammo. Kalyāṇo dhammo assāti kalyāṇadhammo. Sesamettha uttānatthameva.
೧೪೪. ಸಾವಜ್ಜಾದೀಸು – ಸಾವಜ್ಜೋತಿ ಸದೋಸೋ। ಸಾವಜ್ಜೇನ ಕಾಯಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಸದೋಸೇನ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿನಾ ಕಾಯಕಮ್ಮೇನ। ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತೀಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಆಯೂಹನಕಮ್ಮಸ್ಸ ಸದೋಸತ್ತಾ, ಗೂಥಕುಣಪಾದಿಭರಿತೋ ಪದೇಸೋ ವಿಯ ಸಾವಜ್ಜೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
144. Sāvajjādīsu – sāvajjoti sadoso. Sāvajjena kāyakammenāti sadosena pāṇātipātādinā kāyakammena. Itaresupi eseva nayo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo tīhi dvārehi āyūhanakammassa sadosattā, gūthakuṇapādibharito padeso viya sāvajjoti vuccati.
೧೪೫. ಸಾವಜ್ಜೇನ ಬಹುಲನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಸಾವಜ್ಜಮೇವ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಬಹು ಹೋತಿ, ಅಪ್ಪಂ ಅನವಜ್ಜಂ; ಸೋ ಸಾವಜ್ಜೇನ ಬಹುಲಂ ಕಾಯಕಮ್ಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಅಪ್ಪಂ ಅನವಜ್ಜೇನಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕೋ ಪನ ಏವರೂಪೋ ಹೋತೀತಿ? ಯೋ ಗಾಮಧಮ್ಮತಾಯ ವಾ ನಿಗಮಧಮ್ಮತಾಯ ವಾ ಕದಾಚಿ ಕರಹಚಿ ಉಪೋಸಥಂ ಸಮಾದಿಯತಿ, ಸೀಲಾನಿ ಪೂರೇತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತೀಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಆಯೂಹನಕಮ್ಮೇಸು ಸಾವಜ್ಜಸ್ಸೇವ ಬಹುಲತಾಯ ಅನವಜ್ಜಸ್ಸ ಅಪ್ಪತಾಯ ವಜ್ಜಬಹುಲೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
145. Sāvajjena bahulanti yassa sāvajjameva kāyakammaṃ bahu hoti, appaṃ anavajjaṃ; so sāvajjena bahulaṃ kāyakammena samannāgato, appaṃ anavajjenāti vuccati. Itaresupi eseva nayo. Ko pana evarūpo hotīti? Yo gāmadhammatāya vā nigamadhammatāya vā kadāci karahaci uposathaṃ samādiyati, sīlāni pūreti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo tīhi dvārehi āyūhanakammesu sāvajjasseva bahulatāya anavajjassa appatāya vajjabahuloti vuccati.
ಯಥಾ ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ದುಬ್ಬಣ್ಣಾನಿ ದುಗ್ಗನ್ಧಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ರಾಸಿಕತಾನಸ್ಸು, ತೇಸಂ ಉಪರಿ ತಹಂ ತಹಂ ಅತಿಮುತ್ತಕವಸ್ಸಿಕಪಾಟಲಾನಿ ಪತಿತಾನಿ ಭವೇಯ್ಯುಂ। ಏವರೂಪೋ ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅತಿಮುತ್ತಕವಸ್ಸಿಕಪಾಟಲಾನಿ ರಾಸಿಕತಾನಸ್ಸು, ತೇಸಂ ಉಪರಿ ತಹಂ ತಹಂ ದುಬ್ಬಣ್ಣದುಗ್ಗನ್ಧಾನಿ ಬದರಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಪತಿತಾನಿ ಭವೇಯ್ಯುಂ। ಏವರೂಪೋ ತತಿಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಚತುತ್ಥೋ ಪನ ತೀಹಿಪಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಆಯೂಹನಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿದ್ದೋಸತ್ತಾ, ಚತುಮಧುರಭರಿತಸುವಣ್ಣಪಾತಿ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತೇಸು ಪಠಮೋ ಅನ್ಧಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನೋ। ದುತಿಯೋ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕುಸಲಸ್ಸ ಕಾರಕೋ ಲೋಕಿಯಪುಥುಜ್ಜನೋ। ತತಿಯೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿನೋಪಿ ಏತೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ಚತುತ್ಥೋ ಖೀಣಾಸವೋ। ಸೋ ಹಿ ಏಕನ್ತೇನ ಅನವಜ್ಜೋಯೇವ। ಅಯಂ ಅಙ್ಗುತ್ತರಟ್ಠಕಥಾಯೋ।
Yathā hi ekasmiṃ padese dubbaṇṇāni duggandhāni pupphāni rāsikatānassu, tesaṃ upari tahaṃ tahaṃ atimuttakavassikapāṭalāni patitāni bhaveyyuṃ. Evarūpo ayaṃ puggalo veditabbo. Yathā pana ekasmiṃ padese atimuttakavassikapāṭalāni rāsikatānassu, tesaṃ upari tahaṃ tahaṃ dubbaṇṇaduggandhāni badarapupphādīni patitāni bhaveyyuṃ. Evarūpo tatiyo puggalo veditabbo. Catuttho pana tīhipi dvārehi āyūhanakammassa niddosattā, catumadhurabharitasuvaṇṇapāti viya daṭṭhabbo. Tesu paṭhamo andhabālaputhujjano. Dutiyo antarantarā kusalassa kārako lokiyaputhujjano. Tatiyo sotāpanno sakadāgāmianāgāminopi eteneva saṅgahitā. Catuttho khīṇāsavo. So hi ekantena anavajjoyeva. Ayaṃ aṅguttaraṭṭhakathāyo.
೧೪೮. ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂಆದೀಸು – ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂತಿ ಏತ್ಥ ಉಗ್ಘಟಿತಂ ನಾಮ ಞಾಣುಗ್ಘಾಟನಂ, ಞಾಣೇ ಉಗ್ಘಟಿತಮತ್ತೇಯೇವ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಹ ಉದಾಹಟವೇಲಾಯಾತಿ ಉದಾಹಾರೇ ಉದಾಹಟಮತ್ತೇಯೇವ। ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಸ್ಸ ಞಾಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಭಿಸಮಯೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ‘ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಮಾತಿಕಾಯ ಠಪಿಯಮಾನಾಯ ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
148. Ugghaṭitaññūādīsu – ugghaṭitaññūti ettha ugghaṭitaṃ nāma ñāṇugghāṭanaṃ, ñāṇe ugghaṭitamatteyeva jānātīti attho. Saha udāhaṭavelāyāti udāhāre udāhaṭamatteyeva. Dhammābhisamayoti catusaccadhammassa ñāṇena saddhiṃ abhisamayo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ ‘cattāro satipaṭṭhānā’tiādinā nayena saṃkhittena mātikāya ṭhapiyamānāya desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā arahattaṃ gaṇhituṃ samattho puggalo ugghaṭitaññūti vuccati.
೧೪೯. ವಿಪಞ್ಚಿತಂ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ ಅತ್ಥಂ ಜಾನಾತೀತಿ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಸಙ್ಖಿತ್ತೇನ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥೇ ಭಾಜಿಯಮಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
149. Vipañcitaṃ vitthāritameva atthaṃ jānātīti vipañcitaññū. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ saṅkhittena mātikaṃ ṭhapetvā vitthārena atthe bhājiyamāne arahattaṃ pāpuṇituṃ samattho puggalo vipañcitaññūti vuccati.
೧೫೦. ಉದ್ದೇಸಾದೀಹಿ ನೇತಬ್ಬೋತಿ ನೇಯ್ಯೋ। ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿ।
150. Uddesādīhi netabboti neyyo. Anupubbena dhammābhisamayo hotīti anukkamena arahattappatti.
೧೫೧. ಬ್ಯಞ್ಜನಪದಮೇವ ಪರಮಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪದಪರಮೋ। ನ ತಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಹೋತೀತಿ ನ ತೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಝಾನಂ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಾ ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
151. Byañjanapadameva paramaṃ assāti padaparamo. Na tāya jātiyā dhammābhisamayo hotīti na tena attabhāvena jhānaṃ vā vipassanaṃ vā maggaṃ vā phalaṃ vā nibbattetuṃ sakkotīti attho.
೧೫೨. ಯುತ್ತಪಟಿಭಾನಾದೀಸು – ಪಟಿಭಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಞಾಣಮ್ಪಿ, ಞಾಣಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಿತವಚನಮ್ಪಿ। ತಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಅತ್ಥಯುತ್ತಂ ಕಾರಣಯುತ್ತಞ್ಚ ಪಟಿಭಾನಮಸ್ಸಾತಿ ಯುತ್ತಪ್ಪಟಿಭಾನೋ। ಪುಚ್ಛಿತಾನನ್ತರಮೇವ ಸೀಘಂ ಬ್ಯಾಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ನೋ ಮುತ್ತಂ ಪಟಿಭಾನಮಸ್ಸಾತಿ ನೋ ಮುತ್ತಪ್ಪಟಿಭಾನೋ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏತ್ಥ ಪನ ಪಠಮೋ – ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಯುತ್ತಮೇವ ಪೇಕ್ಖತಿ, ತಿಪಿಟಕಚೂಳನಾಗತ್ಥೇರೋ ವಿಯ। ಸೋ ಕಿರ ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತಕಾರಣಮೇವ ಕಥೇತಿ।
152. Yuttapaṭibhānādīsu – paṭibhānaṃ vuccati ñāṇampi, ñāṇassa upaṭṭhitavacanampi. Taṃ idha adhippetaṃ. Atthayuttaṃ kāraṇayuttañca paṭibhānamassāti yuttappaṭibhāno. Pucchitānantarameva sīghaṃ byākātuṃ asamatthatāya no muttaṃ paṭibhānamassāti no muttappaṭibhāno. Iminā nayena sesā veditabbā. Ettha pana paṭhamo – kiñci kālaṃ vīmaṃsitvā yuttameva pekkhati, tipiṭakacūḷanāgatthero viya. So kira pañhaṃ puṭṭho pariggahetvā yuttapayuttakāraṇameva katheti.
ದುತಿಯೋ – ಪುಚ್ಛಾನನ್ತರಮೇವ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ವಚನೇನ ಪಟಿಬಾಹತಿ, ವೀಮಂಸಿತ್ವಾಪಿ ಚ ಯುತ್ತಂ ನ ಪೇಕ್ಖತಿ ಚತುನಿಕಾಯಿಕಪಣ್ಡಿತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ವಿಯ। ಸೋ ಕಿರ ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಪಞ್ಹಪರಿಯೋಸಾನಮ್ಪಿ ನಾಗಮೇತಿ, ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಕಥೇತಿಯೇವ। ವಚನತ್ಥಂ ಪನಸ್ಸ ವೀಮಂಸಿಯಮಾನಂ ಕತ್ಥಚಿ ನ ಲಗ್ಗತಿ।
Dutiyo – pucchānantarameva yena vā tena vā vacanena paṭibāhati, vīmaṃsitvāpi ca yuttaṃ na pekkhati catunikāyikapaṇḍitatissatthero viya. So kira pañhaṃ puṭṭho pañhapariyosānampi nāgameti, yaṃ vā taṃ vā kathetiyeva. Vacanatthaṃ panassa vīmaṃsiyamānaṃ katthaci na laggati.
ತತಿಯೋ – ಪುಚ್ಛಾಸಮಕಾಲಮೇವ ಯುತ್ತಂ ಪೇಕ್ಖತಿ, ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ವಚನಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ ತಿಪಿಟಕಚೂಳಾಭಯತ್ಥೇರೋ ವಿಯ। ಸೋ ಕಿರ ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಸೀಘಮೇವ ಕಥೇತಿ, ಯುತ್ತಪಯುತ್ತಕಾರಣೋ ಚ ಹೋತಿ।
Tatiyo – pucchāsamakālameva yuttaṃ pekkhati, taṅkhaṇaññeva vacanaṃ byākaroti tipiṭakacūḷābhayatthero viya. So kira pañhaṃ puṭṭho sīghameva katheti, yuttapayuttakāraṇo ca hoti.
ಚತುತ್ಥೋ – ಪುಟ್ಠೋ ಸಮಾನೋ ನೇವ ಯುತ್ತಂ ಪೇಕ್ಖತಿ , ನ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ ತಿಬ್ಬನ್ಧಕಾರನಿಮುಗ್ಗೋ ವಿಯ ಹೋತಿ ಲಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ವಿಯ।
Catuttho – puṭṭho samāno neva yuttaṃ pekkhati , na yena vā tena vā paṭibāhituṃ sakkoti tibbandhakāranimuggo viya hoti lāḷudāyitthero viya.
೧೫೬. ಧಮ್ಮಕಥಿಕೇಸು – ಅಪ್ಪಞ್ಚ ಭಾಸತೀತಿ ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯ ಥೋಕಮೇವ ಕಥೇತಿ। ಅಸಹಿತಞ್ಚಾತಿ ಕಥೇನ್ತೋ ಚ ಪನ ನ ಅತ್ಥಯುತ್ತಂ ಕಾರಣಯುತ್ತಂ ಕಥೇತಿ। ಪರಿಸಾ ಚಸ್ಸ ನ ಕುಸಲಾ ಹೋತೀತಿ ಸೋತುಂ ನಿಸಿನ್ನಪರಿಸಾ ಚಸ್ಸ ಯುತ್ತಾಯುತ್ತಂ ಕಾರಣಾಕಾರಣಂ ಸಿಲಿಟ್ಠಾಸಿಲಿಟ್ಠಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವರೂಪೋತಿ ಅಯಂ ಏವಂಜಾತಿಕೋ ಬಾಲಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ। ಏವಂಜಾತಿಕಾಯ ಬಾಲಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಲಭತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ ಚ ದ್ವೇಯೇವ ಜನಾ ಸಭಾವಧಮ್ಮಕಥಿಕಾ, ಇತರೇ ಪನ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತಾ।
156. Dhammakathikesu – appañca bhāsatīti sampattaparisāya thokameva katheti. Asahitañcāti kathento ca pana na atthayuttaṃ kāraṇayuttaṃ katheti. Parisā cassa na kusalā hotīti sotuṃ nisinnaparisā cassa yuttāyuttaṃ kāraṇākāraṇaṃ siliṭṭhāsiliṭṭhaṃ na jānātīti attho. Evarūpoti ayaṃ evaṃjātiko bāladhammakathiko. Evaṃjātikāya bālaparisāya dhammakathikotveva nāmaṃ labhati. Iminā nayena sabbattha attho veditabbo. Ettha ca dveyeva janā sabhāvadhammakathikā, itare pana dhammakathikānaṃ antare paviṭṭhattā evaṃ vuttā.
೧೫೭. ವಲಾಹಕೂಪಮೇಸು ವಲಾಹಕಾತಿ ಮೇಘಾ। ಗಜ್ಜಿತಾತಿ ಥನಿತಾ। ತತ್ಥ ಗಜ್ಜಿತ್ವಾ ನೋ ವಸ್ಸನಭಾವೋ ನಾಮ ಪಾಪಕೋ। ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ಯಥಾ ದೇವೋ ಗಜ್ಜತಿ ‘ಸುವುಟ್ಠಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಬೀಜಾನಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವಪನ್ತಿ। ಅಥ ದೇವೇ ಅವಸ್ಸನ್ತೇ ಖೇತ್ತೇ ಬೀಜಾನಿ ಖೇತ್ತೇಯೇವ ನಸ್ಸನ್ತಿ, ಗೇಹೇ ಬೀಜಾನಿ ಗೇಹೇಯೇವ ನಸ್ಸನ್ತೀತಿ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಂ ಹೋತಿ। ನೋ ಗಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಸ್ಸನಭಾವೋಪಿ ಪಾಪಕೋವ। ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ದುಬ್ಬುಟ್ಠಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಸುಯೇವ ವಪ್ಪಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಥ ದೇವೋ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಬೀಜಾನಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಪಾಪೇತಿ, ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಮೇವ ಹೋತಿ। ಗಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಸ್ಸನಭಾವೋ ಪನ ಭದ್ದಕೋ। ತದಾ ಹಿ ಸುಭಿಕ್ಖಂ ಹೋತಿ। ನೋ ಗಜ್ಜಿತ್ವಾ ನೋ ವಸ್ಸನಭಾವೋ ಏಕನ್ತಪಾಪಕೋವ।
157. Valāhakūpamesu valāhakāti meghā. Gajjitāti thanitā. Tattha gajjitvā no vassanabhāvo nāma pāpako. Manussā hi yathā devo gajjati ‘suvuṭṭhikā bhavissatī’ti bījāni nīharitvā vapanti. Atha deve avassante khette bījāni khetteyeva nassanti, gehe bījāni geheyeva nassantīti dubbhikkhaṃ hoti. No gajjitvā vassanabhāvopi pāpakova. Manussā hi ‘imasmiṃ kāle dubbuṭṭhikā bhavissatī’ti ninnaṭṭhānesuyeva vappaṃ karonti. Atha devo vassitvā sabbabījāni mahāsamuddaṃ pāpeti, dubbhikkhameva hoti. Gajjitvā vassanabhāvo pana bhaddako. Tadā hi subhikkhaṃ hoti. No gajjitvā no vassanabhāvo ekantapāpakova.
ಭಾಸಿತಾ ಹೋತಿ ನೋ ಕತ್ತಾತಿ ‘ಇದಾನಿ ಗನ್ಥಧುರಂ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮಿ, ವಾಸಧುರಂ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಕಥೇತಿಯೇವ, ನ ಪನ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇತಿ।
Bhāsitā hoti no kattāti ‘idāni ganthadhuraṃ pūressāmi, vāsadhuraṃ pūressāmī’ti kathetiyeva, na pana uddesaṃ gaṇhāti, na kammaṭṭhānaṃ bhāveti.
ಕತ್ತಾ ಹೋತಿ ನೋ ಭಾಸಿತಾತಿ ‘ಗನ್ಥಧುರಂ ವಾ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮಿ ವಾಸಧುರಂ ವಾ’ತಿ ನ ಭಾಸತಿ। ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಪನ ಕಾಲೇ ತಮತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಇತರೇಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಬ್ಬಂ ಪನೇತಂ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕೇನೇವ ಕಥಿತಂ। ಏಕೋ ಹಿ ‘ಅಸುಕದಿವಸೇ ನಾಮ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ನೋ ಕರೋತಿ। ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪುಞ್ಞೇನ ಪರಿಹಾಯತಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋಪಿ ಲಾಭೇನ ಪರಿಹಾಯತಿ । ಅಪರೋ ಸಙ್ಘಂ ಅನಿಮನ್ತೇತ್ವಾವ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘ಭಿಕ್ಖೂ ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನ ಲಭತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನಿಮನ್ತಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಪುಞ್ಞೇನ ಪರಿಹಾಯತಿ , ಸಙ್ಘೋಪಿ ತೇನ ಲಾಭೇನ ಪರಿಹಾಯತಿ। ಅಪರೋ ಪಠಮಂ ಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ, ಪಚ್ಛಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಅಯಂ ಕಿಚ್ಚಕಾರೀ ಹೋತಿ। ಅಪರೋ ನೇವ ಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತಿ, ನ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಅಯಂ ‘ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೋ’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Kattā hoti no bhāsitāti ‘ganthadhuraṃ vā pūressāmi vāsadhuraṃ vā’ti na bhāsati. Sampatte pana kāle tamatthaṃ sampādeti. Iminā nayena itarepi veditabbā. Sabbaṃ panetaṃ paccayadāyakeneva kathitaṃ. Eko hi ‘asukadivase nāma dānaṃ dassāmī’ti saṅghaṃ nimanteti, sampattakāle no karoti. Ayaṃ puggalo puññena parihāyati, bhikkhusaṅghopi lābhena parihāyati . Aparo saṅghaṃ animantetvāva sakkāraṃ katvā ‘bhikkhū ānessāmī’ti na labhati, sabbe aññattha nimantitā honti. Ayampi puññena parihāyati , saṅghopi tena lābhena parihāyati. Aparo paṭhamaṃ saṅghaṃ nimantetvā, pacchā sakkāraṃ katvā dānaṃ deti, ayaṃ kiccakārī hoti. Aparo neva saṅghaṃ nimanteti, na dānaṃ deti, ayaṃ ‘pāpapuggalo’ti veditabbo.
೧೫೮. ಮೂಸಿಕೂಪಮೇಸು – ಗಾಧಂ ಕತ್ತಾ ನೋ ವಸಿತಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಸಯಂ ಬಿಲಂ ಕೂಪಂ ಖಣತಿ, ನೋ ತತ್ಥ ವಸತಿ, ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ಠಾನೇ ವಸತಿ, ಏವಂ ಬಿಳಾರಾದಿಅಮಿತ್ತವಸಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಖತ್ತಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ವಸಿತಾ ನೋ ಗಾಧಂ ಕತ್ತಾತಿ ಸಯಂ ನ ಖಣತಿ, ಪರೇನ ಖತೇ ಬಿಲೇ ವಸತಿ, ಏವಂ ಜೀವಿತಂ ರಕ್ಖತಿ। ತತಿಯಾ ದ್ವೇಪಿ ಕರೋನ್ತೀ, ಜೀವಿತಂ ರಕ್ಖತಿ। ಚತುತ್ಥಾ ದ್ವೇಪಿ ಅಕರೋನ್ತೀ ಅಮಿತ್ತವಸಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಇಮಾಯ ಪನ ಉಪಮಾಯ ಉಪಮಿತೇಸು ಪುಗ್ಗಲೇಸು ಪಠಮೋ ಯಥಾ ಸಾ ಮೂಸಿಕಾ ಗಾಧಂ ಖಣತಿ, ಏವಂ ನವಙ್ಗಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಸಾ ತತ್ಥ ನ ವಸತಿ, ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ಠಾನೇ ವಸನ್ತೀ, ಅಮಿತ್ತವಸಂ ಗಚ್ಛತಿ; ತಥಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಪರಿಯತ್ತಿವಸೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ನ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ, ಲೋಕಾಮಿಸಟ್ಠಾನೇಸುಯೇವ ಚರನ್ತೋ ಮಚ್ಚುಮಾರಕಿಲೇಸಮಾರದೇವಪುತ್ತಮಾರಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಅಮಿತ್ತಾನಂ ವಸಂ ಗಚ್ಛತಿ। ದುತಿಯೋ ಯಥಾ ಸಾ ಮೂಸಿಕಾ ಗಾಧಂ ನ ಖಣತಿ, ಏವಂ ನವಙ್ಗಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಪರೇನ ಖತಬಿಲೇ ವಸನ್ತೀ ಜೀವಿತಂ ರಕ್ಖತಿ; ಏವಂ ಪರಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಮಾರಾನಂ ವಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ತತಿಯಚತುತ್ಥೇಸುಪಿ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
158. Mūsikūpamesu – gādhaṃ kattā no vasitāti attano āsayaṃ bilaṃ kūpaṃ khaṇati, no tattha vasati, kismiñcideva ṭhāne vasati, evaṃ biḷārādiamittavasaṃ gacchati. Khattātipi pāṭho. Vasitā no gādhaṃ kattāti sayaṃ na khaṇati, parena khate bile vasati, evaṃ jīvitaṃ rakkhati. Tatiyā dvepi karontī, jīvitaṃ rakkhati. Catutthā dvepi akarontī amittavasaṃ gacchati. Imāya pana upamāya upamitesu puggalesu paṭhamo yathā sā mūsikā gādhaṃ khaṇati, evaṃ navaṅgaṃ satthusāsanaṃ uggaṇhāti. Yathā pana sā tattha na vasati, kismiñcideva ṭhāne vasantī, amittavasaṃ gacchati; tathā ayampi pariyattivasena ñāṇaṃ pesetvā catusaccadhammaṃ na paṭivijjhati, lokāmisaṭṭhānesuyeva caranto maccumārakilesamāradevaputtamārasaṅkhātānaṃ amittānaṃ vasaṃ gacchati. Dutiyo yathā sā mūsikā gādhaṃ na khaṇati, evaṃ navaṅgaṃ satthusāsanaṃ na uggaṇhāti. Yathā pana parena khatabile vasantī jīvitaṃ rakkhati; evaṃ parassa kathaṃ sutvā catusaccadhammaṃ paṭivijjhitvā tiṇṇaṃ mārānaṃ vasaṃ atikkamati. Iminā nayena tatiyacatutthesupi opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
೧೫೯. ಅಮ್ಬೂಪಮೇಸು – ಆಮಂ ಪಕ್ಕವಣ್ಣೀತಿ ಅನ್ತೋ ಆಮಂ ಬಹಿ ಪಕ್ಕಸದಿಸಂ। ಪಕ್ಕಂ ಆಮವಣ್ಣೀತಿ ಅನ್ತೋ ಪಕ್ಕಂ ಬಹಿ ಆಮಸದಿಸಂ। ಸೇಸದ್ವಯೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಅಮ್ಬೇ ಅಪಕ್ಕಭಾವೋ ಆಮತಾ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೇಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವೋ ಆಮತಾ, ಅರಿಯಭಾವೋ ಪಕ್ಕತಾ। ಯಥಾ ಚ ತತ್ಥ ಪಕ್ಕಸದಿಸತಾ ಪಕ್ಕವಣ್ಣಿತಾ; ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೇಪಿ ಅರಿಯಾನಂ ಅಭಿಕ್ಕಮನಾದಿಸದಿಸತಾ ಪಕ್ಕವಣ್ಣಿತಾತಿ – ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಉಪಮಿತಪುಗ್ಗಲೇಸು ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
159. Ambūpamesu – āmaṃ pakkavaṇṇīti anto āmaṃ bahi pakkasadisaṃ. Pakkaṃ āmavaṇṇīti anto pakkaṃ bahi āmasadisaṃ. Sesadvayesupi eseva nayo. Tattha yathā ambe apakkabhāvo āmatā hoti, evaṃ puggalepi puthujjanabhāvo āmatā, ariyabhāvo pakkatā. Yathā ca tattha pakkasadisatā pakkavaṇṇitā; evaṃ puggalepi ariyānaṃ abhikkamanādisadisatā pakkavaṇṇitāti – iminā nayena upamitapuggalesu opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
೧೬೦. ಕುಮ್ಭೂಪಮೇಸು – ಕುಮ್ಭೋತಿ ಘಟೋ। ತುಚ್ಛೋತಿ ಅನ್ತೋ ರಿತ್ತೋ। ಪಿಹಿತೋತಿ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತೋ। ಪುರೋತಿ ಅನ್ತೋ ಪುಣ್ಣೋ। ವಿವಟೋತಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ಠಪಿತೋ। ಉಪಮಿತಪುಗ್ಗಲೇಸು ಪನೇತ್ಥ ಅನ್ತೋ ಗುಣಸಾರವಿರಹಿತೋ ತುಚ್ಛೋ ಬಾಹಿರಸೋಭನತಾಯ ಪಿಹಿತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
160. Kumbhūpamesu – kumbhoti ghaṭo. Tucchoti anto ritto. Pihitoti pidahitvā ṭhapito. Puroti anto puṇṇo. Vivaṭoti vivaritvā ṭhapito. Upamitapuggalesu panettha anto guṇasāravirahito tuccho bāhirasobhanatāya pihito puggalo veditabbo. Sesesupi eseva nayo.
೧೬೧. ಉದಕರಹದೂಪಮೇಸು – ಉದಕರಹದೋ ತಾವ ಜಣ್ಣುಮತ್ತೇಪಿ ಉದಕೇ ಸತಿ ಪಣ್ಣರಸಸಮ್ಭಿನ್ನವಣ್ಣತ್ತಾ ವಾ ಬಹಲತ್ತಾ ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನತಲೋ ಉತ್ತಾನೋ ಗಮ್ಭೀರೋಭಾಸೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಿಪೋರಿಸ ಚತುಪೋರಿಸೇಪಿ ಪನ ಉದಕೇ ಸತಿ ಅಚ್ಛತ್ತಾ ಉದಕಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನತಲೋ ಗಮ್ಭೀರೋ ಉತ್ತಾನೋಭಾಸೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಉಭಯಕಾರಣಸಮ್ಭಾವತೋ ಪನ ಇತರೇ ದ್ವೇ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಕಿಲೇಸುಸ್ಸದಭಾವತೋ ಗುಣಗಮ್ಭೀರತಾಯ ಚ ಅಭಾವತೋ ಗುಣಗಮ್ಭೀರಾನಂ ಸದಿಸೇಹಿ ಅಭಿಕ್ಕಮಾದೀಹಿ ಯುತ್ತೋ ಉತ್ತಾನೋ ಗಮ್ಭೀರೋಭಾಸೋ ನಾಮ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
161. Udakarahadūpamesu – udakarahado tāva jaṇṇumattepi udake sati paṇṇarasasambhinnavaṇṇattā vā bahalattā vā udakassa apaññāyamānatalo uttāno gambhīrobhāso nāma hoti. Tiporisa catuporisepi pana udake sati acchattā udakassa paññāyamānatalo gambhīro uttānobhāso nāma hoti. Ubhayakāraṇasambhāvato pana itare dve veditabbā. Puggalopi kilesussadabhāvato guṇagambhīratāya ca abhāvato guṇagambhīrānaṃ sadisehi abhikkamādīhi yutto uttāno gambhīrobhāso nāma. Iminā nayena sesāpi veditabbā.
೧೬೨. ಬಲೀಬದ್ದೂಪಮೇಸು – ಬಲೀಬದ್ದೋ ತಾವ ಯೋ ಅತ್ತನೋ ಗೋಗಣಂ ಘಟ್ಟೇತಿ ಉಬ್ಬೇಜೇತಿ, ಪರಗೋಗಣೇ ಪನ ಸೋರತೋ ಸುಖಸೀಲೋ ಹೋತಿ – ಅಯಂ ಸಕಗವಚಣ್ಡೋ ನೋ ಪರಗವಚಣ್ಡೋ ನಾಮ। ಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತೋ ವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಫರುಸೇನ ಸಮುದಾಚರನ್ತೋ, ಪರಪರಿಸಾಯ ಪನ ಸೋರಚ್ಚಂ ನಿವಾತವುತ್ತಿತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಸಕಗವಚಣ್ಡೋ ಹೋತಿ ನೋ ಪರಗವಚಣ್ಡೋ ನಾಮಾತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ಪನೇತ್ಥ ಉಬ್ಬೇಜಿತಾ ಹೋತೀತಿ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಉಬ್ಬೇಗಪ್ಪತ್ತಂ ಕರೋತಿಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ।
162. Balībaddūpamesu – balībaddo tāva yo attano gogaṇaṃ ghaṭṭeti ubbejeti, paragogaṇe pana sorato sukhasīlo hoti – ayaṃ sakagavacaṇḍo no paragavacaṇḍo nāma. Puggalopi attano parisaṃ ghaṭṭento vijjhanto pharusena samudācaranto, paraparisāya pana soraccaṃ nivātavuttitaṃ āpajjanto sakagavacaṇḍo hoti no paragavacaṇḍo nāmāti. Iminā nayena sesāpi veditabbā. Niddesavāre panettha ubbejitā hotīti ghaṭṭetvā vijjhitvā ubbegappattaṃ karoticceva attho.
೧೬೩. ಆಸೀವಿಸೂಪಮೇಸು – ಆಸೀವಿಸೋ ತಾವ ಯಸ್ಸ ವಿಸಂ ಆಸುಂ ಆಗಚ್ಛತಿ ಸೀಘಂ ಫರತಿ; ಘೋರಂ ಪನ ನ ಹೋತಿ, ಚಿರಕಾಲಂ ನ ಪೀಳೇತಿ – ಅಯಂ ಆಗತವಿಸೋ ನೋ ಘೋರವಿಸೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪುಗ್ಗಲವಿಭಾಜನಂ ಪನ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।
163. Āsīvisūpamesu – āsīviso tāva yassa visaṃ āsuṃ āgacchati sīghaṃ pharati; ghoraṃ pana na hoti, cirakālaṃ na pīḷeti – ayaṃ āgataviso no ghoraviso. Sesapadesupi eseva nayo. Puggalavibhājanaṃ pana uttānatthameva.
೧೬೪. ಅನನುವಿಚ್ಚ ಅಪರಿಯೋಗಾಹೇತ್ವಾ ಅವಣ್ಣಾರಹಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸಿತಾ ಹೋತೀತಿಆದೀಸು ಅನನುವಿಚ್ಚಾತಿ ಅತುಲಯಿತ್ವಾ, ಅಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ। ಅಪರಿಯೋಗಾಹೇತ್ವಾತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಗುಣೇ ಅನೋಗಾಹೇತ್ವಾ।
164. Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsitā hotītiādīsu ananuviccāti atulayitvā, apariggaṇhitvā. Apariyogāhetvāti paññāya guṇe anogāhetvā.
೧೬೬. ಭೂತಂ ತಚ್ಛನ್ತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನತೋ ಭೂತಂ, ಅವಿಪರೀತತೋ ತಚ್ಛಂ। ಕಾಲೇನಾತಿ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತಕಾಲೇನ। ತತ್ರ ಕಾಲಞ್ಞೂ ಹೋತೀತಿ ಯಮಿದಂ ಕಾಲೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ರ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಲಞ್ಞೂ ಹೋತಿ, ಕಾಲಂ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾಕರಣತ್ಥಾಯ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಪುಚ್ಛಿತೇನಾಪಿ ಮಯಾ ನ ಕಥೇತಬ್ಬಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಕಥೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ – ಅಯಂ ಕಾಲೇನ ಭಣತಿ ನಾಮ। ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ವಿಹರತೀತಿ ಮಜ್ಝತ್ತಭೂತಾಯ ಉಪೇಕ್ಖಾಯ ಠಿತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।
166. Bhūtaṃ tacchanti vijjamānato bhūtaṃ, aviparītato tacchaṃ. Kālenāti yuttapayuttakālena. Tatra kālaññū hotīti yamidaṃ kālenāti vuttaṃ. Tatra yo puggalo kālaññū hoti, kālaṃ jānāti, tassa pañhassa veyyākaraṇatthāya ‘‘imasmiṃ kāle pucchitenāpi mayā na kathetabbā, imasmiṃ kāle kathetabbā’’ti – ayaṃ kālena bhaṇati nāma. Upekkhako viharatīti majjhattabhūtāya upekkhāya ṭhito hutvā viharati. Sesaṃ sabbattha uttānatthameva.
೧೬೭. ಉಟ್ಠಾನಫಲೂಪಜೀವೀತಿಆದೀಸು – ಯೋ ಉಟ್ಠಾನವೀರಿಯೇನೇವ ದಿವಸಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದಫಲಮತ್ತಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಲಭಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ತಂ ಪನ ಉಟ್ಠಾನಂ ಆಗಮ್ಮ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಞ್ಞಫಲಂ ನ ಪಟಿಲಭತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉಟ್ಠಹತೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತೂಪರಿ ದೇವಾತಿ ತತೋ ಉಪರಿ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಿಕಾದಯೋ ದೇವಾ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಉಟ್ಠಾನವೀರಿಯೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಪುಞ್ಞಫಲಮೇವ ಉಪಜೀವನ್ತಿ। ಪುಞ್ಞವತೋ ಚಾತಿ ಇದಂ ಪುಞ್ಞವನ್ತೇ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಯೋ ಚೇವ ಭುಮ್ಮದೇವೇ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ನಿಮ್ಮಾನರತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ದೇವೇ ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹೇತೇ ವಾಯಾಮಫಲಞ್ಚೇವ ಪುಞ್ಞಫಲಞ್ಚ ಅನುಭವನ್ತಿ। ನೇರಯಿಕಾ ಪನ ನೇವ ಉಟ್ಠಾನೇನ ಆಜೀವಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ನಾಪಿ ನೇಸಂ ಪುಞ್ಞಫಲೇನ ಕೋಚಿ ಆಜೀವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
167. Uṭṭhānaphalūpajīvītiādīsu – yo uṭṭhānavīriyeneva divasaṃ vītināmetvā tassa nissandaphalamattaṃ kiñcideva labhitvā jīvikaṃ kappeti, taṃ pana uṭṭhānaṃ āgamma kiñci puññaphalaṃ na paṭilabhati, taṃ sandhāya yassa puggalassa uṭṭhahatotiādi vuttaṃ. Tatūpari devāti tato upari brahmakāyikādayo devā. Tesañhi uṭṭhānavīriyena kiccaṃ nāma natthi. Puññaphalameva upajīvanti. Puññavato cāti idaṃ puññavante khattiyabrāhmaṇādayo ceva bhummadeve ādiṃ katvā nimmānaratipariyosāne deve ca sandhāya vuttaṃ. Sabbepi hete vāyāmaphalañceva puññaphalañca anubhavanti. Nerayikā pana neva uṭṭhānena ājīvaṃ uppādetuṃ sakkonti, nāpi nesaṃ puññaphalena koci ājīvo uppajjati.
೧೬೮. ತಮಾದೀಸು – ‘‘ನೀಚೇ ಕುಲೇ ಪಚ್ಚಾಜಾತೋ’’ತಿಆದಿಕೇನ ತಮೇನ ಯುತ್ತೋತಿ ತಮೋ। ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಪುನ ನಿರಯತಮೂಪಗಮನತೋ ತಮಪರಾಯಣೋ। ನೇಸಾದಕುಲೇತಿ ಮಿಗಲುದ್ದಕಾದೀನಂ ಕುಲೇ। ವೇನಕುಲೇತಿ ವಿಲೀವಕಾರಕುಲೇ। ರಥಕಾರಕುಲೇತಿ ಚಮ್ಮಕಾರಕುಲೇ। ಪುಕ್ಕುಸಕುಲೇತಿ ಪುಪ್ಫಛಡ್ಡಕಕುಲೇ। ಕಸಿರವುತ್ತಿಕೇತಿ ದುಕ್ಖವುತ್ತಿಕೇ। ದುಬ್ಬಣ್ಣೋತಿ ಪಂಸುಪಿಸಾಚಕೋ ವಿಯ ಝಾಮಖಾಣುವಣ್ಣೋ। ದುದ್ದಸಿಕೋತಿ ವಿಜಾತಮಾತುಯಾಪಿ ಅಮನಾಪದಸ್ಸನೋ। ಓಕೋಟಿಮಕೋತಿ ಲಕುಣ್ಡಕೋ। ಕಾಣೋತಿ ಏಕಕ್ಖಿಕಾಣೋ ವಾ ಉಭಯಕ್ಖಿಕಾಣೋ ವಾ। ಕುಣೀತಿ ಏಕಹತ್ಥಕುಣೀ ವಾ ಉಭಯಹತ್ಥಕುಣೀ ವಾ। ಖಞ್ಜೋತಿ ಏಕಪಾದಖಞ್ಜೋ ವಾ ಉಭಯಪಾದಖಞ್ಜೋ ವಾ। ಪಕ್ಖಹತೋತಿ ಹತಪಕ್ಖೋ ಪೀಠಸಪ್ಪೀ। ಪದೀಪೇಯ್ಯಸ್ಸಾತಿ ತೇಲಕಪಲ್ಲಕಾದಿನೋ ಪದೀಪೂಪಕರಣಸ್ಸ। ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಮೋ ಹೋತಿ ತಮಪರಾಯಣೋತಿ ಏತ್ಥ ಏಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಆಲೋಕಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅಪಾಯೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೋ ಸಕಲೇಪಿ ಕಪ್ಪೇ ಸಂಸರತಿ। ಸೋಪಿ ತಮೋ ತಮಪರಾಯಣೋವ। ಸೋ ಪನ ಕುಹಕಪುಗ್ಗಲೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಕುಹಕಸ್ಸ ಹಿ ಏವರೂಪಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ।
168. Tamādīsu – ‘‘nīce kule paccājāto’’tiādikena tamena yuttoti tamo. Kāyaduccaritādīhi puna nirayatamūpagamanato tamaparāyaṇo. Nesādakuleti migaluddakādīnaṃ kule. Venakuleti vilīvakārakule. Rathakārakuleti cammakārakule. Pukkusakuleti pupphachaḍḍakakule. Kasiravuttiketi dukkhavuttike. Dubbaṇṇoti paṃsupisācako viya jhāmakhāṇuvaṇṇo. Duddasikoti vijātamātuyāpi amanāpadassano. Okoṭimakoti lakuṇḍako. Kāṇoti ekakkhikāṇo vā ubhayakkhikāṇo vā. Kuṇīti ekahatthakuṇī vā ubhayahatthakuṇī vā. Khañjoti ekapādakhañjo vā ubhayapādakhañjo vā. Pakkhahatoti hatapakkho pīṭhasappī. Padīpeyyassāti telakapallakādino padīpūpakaraṇassa. Evaṃ puggalo tamo hoti tamaparāyaṇoti ettha eko puggalo bahiddhā ālokaṃ adisvā mātukucchismiññeva kālaṃ katvā apāyesu nibbattanto sakalepi kappe saṃsarati. Sopi tamo tamaparāyaṇova. So pana kuhakapuggalo bhaveyya. Kuhakassa hi evarūpā nibbatti hotīti vuttaṃ.
ಏತ್ಥ ಚ ನೀಚೇ ಕುಲೇ ಪಚ್ಚಾಜಾತೋ ಹೋತಿ ಚಣ್ಡಾಲಕುಲೇ ವಾತಿಆದೀಹಿ ಆಗಮನವಿಪತ್ತಿ ಚೇವ ಪುಬ್ಬುಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯವಿಪತ್ತಿ ಚ ದಸ್ಸಿತಾ। ದಲಿದ್ದೇತಿಆದೀಹಿ ಪವತ್ತಿಪಚ್ಚಯವಿಪತ್ತಿ। ಕಸಿರವುತ್ತಿಕೇತಿಆದೀಹಿ ಆಜೀವುಪಾಯವಿಪತ್ತಿ। ದುಬ್ಬಣ್ಣೋತಿಆದೀಹಿ ರೂಪವಿಪತ್ತಿ। ಬಹ್ವಾಬಾಧೋತಿಆದೀಹಿ ದುಕ್ಖಕಾರಣಸಮಾಯೋಗೋ। ನ ಲಾಭೀತಿಆದೀಹಿ ಸುಖಕಾರಣವಿಪತ್ತಿ ಚೇವ ಉಪಭೋಗವಿಪತ್ತಿ ಚ। ಕಾಯೇನ ದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿಆದೀಹಿ ತಮಪರಾಯಣಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಸಮಾಯೋಗೋ। ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾತಿಆದೀಹಿ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕತಮೂಪಗಮೋ। ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Ettha ca nīce kule paccājāto hoti caṇḍālakule vātiādīhi āgamanavipatti ceva pubbuppannapaccayavipatti ca dassitā. Daliddetiādīhi pavattipaccayavipatti. Kasiravuttiketiādīhi ājīvupāyavipatti. Dubbaṇṇotiādīhi rūpavipatti. Bahvābādhotiādīhi dukkhakāraṇasamāyogo. Na lābhītiādīhi sukhakāraṇavipatti ceva upabhogavipatti ca. Kāyena duccaritantiādīhi tamaparāyaṇabhāvassa kāraṇasamāyogo. Kāyassa bhedātiādīhi samparāyikatamūpagamo. Sukkapakkho vuttapaṭipakkhanayena veditabbo.
ಅಪಿಚೇತ್ಥ ತಿವಿಧಾಯ ಕುಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚಾಜಾತಿಆದಿಕೇನ ಜೋತಿನಾ ಯುತ್ತತೋ ಜೋತಿ, ಆಲೋಕಭೂತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಾಯಸುಚರಿತಾದೀಹಿ ಪನ ಸಗ್ಗೂಪಪತ್ತಿಜೋತಿಭಾವೂಪಗಮನತೋ ಜೋತಿಪರಾಯಣೋ। ಖತ್ತಿಯಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ವಾತಿಆದೀಸು ಖತ್ತಿಯಮಹಾಸಾಲಾತಿ ಖತ್ತಿಯಾ ಮಹಾಸಾರಾ ಮಹಾಸಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಖತ್ತಿಯಾ। ಯೇಸಞ್ಹಿ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತೇನ ಕೋಟಿಸತಂ ನಿಧಾನಗತಂ ಹೋತಿ, ತಯೋ ಕಹಾಪಣಕುಮ್ಭಾ ವಳಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಖತ್ತಿಯಮಹಾಸಾಲಾ ನಾಮ। ಯೇಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಧನಂ ನಿಹಿತಂ ಹೋತಿ, ದಿಯಡ್ಢೋ ಕಹಾಪಣಕುಮ್ಭೋ ವಳಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತೋ ಹೋತಿ, ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಾ ನಾಮ। ಯೇಸಂ ಗಹಪತೀನಂ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಂ ನಿಹಿತಂ ಹೋತಿ, ಕಹಾಪಣಕುಮ್ಭೋ ವಳಞ್ಜತ್ಥಾಯ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತೋ ಹೋತಿ, ತೇ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಾ ನಾಮ। ತೇಸಂ ಕುಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಡ್ಢೇತಿ ಇಸ್ಸರೇ। ನಿಧಾನಗತಧನಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹದ್ಧನೇ। ಸುವಣ್ಣರಜತಭಾಜನಾದೀನಂ ಉಪಭೋಗಭಣ್ಡಾನಂ ಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾಭೋಗೇ। ನಿಧಾನಗತಸ್ಸ ಜಾತರೂಪರಜತಸ್ಸ ಪಹೂತತಾಯ ಪಹೂತಜಾತರೂಪರಜತೇ। ವಿತ್ತೂಪಕರಣಸ್ಸ ತುಟ್ಠಿಕರಣಸ್ಸ ಪಹೂತತಾಯ ಪಹೂತವಿತ್ತೂಪಕರಣೇ। ಗೋಧನಾದೀನಞ್ಚ ಸತ್ತವಿಧಧಞ್ಞಾನಞ್ಚ ಪಹೂತತಾಯ ಪಹೂತಧನಧಞ್ಞೇ। ಅಭಿರೂಪೋತಿ ಸುನ್ದರರೂಪೋ। ದಸ್ಸನೀಯೋತಿ ಅಞ್ಞಂ ಕಮ್ಮಂ ಪಹಾಯ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಯುತ್ತೋ। ಪಾಸಾದಿಕೋತಿ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಚಿತ್ತಪಸಾದಾವಹೋ। ಪರಮಾಯಾತಿ ಉತ್ತಮಾಯ। ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯಾತಿ ಪೋಕ್ಖರವಣ್ಣತಾಯ। ಪೋಕ್ಖರಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸರೀರಂ। ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಉಪೇತೋ।
Apicettha tividhāya kulasampattiyā paccājātiādikena jotinā yuttato joti, ālokabhūtoti vuttaṃ hoti. Kāyasucaritādīhi pana saggūpapattijotibhāvūpagamanato jotiparāyaṇo. Khattiyamahāsālakule vātiādīsu khattiyamahāsālāti khattiyā mahāsārā mahāsārappattā khattiyā. Yesañhi khattiyānaṃ heṭṭhimantena koṭisataṃ nidhānagataṃ hoti, tayo kahāpaṇakumbhā vaḷañjanatthāya gehamajjhe rāsiṃ katvā ṭhapitā honti, te khattiyamahāsālā nāma. Yesaṃ brāhmaṇānaṃ asītikoṭidhanaṃ nihitaṃ hoti, diyaḍḍho kahāpaṇakumbho vaḷañjanatthāya gehamajjhe rāsiṃ katvā ṭhapito hoti, te brāhmaṇamahāsālā nāma. Yesaṃ gahapatīnaṃ cattālīsakoṭidhanaṃ nihitaṃ hoti, kahāpaṇakumbho vaḷañjatthāya gehamajjhe rāsiṃ katvā ṭhapito hoti, te gahapatimahāsālā nāma. Tesaṃ kuleti attho. Aḍḍheti issare. Nidhānagatadhanassa mahantatāya mahaddhane. Suvaṇṇarajatabhājanādīnaṃ upabhogabhaṇḍānaṃ mahantatāya mahābhoge. Nidhānagatassa jātarūparajatassa pahūtatāya pahūtajātarūparajate. Vittūpakaraṇassa tuṭṭhikaraṇassa pahūtatāya pahūtavittūpakaraṇe. Godhanādīnañca sattavidhadhaññānañca pahūtatāya pahūtadhanadhaññe. Abhirūpoti sundararūpo. Dassanīyoti aññaṃ kammaṃ pahāya divasampi passitabbayutto. Pāsādikoti dassaneneva cittapasādāvaho. Paramāyāti uttamāya. Vaṇṇapokkharatāyāti pokkharavaṇṇatāya. Pokkharaṃ vuccati sarīraṃ. Tassa vaṇṇasampattiyāti attho. Samannāgatoti upeto.
೧೬೯. ಓಣತೋಣತಾದೀಸು – ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾಯ ವಾ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾಯ ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿರಹಿತೋ ಓಣತೋ। ನೀಚೋ, ಲಾಮಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಬ್ಬಿಪಕ್ಖತೋ ಉಣ್ಣತೋ। ಉಚ್ಚೋ, ಉಗ್ಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ತಮಾದೀಸು ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಪಿಚ – ಓಣತೋಣತೋತಿ ಇದಾನಿ ನೀಚೋ, ಆಯತಿಮ್ಪಿ ನೀಚೋವ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಓಣತುಣ್ಣತೋತಿ ಇದಾನಿ ನೀಚೋ, ಆಯತಿಂ ಉಚ್ಚೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಉಣ್ಣತೋಣತೋತಿ ಇದಾನಿ ಉಚ್ಚೋ, ಆಯತಿಂ ನೀಚೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಉಣ್ಣತುಣ್ಣತೋತಿ ಇದಾನಿ ಉಚ್ಚೋ, ಆಯತಿಮ್ಪಿ ಉಚ್ಚೋವ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ।
169. Oṇatoṇatādīsu – diṭṭhadhammikāya vā samparāyikāya vā sampattiyā virahito oṇato. Nīco, lāmakoti attho. Tabbipakkhato uṇṇato. Ucco, uggatoti attho. Sesamettha tamādīsu vuttanayeneva veditabbaṃ. Apica – oṇatoṇatoti idāni nīco, āyatimpi nīcova bhavissati. Oṇatuṇṇatoti idāni nīco, āyatiṃ ucco bhavissati. Uṇṇatoṇatoti idāni ucco, āyatiṃ nīco bhavissati. Uṇṇatuṇṇatoti idāni ucco, āyatimpi uccova bhavissatīti.
೧೭೦. ರುಕ್ಖೂಪಮೇಸು – ರುಕ್ಖೋ ತಾವ ಫೇಗ್ಗುಸಾರಪರಿವಾರೋತಿ ವನಜೇಟ್ಠಕರುಕ್ಖೋ ಸಯಂ ಫೇಗ್ಗು ಹೋತಿ , ಪರಿವಾರರುಕ್ಖಾ ಪನಸ್ಸ ಸಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪುಗ್ಗಲೇಸು ಪನ ಸೀಲಸಾರವಿರಹತೋ ಫೇಗ್ಗುತಾ, ಸೀಲಾಚಾರಸಮನ್ನಾಗಮೇನ ಚ ಸಾರತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
170. Rukkhūpamesu – rukkho tāva pheggusāraparivāroti vanajeṭṭhakarukkho sayaṃ pheggu hoti , parivārarukkhā panassa sārā honti. Iminā nayena sesā veditabbā. Puggalesu pana sīlasāravirahato pheggutā, sīlācārasamannāgamena ca sāratā veditabbā.
೧೭೧. ರೂಪಪ್ಪಮಾಣಾದೀಸು – ಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತಂ ರೂಪಂ ಪಮಾಣಂ ಕರೋತೀತಿ ರೂಪಪ್ಪಮಾಣೋ। ತತ್ಥ ಪಸಾದಂ ಜನೇತೀತಿ ರೂಪಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಭೂತಂ ಘೋಸಂ ಪಮಾಣಂ ಕರೋತೀತಿ ಘೋಸಪ್ಪಮಾಣೋ। ಆರೋಹಂ ವಾತಿಆದೀಸು ಪನ – ಆರೋಹನ್ತಿ ಉಚ್ಚತ್ತನಂ। ಪರಿಣಾಹನ್ತಿ ಕಿಸಥೂಲಭಾವಾಪಗತಂ ಪರಿಕ್ಖೇಪಸಮ್ಪತ್ತಿಂ। ಸಣ್ಠಾನನ್ತಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಂ ದೀಘರಸ್ಸವಟ್ಟತಾದಿಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ತಥಾಭಾವಂ। ಪಾರಿಪೂರಿನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಅನೂನತಂ, ಲಕ್ಖಣಪರಿಪುಣ್ಣಭಾವಂ ವಾ। ಪರವಣ್ಣನಾಯಾತಿ ಪರೇಹಿ ಪರಮ್ಮುಖಾ ನಿಚ್ಛಾರಿತಾಯ ಗುಣವಣ್ಣನಾಯ। ಪರಥೋಮನಾಯಾತಿ ಪರೇಹಿ ಥುತಿವಸೇನ ಗಾಥಾದಿಉಪನಿಬನ್ಧನೇನ ವುತ್ತಾಯ ಥೋಮನಾಯ। ಪರಪಸಂಸನಾಯಾತಿ ಪರೇಹಿ ಸಮ್ಮುಖಾ ವುತ್ತಾಯ ಪಸಂಸಾಯ। ಪರವಣ್ಣಹಾರಿಕಾಯಾತಿ ಪರಮ್ಪರಥುತಿವಸೇನ ಪರೇಹಿ ಪವತ್ತಿತಾಯ ವಣ್ಣಹರಣಾಯ।
171. Rūpappamāṇādīsu – sampattiyuttaṃ rūpaṃ pamāṇaṃ karotīti rūpappamāṇo. Tattha pasādaṃ janetīti rūpappasanno. Kittisaddabhūtaṃ ghosaṃ pamāṇaṃ karotīti ghosappamāṇo. Ārohaṃ vātiādīsu pana – ārohanti uccattanaṃ. Pariṇāhanti kisathūlabhāvāpagataṃ parikkhepasampattiṃ. Saṇṭhānanti aṅgapaccaṅgānaṃ dīgharassavaṭṭatādiyuttaṭṭhānesu tathābhāvaṃ. Pāripūrinti yathāvuttappakārānaṃ anūnataṃ, lakkhaṇaparipuṇṇabhāvaṃ vā. Paravaṇṇanāyāti parehi parammukhā nicchāritāya guṇavaṇṇanāya. Parathomanāyāti parehi thutivasena gāthādiupanibandhanena vuttāya thomanāya. Parapasaṃsanāyāti parehi sammukhā vuttāya pasaṃsāya. Paravaṇṇahārikāyāti paramparathutivasena parehi pavattitāya vaṇṇaharaṇāya.
೧೭೨. ಚೀವರಲೂಖನ್ತಿ ಚೀವರಸ್ಸ ದುಬ್ಬಣ್ಣಾದಿಭಾವೇನ ಲೂಖತಂ। ಪತ್ತಲೂಖನ್ತಿ ಭಾಜನಸ್ಸ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನವತ್ಥೂಹಿ ಲೂಖತಂ। ಸೇನಾಸನಲೂಖನ್ತಿ ನಾಟಕಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿವಿರಹೇನ ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಲೂಖತಂ। ವಿವಿಧನ್ತಿ ಅಚೇಲಕಾದಿಭಾವೇನ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ। ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕನ್ತಿ ಸರೀರತಾಪನಂ।
172. Cīvaralūkhanti cīvarassa dubbaṇṇādibhāvena lūkhataṃ. Pattalūkhanti bhājanassa vaṇṇasaṇṭhānavatthūhi lūkhataṃ. Senāsanalūkhanti nāṭakādisampattivirahena senāsanassa lūkhataṃ. Vividhanti acelakādibhāvena anekappakāraṃ. Dukkarakārikanti sarīratāpanaṃ.
ಅಪರೋ ನಯೋ – ಇಮೇಸು ಹಿ ಚತೂಸು ಪುಗ್ಗಲೇಸು ರೂಪೇ ಪಮಾಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನೋ ರೂಪಪ್ಪಮಾಣೋ ನಾಮ। ರೂಪಪ್ಪಸನ್ನೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥವಚನಂ। ಘೋಸೇ ಪಮಾಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನೋ ಘೋಸಪ್ಪಮಾಣೋ ನಾಮ। ಚೀವರಲೂಖಪತ್ತಲೂಖೇಸು ಪಮಾಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನೋ ಲೂಖಪ್ಪಮಾಣೋ ನಾಮ। ಧಮ್ಮೇ ಪಮಾಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನೋ ಧಮ್ಮಪ್ಪಮಾಣೋ ನಾಮ। ಇತರಾನಿ ತೇಸಂಯೇವ ಅತ್ಥವಚನಾನಿ। ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ಚ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ರೂಪಪ್ಪಮಾಣಾ, ಏಕೋ ನ ರೂಪಪ್ಪಮಾಣೋ। ಪಞ್ಚ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಘೋಸಪ್ಪಮಾಣಾ, ಏಕೋ ನ ಘೋಸಪ್ಪಮಾಣೋ। ದಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ನವ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಲೂಖಪ್ಪಮಾಣಾ, ಏಕೋ ನ ಲೂಖಪ್ಪಮಾಣೋ। ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಪನ ಏಕೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋವ ಧಮ್ಮಪ್ಪಮಾಣೋ, ಸೇಸಾ ನ ಧಮ್ಮಪ್ಪಮಾಣಾ। ಏವಮಯಂ ಚತುಪ್ಪಮಾಣೋ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೋ।
Aparo nayo – imesu hi catūsu puggalesu rūpe pamāṇaṃ gahetvā pasanno rūpappamāṇo nāma. Rūpappasannoti tasseva atthavacanaṃ. Ghose pamāṇaṃ gahetvā pasanno ghosappamāṇo nāma. Cīvaralūkhapattalūkhesu pamāṇaṃ gahetvā pasanno lūkhappamāṇo nāma. Dhamme pamāṇaṃ gahetvā pasanno dhammappamāṇo nāma. Itarāni tesaṃyeva atthavacanāni. Sabbasatte ca tayo koṭṭhāse katvā dve koṭṭhāsā rūpappamāṇā, eko na rūpappamāṇo. Pañca koṭṭhāse katvā cattāro koṭṭhāsā ghosappamāṇā, eko na ghosappamāṇo. Dasa koṭṭhāse katvā nava koṭṭhāsā lūkhappamāṇā, eko na lūkhappamāṇo. Satasahassaṃ koṭṭhāse katvā pana eko koṭṭhāsova dhammappamāṇo, sesā na dhammappamāṇā. Evamayaṃ catuppamāṇo lokasannivāso.
ಏತಸ್ಮಿಂ ಚತುಪ್ಪಮಾಣೇ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೇ ಬುದ್ಧೇಸು ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ ಮನ್ದಾ, ಪಸನ್ನಾವ ಬಹುಕಾ। ರೂಪಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಹಿ ಬುದ್ಧರೂಪತೋ ಉತ್ತರಿ ಪಸಾದಾವಹಂ ರೂಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಘೋಸಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿತ್ತಿಘೋಸತೋ ಉತ್ತರಿ ಪಸಾದಾವಹೋ ಘೋಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಲೂಖಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಕಾಸಿಕಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಮಹಾರಹಾನಿ ಕಞ್ಚನಭಾಜನಾನಿ ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತೇ ಪಾಸಾದವರೇ ಪಹಾಯ ಪಂಸುಕೂಲಚೀವರಸೇಲಮಯಪತ್ತರುಕ್ಖಮೂಲಾದಿಸೇನಾಸನಸೇವಿನೋ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಲೂಖತೋ ಉತ್ತರಿ ಪಸಾದಾವಹಂ ಅಞ್ಞಂ ಲೂಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಧಮ್ಮಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಸಾಧಾರಣಸೀಲಾದಿಗುಣಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸೀಲಾದಿಗುಣತೋ ಉತ್ತರಿ ಪಸಾದಾವಹೋ ಅಞ್ಞೋ ಸೀಲಾದಿಗುಣೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಇಮಂ ಚತುಪ್ಪಮಾಣಿಕಂ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸಂ ಮುಟ್ಠಿನಾ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಯ ಠಿತೋತಿ।
Etasmiṃ catuppamāṇe lokasannivāse buddhesu appasannā mandā, pasannāva bahukā. Rūpappamāṇassa hi buddharūpato uttari pasādāvahaṃ rūpaṃ nāma natthi. Ghosappamāṇassa buddhānaṃ kittighosato uttari pasādāvaho ghoso nāma natthi. Lūkhappamāṇassa kāsikāni vatthāni mahārahāni kañcanabhājanāni tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike sabbasampattiyutte pāsādavare pahāya paṃsukūlacīvaraselamayapattarukkhamūlādisenāsanasevino buddhassa bhagavato lūkhato uttari pasādāvahaṃ aññaṃ lūkhaṃ nāma natthi. Dhammappamāṇassa sadevake loke asādhāraṇasīlādiguṇassa tathāgatassa sīlādiguṇato uttari pasādāvaho añño sīlādiguṇo nāma natthi. Iti bhagavā imaṃ catuppamāṇikaṃ lokasannivāsaṃ muṭṭhinā gahetvā viya ṭhitoti.
೧೭೩. ಅತ್ತಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಾದೀಸು – ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪನ್ನೋತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಸೀಲಂ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಂ ಕಥಿತಂ। ತಥಾ ಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾ ಚ। ವಿಮುತ್ತಿ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿಯೇವ। ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಏಕೂನವೀಸತಿವಿಧಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ। ನೋ ಪರನ್ತಿಆದೀಸು – ಪರಪುಗ್ಗಲಂ ‘‘ತಯಾಪಿ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಯಥಾ ಸೀಲಂ ಸಮಾದಿಯತಿ, ಏವಂ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ, ನ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಏತೇಸು ಪನ ಚತೂಸು ಪಠಮೋ ವಕ್ಕಲಿತ್ಥೇರಸದಿಸೋ ಹೋತಿ। ದುತಿಯೋ ಉಪನನ್ದಸಕ್ಯಪುತ್ತಸದಿಸೋ । ತತಿಯೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಸದಿಸೋ। ಚತುತ್ಥೋ ದೇವದತ್ತಸದಿಸೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
173. Attahitāya paṭipannādīsu – sīlasampannoti sīlena sampanno samannāgato. Samādhisampannotiādīsupi eseva nayo. Ettha ca sīlaṃ lokiyalokuttaraṃ kathitaṃ. Tathā samādhipaññā ca. Vimutti arahattaphalavimuttiyeva. Ñāṇadassanaṃ ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ. No parantiādīsu – parapuggalaṃ ‘‘tayāpi sīlasampannena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā yathā sīlaṃ samādiyati, evaṃ na samādapeti, na gaṇhāpeti. Eseva nayo sabbattha. Etesu pana catūsu paṭhamo vakkalittherasadiso hoti. Dutiyo upanandasakyaputtasadiso . Tatiyo sāriputtamoggallānattherasadiso. Catuttho devadattasadisoti veditabbo.
೧೭೪. ಅತ್ತನ್ತಪಾದೀಸು – ಅತ್ತಾನಂ ತಪತಿ ದುಕ್ಖಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ತನ್ತಪೋ। ಅತ್ತನೋ ಪರಿತಾಪನಾನುಯೋಗಂ ಅತ್ತಪರಿತಾಪನಾನುಯೋಗಂ। ಅಚೇಲಕೋತಿ ನಿಚ್ಚೇಲೋ, ನಗ್ಗೋ। ಮುತ್ತಾಚಾರೋತಿ ವಿಸಟ್ಠಾಚಾರೋ। ಉಚ್ಚಾರಕಮ್ಮಾದೀಸು ಲೋಕಿಯಕುಲಪುತ್ತಾಚಾರೇನ ವಿರಹಿತೋ ಠಿತಕೋವ ಉಚ್ಚಾರಂ ಕರೋತಿ, ಪಸ್ಸಾವಂ ಕರೋತಿ, ಖಾದತಿ, ಭುಞ್ಜತಿ ಚ। ಹತ್ಥಾಪಲೇಖನೋತಿ ಹತ್ಥೇ ಪಿಣ್ಡಮ್ಹಿ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಜಿವ್ಹಾಯ ಹತ್ಥಂ ಅಪಲೇಖತಿ। ಉಚ್ಚಾರಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ದಣ್ಡಕಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಅಪಲೇಖತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇ ಕಿರ ದಣ್ಡಕಂ ಸತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಏವಂ ಕರೋತಿ। ಭಿಕ್ಖಾಗಹಣತ್ಥಂ ‘ಏಹಿ ಭದ್ದನ್ತೇ’ತಿ ವುತ್ತೋ, ನ ಏತೀತಿ ನಏಹಿಭದ್ದನ್ತಿಕೋ। ತೇನ ಹಿ ‘ತಿಟ್ಠ ಭದ್ದನ್ತೇ’ತಿ ವುತ್ತೋಪಿ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ನತಿಟ್ಠಭದ್ದನ್ತಿಕೋ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಹೇತಂ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ಏತಸ್ಸ ವಚನಂ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಭಿಹಟನ್ತಿ ಪುರೇತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹಟಂ ಭಿಕ್ಖಂ। ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ತುಮ್ಹೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಆರೋಚಿತಭಿಕ್ಖಂ। ನ ನಿಮನ್ತನನ್ತಿ ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಕುಲಂ ವಾ ವೀಥಿಂ ವಾ ಗಾಮಂ ವಾ ಪವಿಸೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ನಿಮನ್ತಿತಭಿಕ್ಖಮ್ಪಿ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ನ ಗಣ್ಹಾತಿ।
174. Attantapādīsu – attānaṃ tapati dukkhāpetīti attantapo. Attano paritāpanānuyogaṃ attaparitāpanānuyogaṃ. Acelakoti niccelo, naggo. Muttācāroti visaṭṭhācāro. Uccārakammādīsu lokiyakulaputtācārena virahito ṭhitakova uccāraṃ karoti, passāvaṃ karoti, khādati, bhuñjati ca. Hatthāpalekhanoti hatthe piṇḍamhi niṭṭhite jivhāya hatthaṃ apalekhati. Uccāraṃ vā katvā hatthasmiññeva daṇḍakasaññī hutvā hatthena apalekhatīti dasseti. Te kira daṇḍakaṃ sattoti paññapenti. Tasmā tesaṃ paṭipadaṃ pūrento evaṃ karoti. Bhikkhāgahaṇatthaṃ ‘ehi bhaddante’ti vutto, na etīti naehibhaddantiko. Tena hi ‘tiṭṭha bhaddante’ti vuttopi na tiṭṭhatīti natiṭṭhabhaddantiko. Tadubhayampi hetaṃ titthiyā ‘‘etassa vacanaṃ kataṃ bhavissatī’’ti na karonti. Abhihaṭanti puretaraṃ gahetvā āhaṭaṃ bhikkhaṃ. Uddissakatanti ‘‘imaṃ tumhe uddissa kata’’nti evaṃ ārocitabhikkhaṃ. Na nimantananti ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ vā vīthiṃ vā gāmaṃ vā paviseyyāthā’’ti evaṃ nimantitabhikkhampi na sādiyati, na gaṇhāti.
ನ ಕುಮ್ಭಿಮುಖಾತಿ ಕುಮ್ಭಿತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಭಿಕ್ಖಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನ ಕಳೋಪಿಮುಖಾತಿ ಕಳೋಪೀತಿ ಉಕ್ಖಲಿ, ಪಚ್ಛಿ ವಾ। ತತೋಪಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಕುಮ್ಭೀ ಕಳೋಪಿಯೋ ಕಟಚ್ಛುನಾ ಪಹಾರಂ ಲಭನ್ತೀತಿ। ನ ಏಳಕಮನ್ತರನ್ತಿ ಉಮ್ಮಾರಂ ಅನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಯಂ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನ್ತರಕರಣಂ ಲಭತೀತಿ। ದಣ್ಡಮುಸಲೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ದ್ವೀಸು ಭುಞ್ಜಮಾನೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉಟ್ಠಾಯ ದೇನ್ತೇ ನ ಗಣ್ಹತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಕಬಳನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀತಿ। ನ ಗಬ್ಭಿನಿಯಾತಿಆದೀಸು ಪನ ಗಬ್ಭಿನಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ದಾರಕೋ ಕಿಲಮತಿ। ಪಾಯನ್ತಿಯಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಖೀರನ್ತರಾಯೋ ಹೋತಿ। ಪುರಿಸನ್ತರಗತಾಯ ರತಿಅನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀತಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ಸಙ್ಕಿತ್ತೀಸೂತಿ ಸಙ್ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಕತಭತ್ತೇಸು। ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಸಮಯೇ ಕಿರ ಅಚೇಲಕಸಾವಕಾ ಅಚೇಲಕಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ತತೋ ತತೋ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಪಚನ್ತಿ, ಉಕ್ಕಟ್ಠಾಚೇಲಕೋ ತತೋ ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ನ ಯತ್ಥ ಸಾತಿ ಯತ್ಥ ಸುನಖೋ ‘ಪಿಣ್ಡಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಉಪಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಅದತ್ವಾ ಆಹಟಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಏತಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀತಿ।
Nakumbhimukhāti kumbhito uddharitvā diyyamānaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāti. Na kaḷopimukhāti kaḷopīti ukkhali, pacchi vā. Tatopi na gaṇhāti. Kasmā? Kumbhī kaḷopiyo kaṭacchunā pahāraṃ labhantīti. Na eḷakamantaranti ummāraṃ antaraṃ katvā diyyamānaṃ na gaṇhāti. Kasmā? Ayaṃ maṃ nissāya antarakaraṇaṃ labhatīti. Daṇḍamusalesupi eseva nayo. Dvinnanti dvīsu bhuñjamānesu ekasmiṃ uṭṭhāya dente na gaṇhati. Kasmā? Kabaḷantarāyo hotīti. Na gabbhiniyātiādīsu pana gabbhiniyā kucchiyaṃ dārako kilamati. Pāyantiyā dārakassa khīrantarāyo hoti. Purisantaragatāya ratiantarāyo hotīti na gaṇhāti na saṅkittīsūti saṅkittetvā katabhattesu. Dubbhikkhasamaye kira acelakasāvakā acelakānaṃ atthāya tato tato taṇḍulādīni samādapetvā bhattaṃ pacanti, ukkaṭṭhācelako tato na paṭiggaṇhāti. Na yattha sāti yattha sunakho ‘piṇḍaṃ labhissāmī’ti upaṭṭhito hoti, tattha tassa adatvā āhaṭaṃ na gaṇhāti. Kasmā? Etassa piṇḍantarāyo hotīti.
ಸಣ್ಡಸಣ್ಡಚಾರಿನೀತಿ ಸಮೂಹಸಮೂಹಚಾರಿನೀ। ಸಚೇ ಹಿ ಅಚೇಲಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಮಾನುಸ್ಸಕಾ ಭತ್ತಗೇಹಂ ಪವಿಸನ್ತಿ, ತೇಸು ಚ ಪವಿಸನ್ತೇಸು ಕಳೋಪಿಮುಖಾದೀಸು ನಿಲೀನಾ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಸಣ್ಡಸಣ್ಡಾ ಚರನ್ತಿ, ತತೋ ಆಹಟಂ ಭಿಕ್ಖಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಕ್ಖಿಕಾನಂ ಗೋಚರನ್ತರಾಯೋ ಜಾತೋತಿ। ಥುಸೋದಕನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸಸ್ಸಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಕತಂ ಸೋವೀರಕಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಸುರಾಪಾನಮೇವ ಸಾವಜ್ಜಂ। ಅಯಂ ಪನ ಏತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಾವಜ್ಜಸಞ್ಞೀ। ಏಕಾಗಾರಿಕೋತಿ ಯೋ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಲಭಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತತಿ। ಏಕಾಲೋಪಿಕೋತಿ ಯೋ ಏಕೇನೇವ ಆಲೋಪೇನ ಯಾಪೇತಿ। ದ್ವಾಗಾರಿಕಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏಕಿಸ್ಸಾಪಿ ದತ್ತಿಯಾತಿ ಏಕಾಯ ದತ್ತಿಯಾ। ದತ್ತಿ ನಾಮ ಏಕಾ ಖುದ್ದಕಪಾತಿ ಹೋತಿ, ಯತ್ಥ ಅಗ್ಗಭಿಕ್ಖಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ।
Saṇḍasaṇḍacārinīti samūhasamūhacārinī. Sace hi acelakaṃ disvā ‘imassa bhikkhaṃ dassāmā’ti mānussakā bhattagehaṃ pavisanti, tesu ca pavisantesu kaḷopimukhādīsu nilīnā makkhikā uppatitvā saṇḍasaṇḍā caranti, tato āhaṭaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāti. Kasmā? Maṃ nissāya makkhikānaṃ gocarantarāyo jātoti. Thusodakanti sabbasassasambhārehi kataṃ sovīrakaṃ. Ettha ca surāpānameva sāvajjaṃ. Ayaṃ pana etasmimpi sāvajjasaññī. Ekāgārikoti yo ekasmiṃyeva gehe bhikkhaṃ labhitvā nivattati. Ekālopikoti yo ekeneva ālopena yāpeti. Dvāgārikādīsupi eseva nayo. Ekissāpi dattiyāti ekāya dattiyā. Datti nāma ekā khuddakapāti hoti, yattha aggabhikkhaṃ pakkhipitvā ṭhapenti.
ಏಕಾಹಿಕನ್ತಿ ಏಕದಿವಸನ್ತರಿಕಂ। ಅಡ್ಢಮಾಸಿಕನ್ತಿ ಅಡ್ಢಮಾಸನ್ತರಿಕಂ। ಪರಿಯಾಯಭತ್ತಭೋಜನನ್ತಿ ವಾರಭತ್ತಭೋಜನಂ। ಏಕಾಹವಾರೇನ ದ್ವೀಹವಾರೇನ ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಅಡ್ಢಮಾಸವಾರೇನಾತಿ – ಏವಂ ದಿವಸವಾರೇನ ಆಭತಭತ್ತಭೋಜನಂ। ಸಾಕಭಕ್ಖೋತಿ ಅಲ್ಲಸಾಕಭಕ್ಖೋ। ಸಾಮಾಕಭಕ್ಖೋತಿ ಸಾಮಾಕತಣ್ಡುಲಭಕ್ಖೋ। ನೀವಾರಾದೀಸು – ನೀವಾರಾ ನಾಮ ತಾವ ಅರಞ್ಞೇ ಸಯಂ ಜಾತಾ ವೀಹಿಜಾತಿ। ದದ್ದುಲನ್ತಿ ಚಮ್ಮಕಾರೇಹಿ ಚಮ್ಮಂ ವಿಲಿಖಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡಿತಕಸಟಂ। ಹಟಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಿಲೇಸೋಪಿ, ಸೇವಾಲೋಪಿ ಕಣಿಕಾರಾದಿರುಕ್ಖನಿಯ್ಯಾಸೋಪಿ। ಕಣನ್ತಿ ಕುಣ್ಡಕಂ। ಆಚಾಮೋತಿ ಭತ್ತಉಕ್ಖಲಿಕಾಯ ಲಗ್ಗೋ ಝಾಮೋದನೋ। ತಂ ಛಡ್ಡಿತಟ್ಠಾನೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದತಿ। ‘‘ಓದನಕಞ್ಜಿಯ’’ನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಪಿಞ್ಞಾಕಾದಯೋ ಪಾಕಟಾ ಏವ। ಪವತ್ತಫಲಭೋಜೀತಿ ಪತಿತಫಲಭೋಜೀ।
Ekāhikanti ekadivasantarikaṃ. Aḍḍhamāsikanti aḍḍhamāsantarikaṃ. Pariyāyabhattabhojananti vārabhattabhojanaṃ. Ekāhavārena dvīhavārena sattāhavārena aḍḍhamāsavārenāti – evaṃ divasavārena ābhatabhattabhojanaṃ. Sākabhakkhoti allasākabhakkho. Sāmākabhakkhoti sāmākataṇḍulabhakkho. Nīvārādīsu – nīvārā nāma tāva araññe sayaṃ jātā vīhijāti. Daddulanti cammakārehi cammaṃ vilikhitvā chaḍḍitakasaṭaṃ. Haṭaṃ vuccati silesopi, sevālopi kaṇikārādirukkhaniyyāsopi. Kaṇanti kuṇḍakaṃ. Ācāmoti bhattaukkhalikāya laggo jhāmodano. Taṃ chaḍḍitaṭṭhāne gahetvā khādati. ‘‘Odanakañjiya’’ntipi vadanti. Piññākādayo pākaṭā eva. Pavattaphalabhojīti patitaphalabhojī.
ಸಾಣಾನೀತಿ ಸಾಣವಾಕಚೇಲಾನಿ। ಮಸಾಣಾನೀತಿ ಮಿಸ್ಸಕಚೇಲಾನಿ। ಛವದುಸ್ಸಾನೀತಿ ಮತಸರೀರತೋ ಛಡ್ಡಿತವತ್ಥಾನಿ। ಏರಕತಿಣಾದೀನಿ ವಾ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತನಿವಾಸನಾನಿ। ಪಂಸುಕೂಲಾನೀತಿ ಪಥವಿಯಂ ಛಡ್ಡಿತನನ್ತಕಾನಿ। ತಿರೀಟಾನೀತಿ ರುಕ್ಖತ್ತಚವತ್ಥಾನಿ। ಅಜಿನನ್ತಿ ಅಜಿನಮಿಗಚಮ್ಮಂ। ಅಜಿನಕ್ಖಿಪನ್ತಿ ತದೇವ ಮಜ್ಝೇ ಫಾಲಿತಂ। ಸಖುರಕನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಕುಸಚೀರನ್ತಿ ಕುಸತಿಣಾನಿ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಚೀರಕಂ। ವಾಕಚೀರಫಲಕಚೀರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕೇಸಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಕೇಸೇಹಿ ಕತಕಮ್ಬಲಂ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾನಿ ಕಾನಿಚಿ ತನ್ತಾವುತಾನಂ ವತ್ಥಾನಂ ಕೇಸಕಮ್ಬಲೋ ತೇಸಂ ಪತಿಕುಟ್ಠೋ ಅಕ್ಖಾಯತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೩೮)। ವಾಳಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಅಸ್ಸವಾಳಾದೀಹಿ ಕತಕಮ್ಬಲಂ। ಉಲೂಕಪಕ್ಖನ್ತಿ ಉಲೂಕಪತ್ತಾನಿ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತನಿವಾಸನಂ। ಉಬ್ಭಟ್ಠಕೋತಿ ಉದ್ಧಂ ಠಿತಕೋ।
Sāṇānīti sāṇavākacelāni. Masāṇānīti missakacelāni. Chavadussānīti matasarīrato chaḍḍitavatthāni. Erakatiṇādīni vā ganthetvā katanivāsanāni. Paṃsukūlānīti pathaviyaṃ chaḍḍitanantakāni. Tirīṭānīti rukkhattacavatthāni. Ajinanti ajinamigacammaṃ. Ajinakkhipanti tadeva majjhe phālitaṃ. Sakhurakantipi vadanti. Kusacīranti kusatiṇāni ganthetvā katacīrakaṃ. Vākacīraphalakacīresupi eseva nayo. Kesakambalanti manussakesehi katakambalaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, yāni kānici tantāvutānaṃ vatthānaṃ kesakambalo tesaṃ patikuṭṭho akkhāyatī’’ti (a. ni. 3.138). Vāḷakambalanti assavāḷādīhi katakambalaṃ. Ulūkapakkhanti ulūkapattāni ganthetvā katanivāsanaṃ. Ubbhaṭṭhakoti uddhaṃ ṭhitako.
ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಮನುಯುತ್ತೋತಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕವೀರಿಯಂ ಅನುಯುತ್ತೋ। ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕೋವ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಕಣ್ಟಕಾಪಸ್ಸಯಿಕೋತಿ ಅಯಕಣ್ಟಕೇ ವಾ ಪಕತಿಕಣ್ಟಕೇ ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಚಮ್ಮಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಾನಚಙ್ಕಮಾದೀನಿ ಕರೋತಿ। ಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸಯನ್ತೋಪಿ ತತ್ಥೇವ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ಸಾಯಂ ತತಿಯಮಸ್ಸಾತಿ ಸಾಯತತಿಯಕಂ। ‘‘ಪಾತೋ, ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ, ಸಾಯನ್ತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಾಪಂ ಪವಾಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉದಕೋರೋಹನಾನುಯೋಗಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರತಿ।
Ukkuṭikappadhānamanuyuttoti ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto. Gacchantopi ukkuṭikova hutvā uppatitvā uppatitvā gacchati. Kaṇṭakāpassayikoti ayakaṇṭake vā pakatikaṇṭake vā bhūmiyaṃ koṭṭetvā tattha cammaṃ attharitvā ṭhānacaṅkamādīni karoti. Seyyanti sayantopi tattheva seyyaṃ kappeti. Sāyaṃ tatiyamassāti sāyatatiyakaṃ. ‘‘Pāto, majjhanhike, sāyanti divasassa tikkhattuṃ pāpaṃ pavāhessāmī’’ti udakorohanānuyogaṃ anuyutto viharati.
೧೭೫. ಪರಂ ತಪತೀತಿ ಪರನ್ತಪೋ। ಪರೇಸಂ ಪರಿತಾಪನಾನುಯೋಗಂ ಪರಪರಿತಾಪನಾನುಯೋಗಂ। ಓರಬ್ಭಿಕಾದೀಸು – ಉರಬ್ಭಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಏಳಕಾ। ಉರಬ್ಭೇ ಹನತೀತಿ ಓರಬ್ಭಿಕೋ। ಸೂಕರಿಕಾದೀಸುಪಿ – ಏಸೇವ ನಯೋ। ಲುದ್ದೋತಿ ದಾರುಣೋ ಕಕ್ಖಳೋ। ಮಚ್ಛಘಾತಕೋತಿ ಮಚ್ಛಬನ್ಧೋ ಕೇವಟ್ಟೋ। ಬನ್ಧನಾಗಾರಿಕೋತಿ ಬನ್ಧನಾಗಾರಗೋಪಕೋ। ಕುರೂರಕಮ್ಮನ್ತಾತಿ ದಾರುಣಕಮ್ಮನ್ತಾ।
175. Paraṃ tapatīti parantapo. Paresaṃ paritāpanānuyogaṃ paraparitāpanānuyogaṃ. Orabbhikādīsu – urabbhā vuccanti eḷakā. Urabbhe hanatīti orabbhiko. Sūkarikādīsupi – eseva nayo. Luddoti dāruṇo kakkhaḷo. Macchaghātakoti macchabandho kevaṭṭo. Bandhanāgārikoti bandhanāgāragopako. Kurūrakammantāti dāruṇakammantā.
೧೭೬. ಮುದ್ಧಾವಸಿತ್ತೋತಿ ಖತ್ತಿಯಾಭಿಸೇಕೇನ ಮುದ್ಧನಿ ಅಭಿಸಿತ್ತೋ। ಪುರತ್ಥಿಮೇನ ನಗರಸ್ಸಾತಿ ನಗರತೋ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಯ। ಸನ್ಧಾಗಾರನ್ತಿ ಯಞ್ಞಸಾಲಂ । ಖರಾಜಿನಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾತಿ ಸಖುರಂ ಅಜಿನಚಮ್ಮಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ। ಸಪ್ಪಿತೇಲೇನಾತಿ ಸಪ್ಪಿನಾ ಚ ತೇಲೇನ ಚ। ಠಪೇತ್ವಾ ಹಿ ಸಪ್ಪಿಂ ಅವಸೇಸೋ ಯೋ ಕೋಚಿ ಸ್ನೇಹೋ ತೇಲನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಣ್ಡುವಮಾನೋತಿ ನಖಾನಂ ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಕಣ್ಡುವಿತಬ್ಬಕಾಲೇ ತೇನ ಕಣ್ಡುವಮಾನೋ। ಅನನ್ತರಹಿತಾಯಾತಿ ಅಸನ್ಥತಾಯ। ಸರೂಪವಚ್ಛಾಯಾತಿ ಸದಿಸವಚ್ಛಾಯ। ಸಚೇ ಗಾವೀ ಸೇತಾ ಹೋತಿ, ವಚ್ಛೋಪಿ ಸೇತಕೋವ ಸಚೇ ಕಬರಾ ವಾ, ರತ್ತಾ ವಾ, ವಚ್ಛೋಪಿ ತಾದಿಸೋವಾತಿ – ಏವಂ ಸರೂಪವಚ್ಛಾಯ। ಸೋ ಏವಮಾಹಾತಿ ಸೋ ರಾಜಾ ಏವಂ ವದೇತಿ। ವಚ್ಛತರಾತಿ ತರುಣವಚ್ಛಕಭಾವಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಬಲವವಚ್ಛಾ। ವಚ್ಛತರೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಬರಿಹಿಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪಕರಣತ್ಥಾಯ ಚೇವ ಯಞ್ಞಭೂಮಿಯಂ ಅತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ಚ।
176. Muddhāvasittoti khattiyābhisekena muddhani abhisitto. Puratthimena nagarassāti nagarato puratthimadisāya. Sandhāgāranti yaññasālaṃ . Kharājinaṃ nivāsetvāti sakhuraṃ ajinacammaṃ nivāsetvā. Sappitelenāti sappinā ca telena ca. Ṭhapetvā hi sappiṃ avaseso yo koci sneho telanti vuccati. Kaṇḍuvamānoti nakhānaṃ chinnattā kaṇḍuvitabbakāle tena kaṇḍuvamāno. Anantarahitāyāti asanthatāya. Sarūpavacchāyāti sadisavacchāya. Sace gāvī setā hoti, vacchopi setakova sace kabarā vā, rattā vā, vacchopi tādisovāti – evaṃ sarūpavacchāya. So evamāhāti so rājā evaṃ vadeti. Vacchatarāti taruṇavacchakabhāvaṃ atikkantā balavavacchā. Vacchatarīsupi eseva nayo. Barihisatthāyāti parikkhepakaraṇatthāya ceva yaññabhūmiyaṃ attharaṇatthāya ca.
೧೭೭. ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ। ನಿಚ್ಛಾತೋತಿ ಛಾತಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಣ್ಹಾ, ಸಾ ಅಸ್ಸ ನತ್ಥೀತಿ ನಿಚ್ಛಾತೋ। ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾನಂ ನಿಬ್ಬುತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬುತೋ। ಅನ್ತೋ ತಾಪನಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಭಾವಾ ಸೀತಲೋ ಜಾತೋತಿ ಸೀತೀಭೂತೋ। ಝಾನಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಸುಖಾನಿ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ ಸುಖಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ। ಬ್ರಹ್ಮಭೂತೇನ ಅತ್ತನಾತಿ ಸೇಟ್ಠಭೂತೇನ ಅತ್ತನಾ।
177. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve. Nicchātoti chātaṃ vuccati taṇhā, sā assa natthīti nicchāto. Sabbakilesānaṃ nibbutattā nibbuto. Anto tāpanakilesānaṃ abhāvā sītalo jātoti sītībhūto. Jhānamaggaphalanibbānasukhāni paṭisaṃvedetīti sukhappaṭisaṃvedī. Brahmabhūtena attanāti seṭṭhabhūtena attanā.
ಇಮಂ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಸ್ಸೇತುಂ – ಇಧ ತಥಾಗತೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತಥಾಗತೋತಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಭಗವಾ ತಥಾಗತೋ – ತಥಾ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಾ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಲಕ್ಖಣಂ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಧಮ್ಮೇ ಯಾಥಾವತೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥದಸ್ಸಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ, ತಥಾವಾದಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ, ತಥಾಕಾರಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ, ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನ ತಥಾಗತೋತಿ। ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿಆದೀನಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾನೇವ। ತಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ತಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಸಮ್ಪದಂ ಧಮ್ಮಂ। ಸುಣಾತಿ ಗಹಪತಿ ವಾತಿ ಕಸ್ಮಾ ಪಠಮಂ ಗಹಪತಿಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ? ನಿಹತಮಾನತ್ತಾ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ ಚ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹಿ ಖತ್ತಿಯಕುಲತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಜಾತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಾನಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಮನ್ತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಾನಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಹೀನಜಚ್ಚಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಜಾತಿತಾಯ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಗಹಪತಿದಾರಕಾ ಪನ ಕಚ್ಛೇಹಿ ಸೇದಂ ಮುಞ್ಚನ್ತೇಹಿ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಲೋಣಂ ಪುಪ್ಫಮಾನಾಯ ಭೂಮಿಂ ಕಸಿತ್ವಾ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಮಾನಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ನಿಹತಮಾನದಪ್ಪಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಾನಂ ವಾ ದಪ್ಪಂ ವಾ ಅಕತ್ವಾ ಯಥಾಬಲಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ। ಇತರೇಹಿ ಚ ಕುಲೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ನಾಮ ನ ಬಹುಕಾ, ಗಹಪತಿಕಾವ ಬಹುಕಾ। ಇತಿ ನಿಹತಮಾನತ್ತಾ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ ಚ ಪಠಮಂ ಗಹಪತಿಂ ನಿದ್ದಿಸತೀತಿ।
Imaṃ pana puggalaṃ buddhuppādato paṭṭhāya dassetuṃ – idha tathāgatotiādimāha. Tattha tathāgatoti aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato – tathā āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathāvāditāya tathāgato, tathākāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgatoti. Arahaṃ sammāsambuddhotiādīni visuddhimagge vitthāritāneva. Taṃ dhammanti taṃ vuttappakārasampadaṃ dhammaṃ. Suṇāti gahapati vāti kasmā paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisati? Nihatamānattā ussannattā ca. Yebhuyyena hi khattiyakulato pabbajitā jātiṃ nissāya mānaṃ karonti. Brāhmaṇakulā pabbajitā mante nissāya mānaṃ karonti. Hīnajaccakulā pabbajitā attano vijātitāya patiṭṭhātuṃ na sakkonti. Gahapatidārakā pana kacchehi sedaṃ muñcantehi piṭṭhiyā loṇaṃ pupphamānāya bhūmiṃ kasitvā tādisassa mānassa abhāvato nihatamānadappā honti. Te pabbajitvā mānaṃ vā dappaṃ vā akatvā yathābalaṃ buddhavacanaṃ uggahetvā vipassanāya kammaṃ karontā sakkonti arahatte patiṭṭhātuṃ. Itarehi ca kulehi nikkhamitvā pabbajitā nāma na bahukā, gahapatikāva bahukā. Iti nihatamānattā ussannattā ca paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisatīti.
ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ವಾತಿ ಇತರೇಸಂ ವಾ ಕುಲಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ। ಪಚ್ಚಾಜಾತೋತಿ ಪತಿಜಾತೋ। ತಥಾಗತೇ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭತೀತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮಿಮ್ಹಿ ತಥಾಗತೇ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವತ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭತಿ। ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತೀತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ। ಸಮ್ಬಾಧೋ ಘರಾವಾಸೋತಿ ಸಚೇಪಿ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥೇ ಘರೇ ಯೋಜನಸತನ್ತರೇಪಿ ವಾ ದ್ವೇ ಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾ ವಸನ್ತಿ, ತಥಾಪಿ ನೇಸಂ ಸಕಿಞ್ಚನಸಪಲಿಬೋಧಟ್ಠೇನ ಘರಾವಾಸೋ ಸಮ್ಬಾಧೋಯೇವ। ರಜೋಪಥೋತಿ ರಾಗರಜಾದೀನಂ ಉಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ। ಆಗಮನಪಥೋತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಲಗ್ಗನಟ್ಠೇನ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೋ ವಿಯಾತಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೋ। ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಹಿ ಕೂಟಾಗಾರರತನಪಾಸಾದೇ ಚ ದೇವವಿಮಾನಾದೀಸು ಚ ಸುಪಿಹಿತದ್ವಾರವಾತಪಾನೇಸು ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇಸು ವಸನ್ತೋಪಿ ನೇವ ಲಗ್ಗತಿ, ನ ಸಜ್ಜತಿ, ನ ಬಜ್ಝತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಬ್ಭೋಕಾಸೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ’’ತಿ।
Aññatarasmiṃ vāti itaresaṃ vā kulānaṃ aññatarasmiṃ. Paccājātoti patijāto. Tathāgate saddhaṃ paṭilabhatīti parisuddhaṃ dhammaṃ sutvā dhammassāmimhi tathāgate ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti saddhaṃ paṭilabhati. Iti paṭisañcikkhatīti evaṃ paccavekkhati. Sambādho gharāvāsoti sacepi saṭṭhihatthe ghare yojanasatantarepi vā dve jāyampatikā vasanti, tathāpi nesaṃ sakiñcanasapalibodhaṭṭhena gharāvāso sambādhoyeva. Rajopathoti rāgarajādīnaṃ uṭṭhānaṭṭhānanti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Āgamanapathotipi vattuṃ vaṭṭati. Alagganaṭṭhena abbhokāso viyāti abbhokāso. Pabbajito hi kūṭāgāraratanapāsāde ca devavimānādīsu ca supihitadvāravātapānesu paṭicchannesu vasantopi neva laggati, na sajjati, na bajjhati. Tena vuttaṃ – ‘‘abbhokāso pabbajjā’’ti.
ಅಪಿಚ – ಸಮ್ಬಾಧೋ ಘರಾವಾಸೋ ಕುಸಲಕಿರಿಯಾಯ ಓಕಾಸಾಭಾವತೋ। ರಜೋಪಥೋ ಅಸಂವುತಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ರಜಾನಂ ಕಿಲೇಸರಜಾನಂ ಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನತೋ। ಅಬ್ಭೋಕಾಸೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಕುಸಲಕಿರಿಯಾಯ ಯಥಾಸುಖಂ ಓಕಾಸಸಮ್ಭಾವತೋ। ನಯಿದಂ ಸುಕರಂ…ಪೇ॰… ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪಕಥಾ – ಯದೇತಂ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಏಕಮ್ಪಿ ದಿವಸಂ ಅಖಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ಚರಿಮಕಚಿತ್ತಂ ಪಾಪೇತಬ್ಬತಾಯ ಏಕನ್ತಪರಿಪುಣ್ಣಂ। ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಚ ಕಿಲೇಸಮಲೇನ ಅಮಲಿನಂ ಕತ್ವಾ ಚರಿಮಕಚಿತ್ತಂ ಪಾಪೇತಬ್ಬತಾಯ ಏಕನ್ತಪರಿಸುದ್ಧಂ। ಸಙ್ಖಲಿಖಿತಂ ಲಿಖಿತಸಙ್ಖಸದಿಸಂ ಧೋತಸಙ್ಖಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ ಚರಿತಬ್ಬಂ। ಇದಂ ನ ಸುಕರಂ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಾ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸನ್ತೇನ ಏಕನ್ತಪರಿಪುಣ್ಣಂ…ಪೇ॰… ಚರಿತುಂ – ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಕೇಸೇ ಚ ಮಸ್ಸುಞ್ಚ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಸಾಯರಸಪೀತತಾಯ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಮಾ ಅಗಾರಸ್ಸ ಹಿತಂ ಕಸಿವಾಣಿಜ್ಜಾದಿಕಮ್ಮಂ ‘‘ಅಗಾರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಞ್ಚ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ‘‘ಅನಗಾರಿಯ’’ನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬಾ। ತಂ ಅನಗಾರಿಯಂ। ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯಂ। ಅಪ್ಪಂ ವಾತಿ ಸಹಸ್ಸತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧೋ ಅಪ್ಪೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಸಹಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾ। ಅಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಞಾತಿಯೇವ ಞಾತಿಪರಿವಟ್ಟೋ। ಸೋಪಿ ವೀಸತಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಪ್ಪೋ ಹೋತಿ, ವೀಸತಿಯಾ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾ।
Apica – sambādho gharāvāso kusalakiriyāya okāsābhāvato. Rajopatho asaṃvutasaṅkāraṭṭhānaṃ viya rajānaṃ kilesarajānaṃ sannipātaṭṭhānato. Abbhokāso pabbajjā kusalakiriyāya yathāsukhaṃ okāsasambhāvato. Nayidaṃ sukaraṃ…pe… pabbajeyyanti ettha ayaṃ saṅkhepakathā – yadetaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ ekampi divasaṃ akhaṇḍaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparipuṇṇaṃ. Ekadivasampi ca kilesamalena amalinaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparisuddhaṃ. Saṅkhalikhitaṃ likhitasaṅkhasadisaṃ dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ caritabbaṃ. Idaṃ na sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā agāramajjhe vasantena ekantaparipuṇṇaṃ…pe… carituṃ – ‘‘yaṃnūnāhaṃ kese ca massuñca ohāretvā kasāyarasapītatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni acchādetvā paridahitvā agārasmā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajeyya’’nti. Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivāṇijjādikammaṃ ‘‘agāriya’’nti vuccati, tañca pabbajjāya natthi, tasmā pabbajjā ‘‘anagāriya’’nti ñātabbā. Taṃ anagāriyaṃ. Pabbajeyyanti paṭipajjeyyaṃ. Appaṃ vāti sahassato heṭṭhā bhogakkhandho appo nāma hoti, sahassato paṭṭhāya mahā. Abandhanaṭṭhena ñātiyeva ñātiparivaṭṭo. Sopi vīsatiyā heṭṭhā appo hoti, vīsatiyā paṭṭhāya mahā.
೧೭೮. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಯಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಧಿಸೀಲಸಙ್ಖಾತಾ ಸಿಕ್ಖಾ, ತಞ್ಚ। ಯತ್ಥ ಚೇತೇ ಸಹ ಜೀವನ್ತಿ, ಏಕಜೀವಿಕಾ ಸಭಾಗವುತ್ತಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಂ ಭಗವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಸಙ್ಖಾತಂ ಸಾಜೀವಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖನಭಾವೇನ ಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ। ಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ ಸಾಜೀವಞ್ಚ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ತದುಭಯಂ ಉಪಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಪಹಾಯಾತಿಆದೀಸು ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಕಥಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ ಏವ। ಪಹಾಯಾತಿ ಇಮಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ। ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತೀತಿ ಪಹೀನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತತೋ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯತೋ ಓರತೋ ವಿರತೋವ ಹೋತಿ। ನಿಹಿತದಣ್ಡೋ ನಿಹಿತಸತ್ಥೋತಿ ಪರೂಪಘಾತತ್ಥಾಯ ದಣ್ಡಂ ವಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆದಾಯ ಅವತ್ತನತೋ ನಿಕ್ಖಿತ್ತದಣ್ಡೋ ಚೇವ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸತ್ಥೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಂ, ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅವಸೇಸಂ ಉಪಕರಣಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಿನಾಸನಭಾವತೋ ‘ಸತ್ಥ’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಕತ್ತರದಣ್ಡಂ ವಾ ದನ್ತಕಟ್ಠವಾಸಿಂ ವಾ ಪಿಪ್ಫಲಿಕಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ನ ತಂ ಪರೂಪಘಾತತ್ಥಾಯ। ತಸ್ಮಾ ನಿಹಿತದಣ್ಡಾ ನಿಹಿತಸತ್ಥಾತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಲಜ್ಜೀತಿ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನಲಕ್ಖಣಾಯ ಲಜ್ಜಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ದಯಾಪನ್ನೋತಿ ದಯಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತತಂ ಆಪನ್ನೋ। ಸಬ್ಬಪಾಣಭೂತಹಿತಾನುಕಮ್ಪೀತಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಾಣಭೂತೇ ಹಿತೇನ ಅನುಕಮ್ಪಕೋ। ತಾಯ ದಯಾಪನ್ನತಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಣಭೂತಾನಂ ಹಿತಚಿತ್ತಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಹರತೀತಿ ಇರಿಯತಿ, ಪಾಲೇತಿ।
178. Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannoti yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā, tañca. Yattha cete saha jīvanti, ekajīvikā sabhāgavuttino honti, taṃ bhagavatā paññattasikkhāpadasaṅkhātaṃ sājīvañca. Tattha sikkhanabhāvena samāpannoti bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno. Samāpannoti sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto hutvā tadubhayaṃ upagatoti attho. Pāṇātipātaṃ pahāyātiādīsu pāṇātipātādikathā heṭṭhā vitthāritā eva. Pahāyāti imaṃ pāṇātipātacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā. Paṭivirato hotīti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato orato viratova hoti. Nihitadaṇḍo nihitasatthoti parūpaghātatthāya daṇḍaṃ vā satthaṃ vā ādāya avattanato nikkhittadaṇḍo ceva nikkhittasattho cāti attho. Ettha ca ṭhapetvā daṇḍaṃ, sabbampi avasesaṃ upakaraṇaṃ sattānaṃ vināsanabhāvato ‘sattha’nti veditabbaṃ. Yaṃ pana bhikkhū kattaradaṇḍaṃ vā dantakaṭṭhavāsiṃ vā pipphalikaṃ vā gahetvā vicaranti, na taṃ parūpaghātatthāya. Tasmā nihitadaṇḍā nihitasatthātveva saṅkhaṃ gacchanti. Lajjīti pāpajigucchanalakkhaṇāya lajjāya samannāgato. Dayāpannoti dayaṃ mettacittataṃ āpanno. Sabbapāṇabhūtahitānukampīti sabbe pāṇabhūte hitena anukampako. Tāya dayāpannatāya sabbesaṃ pāṇabhūtānaṃ hitacittakoti attho. Viharatīti iriyati, pāleti.
ದಿನ್ನಮೇವ ಆದಿಯತೀತಿ ದಿನ್ನಾದಾಯೀ। ಚಿತ್ತೇನಪಿ ದಿನ್ನಮೇವ ಪಟಿಕಙ್ಖತೀತಿ ದಿನ್ನಪಾಟಿಕಙ್ಖೀ। ಥೇನೇತೀತಿ ಥೇನೋ। ನ ಥೇನೇನ ಅಥೇನೇನ। ಅಥೇನತ್ತಾಯೇವ ಸುಚಿಭೂತೇನ। ಅತ್ತನಾತಿ ಅತ್ತಭಾವೇನ। ಅಥೇನಂ ಸುಚಿಭೂತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Dinnameva ādiyatīti dinnādāyī. Cittenapi dinnameva paṭikaṅkhatīti dinnapāṭikaṅkhī. Thenetīti theno. Na thenena athenena. Athenattāyeva sucibhūtena. Attanāti attabhāvena. Athenaṃ sucibhūtaṃ attabhāvaṃ katvā viharatīti vuttaṃ hoti.
ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಅಸೇಟ್ಠಚರಿಯಂ। ಬ್ರಹ್ಮಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಆಚಾರಂ ಚರತೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ। ಆರಾಚಾರೀತಿ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯತೋ ದೂರಚಾರೀ। ಮೇಥುನಾತಿ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನವಸೇನ ಸದಿಸತ್ತಾ ಮೇಥುನಕಾತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರೇಹಿ ಪಟಿಸೇವಿತಬ್ಬತೋ ಮೇಥುನಾತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಾ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾ। ಗಾಮಧಮ್ಮಾತಿ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಧಮ್ಮಾ।
Abrahmacariyanti aseṭṭhacariyaṃ. Brahmaṃ seṭṭhaṃ ācāraṃ caratīti brahmacārī. Ārācārīti abrahmacariyato dūracārī. Methunāti rāgapariyuṭṭhānavasena sadisattā methunakāti laddhavohārehi paṭisevitabbato methunāti saṅkhaṃ gatā asaddhammā. Gāmadhammāti gāmavāsīnaṃ dhammā.
ಸಚ್ಚಂ ವದತೀತಿ ಸಚ್ಚವಾದೀ। ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸನ್ದಹತಿ ಘಟೇತೀತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ। ನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಮುಸಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಕದಾಚಿ ಮುಸಾ ವದತಿ, ಕದಾಚಿ ಸಚ್ಚಂ, ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದೇನ ಅನ್ತರಿತತ್ತಾ ಸಚ್ಚಂ ಸಚ್ಚೇನ ನ ಘಟೀಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಸೋ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ। ಅಯಂ ಪನ ನ ತಾದಿಸೋ। ಜೀವಿತಹೇತುಪಿ ಮುಸಾ ಅವತ್ವಾ ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸನ್ದಹತಿಯೇವಾತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ। ಥೇತೋತಿ ಥಿರೋ, ಥಿರಕಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹಲಿದ್ದಿರಾಗೋ ವಿಯ, ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಖಾತಖಾಣುಕೋ ವಿಯ, ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೇ ಠಪಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಮಿವ ಚ, ನ ಥಿರಕಥೋ ಹೋತಿ। ಏಕೋ ಪಾಸಾಣಲೇಖಾ ವಿಯ, ಇನ್ದಖೀಲೋ ವಿಯ ಚ ಥಿರಕಥೋ ಹೋತಿ। ಅಸಿನಾ ಸೀಸೇ ಛಿನ್ದನ್ತೇಪಿ ದ್ವೇ ಕಥಾ ನ ಕಥೇತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಥೇತೋ। ಪಚ್ಚಯಿಕೋತಿ ಪತ್ತಿಯಾಯಿತಬ್ಬಕೋ, ಸದ್ಧಾಯಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ। ‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ? ಅಸುಕೇನಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ಮಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಥಾ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಏಕೋ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ। ‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ? ಅಸುಕೇನಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ಯದಿ ತೇನ ವುತ್ತಂ, ಇದಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ಇದಾನಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ, ಏವಮೇವ ಇದ’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ। ಅವಿಸಂವಾದಕೋ ಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ತಾಯ ಸಚ್ಚವಾದಿತಾಯ ಲೋಕಂ ನ ವಿಸಂವಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Saccaṃ vadatīti saccavādī. Saccena saccaṃ sandahati ghaṭetīti saccasandho. Na antarantarā musā vadatīti attho. Yo hi puriso kadāci musā vadati, kadāci saccaṃ, tassa musāvādena antaritattā saccaṃ saccena na ghaṭīyati, tasmā na so saccasandho. Ayaṃ pana na tādiso. Jīvitahetupi musā avatvā saccena saccaṃ sandahatiyevāti saccasandho. Thetoti thiro, thirakathoti attho. Eko hi puggalo haliddirāgo viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇuko viya, assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca, na thirakatho hoti. Eko pāsāṇalekhā viya, indakhīlo viya ca thirakatho hoti. Asinā sīse chindantepi dve kathā na katheti. Ayaṃ vuccati theto. Paccayikoti pattiyāyitabbako, saddhāyikoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti. ‘Idaṃ kena vuttaṃ? Asukenā’ti vutte ‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’ti vattabbataṃ āpajjati. Eko paccayiko hoti. ‘Idaṃ kena vuttaṃ? Asukenā’ti vutte ‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni upaparikkhitabbaṃ natthi, evameva ida’nti vattabbataṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati paccayiko. Avisaṃvādako lokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādetīti attho.
ಇಮೇಸಂ ಭೇದಾಯಾತಿ ಯೇಸಂ ಇತೋ ಸುತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುತಂ, ತೇಸಂ ಭೇದಾಯ। ಭಿನ್ನಾನಂ ವಾ ಸನ್ಧಾತಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಿತ್ತಾನಂ ವಾ ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದೀನಂ ವಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಾರಣೇನ ಭಿನ್ನಾನಂ ಏಕಮೇಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ – ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಈದಿಸೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ, ಏವಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಇದಂ ನ ಯುತ್ತ’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಸನ್ಧಾನಂ ಕತ್ತಾ। ಅನುಪ್ಪದಾತಾತಿ ಸನ್ಧಾನಾನುಪ್ಪದಾತಾ। ದ್ವೇ ಜನೇ ಸಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾ – ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ, ಏವರೂಪೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇತ’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗೋ ಆರಾಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮಗ್ಗಾರಾಮೋ। ಯತ್ಥ ಸಮಗ್ಗಾ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಸಿತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗರಾಮೋತಿಪಿ ಪಾಳಿ। ಅಯಮೇವ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗರತೋತಿ ಸಮಗ್ಗೇಸು ರತೋ। ತೇ ಪಹಾಯ ಅಞ್ಞತ್ರ ಗನ್ತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಸುತ್ವಾಪಿ ನನ್ದತೀತಿ ಸಮಗ್ಗನನ್ದೀ। ಸಮಗ್ಗಕರಣಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ ಯಾ ವಾಚಾ ಸತ್ತೇ ಸಮಗ್ಗೇಯೇವ ಕರೋತಿ, ತಂ ಸಾಮಗ್ಗೀಗುಣಪರಿದೀಪಕಮೇವ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ನ ಇತರನ್ತಿ।
Imesaṃbhedāyāti yesaṃ ito sutvāti vuttānaṃ santike sutaṃ, tesaṃ bhedāya. Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnaṃ mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā – ‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ, evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā. Anuppadātāti sandhānānuppadātā. Dve jane samagge disvā – ‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ, evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho. Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo. Yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho. Samaggarāmotipi pāḷi. Ayameva attho. Samaggaratoti samaggesu rato. Te pahāya aññatra gantumpi na icchatīti attho. Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī. Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti, taṃ sāmaggīguṇaparidīpakameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.
ಕಾಲೇನ ವದತೀತಿ ಕಾಲವಾದೀ। ವತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭೂತಂ ತಥಂ ತಚ್ಛಂ ಸಭಾವಮೇವ ವದತೀತಿ ಭೂತವಾದೀ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕತ್ಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಮೇವ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥವಾದೀ। ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಧಮ್ಮವಾದೀ। ಸಂವರವಿನಯಪಹಾನವಿನಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ವಿನಯವಾದೀ। ನಿಧಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಠಪನೋಕಾಸೋ। ನಿಧಾನಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ನಿಧಾನವತೀ। ಹದಯೇ ನಿಧಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಲೇನಾತಿ ಏವರೂಪಿಂ ಭಾಸಮಾನೋಪಿ ಚ ‘‘ಅಹಂ ನಿಧಾನವತಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನ ಅಕಾಲೇನ ಭಾಸತಿ। ಯುತ್ತಕಾಲಂ ಪನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾವ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಪದೇಸನ್ತಿ ಸಉಪಮಂ, ಸಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಯನ್ತವತಿನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ। ಯಥಾಸ್ಸಾ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ಥಸಂಹಿತನ್ತಿ ಅನೇಕೇಹಿಪಿ ನಯೇಹಿ ವಿಭಜನ್ತೇನ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಅತ್ಥಸಮ್ಪನ್ನಂ ಭಾಸತಿ। ಯಂ ವಾ ಸೋ ಅತ್ಥವಾದೀ ಅತ್ಥಂ ವದತಿ, ತೇನ ಅತ್ಥೇನ ಸಂಹಿತತ್ತಾ ಅತ್ಥಸಂಹಿತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ। ನ ಅಞ್ಞಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಾಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Kālena vadatīti kālavādī. Vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho. Bhūtaṃ tathaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī. Diṭṭhadhammikasamparāyikatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī. Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī. Saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī. Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso. Nidhānamassa atthīti nidhānavatī. Hadaye nidhātabbayuttakaṃ vācaṃ bhāsitāti attho. Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati. Yuttakālaṃ pana sallakkhetvāva bhāsatīti attho. Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho. Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā. Yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho. Atthasaṃhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ bhāsati. Yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena saṃhitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati. Na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti.
೧೭೯. ಬೀಜಗಾಮಭೂತಗಾಮಸಮಾರಮ್ಭಾತಿ ಮೂಲಬೀಜಂ, ಖನ್ಧಬೀಜಂ, ಫಳುಬೀಜಂ, ಅಗ್ಗಬೀಜಂ ಬೀಜಬೀಜನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಸ್ಸ ಬೀಜಗಾಮಸ್ಸ ಚೇವ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ನೀಲತಿಣರುಕ್ಖಾದಿಕಸ್ಸ ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ಚ ಸಮಾರಮ್ಭಾ। ಛೇದನಭೇದನಪಚನಾದಿಭಾವೇನ ವಿಕೋಪನಾ ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಭತ್ತಿಕೋತಿ ಪಾತರಾಸಭತ್ತಂ, ಸಾಯಮಾಸಭತ್ತನ್ತಿ ದ್ವೇ ಭತ್ತಾನಿ। ತೇಸು ಪಾತರಾಸಭತ್ತಂ ಅನ್ತೋಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಇತರಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕತೋ ಉದ್ಧಂ ಅನ್ತೋಅರುಣೇನ। ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತೋಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಭುಞ್ಜಮಾನೋಪಿ ಏಕಭತ್ತಿಕೋವ ಹೋತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ಏಕಭತ್ತಿಕೋತಿ। ರತ್ತಿಯಾ ಭೋಜನಂ ರತ್ತಿ, ತತೋ ಉಪರತೋತಿ ರತ್ತೂಪರತೋ। ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಯಾವ ಸೂರಿಯಸತ್ಥಙ್ಗಮನಾ ಭೋಜನಂ ವಿಕಾಲಭೋಜನಂ ನಾಮ, ತತೋ ವಿರತತ್ತಾ ವಿರತೋ ವಿಕಾಲಭೋಜನಾ। ಸಾಸನಸ್ಸ ಅನನುಲೋಮತ್ತಾ ವಿಸೂಕಂ ಪಟಾಣೀಭೂತಂ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ವಿಸೂಕದಸ್ಸನಂ। ಅತ್ತನಾ ನಚ್ಚನನಚ್ಚಾಪನಾದಿವಸೇನ ನಚ್ಚಾ ಚ ಗೀತಾ ಚ ವಾದಿತಾ ಚ ಅನ್ತಮಸೋ ಮಯೂರನಚ್ಚನಾಪನಾದಿವಸೇನಪಿ ಪವತ್ತಾನಂ ನಚ್ಚಾದೀನಂ ವಿಸೂಕಭೂತಾ ದಸ್ಸನಾ ಚಾತಿ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತವಿಸೂಕದಸ್ಸನಾ। ನಚ್ಚಾದೀನಿ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಪಯೋಜೇತುಂ ವಾ ಪರೇಹಿ ಪಯೋಜಾಪೇತುಂ ವಾ ಯುತ್ತಾನಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ವಾ ನೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ಮಾಲಾದೀಸು – ಮಾಲಾತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪುಪ್ಫಂ। ಗನ್ಧನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗನ್ಧಜಾತಂ। ವಿಲೇಪನನ್ತಿ ಛವಿರಾಗಕರಣಂ। ತತ್ಥ ಪಿಳನ್ಧನ್ತೋ ಧಾರೇತಿ ನಾಮ। ಊನಟ್ಠಾನಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಮಣ್ಡೇತಿ ನಾಮ। ಗನ್ಧವಸೇನ ಛವಿರಾಗವಸೇನ ಚ ಸಾದಿಯನ್ತೋ ವಿಭೂಸೇತಿ ನಾಮ। ಠಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾರಣಂ। ತಸ್ಮಾ ಯಾಯ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಚೇತನಾಯ ತಾನಿ ಮಾಲಾಧಾರಣಾದೀನಿ ಮಹಾಜನೋ ಕರೋತಿ, ತತೋ ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಚ್ಚಾಸಯನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ। ಮಹಾಸಯನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಸನ್ಥತಂ, ತತೋ ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಾತರೂಪನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಂ। ರಜತನ್ತಿ ಕಹಾಪಣೋ, ಲೋಹಮಾಸಕೋ, ಜತುಮಾಸಕೋ, ದಾರುಮಾಸಕೋತಿ ಯೇ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಉಭಯಸ್ಸಾಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ನೇವ ನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ, ನ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸಾದಿಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
179. Bījagāmabhūtagāmasamārambhāti mūlabījaṃ, khandhabījaṃ, phaḷubījaṃ, aggabījaṃ bījabījanti pañcavidhassa bījagāmassa ceva yassa kassaci nīlatiṇarukkhādikassa bhūtagāmassa ca samārambhā. Chedanabhedanapacanādibhāvena vikopanā paṭiviratoti attho. Ekabhattikoti pātarāsabhattaṃ, sāyamāsabhattanti dve bhattāni. Tesu pātarāsabhattaṃ antomajjhanhikena paricchinnaṃ. Itaraṃ majjhanhikato uddhaṃ antoaruṇena. Tasmā antomajjhanhike dasakkhattuṃ bhuñjamānopi ekabhattikova hoti. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ekabhattikoti. Rattiyā bhojanaṃ ratti, tato uparatoti rattūparato. Atikkante majjhanhike yāva sūriyasatthaṅgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāma, tato viratattā virato vikālabhojanā. Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassananti visūkadassanaṃ. Attanā naccananaccāpanādivasena naccā ca gītā ca vāditā ca antamaso mayūranaccanāpanādivasenapi pavattānaṃ naccādīnaṃ visūkabhūtā dassanā cāti naccagītavāditavisūkadassanā. Naccādīni hi attanā payojetuṃ vā parehi payojāpetuṃ vā yuttāni passituṃ vā neva bhikkhūnaṃ na bhikkhunīnaṃ vaṭṭanti. Mālādīsu – mālāti yaṃkiñci pupphaṃ. Gandhanti yaṃkiñci gandhajātaṃ. Vilepananti chavirāgakaraṇaṃ. Tattha piḷandhanto dhāreti nāma. Ūnaṭṭhānaṃ pūrento maṇḍeti nāma. Gandhavasena chavirāgavasena ca sādiyanto vibhūseti nāma. Ṭhānaṃ vuccati kāraṇaṃ. Tasmā yāya dussīlyacetanāya tāni mālādhāraṇādīni mahājano karoti, tato paṭiviratoti attho. Uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ. Mahāsayanaṃ akappiyasanthataṃ, tato paṭiviratoti attho. Jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Rajatanti kahāpaṇo, lohamāsako, jatumāsako, dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchanti. Tassa ubhayassāpi paṭiggahaṇā paṭivirato, neva naṃ uggaṇhāti, na uggaṇhāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatīti attho.
ಆಮಕಧಞ್ಞಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಸಾಲಿವೀಹಿಯವಗೋಧುಮಕಙ್ಗುವರಕಕುದ್ರೂಸಕಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸತ್ತವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ಆಮಕಧಞ್ಞಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ, ಆಮಸನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಆಮಕಮಂಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞತ್ರ ಓದಿಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಆಮಕಮಚ್ಛಮಂಸಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ನೋ ಆಮಸನಂ। ಇತ್ಥಿಕುಮಾರಿಕಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಏತ್ಥ ಇತ್ಥೀತಿ ಪುರಿಸನ್ತರಗತಾ। ಇತರಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ನಾಮ। ತಾಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ ಆಮಸನಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮೇವ। ದಾಸಿದಾಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಏತ್ಥ ದಾಸಿದಾಸವಸೇನೇವ ತೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ದಮ್ಮಿ’, ‘ಆರಾಮಿಕಂ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಪನ ವಟ್ಟತಿ। ಅಜೇಳಕಾದೀಸುಪಿ ಖೇತ್ತವತ್ಥುಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯನಯೋ ವಿನಯವಸೇನ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಖೇತ್ತಂ ನಾಮ ಯಸ್ಮಿಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ ರುಹತಿ। ವತ್ಥು ನಾಮ ಯಸ್ಮಿಂ ಅಪರಣ್ಣಂ ರುಹತಿ। ಯತ್ಥ ವಾ ಉಭಯಮ್ಪಿ ರುಹತಿ ತಂ ಖೇತ್ತಂ। ತದತ್ಥಾಯ ಅಕತಭೂಮಿಭಾಗೋ ವತ್ಥು। ಖೇತ್ತವತ್ಥುಸೀಸೇನ ಚೇತ್ಥ ವಾಪಿತಳಾಕಾದೀನಿಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನೇವ।
Āmakadhaññapaṭiggahaṇāti sālivīhiyavagodhumakaṅguvarakakudrūsakasaṅkhātassa sattavidhassāpi āmakadhaññassa paṭiggahaṇā. Na kevalañca etesaṃ paṭiggahaṇameva, āmasanampi bhikkhūnaṃ na vaṭṭatiyeva. Āmakamaṃsapaṭiggahaṇāti ettha aññatra odissa anuññātā āmakamacchamaṃsānaṃ paṭiggahaṇameva bhikkhūnaṃ na vaṭṭati, no āmasanaṃ. Itthikumārikapaṭiggahaṇāti ettha itthīti purisantaragatā. Itarā kumārikā nāma. Tāsaṃ paṭiggahaṇampi āmasanampi akappiyameva. Dāsidāsapaṭiggahaṇāti ettha dāsidāsavaseneva tesaṃ paṭiggahaṇaṃ na vaṭṭati. ‘Kappiyakārakaṃ dammi’, ‘ārāmikaṃ dammī’ti evaṃ vutte pana vaṭṭati. Ajeḷakādīsupi khettavatthupariyosānesu kappiyākappiyanayo vinayavasena upaparikkhitabbo. Tattha khettaṃ nāma yasmiṃ pubbaṇṇaṃ ruhati. Vatthu nāma yasmiṃ aparaṇṇaṃ ruhati. Yattha vā ubhayampi ruhati taṃ khettaṃ. Tadatthāya akatabhūmibhāgo vatthu. Khettavatthusīsena cettha vāpitaḷākādīnipi saṅgahitāneva.
ದೂತೇಯ್ಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೂತಕಮ್ಮಂ। ಗಿಹೀನಂ ಪಹಿತಂ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗಮನಂ । ಪಹೀಣಗಮನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪರಘರಂ ಪೇಸಿತಸ್ಸ ಖುದ್ದಕಗಮನಂ। ಅನುಯೋಗೋ ನಾಮ ತದುಭಯಕರಣಂ। ತಸ್ಮಾ ದೂತೇಯ್ಯಪಹೀಣಗಮನಾನಂ ಅನುಗೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಕಯವಿಕ್ಕಯಾತಿ ಕಯಾ ಚ ವಿಕ್ಕಯಾ ಚ। ತುಲಾಕೂಟಾದೀಸು – ಕೂಟನ್ತಿ ವಞ್ಚನಂ। ತತ್ಥ ತುಲಾಕೂಟಂ ನಾಮ ರೂಪಕೂಟಂ, ಅಙ್ಗಕೂಟಂ ಗಹಣಕೂಟಂ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕೂಟನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ರೂಪಕೂಟಂ ನಾಮ ದ್ವೇ ತುಲಾ ಸಮರೂಪಾ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಮಹತಿಯಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದದನ್ತೋ ಖುದ್ದಿಕಾಯ ದೇತಿ। ಅಙ್ಗಕೂಟಂ ನಾಮ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಹತ್ಥೇನ ತುಲಂ ಅಕ್ಕಮತಿ, ದದನ್ತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ। ಗಹಣಕೂಟಂ ನಾಮ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಮೂಲೇ ರಜ್ಜುಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದದನ್ತೋ ಅಗ್ಗೇ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕೂಟಂ ನಾಮ ತುಲಂ ಸುಸಿರಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಅಯಚುಣ್ಣಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಂ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಕರೋತಿ, ದದನ್ತೋ ಅಗ್ಗಭಾಗೇ।
Dūteyyaṃ vuccati dūtakammaṃ. Gihīnaṃ pahitaṃ paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā gahetvā tattha tattha gamanaṃ . Pahīṇagamanaṃ vuccati paragharaṃ pesitassa khuddakagamanaṃ. Anuyogo nāma tadubhayakaraṇaṃ. Tasmā dūteyyapahīṇagamanānaṃ anugoti evamettha attho daṭṭhabbo. Kayavikkayāti kayā ca vikkayā ca. Tulākūṭādīsu – kūṭanti vañcanaṃ. Tattha tulākūṭaṃ nāma rūpakūṭaṃ, aṅgakūṭaṃ gahaṇakūṭaṃ, paṭicchannakūṭanti catubbidhaṃ hoti. Tattha rūpakūṭaṃ nāma dve tulā samarūpā katvā gaṇhanto mahatiyā gaṇhāti, dadanto khuddikāya deti. Aṅgakūṭaṃ nāma gaṇhanto pacchābhāge hatthena tulaṃ akkamati, dadanto pubbabhāge. Gahaṇakūṭaṃ nāma gaṇhanto mūle rajjuṃ gaṇhāti, dadanto agge. Paṭicchannakūṭaṃ nāma tulaṃ susiraṃ katvā anto ayacuṇṇaṃ pakkhipitvā gaṇhanto taṃ pacchābhāge karoti, dadanto aggabhāge.
ಕಂಸೋ ವುಚ್ಚತಿ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿ। ತಾಯ ವಞ್ಚನಂ ಕಂಸಕೂಟಂ। ಕಥಂ? ಏಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾ ದ್ವೇ ತಿಸ್ಸೋ ಲೋಹಪಾತಿಯೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ ಕರೋನ್ತಿ, ತತೋ ಜನಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಅಡ್ಢಕುಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಭಾಜನಾನಿ ಕಿಣಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಗ್ಘೇ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಸಮಗ್ಘತರಂ ದಾತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತೋ ತೇಹಿ ‘ಕಥಂ ಇಮೇಸಂ ಸುವಣ್ಣಭಾವೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಪಾಸಾಣೇ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಾತಿಯೋ ದತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।
Kaṃso vuccati suvaṇṇapāti. Tāya vañcanaṃ kaṃsakūṭaṃ. Kathaṃ? Ekaṃ suvaṇṇapātiṃ katvā aññā dve tisso lohapātiyo suvaṇṇavaṇṇā karonti, tato janapadaṃ gantvā kiñcideva aḍḍhakulaṃ pavisitvā suvaṇṇabhājanāni kiṇathā’ti vatvā agghe pucchite samagghataraṃ dātukāmā honti. Tato tehi ‘kathaṃ imesaṃ suvaṇṇabhāvo jānitabbo’ti vutte ‘vīmaṃsitvā gaṇhathā’ti suvaṇṇapātiṃ pāsāṇe ghaṃsitvā sabbapātiyo datvā gacchanti.
ಮಾನಕೂಟಂ ನಾಮ ಹದಯಭೇದಸಿಖಾಭೇದರಜ್ಜುಭೇದವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಹದಯಭೇದೋ ಸಪ್ಪಿತೇಲಾದಿಮಿನನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ತಾನಿ ಹಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಛಿದ್ದೇನ ಮಾನೇನ ‘ಸಣಿಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನ್ತೋಭಾಜನೇ ಬಹುಂ ಪಗ್ಘರಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ದದನ್ತೋ ಛಿದ್ದಂ ಪಿಧಾಯ ಸೀಘಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ। ಸಿಖಾಭೇದೋ ತಿಲತಣ್ಡುಲಾದಿಮಿನನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ತಾನಿ ಹಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಣಿಕಂ ಸಿಖಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ದದನ್ತೋ ವೇಗೇನ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಿಖಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ದೇತಿ। ರಜ್ಜುಭೇದೋ ಖೇತ್ತವತ್ಥುಮಿನನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ಲಞ್ಜಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಹಿ ಖೇತ್ತಂ ಅಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಮಹನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮಿನನ್ತಿ।
Mānakūṭaṃ nāma hadayabhedasikhābhedarajjubhedavasena tividhaṃ hoti. Tattha hadayabhedo sappitelādiminanakāle labbhati. Tāni hi gaṇhanto heṭṭhā chiddena mānena ‘saṇikaṃ āsiñcā’ti vatvā antobhājane bahuṃ paggharāpetvā gaṇhāti. Dadanto chiddaṃ pidhāya sīghaṃ pūretvā deti. Sikhābhedo tilataṇḍulādiminanakāle labbhati. Tāni hi gaṇhanto saṇikaṃ sikhaṃ ussāpetvā gaṇhāti. Dadanto vegena pūretvā sikhaṃ chindanto deti. Rajjubhedo khettavatthuminanakāle labbhati. Lañjaṃ alabhantā hi khettaṃ amahantampi mahantaṃ katvā minanti.
ಉಕ್ಕೋಟನಾದೀಸು – ಉಕ್ಕೋಟನನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಮಿಕೇ ಸಾಮಿಕೇ ಕಾತುಂ ಲಞ್ಜಗ್ಗಹಣಂ। ವಞ್ಚನನ್ತಿ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ಪರೇಸಂ ವಞ್ಚನಂ। ತತ್ರಿದಮೇಕಂ ವತ್ಥು – ಏಕೋ ಕಿರ ಲುದ್ದಕೋ ಮಿಗಞ್ಚ ಮಿಗಪೋತಕಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ। ತಮೇಕೋ ಧುತ್ತೋ – ‘‘ಕಿಂ ಭೋ ಮಿಗೋ ಅಗ್ಘತಿ, ಕಿಂ ಮಿಗಪೋತಕೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಮಿಗೋ ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣೇ, ಮಿಗಪೋತಕೋ ಏಕ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಕಹಾಪಣಂ ದತ್ವಾ ಮಿಗಪೋತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ , ‘‘ನ ಮೇ ಭೋ ಮಿಗಪೋತಕೇನ ಅತ್ಥೋ, ಮಿಗಂ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ತೇನ ಹಿ ‘‘ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣೇ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ನನು ತೇ, ಭೋ, ಮಯಾ ಪಠಮಂ ಏಕೋ ಕಹಾಪಣೋ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ। ಇದಮ್ಪಿ ಮಿಗಪೋತಕಂ ಗಣ್ಹ, ಏವಂ ಸೋ ಚ ಕಹಾಪಣೋ ಅಯಞ್ಚ ಕಹಾಪಣಗ್ಘಣಕೋ ಮಿಗಪೋತಕೋತಿ ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ। ಸೋ ‘‘ಕಾರಣಂ ವದತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಮಿಗಪೋತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಿಗಂ ಅದಾಸೀತಿ।
Ukkoṭanādīsu – ukkoṭananti assāmike sāmike kātuṃ lañjaggahaṇaṃ. Vañcananti tehi tehi upāyehi paresaṃ vañcanaṃ. Tatridamekaṃ vatthu – eko kira luddako migañca migapotakañca gahetvā āgacchati. Tameko dhutto – ‘‘kiṃ bho migo agghati, kiṃ migapotako’’ti āha. ‘‘Migo dve kahāpaṇe, migapotako eka’’nti ca vutte kahāpaṇaṃ datvā migapotakaṃ gahetvā thokaṃ gantvā nivatto , ‘‘na me bho migapotakena attho, migaṃ me dehī’’ti āha. Tena hi ‘‘dve kahāpaṇe dehī’’ti. So āha – ‘‘nanu te, bho, mayā paṭhamaṃ eko kahāpaṇo dinno’’ti? ‘‘Āma dinno’’ti. Idampi migapotakaṃ gaṇha, evaṃ so ca kahāpaṇo ayañca kahāpaṇagghaṇako migapotakoti dve kahāpaṇā bhavissantīti. So ‘‘kāraṇaṃ vadatī’’ti sallakkhetvā migapotakaṃ gahetvā migaṃ adāsīti.
ನಿಕತೀತಿ ಯೋಗವಸೇನ ವಾ ಮಾಯಾವಸೇನ ವಾ ಅಪಾಮಙ್ಗಂ ಪಾಮಙ್ಗನ್ತಿ, ಅಮಣಿಂ ಮಣೀತಿ, ಅಸುವಣ್ಣಂ ಸುವಣ್ಣನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಪತಿರೂಪಕೇನ ವಞ್ಚನಂ। ಸಾಚಿಯೋಗೋತಿ ಕುಟಿಲಯೋಗೋ। ಏತೇಸಂಯೇವ ಉಕ್ಕೋಟನಾದೀನಮೇತಂ ನಾಮಂ। ತಸ್ಮಾ ಉಕ್ಕೋಟನಸಾಚಿಯೋಗೋ ವಞ್ಚನಸಾಚಿಯೋಗೋ ನಿಕತಿಸಾಚಿಯೋಗೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಕೇಚಿ ಅಞ್ಞಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತನಂ ‘ಸಾಚಿಯೋಗೋ’ತಿ ವದನ್ತಿ। ತಂ ಪನ ವಞ್ಚನೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಂ।
Nikatīti yogavasena vā māyāvasena vā apāmaṅgaṃ pāmaṅganti, amaṇiṃ maṇīti, asuvaṇṇaṃ suvaṇṇanti katvā patirūpakena vañcanaṃ. Sāciyogoti kuṭilayogo. Etesaṃyeva ukkoṭanādīnametaṃ nāmaṃ. Tasmā ukkoṭanasāciyogo vañcanasāciyogo nikatisāciyogoti evamettha attho daṭṭhabbo. Keci aññaṃ dassetvā aññassa parivattanaṃ ‘sāciyogo’ti vadanti. Taṃ pana vañcaneneva saṅgahitaṃ.
ಛೇದನಾದೀಸು – ಛೇದನನ್ತಿ ಹತ್ಥಚ್ಛೇದನಾದಿ। ವಧೋತಿ ಮಾರಣಂ। ಬನ್ಧೋತಿ ರಜ್ಜುಬನ್ಧನಾದೀಹಿ ಬನ್ಧನಂ। ವಿಪರಾಮೋಸೋತಿ ಹಿಮವಿಪರಾಮೋಸೋ, ಗುಮ್ಬವಿಪರಾಮೋಸೋತಿ ದುವಿಧೋ। ಯಞ್ಹಿ ಹಿಮಪಾತಸಮಯೇ ಹಿಮೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಂ ಜನಂ ಮುಸನ್ತಿ, ಅಯಂ ಹಿಮವಿಪರಾಮೋಸೋ। ಯಂ ಗುಮ್ಬಾದೀಹಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಮುಸನ್ತಿ, ಅಯಂ ಗುಮ್ಬವಿಪರಾಮೋಸೋ। ಆಲೋಪೋ ವುಚ್ಚತಿ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀನಂ ವಿಲೋಪಕರಣಂ। ಸಹಸಾಕಾರೋತಿ ಸಾಹಸಿಕಕಿರಿಯಾ। ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉರೇ ಸತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತಭಣ್ಡಗ್ಗಹಣಂ। ಏವಮೇತಸ್ಮಾ ಛೇದನ…ಪೇ॰… ಸಹಸಾಕಾರಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತಿ।
Chedanādīsu – chedananti hatthacchedanādi. Vadhoti māraṇaṃ. Bandhoti rajjubandhanādīhi bandhanaṃ. Viparāmosoti himaviparāmoso, gumbaviparāmosoti duvidho. Yañhi himapātasamaye himena paṭicchannā hutvā maggappaṭipannaṃ janaṃ musanti, ayaṃ himaviparāmoso. Yaṃ gumbādīhi paṭicchannā musanti, ayaṃ gumbaviparāmoso. Ālopo vuccati gāmanigamādīnaṃ vilopakaraṇaṃ. Sahasākāroti sāhasikakiriyā. Gehaṃ pavisitvā manussānaṃ ure satthaṃ ṭhapetvā icchitabhaṇḍaggahaṇaṃ. Evametasmā chedana…pe… sahasākārā paṭivirato hoti.
೧೮೦. ಸೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ಸೋ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ದ್ವಾದಸವಿಧೇನ ಇತರೀತರಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ। ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕೇನಾತಿ ಕಾಯಂ ಪರಿಹರಣಮತ್ತಕೇನ। ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕೇನಾತಿ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹರಣಮತ್ತಕೇನ। ಸಮಾದಾಯೇವ ಪಕ್ಕಮತೀತಿ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಕ್ಖಾರಮತ್ತಕಂ ಸಬ್ಬಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾವ ಗಚ್ಛತಿ। ‘‘ಮಮ ವಿಹಾರೋ ಪರಿವೇಣಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ’’ತಿ ಸಙ್ಗೋ ವಾ ಬದ್ಧೋ ವಾ ನ ಹೋತಿ। ಸೋ ಜಿಯಾ ಮುತ್ತಸರೋ ವಿಯ ಯೂಥಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋ, ಮತ್ತಹತ್ಥೀ ವಿಯ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ ಸೇನಾಸನಂ ವನಸಣ್ಡಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ವನಪತ್ಥಂ ಪಬ್ಭಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಏಕೋವ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏಕೋವ ನಿಸೀದತಿ। ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ಏಕೋವ ಅದುತಿಯೋ।
180. So santuṭṭho hotīti so catūsu paccayesu dvādasavidhena itarītarapaccayasantosena samannāgato hoti. Kāyaparihārikenāti kāyaṃ pariharaṇamattakena. Kucchiparihārikenāti kucchipariharaṇamattakena. Samādāyeva pakkamatīti aṭṭhavidhaṃ bhikkhu parikkhāramattakaṃ sabbaṃ gahetvāva kāyapaṭibaddhaṃ katvāva gacchati. ‘‘Mama vihāro pariveṇaṃ upaṭṭhāko’’ti saṅgo vā baddho vā na hoti. So jiyā muttasaro viya yūthā pakkanto, mattahatthī viya icchiticchitaṃ senāsanaṃ vanasaṇḍaṃ rukkhamūlaṃ vanapatthaṃ pabbhāraṃ paribhuñjanto ekova tiṭṭhati, ekova nisīdati. Sabbiriyāpathesu ekova adutiyo.
‘‘ಚಾತುದ್ದಿಸೋ ಅಪ್ಪಟಿಘೋ ಚ ಹೋತಿ,
‘‘Cātuddiso appaṭigho ca hoti,
ಸನ್ತುಸ್ಸಮಾನೋ ಇತರೀತರೇನ।
Santussamāno itarītarena;
ಪರಿಸ್ಸಯಾನಂ ಸಹಿತಾ ಅಛಮ್ಭೀ,
Parissayānaṃ sahitā achambhī,
ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೪೨)।
Eko care khaggavisāṇakappo’’ti. (su. ni. 42);
ಏವಂ ವಣ್ಣಿತಂ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ।
Evaṃ vaṇṇitaṃ khaggavisāṇakappataṃ āpajjati.
ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಉಪಮಾಯ ಸಾಧೇನ್ತೋ, ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪಕ್ಖೀ ಸಕುಣೋತಿ ಪಕ್ಖಯುತ್ತೋ ಸಕುಣೋ। ಡೇತೀತಿ ಉಪ್ಪತತಿ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಸಕುಣೋ ನಾಮ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ರುಕ್ಖೋ ಪರಿಪಕ್ಕಫಲೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ನಾನಾದಿಸಾಹಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಖಪಕ್ಖತುಣ್ಡಾದೀಹಿ ತಸ್ಸ ಫಲಾನಿ ವಿಜ್ಝನ್ತಾ ವಿಧುನನ್ತಾ ಖಾದನ್ತಿ। ‘‘ಇದಂ ಅಜ್ಜತನಾಯ, ಇದಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ನ ಹೋತಿ। ಫಲೇ ಪನ ಖೀಣೇ ನೇವ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇನ್ತಿ, ನ ತತ್ಥ ಪತ್ತಂ ವಾ ನಖಂ ವಾ ತುಣ್ಡಂ ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ತಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ಯೋ ಯಂ ದಿಸಾಭಾಗಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಸೋ ತೇನ ಸಪತ್ತಭಾರೋವ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮೇವ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ನಿಸ್ಸಙ್ಗೋ ನಿರಪೇಕ್ಖೋಯೇವ ಪಕ್ಕಮತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ಸಮಾದಾಯೇವ ಪಕ್ಕಮತೀತಿ। ಅರಿಯೇನಾತಿ ನಿದ್ದೋಸೇನ। ಅಜ್ಝತ್ತನ್ತಿ ಸಕೇ ಅತ್ತಭಾವೇ। ಅನವಜ್ಜಸುಖನ್ತಿ ನಿದ್ದೋಸಸುಖಂ।
Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento, ‘‘seyyathāpī’’tiādimāha. Tattha pakkhī sakuṇoti pakkhayutto sakuṇo. Ḍetīti uppatati. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – sakuṇo nāma ‘‘asukasmiṃ padese rukkho paripakkaphalo’’ti ñatvā nānādisāhi āgantvā nakhapakkhatuṇḍādīhi tassa phalāni vijjhantā vidhunantā khādanti. ‘‘Idaṃ ajjatanāya, idaṃ svātanāya bhavissatī’’ti tesaṃ na hoti. Phale pana khīṇe neva rukkhassa ārakkhaṃ ṭhapenti, na tattha pattaṃ vā nakhaṃ vā tuṇḍaṃ vā ṭhapenti. Atha kho tasmiṃ rukkhe anapekkho hutvā yo yaṃ disābhāgaṃ icchati, so tena sapattabhārova uppatitvā gacchati. Evameva ayaṃ bhikkhu nissaṅgo nirapekkhoyeva pakkamati, tena vuttaṃ samādāyeva pakkamatīti. Ariyenāti niddosena. Ajjhattanti sake attabhāve. Anavajjasukhanti niddosasukhaṃ.
೧೮೧. ಸೋ ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಸೋ ಇಮಿನಾ ಅರಿಯೇನ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ। ಅಬ್ಯಾಸೇಕಸುಖನ್ತಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅನವಸಿತ್ತಸುಖಂ। ಅವಿಕಿಣ್ಣಸುಖನ್ತಿಪಿ ವುತ್ತಂ। ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಸುಖಞ್ಹಿ ದಿಟ್ಠಾದೀಸು ದಿಟ್ಠಮತ್ತಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತತಾಯ ಅವಿಕಿಣ್ಣಂ ಹೋತಿ।
181. So cakkhunā rūpaṃ disvāti so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhu cakkhuviññāṇena rūpaṃ passitvāti attho. Sesapadesupi yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttameva. Abyāsekasukhanti kilesehi anavasittasukhaṃ. Avikiṇṇasukhantipi vuttaṃ. Indriyasaṃvarasukhañhi diṭṭhādīsu diṭṭhamattādivasena pavattatāya avikiṇṇaṃ hoti.
೧೮೨. ಸೋ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಸೋ ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಸಂವರೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮೇಸು ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಪಟಿಕ್ಕನ್ತಾದೀಸು ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞವಸೇನ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಝಾನವಿಭಙ್ಗೇ ವುತ್ತಮೇವ।
182. Soabhikkante paṭikkanteti so manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ saṃvarena samannāgato bhikkhu imesu abhikkantapaṭikkantādīsu sattasu ṭhānesu satisampajaññavasena sampajānakārī hoti. Tattha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ jhānavibhaṅge vuttameva.
ಸೋ ಇಮಿನಾ ಚಾತಿಆದಿನಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ಅರಞ್ಞವಾಸಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ ನತ್ಥಿ , ತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞವಾಸೋ ನ ಇಜ್ಝತಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಹಿ ವಾ ವನಚರಕೇಹಿ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಅರಞ್ಞೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ‘‘ಕಿಂ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಪಾಪಭಿಕ್ಖುನೋ ಅರಞ್ಞವಾಸೇನಾ’’ತಿ ಭೇರವಂ ಸದ್ದಂ ಸಾವೇನ್ತಿ। ಹತ್ಥೇಹಿ ಸೀಸಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ । ‘‘ಅಸುಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಅಯಸೋ ಪತ್ಥರತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನೇತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞವಾಸೋ ಇಜ್ಝತಿ। ಸೋ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಳಕಂ ವಾ ತಿಲಕಂ ವಾ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪೀತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಓಕ್ಕಮತಿ। ಅರಞ್ಞೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಿ। ಇತಿಸ್ಸ ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತತೇಲಬಿನ್ದು ವಿಯ ಯಸೋ ವಿತ್ಥಾರಿಕೋ ಹೋತಿ। ವಿವಿತ್ತನ್ತಿಆದೀನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ। ಸೋ ಏವಂ ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ…ಪೇ॰… ಯಥಾಕಮ್ಮೂಪಗೇ ಸತ್ತೇ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಏತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಮೇವ।
So iminā cātiādinā kiṃ dasseti? Araññavāsassa paccayasampattiṃ dasseti. Yassa hi ime cattāro paccayā natthi , tassa araññavāso na ijjhati, tiracchānagatehi vā vanacarakehi vā saddhiṃ vattabbataṃ āpajjati. Araññe adhivatthā devatā ‘‘kiṃ evarūpassa pāpabhikkhuno araññavāsenā’’ti bheravaṃ saddaṃ sāventi. Hatthehi sīsaṃ paharitvā palāyanākāraṃ karonti . ‘‘Asuko bhikkhu araññaṃ pavisitvā idañcidañca pāpakammaṃ akāsī’’ti ayaso pattharati. Yassa panete cattāro paccayā atthi, tassa araññavāso ijjhati. So hi attano sīlaṃ paccavekkhanto kiñci kāḷakaṃ vā tilakaṃ vā apassanto pītiṃ uppādetvā taṃ khayato vayato sammasanto ariyabhūmiṃ okkamati. Araññe adhivatthā devatā attamanā vaṇṇaṃ bhāsanti. Itissa udake pakkhittatelabindu viya yaso vitthāriko hoti. Vivittantiādīni heṭṭhā vuttatthāneva. So evaṃ samāhite citte…pe… yathākammūpage satte pajānātīti ettake ṭhāne yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttameva.
೧೮೫. ತತಿಯವಿಜ್ಜಾಯ ಸೋ ಏವಂ ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಆಸವಾನಂ ಖಯಞಾಣಾಯಾತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣತ್ಥಾಯ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಆಸವಾನಂ ವಿನಾಸನತೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತತ್ರ ಚೇತಂ ಞಾಣಂ ತಪ್ಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾತಿ। ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿನ್ನಾಮೇತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನೀಹರತಿ। ಸೋ ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಏವಮಾದೀಸು – ‘‘ಏತ್ತಕಂ ದುಕ್ಖಂ, ನ ಇತೋ ಭಿಯ್ಯೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ಸರಸಲಕ್ಖಣಪ್ಪಟಿವೇಧೇನ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ। ತಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಕಂ ತಣ್ಹಂ – ಅಯಂ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋತಿ; ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಯಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ – ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋತಿ; ತಸ್ಸ ಚ ಸಮ್ಪಾಪಕಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ – ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ ಸರಸಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧೇನ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ – ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
185. Tatiyavijjāya so evaṃ samāhite citteti vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabbaṃ. Āsavānaṃ khayañāṇāyāti arahattamaggañāṇatthāya. Arahattamaggo hi āsavānaṃ vināsanato āsavānaṃ khayoti vuccati. Tatra cetaṃ ñāṇaṃ tappariyāpannattāti. Cittaṃ abhininnāmetīti vipassanācittaṃ abhinīharati. So idaṃ dukkhanti evamādīsu – ‘‘ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti sabbampi dukkhasaccaṃ sarasalakkhaṇappaṭivedhena yathābhūtaṃ pajānāti, paṭivijjhati. Tassa ca dukkhassa nibbattikaṃ taṇhaṃ – ayaṃ dukkhasamudayoti; tadubhayampi yaṃ ṭhānaṃ patvā nirujjhati, taṃ tesaṃ appavattiṃ nibbānaṃ – ayaṃ dukkhanirodhoti; tassa ca sampāpakaṃ ariyamaggaṃ – ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti sarasalakkhaṇapaṭivedhena yathābhūtaṃ pajānāti, paṭivijjhatīti – evamattho veditabbo.
ಏವಂ ಸರೂಪತೋ ಸಚ್ಚಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಪರಿಯಾಯತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮೇ ಆಸವಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸ ಏವಂ ಜಾನತೋ ಏವಂ ಪಸ್ಸತೋತಿ ತಸ್ಸ ಏವಂ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಏವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಸಹ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಕಥೇತಿ। ಕಾಮಾಸವಾತಿ ಕಾಮಾಸವತೋ। ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿಮುತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಫಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತಿ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ವಿಮುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವಿಮುತ್ತಸ್ಮಿಂ ವಿಮುತ್ತಮಿತಿ ಞಾಣನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಖೀಣಾ ಜಾತೀತಿಆದೀಹಿ ತಸ್ಸ ಭೂಮಿಂ। ತೇನ ಹಿ ಞಾಣೇನ ಸೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ‘ಖೀಣಾ ಜಾತೀ’ತಿಆದೀನಿ ಪಜಾನಾತಿ। ವುಸಿತನ್ತಿ ವುಟ್ಠಂ ಪರಿವುಟ್ಠಂ ಕತಂ ಚರಿತಂ ನಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ। ಪುಥುಜ್ಜನಕಲ್ಯಾಣಕೇನ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತ ಸೇಕ್ಖಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ವಸನ್ತಿ ನಾಮ। ಖೀಣಾಸವೋ ವುಟ್ಠವಾಸೋ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ವುಸಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಕತಂ ಕರಣೀಯನ್ತಿ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಪಹಾನಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಾವನಾವಸೇನ ಸೋಳಸವಿಧಮ್ಪಿ ಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಥುಜ್ಜನಕಲ್ಯಾಣಕಾದಯೋ ಹಿ ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಿ; ಖೀಣಾಸವೋ ಕತಕರಣೀಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಕರಣೀಯಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ। ‘‘ಕತಂ ಕರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾತಿ ‘‘ಇದಾನಿ ಪುನ ಏತ್ಥಭಾವಾಯ ಏವಂ ಸೋಳಸಕಿಚ್ಚಭಾವಾಯ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಾಯ ವಾ ಮಗ್ಗಭಾವನಾಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Evaṃ sarūpato saccāni dassetvā idāni kilesavasena pariyāyato dassento ime āsavātiādimāha. Tassa evaṃ jānato evaṃpassatoti tassa evaṃ jānantassa evaṃ passantassa saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ katheti. Kāmāsavāti kāmāsavato. Vimuccatīti iminā maggakkhaṇaṃ dasseti. Vimuttasminti iminā phalakkhaṇaṃ dasseti. Maggakkhaṇe hi cittaṃ vimuccati, phalakkhaṇe vimuttaṃ hoti. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇanti iminā paccavekkhaṇañāṇaṃ dasseti. Khīṇā jātītiādīhi tassa bhūmiṃ. Tena hi ñāṇena so paccavekkhanto ‘khīṇā jātī’tiādīni pajānāti. Vusitanti vuṭṭhaṃ parivuṭṭhaṃ kataṃ caritaṃ niṭṭhitanti attho. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ. Puthujjanakalyāṇakena hi saddhiṃ satta sekkhā brahmacariyavāsaṃ vasanti nāma. Khīṇāsavo vuṭṭhavāso. Tasmā so attano brahmacariyavāsaṃ paccavekkhanto vusitaṃ brahmacariyanti pajānāti. Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasena soḷasavidhampi kiccaṃ niṭṭhāpitanti attho. Puthujjanakalyāṇakādayo hi taṃ kiccaṃ karonti; khīṇāsavo katakaraṇīyo. Tasmā so attano karaṇīyaṃ paccavekkhanto. ‘‘Kataṃ karaṇīya’’nti pajānāti. Nāparaṃ itthattāyāti ‘‘idāni puna etthabhāvāya evaṃ soḷasakiccabhāvāya kilesakkhayāya vā maggabhāvanākiccaṃ natthī’’ti pajānāti.
೧೮೬. ಸರಾಗಾದೀಸು – ಅಪ್ಪಹೀನೋತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನೇನ ವಾ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನೇನ ವಾ ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನೇನ ವಾ ಅಪ್ಪಹೀನೋ।
186. Sarāgādīsu – appahīnoti vikkhambhanappahānena vā tadaṅgappahānena vā samucchedappahānena vā appahīno.
೧೮೭. ಲಾಭೀ ಹೋತೀತಿಆದೀಸು – ಲಾಭೀತಿ ಲಾಭವಾ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಚೇತೋಸಮಥಸ್ಸಾತಿ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಚೇತೋಸಮಥಸ್ಸ। ಅಧಿಪಞ್ಞಾಧಮ್ಮವಿಪಸ್ಸನಾಯಾತಿ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಖನ್ಧಧಮ್ಮೇಸು ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ। ರೂಪಸಹಗತಾನನ್ತಿ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾನಂ ರೂಪಾವಚರಸಮಾಪತ್ತೀನಂ। ಅರೂಪಸಹಗತಾನನ್ತಿ ನ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀನಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಠಮೋ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಪುಥುಜ್ಜನೋ। ದುತಿಯೋ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕಅರಿಯಸಾವಕೋ। ತತಿಯೋ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಅರಿಯಸಾವಕೋ। ಚತುತ್ಥೋ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
187. Lābhī hotītiādīsu – lābhīti lābhavā paṭilabhitvā ṭhito. Ajjhattaṃ cetosamathassāti niyakajjhattasaṅkhāte attano citte uppannassa cetosamathassa. Adhipaññādhammavipassanāyāti adhipaññāsaṅkhātāya khandhadhammesu aniccādivasena pavattāya vipassanāya. Rūpasahagatānanti rūpanimittārammaṇānaṃ rūpāvacarasamāpattīnaṃ. Arūpasahagatānanti na rūpanimittārammaṇānaṃ arūpasamāpattīnaṃ. Ettha ca paṭhamo aṭṭhasamāpattilābhī puthujjano. Dutiyo sukkhavipassakaariyasāvako. Tatiyo aṭṭhasamāpattilābhī ariyasāvako. Catuttho lokiyamahājano veditabbo.
೧೮೮. ಅನುಸೋತಗಾಮೀಆದೀಸು – ಅನುಸೋತಗಾಮೀತಿ ವಟ್ಟಸೋತಂ ಅನುಗತೋ, ವಟ್ಟಸೋತೇ ನಿಮುಗ್ಗೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪಟಿಸೋತಗಾಮೀತಿ ಪಟಿಸೋತಗಮನೋ । ಅನುಸೋತಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಸೋತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಪಾಪಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ನ ಕರೋತಿ। ಸಹಾಪಿ ದುಕ್ಖೇನ ಸಹಾಪಿ ದೋಮನಸ್ಸೇನಾತಿ ಕಿಲೇಸಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇ ಸತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಮ್ಪಿ। ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಸಿಕ್ಖಾನಂ ಏಕಾಯಪಿ ಅನೂನಂ। ಪರಿಸುದ್ಧನ್ತಿ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಂ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಚರಿಯಂ। ಇಮಿನಾ ವಾರೇನ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ಕಥಿತಾ। ಕಿಂ ಪನ ತೇ ರುದನ್ತಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತೀತಿ? ಆಮ। ಕಿಲೇಸರೋದನೇನ ರುದನ್ತಾ ಚರನ್ತಿ ನಾಮ। ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಥುಜ್ಜನಭಿಕ್ಖುಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹಿತೋ।
188. Anusotagāmīādīsu – anusotagāmīti vaṭṭasotaṃ anugato, vaṭṭasote nimuggo puthujjano veditabbo. Paṭisotagāmīti paṭisotagamano . Anusotaṃ agantvā paṭisotaṃ gacchantassetaṃ adhivacanaṃ. Pāpañca kammaṃ na karotīti paññattaṃ vītikkamanto na karoti. Sahāpi dukkhena sahāpi domanassenāti kilesapariyuṭṭhāne sati uppannena dukkhadomanassena saddhimpi. Paripuṇṇanti tissannaṃ sikkhānaṃ ekāyapi anūnaṃ. Parisuddhanti nirupakkilesaṃ. Brahmacariyanti seṭṭhacariyaṃ. Iminā vārena sotāpannasakadāgāmino kathitā. Kiṃ pana te rudantā brahmacariyaṃ carantīti? Āma. Kilesarodanena rudantā caranti nāma. Sīlasampanno puthujjanabhikkhupi ettheva saṅgahito.
ಠಿತತ್ತೋತಿ ಠಿತಸಭಾವೋ। ಅನಾಗಾಮೀತಿ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದೇಹಿ ಅಕಮ್ಪನೀಯಚಿತ್ತತಾಯ ಚ ತಮ್ಹಾ ಲೋಕಾ ಅನಾವತ್ತಿಧಮ್ಮತಾಯ ಚ ಠಿತಸಭಾವೋ ನಾಮ। ತಿಣ್ಣೋತಿ ತಣ್ಹಾಸೋತಂ ಉತ್ತಿಣ್ಣೋ। ಪಾರಙ್ಗತೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪಾರಂ ಗತೋ। ಥಲೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಥಲೇ ತಿಟ್ಠತಿ। ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಫಲಸಮಾಧಿಂ। ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಫಲಞಾಣಂ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಖೀಣಾಸವೋ ‘‘ತಿಣ್ಣೋ ಪಾರಙ್ಗತೋ ಥಲೇ ತಿಟ್ಠತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಬಾಹಿತಪಾಪತಾಯ ಹಿ ಏಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಾಮ।
Ṭhitattoti ṭhitasabhāvo. Anāgāmīti kāmarāgabyāpādehi akampanīyacittatāya ca tamhā lokā anāvattidhammatāya ca ṭhitasabhāvo nāma. Tiṇṇoti taṇhāsotaṃ uttiṇṇo. Pāraṅgatoti nibbānapāraṃ gato. Thale tiṭṭhatīti arahattaphalasamāpattithale tiṭṭhati. Cetovimuttinti phalasamādhiṃ. Paññāvimuttinti phalañāṇaṃ. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ khīṇāsavo ‘‘tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti vuccati. Bāhitapāpatāya hi esa brāhmaṇo nāma.
೧೮೯. ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಾದೀಸು – ಅಪ್ಪಕಂ ಸುತಂ ಹೋತೀತಿ ನವಙ್ಗೇ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಥೋಕಂ ಸುತಂ ಹೋತಿ। ನ ಅತ್ಥಮಞ್ಞಾಯ, ನ ಧಮ್ಮಮಞ್ಞಾಯ ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಞ್ಚ ಪಾಳಿಞ್ಚ ಜಾನಿತ್ವಾ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುರೂಪಧಮ್ಮಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ನ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
189. Appassutādīsu – appakaṃ sutaṃ hotīti navaṅge satthusāsane kiñcideva thokaṃ sutaṃ hoti. Na atthamaññāya, na dhammamaññāya dhammānudhammapaṭipanno hotīti aṭṭhakathañca pāḷiñca jānitvā lokuttaradhammassa anurūpadhammaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ paṭipanno na hoti. Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
೧೯೦. ಸಮಣಮಚಲಾದೀಸು – ಸಮಣಮಚಲೋತಿ ಸಮಣಅಚಲೋ, ಮಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ನಿಚ್ಚಲಸಮಣೋ, ಥಿರಸಮಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ । ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಸಾಸನೇ ಮೂಲಜಾತಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ‘ಸಮಣಮಚಲೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಕದಾಗಾಮೀ ಪನ ರಜ್ಜನಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಸಮಣಪದುಮೋತಿ ವುತ್ತೋ। ರತ್ತಟ್ಠೋ ಹಿ ಇಧ ಪದುಮಟ್ಠೋ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಅನಾಗಾಮೀ ಕಾಮರಾಗಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ರಜ್ಜನಕಿಲೇಸಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ಸಮಣಪುಣ್ಡರೀಕೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಪಣ್ಡರಟ್ಠೋ ಹಿ ಇಧ ಪುಣ್ಡರೀಕಟ್ಠೋ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ । ಖೀಣಾಸವೋ ಚ ಥದ್ಧಭಾವಕರಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಸಮಣೇಸು ಸಮಣಸುಖುಮಾಲೋ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತೋ। ಅಪ್ಪದುಕ್ಖಟ್ಠೇನಪಿ ಚೇಸ ಸಮಣಸುಖುಮಾಲೋಯೇವಾತಿ।
190. Samaṇamacalādīsu – samaṇamacaloti samaṇaacalo, makāro padasandhikaro. Niccalasamaṇo, thirasamaṇoti attho . Ayaṃ vuccatīti ayaṃ sotāpanno sāsane mūlajātāya saddhāya patiṭṭhitattā ‘samaṇamacalo’ti vuccati. Sakadāgāmī pana rajjanakilesassa atthitāya samaṇapadumoti vutto. Rattaṭṭho hi idha padumaṭṭho nāmāti vuttaṃ. Anāgāmī kāmarāgasaṅkhātassa rajjanakilesassa natthitāya samaṇapuṇḍarīkoti vutto. Paṇḍaraṭṭho hi idha puṇḍarīkaṭṭho nāmāti vuttaṃ . Khīṇāsavo ca thaddhabhāvakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena samaṇesu samaṇasukhumālo nāmāti vutto. Appadukkhaṭṭhenapi cesa samaṇasukhumāloyevāti.
ಚತುಕ್ಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Catukkaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಪಾಳಿ • Puggalapaññattipāḷi / ೪. ಚತುಕ್ಕಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿ • 4. Catukkapuggalapaññatti
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೪. ಚತುಕ್ಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 4. Catukkaniddesavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ೪. ಚತುಕ್ಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 4. Catukkaniddesavaṇṇanā
