| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੪. ਚਤੁਕ੍ਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
4. Catukkaniddesavaṇṇanā
੧੩੨. ਚਤੁਕ੍ਕਨਿਦ੍ਦੇਸੇ – ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋਤਿ ਲਾਮਕਪੁਰਿਸੋ। ਪਾਣਂ ਅਤਿਪਾਤੇਤੀਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ। ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਆਦਿਯਤੀਤਿ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ। ਕਾਮੇਸੁ ਮਿਚ੍ਛਾ ਚਰਤੀਤਿ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ। ਮੁਸਾ વਦਤੀਤਿ ਮੁਸਾવਾਦੀ। ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦੇ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਯੀ।
132. Catukkaniddese – asappurisoti lāmakapuriso. Pāṇaṃ atipātetīti pāṇātipātī. Adinnaṃ ādiyatīti adinnādāyī. Kāmesu micchā caratīti kāmesumicchācārī. Musā vadatīti musāvādī. Surāmerayamajjapamāde tiṭṭhatīti surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī.
੧੩੩. ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੇ ਸਮਾਦਪੇਤੀਤਿ ਯਥਾ ਪਾਣਂ ਅਤਿਪਾਤੇਤਿ, ਤਥਾ ਨਂ ਤਤ੍ਥ ਗਹਣਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤਿ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਯਸ੍ਮਾ ਸਯਂ ਕਤੇਨ ਚ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਯਞ੍ਚ ਸਮਾਦਪਿਤੇਨ ਕਤਂ, ਤਤੋ ਉਪਡ੍ਢਸ੍ਸ ਦਾਯਾਦੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸੇਨ ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸਤਰੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋਤਿ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸੋ।
133. Pāṇātipāte samādapetīti yathā pāṇaṃ atipāteti, tathā naṃ tattha gahaṇaṃ gaṇhāpeti. Sesesupi eseva nayo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo yasmā sayaṃ katena ca dussīlyena samannāgato yañca samādapitena kataṃ, tato upaḍḍhassa dāyādo, tasmā asappurisena asappurisataroti vuccati. Sappurisoti uttamapuriso.
੧੩੫. ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੇਨ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਤਰੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤੇਨ ਸੁਸੀਲ੍ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਯਞ੍ਚ ਸਮਾਦਪਿਤੋ ਕਰੋਤਿ। ਤਤੋ ਉਪਡ੍ਢਸ੍ਸ ਦਾਯਾਦਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸੇਨ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸਤਰੋ।
135. Sappurisena sappurisataroti attanā katena susīlyena samannāgatattā yañca samādapito karoti. Tato upaḍḍhassa dāyādattā uttamapurisena uttamapurisataro.
੧੩੬. ਪਾਪੋਤਿ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਦਸવਿਧੇਨ ਪਾਪੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।
136. Pāpoti akusalakammapathasaṅkhātena dasavidhena pāpena samannāgato.
੧੩੮. ਕਲ੍ਯਾਣੋਤਿ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਦਸવਿਧੇਨ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸੁਦ੍ਧਕੋ ਭਦ੍ਰਕੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।
138. Kalyāṇoti kusalakammapathasaṅkhātena dasavidhena kalyāṇadhammena samannāgato suddhako bhadrako. Sesamettha heṭṭhā vuttanayattā uttānatthameva.
੧੪੦. ਪਾਪਧਮ੍ਮਾਦੀਸੁ – ਪਾਪੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪਾਪਧਮ੍ਮੋ। ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।
140. Pāpadhammādīsu – pāpo dhammo assāti pāpadhammo. Kalyāṇo dhammo assāti kalyāṇadhammo. Sesamettha uttānatthameva.
੧੪੪. ਸਾવਜ੍ਜਾਦੀਸੁ – ਸਾવਜ੍ਜੋਤਿ ਸਦੋਸੋ। ਸਾવਜ੍ਜੇਨ ਕਾਯਕਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਸਦੋਸੇਨ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਨਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮੇਨ। ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤੀਹਿ ਦ੍વਾਰੇਹਿ ਆਯੂਹਨਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਦੋਸਤ੍ਤਾ, ਗੂਥਕੁਣਪਾਦਿਭਰਿਤੋ ਪਦੇਸੋ વਿਯ ਸਾવਜ੍ਜੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
144. Sāvajjādīsu – sāvajjoti sadoso. Sāvajjena kāyakammenāti sadosena pāṇātipātādinā kāyakammena. Itaresupi eseva nayo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo tīhi dvārehi āyūhanakammassa sadosattā, gūthakuṇapādibharito padeso viya sāvajjoti vuccati.
੧੪੫. ਸਾવਜ੍ਜੇਨ ਬਹੁਲਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਸਾવਜ੍ਜਮੇવ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਬਹੁ ਹੋਤਿ, ਅਪ੍ਪਂ ਅਨવਜ੍ਜਂ; ਸੋ ਸਾવਜ੍ਜੇਨ ਬਹੁਲਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਅਪ੍ਪਂ ਅਨવਜ੍ਜੇਨਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕੋ ਪਨ ਏવਰੂਪੋ ਹੋਤੀਤਿ? ਯੋ ਗਾਮਧਮ੍ਮਤਾਯ વਾ ਨਿਗਮਧਮ੍ਮਤਾਯ વਾ ਕਦਾਚਿ ਕਰਹਚਿ ਉਪੋਸਥਂ ਸਮਾਦਿਯਤਿ, ਸੀਲਾਨਿ ਪੂਰੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤੀਹਿ ਦ੍વਾਰੇਹਿ ਆਯੂਹਨਕਮ੍ਮੇਸੁ ਸਾવਜ੍ਜਸ੍ਸੇવ ਬਹੁਲਤਾਯ ਅਨવਜ੍ਜਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਤਾਯ વਜ੍ਜਬਹੁਲੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
145. Sāvajjena bahulanti yassa sāvajjameva kāyakammaṃ bahu hoti, appaṃ anavajjaṃ; so sāvajjena bahulaṃ kāyakammena samannāgato, appaṃ anavajjenāti vuccati. Itaresupi eseva nayo. Ko pana evarūpo hotīti? Yo gāmadhammatāya vā nigamadhammatāya vā kadāci karahaci uposathaṃ samādiyati, sīlāni pūreti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo tīhi dvārehi āyūhanakammesu sāvajjasseva bahulatāya anavajjassa appatāya vajjabahuloti vuccati.
ਯਥਾ ਹਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨਿ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਾਨਿ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਰਾਸਿਕਤਾਨਸ੍ਸੁ, ਤੇਸਂ ਉਪਰਿ ਤਹਂ ਤਹਂ ਅਤਿਮੁਤ੍ਤਕવਸ੍ਸਿਕਪਾਟਲਾਨਿ ਪਤਿਤਾਨਿ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ। ਏવਰੂਪੋ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾ ਪਨ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਅਤਿਮੁਤ੍ਤਕવਸ੍ਸਿਕਪਾਟਲਾਨਿ ਰਾਸਿਕਤਾਨਸ੍ਸੁ, ਤੇਸਂ ਉਪਰਿ ਤਹਂ ਤਹਂ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਾਨਿ ਬਦਰਪੁਪ੍ਫਾਦੀਨਿ ਪਤਿਤਾਨਿ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ। ਏવਰੂਪੋ ਤਤਿਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਪਨ ਤੀਹਿਪਿ ਦ੍વਾਰੇਹਿ ਆਯੂਹਨਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੋਸਤ੍ਤਾ, ਚਤੁਮਧੁਰਭਰਿਤਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿ વਿਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੋ ਅਨ੍ਧਬਾਲਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ। ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਕਾਰਕੋ ਲੋਕਿਯਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ। ਤਤਿਯੋ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਸਕਦਾਗਾਮਿਅਨਾਗਾਮਿਨੋਪਿ ਏਤੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ। ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਖੀਣਾਸવੋ। ਸੋ ਹਿ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਅਨવਜ੍ਜੋਯੇવ। ਅਯਂ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਟ੍ਠਕਥਾਯੋ।
Yathā hi ekasmiṃ padese dubbaṇṇāni duggandhāni pupphāni rāsikatānassu, tesaṃ upari tahaṃ tahaṃ atimuttakavassikapāṭalāni patitāni bhaveyyuṃ. Evarūpo ayaṃ puggalo veditabbo. Yathā pana ekasmiṃ padese atimuttakavassikapāṭalāni rāsikatānassu, tesaṃ upari tahaṃ tahaṃ dubbaṇṇaduggandhāni badarapupphādīni patitāni bhaveyyuṃ. Evarūpo tatiyo puggalo veditabbo. Catuttho pana tīhipi dvārehi āyūhanakammassa niddosattā, catumadhurabharitasuvaṇṇapāti viya daṭṭhabbo. Tesu paṭhamo andhabālaputhujjano. Dutiyo antarantarā kusalassa kārako lokiyaputhujjano. Tatiyo sotāpanno sakadāgāmianāgāminopi eteneva saṅgahitā. Catuttho khīṇāsavo. So hi ekantena anavajjoyeva. Ayaṃ aṅguttaraṭṭhakathāyo.
੧੪੮. ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂਆਦੀਸੁ – ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਗ੍ਘਟਿਤਂ ਨਾਮ ਞਾਣੁਗ੍ਘਾਟਨਂ, ਞਾਣੇ ਉਗ੍ਘਟਿਤਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਹ ਉਦਾਹਟવੇਲਾਯਾਤਿ ਉਦਾਹਾਰੇ ਉਦਾਹਟਮਤ੍ਤੇਯੇવ। ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਞਾਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਭਿਸਮਯੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਮਾਤਿਕਾਯ ਠਪਿਯਮਾਨਾਯ ਦੇਸਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਞਾਣਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
148. Ugghaṭitaññūādīsu – ugghaṭitaññūti ettha ugghaṭitaṃ nāma ñāṇugghāṭanaṃ, ñāṇe ugghaṭitamatteyeva jānātīti attho. Saha udāhaṭavelāyāti udāhāre udāhaṭamatteyeva. Dhammābhisamayoti catusaccadhammassa ñāṇena saddhiṃ abhisamayo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ ‘cattāro satipaṭṭhānā’tiādinā nayena saṃkhittena mātikāya ṭhapiyamānāya desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā arahattaṃ gaṇhituṃ samattho puggalo ugghaṭitaññūti vuccati.
੧੪੯. વਿਪਞ੍ਚਿਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવ ਅਤ੍ਥਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖਿਤ੍ਤੇਨ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥੇ ਭਾਜਿਯਮਾਨੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
149. Vipañcitaṃ vitthāritameva atthaṃ jānātīti vipañcitaññū. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ saṅkhittena mātikaṃ ṭhapetvā vitthārena atthe bhājiyamāne arahattaṃ pāpuṇituṃ samattho puggalo vipañcitaññūti vuccati.
੧੫੦. ਉਦ੍ਦੇਸਾਦੀਹਿ ਨੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਨੇਯ੍ਯੋ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ।
150. Uddesādīhi netabboti neyyo. Anupubbena dhammābhisamayo hotīti anukkamena arahattappatti.
੧੫੧. ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਮੇવ ਪਰਮਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪਦਪਰਮੋ। ਨ ਤਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਨ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਝਾਨਂ વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਾ ਮਗ੍ਗਂ વਾ ਫਲਂ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
151. Byañjanapadameva paramaṃ assāti padaparamo. Na tāya jātiyā dhammābhisamayo hotīti na tena attabhāvena jhānaṃ vā vipassanaṃ vā maggaṃ vā phalaṃ vā nibbattetuṃ sakkotīti attho.
੧੫੨. ਯੁਤ੍ਤਪਟਿਭਾਨਾਦੀਸੁ – ਪਟਿਭਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਞਾਣਮ੍ਪਿ, ਞਾਣਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਿਤવਚਨਮ੍ਪਿ। ਤਂ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਅਤ੍ਥਯੁਤ੍ਤਂ ਕਾਰਣਯੁਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪਟਿਭਾਨਮਸ੍ਸਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿਭਾਨੋ। ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਸੀਘਂ ਬ੍ਯਾਕਾਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਨੋ ਮੁਤ੍ਤਂ ਪਟਿਭਾਨਮਸ੍ਸਾਤਿ ਨੋ ਮੁਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿਭਾਨੋ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸੇਸਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਪਠਮੋ – ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਲਂ વੀਮਂਸਿਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਮੇવ ਪੇਕ੍ਖਤਿ, ਤਿਪਿਟਕਚੂਲ਼ਨਾਗਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਸੋ ਕਿਰ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਪਯੁਤ੍ਤਕਾਰਣਮੇવ ਕਥੇਤਿ।
152. Yuttapaṭibhānādīsu – paṭibhānaṃ vuccati ñāṇampi, ñāṇassa upaṭṭhitavacanampi. Taṃ idha adhippetaṃ. Atthayuttaṃ kāraṇayuttañca paṭibhānamassāti yuttappaṭibhāno. Pucchitānantarameva sīghaṃ byākātuṃ asamatthatāya no muttaṃ paṭibhānamassāti no muttappaṭibhāno. Iminā nayena sesā veditabbā. Ettha pana paṭhamo – kiñci kālaṃ vīmaṃsitvā yuttameva pekkhati, tipiṭakacūḷanāgatthero viya. So kira pañhaṃ puṭṭho pariggahetvā yuttapayuttakāraṇameva katheti.
ਦੁਤਿਯੋ – ਪੁਚ੍ਛਾਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਯੇਨ વਾ ਤੇਨ વਾ વਚਨੇਨ ਪਟਿਬਾਹਤਿ, વੀਮਂਸਿਤ੍વਾਪਿ ਚ ਯੁਤ੍ਤਂ ਨ ਪੇਕ੍ਖਤਿ ਚਤੁਨਿਕਾਯਿਕਪਣ੍ਡਿਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਸੋ ਕਿਰ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਪਞ੍ਹਪਰਿਯੋਸਾਨਮ੍ਪਿ ਨਾਗਮੇਤਿ, ਯਂ વਾ ਤਂ વਾ ਕਥੇਤਿਯੇવ। વਚਨਤ੍ਥਂ ਪਨਸ੍ਸ વੀਮਂਸਿਯਮਾਨਂ ਕਤ੍ਥਚਿ ਨ ਲਗ੍ਗਤਿ।
Dutiyo – pucchānantarameva yena vā tena vā vacanena paṭibāhati, vīmaṃsitvāpi ca yuttaṃ na pekkhati catunikāyikapaṇḍitatissatthero viya. So kira pañhaṃ puṭṭho pañhapariyosānampi nāgameti, yaṃ vā taṃ vā kathetiyeva. Vacanatthaṃ panassa vīmaṃsiyamānaṃ katthaci na laggati.
ਤਤਿਯੋ – ਪੁਚ੍ਛਾਸਮਕਾਲਮੇવ ਯੁਤ੍ਤਂ ਪੇਕ੍ਖਤਿ, ਤਙ੍ਖਣਞ੍ਞੇવ વਚਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ ਤਿਪਿਟਕਚੂਲ਼ਾਭਯਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਸੋ ਕਿਰ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸੀਘਮੇવ ਕਥੇਤਿ, ਯੁਤ੍ਤਪਯੁਤ੍ਤਕਾਰਣੋ ਚ ਹੋਤਿ।
Tatiyo – pucchāsamakālameva yuttaṃ pekkhati, taṅkhaṇaññeva vacanaṃ byākaroti tipiṭakacūḷābhayatthero viya. So kira pañhaṃ puṭṭho sīghameva katheti, yuttapayuttakāraṇo ca hoti.
ਚਤੁਤ੍ਥੋ – ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ ਨੇવ ਯੁਤ੍ਤਂ ਪੇਕ੍ਖਤਿ , ਨ ਯੇਨ વਾ ਤੇਨ વਾ ਪਟਿਬਾਹਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਤਿਬ੍ਬਨ੍ਧਕਾਰਨਿਮੁਗ੍ਗੋ વਿਯ ਹੋਤਿ ਲਾਲ਼ੁਦਾਯਿਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ।
Catuttho – puṭṭho samāno neva yuttaṃ pekkhati , na yena vā tena vā paṭibāhituṃ sakkoti tibbandhakāranimuggo viya hoti lāḷudāyitthero viya.
੧੫੬. ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੇਸੁ – ਅਪ੍ਪਞ੍ਚ ਭਾਸਤੀਤਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਪਰਿਸਾਯ ਥੋਕਮੇવ ਕਥੇਤਿ। ਅਸਹਿਤਞ੍ਚਾਤਿ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਚ ਪਨ ਨ ਅਤ੍ਥਯੁਤ੍ਤਂ ਕਾਰਣਯੁਤ੍ਤਂ ਕਥੇਤਿ। ਪਰਿਸਾ ਚਸ੍ਸ ਨ ਕੁਸਲਾ ਹੋਤੀਤਿ ਸੋਤੁਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਪਰਿਸਾ ਚਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਂ ਕਾਰਣਾਕਾਰਣਂ ਸਿਲਿਟ੍ਠਾਸਿਲਿਟ੍ਠਂ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਰੂਪੋਤਿ ਅਯਂ ਏવਂਜਾਤਿਕੋ ਬਾਲਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ। ਏવਂਜਾਤਿਕਾਯ ਬਾਲਪਰਿਸਾਯ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋਤ੍વੇવ ਨਾਮਂ ਲਭਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਦ੍વੇਯੇવ ਜਨਾ ਸਭਾવਧਮ੍ਮਕਥਿਕਾ, ਇਤਰੇ ਪਨ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾ।
156. Dhammakathikesu – appañca bhāsatīti sampattaparisāya thokameva katheti. Asahitañcāti kathento ca pana na atthayuttaṃ kāraṇayuttaṃ katheti. Parisā cassa na kusalā hotīti sotuṃ nisinnaparisā cassa yuttāyuttaṃ kāraṇākāraṇaṃ siliṭṭhāsiliṭṭhaṃ na jānātīti attho. Evarūpoti ayaṃ evaṃjātiko bāladhammakathiko. Evaṃjātikāya bālaparisāya dhammakathikotveva nāmaṃ labhati. Iminā nayena sabbattha attho veditabbo. Ettha ca dveyeva janā sabhāvadhammakathikā, itare pana dhammakathikānaṃ antare paviṭṭhattā evaṃ vuttā.
੧੫੭. વਲਾਹਕੂਪਮੇਸੁ વਲਾਹਕਾਤਿ ਮੇਘਾ। ਗਜ੍ਜਿਤਾਤਿ ਥਨਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਗਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨੋ વਸ੍ਸਨਭਾવੋ ਨਾਮ ਪਾਪਕੋ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਹਿ ਯਥਾ ਦੇવੋ ਗਜ੍ਜਤਿ ‘ਸੁવੁਟ੍ਠਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਬੀਜਾਨਿ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ વਪਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਦੇવੇ ਅવਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਖੇਤ੍ਤੇ ਬੀਜਾਨਿ ਖੇਤ੍ਤੇਯੇવ ਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਗੇਹੇ ਬੀਜਾਨਿ ਗੇਹੇਯੇવ ਨਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਂ ਹੋਤਿ। ਨੋ ਗਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વਸ੍ਸਨਭਾવੋਪਿ ਪਾਪਕੋવ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਹਿ ‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਦੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਨਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇਸੁਯੇવ વਪ੍ਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਦੇવੋ વਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਬੀਜਾਨਿ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਪਾਪੇਤਿ, ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਮੇવ ਹੋਤਿ। ਗਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વਸ੍ਸਨਭਾવੋ ਪਨ ਭਦ੍ਦਕੋ। ਤਦਾ ਹਿ ਸੁਭਿਕ੍ਖਂ ਹੋਤਿ। ਨੋ ਗਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨੋ વਸ੍ਸਨਭਾવੋ ਏਕਨ੍ਤਪਾਪਕੋવ।
157. Valāhakūpamesu valāhakāti meghā. Gajjitāti thanitā. Tattha gajjitvā no vassanabhāvo nāma pāpako. Manussā hi yathā devo gajjati ‘suvuṭṭhikā bhavissatī’ti bījāni nīharitvā vapanti. Atha deve avassante khette bījāni khetteyeva nassanti, gehe bījāni geheyeva nassantīti dubbhikkhaṃ hoti. No gajjitvā vassanabhāvopi pāpakova. Manussā hi ‘imasmiṃ kāle dubbuṭṭhikā bhavissatī’ti ninnaṭṭhānesuyeva vappaṃ karonti. Atha devo vassitvā sabbabījāni mahāsamuddaṃ pāpeti, dubbhikkhameva hoti. Gajjitvā vassanabhāvo pana bhaddako. Tadā hi subhikkhaṃ hoti. No gajjitvā no vassanabhāvo ekantapāpakova.
ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ ਨੋ ਕਤ੍ਤਾਤਿ ‘ਇਦਾਨਿ ਗਨ੍ਥਧੁਰਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮਿ, વਾਸਧੁਰਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਕਥੇਤਿਯੇવ, ਨ ਪਨ ਉਦ੍ਦੇਸਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਤਿ।
Bhāsitā hoti no kattāti ‘idāni ganthadhuraṃ pūressāmi, vāsadhuraṃ pūressāmī’ti kathetiyeva, na pana uddesaṃ gaṇhāti, na kammaṭṭhānaṃ bhāveti.
ਕਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ ਨੋ ਭਾਸਿਤਾਤਿ ‘ਗਨ੍ਥਧੁਰਂ વਾ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮਿ વਾਸਧੁਰਂ વਾ’ਤਿ ਨ ਭਾਸਤਿ। ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਪਨ ਕਾਲੇ ਤਮਤ੍ਥਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਇਤਰੇਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਬ੍ਬਂ ਪਨੇਤਂ ਪਚ੍ਚਯਦਾਯਕੇਨੇવ ਕਥਿਤਂ। ਏਕੋ ਹਿ ‘ਅਸੁਕਦਿવਸੇ ਨਾਮ ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤਿ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਕਾਲੇ ਨੋ ਕਰੋਤਿ। ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪੁਞ੍ਞੇਨ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋਪਿ ਲਾਭੇਨ ਪਰਿਹਾਯਤਿ । ਅਪਰੋ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾવ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਨੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਨ ਲਭਤਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਞ੍ਞੇਨ ਪਰਿਹਾਯਤਿ , ਸਙ੍ਘੋਪਿ ਤੇਨ ਲਾਭੇਨ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਅਪਰੋ ਪਠਮਂ ਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ, ਪਚ੍ਛਾ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਅਯਂ ਕਿਚ੍ਚਕਾਰੀ ਹੋਤਿ। ਅਪਰੋ ਨੇવ ਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤਿ, ਨ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਅਯਂ ‘ਪਾਪਪੁਗ੍ਗਲੋ’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Kattā hoti no bhāsitāti ‘ganthadhuraṃ vā pūressāmi vāsadhuraṃ vā’ti na bhāsati. Sampatte pana kāle tamatthaṃ sampādeti. Iminā nayena itarepi veditabbā. Sabbaṃ panetaṃ paccayadāyakeneva kathitaṃ. Eko hi ‘asukadivase nāma dānaṃ dassāmī’ti saṅghaṃ nimanteti, sampattakāle no karoti. Ayaṃ puggalo puññena parihāyati, bhikkhusaṅghopi lābhena parihāyati . Aparo saṅghaṃ animantetvāva sakkāraṃ katvā ‘bhikkhū ānessāmī’ti na labhati, sabbe aññattha nimantitā honti. Ayampi puññena parihāyati , saṅghopi tena lābhena parihāyati. Aparo paṭhamaṃ saṅghaṃ nimantetvā, pacchā sakkāraṃ katvā dānaṃ deti, ayaṃ kiccakārī hoti. Aparo neva saṅghaṃ nimanteti, na dānaṃ deti, ayaṃ ‘pāpapuggalo’ti veditabbo.
੧੫੮. ਮੂਸਿਕੂਪਮੇਸੁ – ਗਾਧਂ ਕਤ੍ਤਾ ਨੋ વਸਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਸਯਂ ਬਿਲਂ ਕੂਪਂ ਖਣਤਿ, ਨੋ ਤਤ੍ਥ વਸਤਿ, ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਠਾਨੇ વਸਤਿ, ਏવਂ ਬਿਲ਼ਾਰਾਦਿਅਮਿਤ੍ਤવਸਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਖਤ੍ਤਾਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। વਸਿਤਾ ਨੋ ਗਾਧਂ ਕਤ੍ਤਾਤਿ ਸਯਂ ਨ ਖਣਤਿ, ਪਰੇਨ ਖਤੇ ਬਿਲੇ વਸਤਿ, ਏવਂ ਜੀવਿਤਂ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਤਤਿਯਾ ਦ੍વੇਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੀ, ਜੀવਿਤਂ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਾ ਦ੍વੇਪਿ ਅਕਰੋਨ੍ਤੀ ਅਮਿਤ੍ਤવਸਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਇਮਾਯ ਪਨ ਉਪਮਾਯ ਉਪਮਿਤੇਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਪਠਮੋ ਯਥਾ ਸਾ ਮੂਸਿਕਾ ਗਾਧਂ ਖਣਤਿ, ਏવਂ ਨવਙ੍ਗਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਸਾ ਤਤ੍ਥ ਨ વਸਤਿ, ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਠਾਨੇ વਸਨ੍ਤੀ, ਅਮਿਤ੍ਤવਸਂ ਗਚ੍ਛਤਿ; ਤਥਾ ਅਯਮ੍ਪਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਞਾਣਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ ਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਲੋਕਾਮਿਸਟ੍ਠਾਨੇਸੁਯੇવ ਚਰਨ੍ਤੋ ਮਚ੍ਚੁਮਾਰਕਿਲੇਸਮਾਰਦੇવਪੁਤ੍ਤਮਾਰਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਅਮਿਤ੍ਤਾਨਂ વਸਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਦੁਤਿਯੋ ਯਥਾ ਸਾ ਮੂਸਿਕਾ ਗਾਧਂ ਨ ਖਣਤਿ, ਏવਂ ਨવਙ੍ਗਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ ਨ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਪਰੇਨ ਖਤਬਿਲੇ વਸਨ੍ਤੀ ਜੀવਿਤਂ ਰਕ੍ਖਤਿ; ਏવਂ ਪਰਸ੍ਸ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਾਰਾਨਂ વਸਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥੇਸੁਪਿ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
158. Mūsikūpamesu – gādhaṃ kattā no vasitāti attano āsayaṃ bilaṃ kūpaṃ khaṇati, no tattha vasati, kismiñcideva ṭhāne vasati, evaṃ biḷārādiamittavasaṃ gacchati. Khattātipi pāṭho. Vasitā no gādhaṃ kattāti sayaṃ na khaṇati, parena khate bile vasati, evaṃ jīvitaṃ rakkhati. Tatiyā dvepi karontī, jīvitaṃ rakkhati. Catutthā dvepi akarontī amittavasaṃ gacchati. Imāya pana upamāya upamitesu puggalesu paṭhamo yathā sā mūsikā gādhaṃ khaṇati, evaṃ navaṅgaṃ satthusāsanaṃ uggaṇhāti. Yathā pana sā tattha na vasati, kismiñcideva ṭhāne vasantī, amittavasaṃ gacchati; tathā ayampi pariyattivasena ñāṇaṃ pesetvā catusaccadhammaṃ na paṭivijjhati, lokāmisaṭṭhānesuyeva caranto maccumārakilesamāradevaputtamārasaṅkhātānaṃ amittānaṃ vasaṃ gacchati. Dutiyo yathā sā mūsikā gādhaṃ na khaṇati, evaṃ navaṅgaṃ satthusāsanaṃ na uggaṇhāti. Yathā pana parena khatabile vasantī jīvitaṃ rakkhati; evaṃ parassa kathaṃ sutvā catusaccadhammaṃ paṭivijjhitvā tiṇṇaṃ mārānaṃ vasaṃ atikkamati. Iminā nayena tatiyacatutthesupi opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
੧੫੯. ਅਮ੍ਬੂਪਮੇਸੁ – ਆਮਂ ਪਕ੍ਕવਣ੍ਣੀਤਿ ਅਨ੍ਤੋ ਆਮਂ ਬਹਿ ਪਕ੍ਕਸਦਿਸਂ। ਪਕ੍ਕਂ ਆਮવਣ੍ਣੀਤਿ ਅਨ੍ਤੋ ਪਕ੍ਕਂ ਬਹਿ ਆਮਸਦਿਸਂ। ਸੇਸਦ੍વਯੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਅਮ੍ਬੇ ਅਪਕ੍ਕਭਾવੋ ਆਮਤਾ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਪੁਗ੍ਗਲੇਪਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવੋ ਆਮਤਾ, ਅਰਿਯਭਾવੋ ਪਕ੍ਕਤਾ। ਯਥਾ ਚ ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਕਸਦਿਸਤਾ ਪਕ੍ਕવਣ੍ਣਿਤਾ; ਏવਂ ਪੁਗ੍ਗਲੇਪਿ ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨਾਦਿਸਦਿਸਤਾ ਪਕ੍ਕવਣ੍ਣਿਤਾਤਿ – ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਉਪਮਿਤਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
159. Ambūpamesu – āmaṃ pakkavaṇṇīti anto āmaṃ bahi pakkasadisaṃ. Pakkaṃ āmavaṇṇīti anto pakkaṃ bahi āmasadisaṃ. Sesadvayesupi eseva nayo. Tattha yathā ambe apakkabhāvo āmatā hoti, evaṃ puggalepi puthujjanabhāvo āmatā, ariyabhāvo pakkatā. Yathā ca tattha pakkasadisatā pakkavaṇṇitā; evaṃ puggalepi ariyānaṃ abhikkamanādisadisatā pakkavaṇṇitāti – iminā nayena upamitapuggalesu opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
੧੬੦. ਕੁਮ੍ਭੂਪਮੇਸੁ – ਕੁਮ੍ਭੋਤਿ ਘਟੋ। ਤੁਚ੍ਛੋਤਿ ਅਨ੍ਤੋ ਰਿਤ੍ਤੋ। ਪਿਹਿਤੋਤਿ ਪਿਦਹਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ। ਪੁਰੋਤਿ ਅਨ੍ਤੋ ਪੁਣ੍ਣੋ। વਿવਟੋਤਿ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ। ਉਪਮਿਤਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਨ੍ਤੋ ਗੁਣਸਾਰવਿਰਹਿਤੋ ਤੁਚ੍ਛੋ ਬਾਹਿਰਸੋਭਨਤਾਯ ਪਿਹਿਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
160. Kumbhūpamesu – kumbhoti ghaṭo. Tucchoti anto ritto. Pihitoti pidahitvā ṭhapito. Puroti anto puṇṇo. Vivaṭoti vivaritvā ṭhapito. Upamitapuggalesu panettha anto guṇasāravirahito tuccho bāhirasobhanatāya pihito puggalo veditabbo. Sesesupi eseva nayo.
੧੬੧. ਉਦਕਰਹਦੂਪਮੇਸੁ – ਉਦਕਰਹਦੋ ਤਾવ ਜਣ੍ਣੁਮਤ੍ਤੇਪਿ ਉਦਕੇ ਸਤਿ ਪਣ੍ਣਰਸਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨવਣ੍ਣਤ੍ਤਾ વਾ ਬਹਲਤ੍ਤਾ વਾ ਉਦਕਸ੍ਸ ਅਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨਤਲੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋ ਗਮ੍ਭੀਰੋਭਾਸੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਿਪੋਰਿਸ ਚਤੁਪੋਰਿਸੇਪਿ ਪਨ ਉਦਕੇ ਸਤਿ ਅਚ੍ਛਤ੍ਤਾ ਉਦਕਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨਤਲੋ ਗਮ੍ਭੀਰੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋਭਾਸੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਉਭਯਕਾਰਣਸਮ੍ਭਾવਤੋ ਪਨ ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪੁਗ੍ਗਲੋਪਿ ਕਿਲੇਸੁਸ੍ਸਦਭਾવਤੋ ਗੁਣਗਮ੍ਭੀਰਤਾਯ ਚ ਅਭਾવਤੋ ਗੁਣਗਮ੍ਭੀਰਾਨਂ ਸਦਿਸੇਹਿ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਹਿ ਯੁਤ੍ਤੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋ ਗਮ੍ਭੀਰੋਭਾਸੋ ਨਾਮ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸੇਸਾਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
161. Udakarahadūpamesu – udakarahado tāva jaṇṇumattepi udake sati paṇṇarasasambhinnavaṇṇattā vā bahalattā vā udakassa apaññāyamānatalo uttāno gambhīrobhāso nāma hoti. Tiporisa catuporisepi pana udake sati acchattā udakassa paññāyamānatalo gambhīro uttānobhāso nāma hoti. Ubhayakāraṇasambhāvato pana itare dve veditabbā. Puggalopi kilesussadabhāvato guṇagambhīratāya ca abhāvato guṇagambhīrānaṃ sadisehi abhikkamādīhi yutto uttāno gambhīrobhāso nāma. Iminā nayena sesāpi veditabbā.
੧੬੨. ਬਲੀਬਦ੍ਦੂਪਮੇਸੁ – ਬਲੀਬਦ੍ਦੋ ਤਾવ ਯੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੋਗਣਂ ਘਟ੍ਟੇਤਿ ਉਬ੍ਬੇਜੇਤਿ, ਪਰਗੋਗਣੇ ਪਨ ਸੋਰਤੋ ਸੁਖਸੀਲੋ ਹੋਤਿ – ਅਯਂ ਸਕਗવਚਣ੍ਡੋ ਨੋ ਪਰਗવਚਣ੍ਡੋ ਨਾਮ। ਪੁਗ੍ਗਲੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਸਂ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤੋ ਫਰੁਸੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤੋ, ਪਰਪਰਿਸਾਯ ਪਨ ਸੋਰਚ੍ਚਂ ਨਿવਾਤવੁਤ੍ਤਿਤਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਸਕਗવਚਣ੍ਡੋ ਹੋਤਿ ਨੋ ਪਰਗવਚਣ੍ਡੋ ਨਾਮਾਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸੇਸਾਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਉਬ੍ਬੇਜਿਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਘਟ੍ਟੇਤ੍વਾ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਉਬ੍ਬੇਗਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿਚ੍ਚੇવ ਅਤ੍ਥੋ।
162. Balībaddūpamesu – balībaddo tāva yo attano gogaṇaṃ ghaṭṭeti ubbejeti, paragogaṇe pana sorato sukhasīlo hoti – ayaṃ sakagavacaṇḍo no paragavacaṇḍo nāma. Puggalopi attano parisaṃ ghaṭṭento vijjhanto pharusena samudācaranto, paraparisāya pana soraccaṃ nivātavuttitaṃ āpajjanto sakagavacaṇḍo hoti no paragavacaṇḍo nāmāti. Iminā nayena sesāpi veditabbā. Niddesavāre panettha ubbejitā hotīti ghaṭṭetvā vijjhitvā ubbegappattaṃ karoticceva attho.
੧੬੩. ਆਸੀવਿਸੂਪਮੇਸੁ – ਆਸੀવਿਸੋ ਤਾવ ਯਸ੍ਸ વਿਸਂ ਆਸੁਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਸੀਘਂ ਫਰਤਿ; ਘੋਰਂ ਪਨ ਨ ਹੋਤਿ, ਚਿਰਕਾਲਂ ਨ ਪੀਲ਼ੇਤਿ – ਅਯਂ ਆਗਤવਿਸੋ ਨੋ ਘੋਰવਿਸੋ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪੁਗ੍ਗਲવਿਭਾਜਨਂ ਪਨ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।
163. Āsīvisūpamesu – āsīviso tāva yassa visaṃ āsuṃ āgacchati sīghaṃ pharati; ghoraṃ pana na hoti, cirakālaṃ na pīḷeti – ayaṃ āgataviso no ghoraviso. Sesapadesupi eseva nayo. Puggalavibhājanaṃ pana uttānatthameva.
੧੬੪. ਅਨਨੁવਿਚ੍ਚ ਅਪਰਿਯੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਅવਣ੍ਣਾਰਹਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤੀਤਿਆਦੀਸੁ ਅਨਨੁવਿਚ੍ਚਾਤਿ ਅਤੁਲਯਿਤ੍વਾ, ਅਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ। ਅਪਰਿਯੋਗਾਹੇਤ੍વਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਗੁਣੇ ਅਨੋਗਾਹੇਤ੍વਾ।
164. Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsitā hotītiādīsu ananuviccāti atulayitvā, apariggaṇhitvā. Apariyogāhetvāti paññāya guṇe anogāhetvā.
੧੬੬. ਭੂਤਂ ਤਚ੍ਛਨ੍ਤਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤੋ ਭੂਤਂ, ਅવਿਪਰੀਤਤੋ ਤਚ੍ਛਂ। ਕਾਲੇਨਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਪਯੁਤ੍ਤਕਾਲੇਨ। ਤਤ੍ਰ ਕਾਲਞ੍ਞੂ ਹੋਤੀਤਿ ਯਮਿਦਂ ਕਾਲੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਲਞ੍ਞੂ ਹੋਤਿ, ਕਾਲਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇਨਾਪਿ ਮਯਾ ਨ ਕਥੇਤਬ੍ਬਾ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਕਥੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ – ਅਯਂ ਕਾਲੇਨ ਭਣਤਿ ਨਾਮ। ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ વਿਹਰਤੀਤਿ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਭੂਤਾਯ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯ ਠਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।
166. Bhūtaṃ tacchanti vijjamānato bhūtaṃ, aviparītato tacchaṃ. Kālenāti yuttapayuttakālena. Tatra kālaññū hotīti yamidaṃ kālenāti vuttaṃ. Tatra yo puggalo kālaññū hoti, kālaṃ jānāti, tassa pañhassa veyyākaraṇatthāya ‘‘imasmiṃ kāle pucchitenāpi mayā na kathetabbā, imasmiṃ kāle kathetabbā’’ti – ayaṃ kālena bhaṇati nāma. Upekkhako viharatīti majjhattabhūtāya upekkhāya ṭhito hutvā viharati. Sesaṃ sabbattha uttānatthameva.
੧੬੭. ਉਟ੍ਠਾਨਫਲੂਪਜੀવੀਤਿਆਦੀਸੁ – ਯੋ ਉਟ੍ਠਾਨવੀਰਿਯੇਨੇવ ਦਿવਸਂ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਫਲਮਤ੍ਤਂ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਲਭਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਤਂ ਪਨ ਉਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪੁਞ੍ਞਫਲਂ ਨ ਪਟਿਲਭਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਟ੍ਠਹਤੋਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤੂਪਰਿ ਦੇવਾਤਿ ਤਤੋ ਉਪਰਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਦਯੋ ਦੇવਾ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਉਟ੍ਠਾਨવੀਰਿਯੇਨ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਪੁਞ੍ਞਫਲਮੇવ ਉਪਜੀવਨ੍ਤਿ। ਪੁਞ੍ਞવਤੋ ਚਾਤਿ ਇਦਂ ਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਯੋ ਚੇવ ਭੁਮ੍ਮਦੇવੇ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਮ੍ਮਾਨਰਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਦੇવੇ ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਹੇਤੇ વਾਯਾਮਫਲਞ੍ਚੇવ ਪੁਞ੍ਞਫਲਞ੍ਚ ਅਨੁਭવਨ੍ਤਿ। ਨੇਰਯਿਕਾ ਪਨ ਨੇવ ਉਟ੍ਠਾਨੇਨ ਆਜੀવਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਨਾਪਿ ਨੇਸਂ ਪੁਞ੍ਞਫਲੇਨ ਕੋਚਿ ਆਜੀવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।
167. Uṭṭhānaphalūpajīvītiādīsu – yo uṭṭhānavīriyeneva divasaṃ vītināmetvā tassa nissandaphalamattaṃ kiñcideva labhitvā jīvikaṃ kappeti, taṃ pana uṭṭhānaṃ āgamma kiñci puññaphalaṃ na paṭilabhati, taṃ sandhāya yassa puggalassa uṭṭhahatotiādi vuttaṃ. Tatūpari devāti tato upari brahmakāyikādayo devā. Tesañhi uṭṭhānavīriyena kiccaṃ nāma natthi. Puññaphalameva upajīvanti. Puññavato cāti idaṃ puññavante khattiyabrāhmaṇādayo ceva bhummadeve ādiṃ katvā nimmānaratipariyosāne deve ca sandhāya vuttaṃ. Sabbepi hete vāyāmaphalañceva puññaphalañca anubhavanti. Nerayikā pana neva uṭṭhānena ājīvaṃ uppādetuṃ sakkonti, nāpi nesaṃ puññaphalena koci ājīvo uppajjati.
੧੬੮. ਤਮਾਦੀਸੁ – ‘‘ਨੀਚੇ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ’’ਤਿਆਦਿਕੇਨ ਤਮੇਨ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਤਮੋ। ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਹਿ ਪੁਨ ਨਿਰਯਤਮੂਪਗਮਨਤੋ ਤਮਪਰਾਯਣੋ। ਨੇਸਾਦਕੁਲੇਤਿ ਮਿਗਲੁਦ੍ਦਕਾਦੀਨਂ ਕੁਲੇ। વੇਨਕੁਲੇਤਿ વਿਲੀવਕਾਰਕੁਲੇ। ਰਥਕਾਰਕੁਲੇਤਿ ਚਮ੍ਮਕਾਰਕੁਲੇ। ਪੁਕ੍ਕੁਸਕੁਲੇਤਿ ਪੁਪ੍ਫਛਡ੍ਡਕਕੁਲੇ। ਕਸਿਰવੁਤ੍ਤਿਕੇਤਿ ਦੁਕ੍ਖવੁਤ੍ਤਿਕੇ। ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋਤਿ ਪਂਸੁਪਿਸਾਚਕੋ વਿਯ ਝਾਮਖਾਣੁવਣ੍ਣੋ। ਦੁਦ੍ਦਸਿਕੋਤਿ વਿਜਾਤਮਾਤੁਯਾਪਿ ਅਮਨਾਪਦਸ੍ਸਨੋ। ਓਕੋਟਿਮਕੋਤਿ ਲਕੁਣ੍ਡਕੋ। ਕਾਣੋਤਿ ਏਕਕ੍ਖਿਕਾਣੋ વਾ ਉਭਯਕ੍ਖਿਕਾਣੋ વਾ। ਕੁਣੀਤਿ ਏਕਹਤ੍ਥਕੁਣੀ વਾ ਉਭਯਹਤ੍ਥਕੁਣੀ વਾ। ਖਞ੍ਜੋਤਿ ਏਕਪਾਦਖਞ੍ਜੋ વਾ ਉਭਯਪਾਦਖਞ੍ਜੋ વਾ। ਪਕ੍ਖਹਤੋਤਿ ਹਤਪਕ੍ਖੋ ਪੀਠਸਪ੍ਪੀ। ਪਦੀਪੇਯ੍ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਤੇਲਕਪਲ੍ਲਕਾਦਿਨੋ ਪਦੀਪੂਪਕਰਣਸ੍ਸ। ਏવਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਮੋ ਹੋਤਿ ਤਮਪਰਾਯਣੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਆਲੋਕਂ ਅਦਿਸ੍વਾ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਞ੍ਞੇવ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਅਪਾਯੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤੋ ਸਕਲੇਪਿ ਕਪ੍ਪੇ ਸਂਸਰਤਿ। ਸੋਪਿ ਤਮੋ ਤਮਪਰਾਯਣੋવ। ਸੋ ਪਨ ਕੁਹਕਪੁਗ੍ਗਲੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਕੁਹਕਸ੍ਸ ਹਿ ਏવਰੂਪਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
168. Tamādīsu – ‘‘nīce kule paccājāto’’tiādikena tamena yuttoti tamo. Kāyaduccaritādīhi puna nirayatamūpagamanato tamaparāyaṇo. Nesādakuleti migaluddakādīnaṃ kule. Venakuleti vilīvakārakule. Rathakārakuleti cammakārakule. Pukkusakuleti pupphachaḍḍakakule. Kasiravuttiketi dukkhavuttike. Dubbaṇṇoti paṃsupisācako viya jhāmakhāṇuvaṇṇo. Duddasikoti vijātamātuyāpi amanāpadassano. Okoṭimakoti lakuṇḍako. Kāṇoti ekakkhikāṇo vā ubhayakkhikāṇo vā. Kuṇīti ekahatthakuṇī vā ubhayahatthakuṇī vā. Khañjoti ekapādakhañjo vā ubhayapādakhañjo vā. Pakkhahatoti hatapakkho pīṭhasappī. Padīpeyyassāti telakapallakādino padīpūpakaraṇassa. Evaṃ puggalo tamo hoti tamaparāyaṇoti ettha eko puggalo bahiddhā ālokaṃ adisvā mātukucchismiññeva kālaṃ katvā apāyesu nibbattanto sakalepi kappe saṃsarati. Sopi tamo tamaparāyaṇova. So pana kuhakapuggalo bhaveyya. Kuhakassa hi evarūpā nibbatti hotīti vuttaṃ.
ਏਤ੍ਥ ਚ ਨੀਚੇ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ ਹੋਤਿ ਚਣ੍ਡਾਲਕੁਲੇ વਾਤਿਆਦੀਹਿ ਆਗਮਨવਿਪਤ੍ਤਿ ਚੇવ ਪੁਬ੍ਬੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪਚ੍ਚਯવਿਪਤ੍ਤਿ ਚ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਦਲਿਦ੍ਦੇਤਿਆਦੀਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚਯવਿਪਤ੍ਤਿ। ਕਸਿਰવੁਤ੍ਤਿਕੇਤਿਆਦੀਹਿ ਆਜੀવੁਪਾਯવਿਪਤ੍ਤਿ। ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋਤਿਆਦੀਹਿ ਰੂਪવਿਪਤ੍ਤਿ। ਬਹ੍વਾਬਾਧੋਤਿਆਦੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖਕਾਰਣਸਮਾਯੋਗੋ। ਨ ਲਾਭੀਤਿਆਦੀਹਿ ਸੁਖਕਾਰਣવਿਪਤ੍ਤਿ ਚੇવ ਉਪਭੋਗવਿਪਤ੍ਤਿ ਚ। ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ ਤਮਪਰਾਯਣਭਾવਸ੍ਸ ਕਾਰਣਸਮਾਯੋਗੋ। ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾਤਿਆਦੀਹਿ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਤਮੂਪਗਮੋ। ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੋ વੁਤ੍ਤਪਟਿਪਕ੍ਖਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Ettha ca nīce kule paccājāto hoti caṇḍālakule vātiādīhi āgamanavipatti ceva pubbuppannapaccayavipatti ca dassitā. Daliddetiādīhi pavattipaccayavipatti. Kasiravuttiketiādīhi ājīvupāyavipatti. Dubbaṇṇotiādīhi rūpavipatti. Bahvābādhotiādīhi dukkhakāraṇasamāyogo. Na lābhītiādīhi sukhakāraṇavipatti ceva upabhogavipatti ca. Kāyena duccaritantiādīhi tamaparāyaṇabhāvassa kāraṇasamāyogo. Kāyassa bhedātiādīhi samparāyikatamūpagamo. Sukkapakkho vuttapaṭipakkhanayena veditabbo.
ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਤਿવਿਧਾਯ ਕੁਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤਿਆਦਿਕੇਨ ਜੋਤਿਨਾ ਯੁਤ੍ਤਤੋ ਜੋਤਿ, ਆਲੋਕਭੂਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਾਦੀਹਿ ਪਨ ਸਗ੍ਗੂਪਪਤ੍ਤਿਜੋਤਿਭਾવੂਪਗਮਨਤੋ ਜੋਤਿਪਰਾਯਣੋ। ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਮਹਾਸਾਰਾ ਮਹਾਸਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਖਤ੍ਤਿਯਾ। ਯੇਸਞ੍ਹਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਨ੍ਤੇਨ ਕੋਟਿਸਤਂ ਨਿਧਾਨਗਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਯੋ ਕਹਾਪਣਕੁਮ੍ਭਾ વਲ਼ਞ੍ਜਨਤ੍ਥਾਯ ਗੇਹਮਜ੍ਝੇ ਰਾਸਿਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲਾ ਨਾਮ। ਯੇਸਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਧਨਂ ਨਿਹਿਤਂ ਹੋਤਿ, ਦਿਯਡ੍ਢੋ ਕਹਾਪਣਕੁਮ੍ਭੋ વਲ਼ਞ੍ਜਨਤ੍ਥਾਯ ਗੇਹਮਜ੍ਝੇ ਰਾਸਿਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਤੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਾ ਨਾਮ। ਯੇਸਂ ਗਹਪਤੀਨਂ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਕੋਟਿਧਨਂ ਨਿਹਿਤਂ ਹੋਤਿ, ਕਹਾਪਣਕੁਮ੍ਭੋ વਲ਼ਞ੍ਜਤ੍ਥਾਯ ਗੇਹਮਜ੍ਝੇ ਰਾਸਿਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਤੇ ਗਹਪਤਿਮਹਾਸਾਲਾ ਨਾਮ। ਤੇਸਂ ਕੁਲੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਡ੍ਢੇਤਿ ਇਸ੍ਸਰੇ। ਨਿਧਾਨਗਤਧਨਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਮਹਦ੍ਧਨੇ। ਸੁવਣ੍ਣਰਜਤਭਾਜਨਾਦੀਨਂ ਉਪਭੋਗਭਣ੍ਡਾਨਂ ਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਮਹਾਭੋਗੇ। ਨਿਧਾਨਗਤਸ੍ਸ ਜਾਤਰੂਪਰਜਤਸ੍ਸ ਪਹੂਤਤਾਯ ਪਹੂਤਜਾਤਰੂਪਰਜਤੇ। વਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣਸ੍ਸ ਤੁਟ੍ਠਿਕਰਣਸ੍ਸ ਪਹੂਤਤਾਯ ਪਹੂਤવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣੇ। ਗੋਧਨਾਦੀਨਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤવਿਧਧਞ੍ਞਾਨਞ੍ਚ ਪਹੂਤਤਾਯ ਪਹੂਤਧਨਧਞ੍ਞੇ। ਅਭਿਰੂਪੋਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਰੂਪੋ। ਦਸ੍ਸਨੀਯੋਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਕਮ੍ਮਂ ਪਹਾਯ ਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤੋ। ਪਾਸਾਦਿਕੋਤਿ ਦਸ੍ਸਨੇਨੇવ ਚਿਤ੍ਤਪਸਾਦਾવਹੋ। ਪਰਮਾਯਾਤਿ ਉਤ੍ਤਮਾਯ। વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯਾਤਿ ਪੋਕ੍ਖਰવਣ੍ਣਤਾਯ। ਪੋਕ੍ਖਰਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਰੀਰਂ। ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਉਪੇਤੋ।
Apicettha tividhāya kulasampattiyā paccājātiādikena jotinā yuttato joti, ālokabhūtoti vuttaṃ hoti. Kāyasucaritādīhi pana saggūpapattijotibhāvūpagamanato jotiparāyaṇo. Khattiyamahāsālakule vātiādīsu khattiyamahāsālāti khattiyā mahāsārā mahāsārappattā khattiyā. Yesañhi khattiyānaṃ heṭṭhimantena koṭisataṃ nidhānagataṃ hoti, tayo kahāpaṇakumbhā vaḷañjanatthāya gehamajjhe rāsiṃ katvā ṭhapitā honti, te khattiyamahāsālā nāma. Yesaṃ brāhmaṇānaṃ asītikoṭidhanaṃ nihitaṃ hoti, diyaḍḍho kahāpaṇakumbho vaḷañjanatthāya gehamajjhe rāsiṃ katvā ṭhapito hoti, te brāhmaṇamahāsālā nāma. Yesaṃ gahapatīnaṃ cattālīsakoṭidhanaṃ nihitaṃ hoti, kahāpaṇakumbho vaḷañjatthāya gehamajjhe rāsiṃ katvā ṭhapito hoti, te gahapatimahāsālā nāma. Tesaṃ kuleti attho. Aḍḍheti issare. Nidhānagatadhanassa mahantatāya mahaddhane. Suvaṇṇarajatabhājanādīnaṃ upabhogabhaṇḍānaṃ mahantatāya mahābhoge. Nidhānagatassa jātarūparajatassa pahūtatāya pahūtajātarūparajate. Vittūpakaraṇassa tuṭṭhikaraṇassa pahūtatāya pahūtavittūpakaraṇe. Godhanādīnañca sattavidhadhaññānañca pahūtatāya pahūtadhanadhaññe. Abhirūpoti sundararūpo. Dassanīyoti aññaṃ kammaṃ pahāya divasampi passitabbayutto. Pāsādikoti dassaneneva cittapasādāvaho. Paramāyāti uttamāya. Vaṇṇapokkharatāyāti pokkharavaṇṇatāya. Pokkharaṃ vuccati sarīraṃ. Tassa vaṇṇasampattiyāti attho. Samannāgatoti upeto.
੧੬੯. ਓਣਤੋਣਤਾਦੀਸੁ – ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਯ વਾ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾਯ વਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਰਹਿਤੋ ਓਣਤੋ। ਨੀਚੋ, ਲਾਮਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਬ੍ਬਿਪਕ੍ਖਤੋ ਉਣ੍ਣਤੋ। ਉਚ੍ਚੋ, ਉਗ੍ਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਤਮਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਪਿਚ – ਓਣਤੋਣਤੋਤਿ ਇਦਾਨਿ ਨੀਚੋ, ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ ਨੀਚੋવ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਓਣਤੁਣ੍ਣਤੋਤਿ ਇਦਾਨਿ ਨੀਚੋ, ਆਯਤਿਂ ਉਚ੍ਚੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਉਣ੍ਣਤੋਣਤੋਤਿ ਇਦਾਨਿ ਉਚ੍ਚੋ, ਆਯਤਿਂ ਨੀਚੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਉਣ੍ਣਤੁਣ੍ਣਤੋਤਿ ਇਦਾਨਿ ਉਚ੍ਚੋ, ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ ਉਚ੍ਚੋવ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ।
169. Oṇatoṇatādīsu – diṭṭhadhammikāya vā samparāyikāya vā sampattiyā virahito oṇato. Nīco, lāmakoti attho. Tabbipakkhato uṇṇato. Ucco, uggatoti attho. Sesamettha tamādīsu vuttanayeneva veditabbaṃ. Apica – oṇatoṇatoti idāni nīco, āyatimpi nīcova bhavissati. Oṇatuṇṇatoti idāni nīco, āyatiṃ ucco bhavissati. Uṇṇatoṇatoti idāni ucco, āyatiṃ nīco bhavissati. Uṇṇatuṇṇatoti idāni ucco, āyatimpi uccova bhavissatīti.
੧੭੦. ਰੁਕ੍ਖੂਪਮੇਸੁ – ਰੁਕ੍ਖੋ ਤਾવ ਫੇਗ੍ਗੁਸਾਰਪਰਿવਾਰੋਤਿ વਨਜੇਟ੍ਠਕਰੁਕ੍ਖੋ ਸਯਂ ਫੇਗ੍ਗੁ ਹੋਤਿ , ਪਰਿવਾਰਰੁਕ੍ਖਾ ਪਨਸ੍ਸ ਸਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸੇਸਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਪਨ ਸੀਲਸਾਰવਿਰਹਤੋ ਫੇਗ੍ਗੁਤਾ, ਸੀਲਾਚਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਮੇਨ ਚ ਸਾਰਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
170. Rukkhūpamesu – rukkho tāva pheggusāraparivāroti vanajeṭṭhakarukkho sayaṃ pheggu hoti , parivārarukkhā panassa sārā honti. Iminā nayena sesā veditabbā. Puggalesu pana sīlasāravirahato pheggutā, sīlācārasamannāgamena ca sāratā veditabbā.
੧੭੧. ਰੂਪਪ੍ਪਮਾਣਾਦੀਸੁ – ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਤ੍ਤਂ ਰੂਪਂ ਪਮਾਣਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਰੂਪਪ੍ਪਮਾਣੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਸਾਦਂ ਜਨੇਤੀਤਿ ਰੂਪਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ। ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਭੂਤਂ ਘੋਸਂ ਪਮਾਣਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਘੋਸਪ੍ਪਮਾਣੋ। ਆਰੋਹਂ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ – ਆਰੋਹਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਤ੍ਤਨਂ। ਪਰਿਣਾਹਨ੍ਤਿ ਕਿਸਥੂਲਭਾવਾਪਗਤਂ ਪਰਿਕ੍ਖੇਪਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨਂ ਦੀਘਰਸ੍ਸવਟ੍ਟਤਾਦਿਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਤਥਾਭਾવਂ। ਪਾਰਿਪੂਰਿਨ੍ਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਅਨੂਨਤਂ, ਲਕ੍ਖਣਪਰਿਪੁਣ੍ਣਭਾવਂ વਾ। ਪਰવਣ੍ਣਨਾਯਾਤਿ ਪਰੇਹਿ ਪਰਮ੍ਮੁਖਾ ਨਿਚ੍ਛਾਰਿਤਾਯ ਗੁਣવਣ੍ਣਨਾਯ। ਪਰਥੋਮਨਾਯਾਤਿ ਪਰੇਹਿ ਥੁਤਿવਸੇਨ ਗਾਥਾਦਿਉਪਨਿਬਨ੍ਧਨੇਨ વੁਤ੍ਤਾਯ ਥੋਮਨਾਯ। ਪਰਪਸਂਸਨਾਯਾਤਿ ਪਰੇਹਿ ਸਮ੍ਮੁਖਾ વੁਤ੍ਤਾਯ ਪਸਂਸਾਯ। ਪਰવਣ੍ਣਹਾਰਿਕਾਯਾਤਿ ਪਰਮ੍ਪਰਥੁਤਿવਸੇਨ ਪਰੇਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਤਾਯ વਣ੍ਣਹਰਣਾਯ।
171. Rūpappamāṇādīsu – sampattiyuttaṃ rūpaṃ pamāṇaṃ karotīti rūpappamāṇo. Tattha pasādaṃ janetīti rūpappasanno. Kittisaddabhūtaṃ ghosaṃ pamāṇaṃ karotīti ghosappamāṇo. Ārohaṃ vātiādīsu pana – ārohanti uccattanaṃ. Pariṇāhanti kisathūlabhāvāpagataṃ parikkhepasampattiṃ. Saṇṭhānanti aṅgapaccaṅgānaṃ dīgharassavaṭṭatādiyuttaṭṭhānesu tathābhāvaṃ. Pāripūrinti yathāvuttappakārānaṃ anūnataṃ, lakkhaṇaparipuṇṇabhāvaṃ vā. Paravaṇṇanāyāti parehi parammukhā nicchāritāya guṇavaṇṇanāya. Parathomanāyāti parehi thutivasena gāthādiupanibandhanena vuttāya thomanāya. Parapasaṃsanāyāti parehi sammukhā vuttāya pasaṃsāya. Paravaṇṇahārikāyāti paramparathutivasena parehi pavattitāya vaṇṇaharaṇāya.
੧੭੨. ਚੀવਰਲੂਖਨ੍ਤਿ ਚੀવਰਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਦਿਭਾવੇਨ ਲੂਖਤਂ। ਪਤ੍ਤਲੂਖਨ੍ਤਿ ਭਾਜਨਸ੍ਸ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨવਤ੍ਥੂਹਿ ਲੂਖਤਂ। ਸੇਨਾਸਨਲੂਖਨ੍ਤਿ ਨਾਟਕਾਦਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿવਿਰਹੇਨ ਸੇਨਾਸਨਸ੍ਸ ਲੂਖਤਂ। વਿવਿਧਨ੍ਤਿ ਅਚੇਲਕਾਦਿਭਾવੇਨ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਂ। ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਨ੍ਤਿ ਸਰੀਰਤਾਪਨਂ।
172. Cīvaralūkhanti cīvarassa dubbaṇṇādibhāvena lūkhataṃ. Pattalūkhanti bhājanassa vaṇṇasaṇṭhānavatthūhi lūkhataṃ. Senāsanalūkhanti nāṭakādisampattivirahena senāsanassa lūkhataṃ. Vividhanti acelakādibhāvena anekappakāraṃ. Dukkarakārikanti sarīratāpanaṃ.
ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਇਮੇਸੁ ਹਿ ਚਤੂਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਰੂਪੇ ਪਮਾਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨੋ ਰੂਪਪ੍ਪਮਾਣੋ ਨਾਮ। ਰੂਪਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਅਤ੍ਥવਚਨਂ। ਘੋਸੇ ਪਮਾਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨੋ ਘੋਸਪ੍ਪਮਾਣੋ ਨਾਮ। ਚੀવਰਲੂਖਪਤ੍ਤਲੂਖੇਸੁ ਪਮਾਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨੋ ਲੂਖਪ੍ਪਮਾਣੋ ਨਾਮ। ਧਮ੍ਮੇ ਪਮਾਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨੋ ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਮਾਣੋ ਨਾਮ। ਇਤਰਾਨਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਤ੍ਥવਚਨਾਨਿ। ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੇ ਚ ਤਯੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਦ੍વੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਰੂਪਪ੍ਪਮਾਣਾ, ਏਕੋ ਨ ਰੂਪਪ੍ਪਮਾਣੋ। ਪਞ੍ਚ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਘੋਸਪ੍ਪਮਾਣਾ, ਏਕੋ ਨ ਘੋਸਪ੍ਪਮਾਣੋ। ਦਸ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਨવ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਲੂਖਪ੍ਪਮਾਣਾ, ਏਕੋ ਨ ਲੂਖਪ੍ਪਮਾਣੋ। ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਪਨ ਏਕੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋવ ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਮਾਣੋ, ਸੇਸਾ ਨ ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਮਾਣਾ। ਏવਮਯਂ ਚਤੁਪ੍ਪਮਾਣੋ ਲੋਕਸਨ੍ਨਿવਾਸੋ।
Aparo nayo – imesu hi catūsu puggalesu rūpe pamāṇaṃ gahetvā pasanno rūpappamāṇo nāma. Rūpappasannoti tasseva atthavacanaṃ. Ghose pamāṇaṃ gahetvā pasanno ghosappamāṇo nāma. Cīvaralūkhapattalūkhesu pamāṇaṃ gahetvā pasanno lūkhappamāṇo nāma. Dhamme pamāṇaṃ gahetvā pasanno dhammappamāṇo nāma. Itarāni tesaṃyeva atthavacanāni. Sabbasatte ca tayo koṭṭhāse katvā dve koṭṭhāsā rūpappamāṇā, eko na rūpappamāṇo. Pañca koṭṭhāse katvā cattāro koṭṭhāsā ghosappamāṇā, eko na ghosappamāṇo. Dasa koṭṭhāse katvā nava koṭṭhāsā lūkhappamāṇā, eko na lūkhappamāṇo. Satasahassaṃ koṭṭhāse katvā pana eko koṭṭhāsova dhammappamāṇo, sesā na dhammappamāṇā. Evamayaṃ catuppamāṇo lokasannivāso.
ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਚਤੁਪ੍ਪਮਾਣੇ ਲੋਕਸਨ੍ਨਿવਾਸੇ ਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਮਨ੍ਦਾ, ਪਸਨ੍ਨਾવ ਬਹੁਕਾ। ਰੂਪਪ੍ਪਮਾਣਸ੍ਸ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਰੂਪਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਪਸਾਦਾવਹਂ ਰੂਪਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਘੋਸਪ੍ਪਮਾਣਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਕਿਤ੍ਤਿਘੋਸਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਪਸਾਦਾવਹੋ ਘੋਸੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਲੂਖਪ੍ਪਮਾਣਸ੍ਸ ਕਾਸਿਕਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਮਹਾਰਹਾਨਿ ਕਞ੍ਚਨਭਾਜਨਾਨਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਉਤੂਨਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕੇ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਤ੍ਤੇ ਪਾਸਾਦવਰੇ ਪਹਾਯ ਪਂਸੁਕੂਲਚੀવਰਸੇਲਮਯਪਤ੍ਤਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾਦਿਸੇਨਾਸਨਸੇવਿਨੋ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਲੂਖਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਪਸਾਦਾવਹਂ ਅਞ੍ਞਂ ਲੂਖਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਮਾਣਸ੍ਸ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਅਸਾਧਾਰਣਸੀਲਾਦਿਗੁਣਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸੀਲਾਦਿਗੁਣਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਪਸਾਦਾવਹੋ ਅਞ੍ਞੋ ਸੀਲਾਦਿਗੁਣੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਇਮਂ ਚਤੁਪ੍ਪਮਾਣਿਕਂ ਲੋਕਸਨ੍ਨਿવਾਸਂ ਮੁਟ੍ਠਿਨਾ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਯ ਠਿਤੋਤਿ।
Etasmiṃ catuppamāṇe lokasannivāse buddhesu appasannā mandā, pasannāva bahukā. Rūpappamāṇassa hi buddharūpato uttari pasādāvahaṃ rūpaṃ nāma natthi. Ghosappamāṇassa buddhānaṃ kittighosato uttari pasādāvaho ghoso nāma natthi. Lūkhappamāṇassa kāsikāni vatthāni mahārahāni kañcanabhājanāni tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike sabbasampattiyutte pāsādavare pahāya paṃsukūlacīvaraselamayapattarukkhamūlādisenāsanasevino buddhassa bhagavato lūkhato uttari pasādāvahaṃ aññaṃ lūkhaṃ nāma natthi. Dhammappamāṇassa sadevake loke asādhāraṇasīlādiguṇassa tathāgatassa sīlādiguṇato uttari pasādāvaho añño sīlādiguṇo nāma natthi. Iti bhagavā imaṃ catuppamāṇikaṃ lokasannivāsaṃ muṭṭhinā gahetvā viya ṭhitoti.
੧੭੩. ਅਤ੍ਤਹਿਤਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾਦੀਸੁ – ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਸੀਲੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਸੀਲਂ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਕਥਿਤਂ। ਤਥਾ ਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾ ਚ। વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿਯੇવ। ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਏਕੂਨવੀਸਤਿવਿਧਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਂ। ਨੋ ਪਰਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ – ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਂ ‘‘ਤਯਾਪਿ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਭવਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਯਥਾ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਤਿ, ਏવਂ ਨ ਸਮਾਦਪੇਤਿ, ਨ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤਿ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਏਤੇਸੁ ਪਨ ਚਤੂਸੁ ਪਠਮੋ વਕ੍ਕਲਿਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸੋ ਹੋਤਿ। ਦੁਤਿਯੋ ਉਪਨਨ੍ਦਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਸਦਿਸੋ । ਤਤਿਯੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸੋ। ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸਦਿਸੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
173. Attahitāya paṭipannādīsu – sīlasampannoti sīlena sampanno samannāgato. Samādhisampannotiādīsupi eseva nayo. Ettha ca sīlaṃ lokiyalokuttaraṃ kathitaṃ. Tathā samādhipaññā ca. Vimutti arahattaphalavimuttiyeva. Ñāṇadassanaṃ ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ. No parantiādīsu – parapuggalaṃ ‘‘tayāpi sīlasampannena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā yathā sīlaṃ samādiyati, evaṃ na samādapeti, na gaṇhāpeti. Eseva nayo sabbattha. Etesu pana catūsu paṭhamo vakkalittherasadiso hoti. Dutiyo upanandasakyaputtasadiso . Tatiyo sāriputtamoggallānattherasadiso. Catuttho devadattasadisoti veditabbo.
੧੭੪. ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪਾਦੀਸੁ – ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਤਪਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਂ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਂ। ਅਚੇਲਕੋਤਿ ਨਿਚ੍ਚੇਲੋ, ਨਗ੍ਗੋ। ਮੁਤ੍ਤਾਚਾਰੋਤਿ વਿਸਟ੍ਠਾਚਾਰੋ। ਉਚ੍ਚਾਰਕਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਲੋਕਿਯਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਚਾਰੇਨ વਿਰਹਿਤੋ ਠਿਤਕੋવ ਉਚ੍ਚਾਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਪਸ੍ਸਾવਂ ਕਰੋਤਿ, ਖਾਦਤਿ, ਭੁਞ੍ਜਤਿ ਚ। ਹਤ੍ਥਾਪਲੇਖਨੋਤਿ ਹਤ੍ਥੇ ਪਿਣ੍ਡਮ੍ਹਿ ਨਿਟ੍ਠਿਤੇ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਹਤ੍ਥਂ ਅਪਲੇਖਤਿ। ਉਚ੍ਚਾਰਂ વਾ ਕਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਸ੍ਮਿਞ੍ਞੇવ ਦਣ੍ਡਕਸਞ੍ਞੀ ਹੁਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੇਨ ਅਪਲੇਖਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇ ਕਿਰ ਦਣ੍ਡਕਂ ਸਤ੍ਤੋਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਕਰੋਤਿ। ਭਿਕ੍ਖਾਗਹਣਤ੍ਥਂ ‘ਏਹਿ ਭਦ੍ਦਨ੍ਤੇ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ, ਨ ਏਤੀਤਿ ਨਏਹਿਭਦ੍ਦਨ੍ਤਿਕੋ। ਤੇਨ ਹਿ ‘ਤਿਟ੍ਠ ਭਦ੍ਦਨ੍ਤੇ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋਪਿ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਨਤਿਟ੍ਠਭਦ੍ਦਨ੍ਤਿਕੋ। ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ‘‘ਏਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਕਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਅਭਿਹਟਨ੍ਤਿ ਪੁਰੇਤਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਹਟਂ ਭਿਕ੍ਖਂ। ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸਕਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਇਮਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਆਰੋਚਿਤਭਿਕ੍ਖਂ। ਨ ਨਿਮਨ੍ਤਨਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਸੁਕਂ ਨਾਮ ਕੁਲਂ વਾ વੀਥਿਂ વਾ ਗਾਮਂ વਾ ਪવਿਸੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਭਿਕ੍ਖਮ੍ਪਿ ਨ ਸਾਦਿਯਤਿ, ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ।
174. Attantapādīsu – attānaṃ tapati dukkhāpetīti attantapo. Attano paritāpanānuyogaṃ attaparitāpanānuyogaṃ. Acelakoti niccelo, naggo. Muttācāroti visaṭṭhācāro. Uccārakammādīsu lokiyakulaputtācārena virahito ṭhitakova uccāraṃ karoti, passāvaṃ karoti, khādati, bhuñjati ca. Hatthāpalekhanoti hatthe piṇḍamhi niṭṭhite jivhāya hatthaṃ apalekhati. Uccāraṃ vā katvā hatthasmiññeva daṇḍakasaññī hutvā hatthena apalekhatīti dasseti. Te kira daṇḍakaṃ sattoti paññapenti. Tasmā tesaṃ paṭipadaṃ pūrento evaṃ karoti. Bhikkhāgahaṇatthaṃ ‘ehi bhaddante’ti vutto, na etīti naehibhaddantiko. Tena hi ‘tiṭṭha bhaddante’ti vuttopi na tiṭṭhatīti natiṭṭhabhaddantiko. Tadubhayampi hetaṃ titthiyā ‘‘etassa vacanaṃ kataṃ bhavissatī’’ti na karonti. Abhihaṭanti puretaraṃ gahetvā āhaṭaṃ bhikkhaṃ. Uddissakatanti ‘‘imaṃ tumhe uddissa kata’’nti evaṃ ārocitabhikkhaṃ. Na nimantananti ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ vā vīthiṃ vā gāmaṃ vā paviseyyāthā’’ti evaṃ nimantitabhikkhampi na sādiyati, na gaṇhāti.
ਨ ਕੁਮ੍ਭਿਮੁਖਾਤਿ ਕੁਮ੍ਭਿਤੋ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਦਿਯ੍ਯਮਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਨ ਕਲ਼ੋਪਿਮੁਖਾਤਿ ਕਲ਼ੋਪੀਤਿ ਉਕ੍ਖਲਿ, ਪਚ੍ਛਿ વਾ। ਤਤੋਪਿ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਕੁਮ੍ਭੀ ਕਲ਼ੋਪਿਯੋ ਕਟਚ੍ਛੁਨਾ ਪਹਾਰਂ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ। ਨ ਏਲ਼ਕਮਨ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਉਮ੍ਮਾਰਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਕਤ੍વਾ ਦਿਯ੍ਯਮਾਨਂ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਅਯਂ ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਨ੍ਤਰਕਰਣਂ ਲਭਤੀਤਿ। ਦਣ੍ਡਮੁਸਲੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਭੁਞ੍ਜਮਾਨੇਸੁ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਉਟ੍ਠਾਯ ਦੇਨ੍ਤੇ ਨ ਗਣ੍ਹਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਕਬਲ਼ਨ੍ਤਰਾਯੋ ਹੋਤੀਤਿ। ਨ ਗਬ੍ਭਿਨਿਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਗਬ੍ਭਿਨਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਯਂ ਦਾਰਕੋ ਕਿਲਮਤਿ। ਪਾਯਨ੍ਤਿਯਾ ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਖੀਰਨ੍ਤਰਾਯੋ ਹੋਤਿ। ਪੁਰਿਸਨ੍ਤਰਗਤਾਯ ਰਤਿਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਨ ਸਙ੍ਕਿਤ੍ਤੀਸੂਤਿ ਸਙ੍ਕਿਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਕਤਭਤ੍ਤੇਸੁ। ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਸਮਯੇ ਕਿਰ ਅਚੇਲਕਸਾવਕਾ ਅਚੇਲਕਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਤਤੋ ਤਤੋ ਤਣ੍ਡੁਲਾਦੀਨਿ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਂ ਪਚਨ੍ਤਿ, ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਾਚੇਲਕੋ ਤਤੋ ਨ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਨ ਯਤ੍ਥ ਸਾਤਿ ਯਤ੍ਥ ਸੁਨਖੋ ‘ਪਿਣ੍ਡਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਉਪਟ੍ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸ ਅਦਤ੍વਾ ਆਹਟਂ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਏਤਸ੍ਸ ਪਿਣ੍ਡਨ੍ਤਰਾਯੋ ਹੋਤੀਤਿ।
Nakumbhimukhāti kumbhito uddharitvā diyyamānaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāti. Na kaḷopimukhāti kaḷopīti ukkhali, pacchi vā. Tatopi na gaṇhāti. Kasmā? Kumbhī kaḷopiyo kaṭacchunā pahāraṃ labhantīti. Na eḷakamantaranti ummāraṃ antaraṃ katvā diyyamānaṃ na gaṇhāti. Kasmā? Ayaṃ maṃ nissāya antarakaraṇaṃ labhatīti. Daṇḍamusalesupi eseva nayo. Dvinnanti dvīsu bhuñjamānesu ekasmiṃ uṭṭhāya dente na gaṇhati. Kasmā? Kabaḷantarāyo hotīti. Na gabbhiniyātiādīsu pana gabbhiniyā kucchiyaṃ dārako kilamati. Pāyantiyā dārakassa khīrantarāyo hoti. Purisantaragatāya ratiantarāyo hotīti na gaṇhāti na saṅkittīsūti saṅkittetvā katabhattesu. Dubbhikkhasamaye kira acelakasāvakā acelakānaṃ atthāya tato tato taṇḍulādīni samādapetvā bhattaṃ pacanti, ukkaṭṭhācelako tato na paṭiggaṇhāti. Na yattha sāti yattha sunakho ‘piṇḍaṃ labhissāmī’ti upaṭṭhito hoti, tattha tassa adatvā āhaṭaṃ na gaṇhāti. Kasmā? Etassa piṇḍantarāyo hotīti.
ਸਣ੍ਡਸਣ੍ਡਚਾਰਿਨੀਤਿ ਸਮੂਹਸਮੂਹਚਾਰਿਨੀ। ਸਚੇ ਹਿ ਅਚੇਲਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਇਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖਂ ਦਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਮਾਨੁਸ੍ਸਕਾ ਭਤ੍ਤਗੇਹਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁ ਚ ਪવਿਸਨ੍ਤੇਸੁ ਕਲ਼ੋਪਿਮੁਖਾਦੀਸੁ ਨਿਲੀਨਾ ਮਕ੍ਖਿਕਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਸਣ੍ਡਸਣ੍ਡਾ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਆਹਟਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਕ੍ਖਿਕਾਨਂ ਗੋਚਰਨ੍ਤਰਾਯੋ ਜਾਤੋਤਿ। ਥੁਸੋਦਕਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸਸ੍ਸਸਮ੍ਭਾਰੇਹਿ ਕਤਂ ਸੋવੀਰਕਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਸੁਰਾਪਾਨਮੇવ ਸਾવਜ੍ਜਂ। ਅਯਂ ਪਨ ਏਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਸਾવਜ੍ਜਸਞ੍ਞੀ। ਏਕਾਗਾਰਿਕੋਤਿ ਯੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਗੇਹੇ ਭਿਕ੍ਖਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਤਿ। ਏਕਾਲੋਪਿਕੋਤਿ ਯੋ ਏਕੇਨੇવ ਆਲੋਪੇਨ ਯਾਪੇਤਿ। ਦ੍વਾਗਾਰਿਕਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਕਿਸ੍ਸਾਪਿ ਦਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਏਕਾਯ ਦਤ੍ਤਿਯਾ। ਦਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਏਕਾ ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਤਿ ਹੋਤਿ, ਯਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗਭਿਕ੍ਖਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਠਪੇਨ੍ਤਿ।
Saṇḍasaṇḍacārinīti samūhasamūhacārinī. Sace hi acelakaṃ disvā ‘imassa bhikkhaṃ dassāmā’ti mānussakā bhattagehaṃ pavisanti, tesu ca pavisantesu kaḷopimukhādīsu nilīnā makkhikā uppatitvā saṇḍasaṇḍā caranti, tato āhaṭaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāti. Kasmā? Maṃ nissāya makkhikānaṃ gocarantarāyo jātoti. Thusodakanti sabbasassasambhārehi kataṃ sovīrakaṃ. Ettha ca surāpānameva sāvajjaṃ. Ayaṃ pana etasmimpi sāvajjasaññī. Ekāgārikoti yo ekasmiṃyeva gehe bhikkhaṃ labhitvā nivattati. Ekālopikoti yo ekeneva ālopena yāpeti. Dvāgārikādīsupi eseva nayo. Ekissāpi dattiyāti ekāya dattiyā. Datti nāma ekā khuddakapāti hoti, yattha aggabhikkhaṃ pakkhipitvā ṭhapenti.
ਏਕਾਹਿਕਨ੍ਤਿ ਏਕਦਿવਸਨ੍ਤਰਿਕਂ। ਅਡ੍ਢਮਾਸਿਕਨ੍ਤਿ ਅਡ੍ਢਮਾਸਨ੍ਤਰਿਕਂ। ਪਰਿਯਾਯਭਤ੍ਤਭੋਜਨਨ੍ਤਿ વਾਰਭਤ੍ਤਭੋਜਨਂ। ਏਕਾਹવਾਰੇਨ ਦ੍વੀਹવਾਰੇਨ ਸਤ੍ਤਾਹવਾਰੇਨ ਅਡ੍ਢਮਾਸવਾਰੇਨਾਤਿ – ਏવਂ ਦਿવਸવਾਰੇਨ ਆਭਤਭਤ੍ਤਭੋਜਨਂ। ਸਾਕਭਕ੍ਖੋਤਿ ਅਲ੍ਲਸਾਕਭਕ੍ਖੋ। ਸਾਮਾਕਭਕ੍ਖੋਤਿ ਸਾਮਾਕਤਣ੍ਡੁਲਭਕ੍ਖੋ। ਨੀવਾਰਾਦੀਸੁ – ਨੀવਾਰਾ ਨਾਮ ਤਾવ ਅਰਞ੍ਞੇ ਸਯਂ ਜਾਤਾ વੀਹਿਜਾਤਿ। ਦਦ੍ਦੁਲਨ੍ਤਿ ਚਮ੍ਮਕਾਰੇਹਿ ਚਮ੍ਮਂ વਿਲਿਖਿਤ੍વਾ ਛਡ੍ਡਿਤਕਸਟਂ। ਹਟਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਿਲੇਸੋਪਿ, ਸੇવਾਲੋਪਿ ਕਣਿਕਾਰਾਦਿਰੁਕ੍ਖਨਿਯ੍ਯਾਸੋਪਿ। ਕਣਨ੍ਤਿ ਕੁਣ੍ਡਕਂ। ਆਚਾਮੋਤਿ ਭਤ੍ਤਉਕ੍ਖਲਿਕਾਯ ਲਗ੍ਗੋ ਝਾਮੋਦਨੋ। ਤਂ ਛਡ੍ਡਿਤਟ੍ਠਾਨੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖਾਦਤਿ। ‘‘ਓਦਨਕਞ੍ਜਿਯ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਿਞ੍ਞਾਕਾਦਯੋ ਪਾਕਟਾ ਏવ। ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜੀਤਿ ਪਤਿਤਫਲਭੋਜੀ।
Ekāhikanti ekadivasantarikaṃ. Aḍḍhamāsikanti aḍḍhamāsantarikaṃ. Pariyāyabhattabhojananti vārabhattabhojanaṃ. Ekāhavārena dvīhavārena sattāhavārena aḍḍhamāsavārenāti – evaṃ divasavārena ābhatabhattabhojanaṃ. Sākabhakkhoti allasākabhakkho. Sāmākabhakkhoti sāmākataṇḍulabhakkho. Nīvārādīsu – nīvārā nāma tāva araññe sayaṃ jātā vīhijāti. Daddulanti cammakārehi cammaṃ vilikhitvā chaḍḍitakasaṭaṃ. Haṭaṃ vuccati silesopi, sevālopi kaṇikārādirukkhaniyyāsopi. Kaṇanti kuṇḍakaṃ. Ācāmoti bhattaukkhalikāya laggo jhāmodano. Taṃ chaḍḍitaṭṭhāne gahetvā khādati. ‘‘Odanakañjiya’’ntipi vadanti. Piññākādayo pākaṭā eva. Pavattaphalabhojīti patitaphalabhojī.
ਸਾਣਾਨੀਤਿ ਸਾਣવਾਕਚੇਲਾਨਿ। ਮਸਾਣਾਨੀਤਿ ਮਿਸ੍ਸਕਚੇਲਾਨਿ। ਛવਦੁਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਮਤਸਰੀਰਤੋ ਛਡ੍ਡਿਤવਤ੍ਥਾਨਿ। ਏਰਕਤਿਣਾਦੀਨਿ વਾ ਗਨ੍ਥੇਤ੍વਾ ਕਤਨਿવਾਸਨਾਨਿ। ਪਂਸੁਕੂਲਾਨੀਤਿ ਪਥવਿਯਂ ਛਡ੍ਡਿਤਨਨ੍ਤਕਾਨਿ। ਤਿਰੀਟਾਨੀਤਿ ਰੁਕ੍ਖਤ੍ਤਚવਤ੍ਥਾਨਿ। ਅਜਿਨਨ੍ਤਿ ਅਜਿਨਮਿਗਚਮ੍ਮਂ। ਅਜਿਨਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ ਤਦੇવ ਮਜ੍ਝੇ ਫਾਲਿਤਂ। ਸਖੁਰਕਨ੍ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਕੁਸਚੀਰਨ੍ਤਿ ਕੁਸਤਿਣਾਨਿ ਗਨ੍ਥੇਤ੍વਾ ਕਤਚੀਰਕਂ। વਾਕਚੀਰਫਲਕਚੀਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕੇਸਕਮ੍ਬਲਨ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਕੇਸੇਹਿ ਕਤਕਮ੍ਬਲਂ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾਨਿ ਕਾਨਿਚਿ ਤਨ੍ਤਾવੁਤਾਨਂ વਤ੍ਥਾਨਂ ਕੇਸਕਮ੍ਬਲੋ ਤੇਸਂ ਪਤਿਕੁਟ੍ਠੋ ਅਕ੍ਖਾਯਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੩੮)। વਾਲ਼ਕਮ੍ਬਲਨ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸવਾਲ਼ਾਦੀਹਿ ਕਤਕਮ੍ਬਲਂ। ਉਲੂਕਪਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਉਲੂਕਪਤ੍ਤਾਨਿ ਗਨ੍ਥੇਤ੍વਾ ਕਤਨਿવਾਸਨਂ। ਉਬ੍ਭਟ੍ਠਕੋਤਿ ਉਦ੍ਧਂ ਠਿਤਕੋ।
Sāṇānīti sāṇavākacelāni. Masāṇānīti missakacelāni. Chavadussānīti matasarīrato chaḍḍitavatthāni. Erakatiṇādīni vā ganthetvā katanivāsanāni. Paṃsukūlānīti pathaviyaṃ chaḍḍitanantakāni. Tirīṭānīti rukkhattacavatthāni. Ajinanti ajinamigacammaṃ. Ajinakkhipanti tadeva majjhe phālitaṃ. Sakhurakantipi vadanti. Kusacīranti kusatiṇāni ganthetvā katacīrakaṃ. Vākacīraphalakacīresupi eseva nayo. Kesakambalanti manussakesehi katakambalaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, yāni kānici tantāvutānaṃ vatthānaṃ kesakambalo tesaṃ patikuṭṭho akkhāyatī’’ti (a. ni. 3.138). Vāḷakambalanti assavāḷādīhi katakambalaṃ. Ulūkapakkhanti ulūkapattāni ganthetvā katanivāsanaṃ. Ubbhaṭṭhakoti uddhaṃ ṭhitako.
ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਪ੍ਪਧਾਨਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕવੀਰਿਯਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ। ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕੋવ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਕਣ੍ਟਕਾਪਸ੍ਸਯਿਕੋਤਿ ਅਯਕਣ੍ਟਕੇ વਾ ਪਕਤਿਕਣ੍ਟਕੇ વਾ ਭੂਮਿਯਂ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਚਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਠਾਨਚਙ੍ਕਮਾਦੀਨਿ ਕਰੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸਯਨ੍ਤੋਪਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ। ਸਾਯਂ ਤਤਿਯਮਸ੍ਸਾਤਿ ਸਾਯਤਤਿਯਕਂ। ‘‘ਪਾਤੋ, ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ, ਸਾਯਨ੍ਤਿ ਦਿવਸਸ੍ਸ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਾਪਂ ਪવਾਹੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਦਕੋਰੋਹਨਾਨੁਯੋਗਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ।
Ukkuṭikappadhānamanuyuttoti ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto. Gacchantopi ukkuṭikova hutvā uppatitvā uppatitvā gacchati. Kaṇṭakāpassayikoti ayakaṇṭake vā pakatikaṇṭake vā bhūmiyaṃ koṭṭetvā tattha cammaṃ attharitvā ṭhānacaṅkamādīni karoti. Seyyanti sayantopi tattheva seyyaṃ kappeti. Sāyaṃ tatiyamassāti sāyatatiyakaṃ. ‘‘Pāto, majjhanhike, sāyanti divasassa tikkhattuṃ pāpaṃ pavāhessāmī’’ti udakorohanānuyogaṃ anuyutto viharati.
੧੭੫. ਪਰਂ ਤਪਤੀਤਿ ਪਰਨ੍ਤਪੋ। ਪਰੇਸਂ ਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਂ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਂ। ਓਰਬ੍ਭਿਕਾਦੀਸੁ – ਉਰਬ੍ਭਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਏਲ਼ਕਾ। ਉਰਬ੍ਭੇ ਹਨਤੀਤਿ ਓਰਬ੍ਭਿਕੋ। ਸੂਕਰਿਕਾਦੀਸੁਪਿ – ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਲੁਦ੍ਦੋਤਿ ਦਾਰੁਣੋ ਕਕ੍ਖਲ਼ੋ। ਮਚ੍ਛਘਾਤਕੋਤਿ ਮਚ੍ਛਬਨ੍ਧੋ ਕੇવਟ੍ਟੋ। ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਿਕੋਤਿ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਗੋਪਕੋ। ਕੁਰੂਰਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾਤਿ ਦਾਰੁਣਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ।
175. Paraṃ tapatīti parantapo. Paresaṃ paritāpanānuyogaṃ paraparitāpanānuyogaṃ. Orabbhikādīsu – urabbhā vuccanti eḷakā. Urabbhe hanatīti orabbhiko. Sūkarikādīsupi – eseva nayo. Luddoti dāruṇo kakkhaḷo. Macchaghātakoti macchabandho kevaṭṭo. Bandhanāgārikoti bandhanāgāragopako. Kurūrakammantāti dāruṇakammantā.
੧੭੬. ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾਭਿਸੇਕੇਨ ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਅਭਿਸਿਤ੍ਤੋ। ਪੁਰਤ੍ਥਿਮੇਨ ਨਗਰਸ੍ਸਾਤਿ ਨਗਰਤੋ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਿਸਾਯ। ਸਨ੍ਧਾਗਾਰਨ੍ਤਿ ਯਞ੍ਞਸਾਲਂ । ਖਰਾਜਿਨਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾਤਿ ਸਖੁਰਂ ਅਜਿਨਚਮ੍ਮਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ। ਸਪ੍ਪਿਤੇਲੇਨਾਤਿ ਸਪ੍ਪਿਨਾ ਚ ਤੇਲੇਨ ਚ। ਠਪੇਤ੍વਾ ਹਿ ਸਪ੍ਪਿਂ ਅવਸੇਸੋ ਯੋ ਕੋਚਿ ਸ੍ਨੇਹੋ ਤੇਲਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਣ੍ਡੁવਮਾਨੋਤਿ ਨਖਾਨਂ ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਕਣ੍ਡੁવਿਤਬ੍ਬਕਾਲੇ ਤੇਨ ਕਣ੍ਡੁવਮਾਨੋ। ਅਨਨ੍ਤਰਹਿਤਾਯਾਤਿ ਅਸਨ੍ਥਤਾਯ। ਸਰੂਪવਚ੍ਛਾਯਾਤਿ ਸਦਿਸવਚ੍ਛਾਯ। ਸਚੇ ਗਾવੀ ਸੇਤਾ ਹੋਤਿ, વਚ੍ਛੋਪਿ ਸੇਤਕੋવ ਸਚੇ ਕਬਰਾ વਾ, ਰਤ੍ਤਾ વਾ, વਚ੍ਛੋਪਿ ਤਾਦਿਸੋવਾਤਿ – ਏવਂ ਸਰੂਪવਚ੍ਛਾਯ। ਸੋ ਏવਮਾਹਾਤਿ ਸੋ ਰਾਜਾ ਏવਂ વਦੇਤਿ। વਚ੍ਛਤਰਾਤਿ ਤਰੁਣવਚ੍ਛਕਭਾવਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਬਲવવਚ੍ਛਾ। વਚ੍ਛਤਰੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਬਰਿਹਿਸਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖੇਪਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ਚੇવ ਯਞ੍ਞਭੂਮਿਯਂ ਅਤ੍ਥਰਣਤ੍ਥਾਯ ਚ।
176. Muddhāvasittoti khattiyābhisekena muddhani abhisitto. Puratthimena nagarassāti nagarato puratthimadisāya. Sandhāgāranti yaññasālaṃ . Kharājinaṃ nivāsetvāti sakhuraṃ ajinacammaṃ nivāsetvā. Sappitelenāti sappinā ca telena ca. Ṭhapetvā hi sappiṃ avaseso yo koci sneho telanti vuccati. Kaṇḍuvamānoti nakhānaṃ chinnattā kaṇḍuvitabbakāle tena kaṇḍuvamāno. Anantarahitāyāti asanthatāya. Sarūpavacchāyāti sadisavacchāya. Sace gāvī setā hoti, vacchopi setakova sace kabarā vā, rattā vā, vacchopi tādisovāti – evaṃ sarūpavacchāya. So evamāhāti so rājā evaṃ vadeti. Vacchatarāti taruṇavacchakabhāvaṃ atikkantā balavavacchā. Vacchatarīsupi eseva nayo. Barihisatthāyāti parikkhepakaraṇatthāya ceva yaññabhūmiyaṃ attharaṇatthāya ca.
੧੭੭. ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ। ਨਿਚ੍ਛਾਤੋਤਿ ਛਾਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ, ਸਾ ਅਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ। ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬੁਤਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ। ਅਨ੍ਤੋ ਤਾਪਨਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਭਾવਾ ਸੀਤਲੋ ਜਾਤੋਤਿ ਸੀਤੀਭੂਤੋ। ਝਾਨਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਖਾਨਿ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤੀਤਿ ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾਤਿ ਸੇਟ੍ਠਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ।
177. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve. Nicchātoti chātaṃ vuccati taṇhā, sā assa natthīti nicchāto. Sabbakilesānaṃ nibbutattā nibbuto. Anto tāpanakilesānaṃ abhāvā sītalo jātoti sītībhūto. Jhānamaggaphalanibbānasukhāni paṭisaṃvedetīti sukhappaṭisaṃvedī. Brahmabhūtena attanāti seṭṭhabhūtena attanā.
ਇਮਂ ਪਨ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ਇਧ ਤਥਾਗਤੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਭਗવਾ ਤਥਾਗਤੋ – ਤਥਾ ਆਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਾ ਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਲਕ੍ਖਣਂ ਆਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਧਮ੍ਮੇ ਯਾਥਾવਤੋ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਦਸ੍ਸਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਾવਾਦਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਾਕਾਰਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ, ਅਭਿਭવਨਟ੍ਠੇਨ ਤਥਾਗਤੋਤਿ। ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿਆਦੀਨਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਨੇવ। ਤਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸਮ੍ਪਦਂ ਧਮ੍ਮਂ। ਸੁਣਾਤਿ ਗਹਪਤਿ વਾਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਪਠਮਂ ਗਹਪਤਿਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ? ਨਿਹਤਮਾਨਤ੍ਤਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਚ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਹਿ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਜਾਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਾਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਮਨ੍ਤੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਾਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਹੀਨਜਚ੍ਚਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਜਾਤਿਤਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਗਹਪਤਿਦਾਰਕਾ ਪਨ ਕਚ੍ਛੇਹਿ ਸੇਦਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੇਹਿ ਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਲੋਣਂ ਪੁਪ੍ਫਮਾਨਾਯ ਭੂਮਿਂ ਕਸਿਤ੍વਾ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਮਾਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਨਿਹਤਮਾਨਦਪ੍ਪਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਮਾਨਂ વਾ ਦਪ੍ਪਂ વਾ ਅਕਤ੍વਾ ਯਥਾਬਲਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਂ। ਇਤਰੇਹਿ ਚ ਕੁਲੇਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਨਾਮ ਨ ਬਹੁਕਾ, ਗਹਪਤਿਕਾવ ਬਹੁਕਾ। ਇਤਿ ਨਿਹਤਮਾਨਤ੍ਤਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਚ ਪਠਮਂ ਗਹਪਤਿਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤੀਤਿ।
Imaṃ pana puggalaṃ buddhuppādato paṭṭhāya dassetuṃ – idha tathāgatotiādimāha. Tattha tathāgatoti aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato – tathā āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathāvāditāya tathāgato, tathākāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgatoti. Arahaṃ sammāsambuddhotiādīni visuddhimagge vitthāritāneva. Taṃ dhammanti taṃ vuttappakārasampadaṃ dhammaṃ. Suṇāti gahapati vāti kasmā paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisati? Nihatamānattā ussannattā ca. Yebhuyyena hi khattiyakulato pabbajitā jātiṃ nissāya mānaṃ karonti. Brāhmaṇakulā pabbajitā mante nissāya mānaṃ karonti. Hīnajaccakulā pabbajitā attano vijātitāya patiṭṭhātuṃ na sakkonti. Gahapatidārakā pana kacchehi sedaṃ muñcantehi piṭṭhiyā loṇaṃ pupphamānāya bhūmiṃ kasitvā tādisassa mānassa abhāvato nihatamānadappā honti. Te pabbajitvā mānaṃ vā dappaṃ vā akatvā yathābalaṃ buddhavacanaṃ uggahetvā vipassanāya kammaṃ karontā sakkonti arahatte patiṭṭhātuṃ. Itarehi ca kulehi nikkhamitvā pabbajitā nāma na bahukā, gahapatikāva bahukā. Iti nihatamānattā ussannattā ca paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisatīti.
ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ વਾਤਿ ਇਤਰੇਸਂ વਾ ਕੁਲਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ। ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋਤਿ ਪਤਿਜਾਤੋ। ਤਥਾਗਤੇ ਸਦ੍ਧਂ ਪਟਿਲਭਤੀਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਮਿਮ੍ਹਿ ਤਥਾਗਤੇ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਤ ਸੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਸਦ੍ਧਂ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਏવਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਘਰਾવਾਸੋਤਿ ਸਚੇਪਿ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥੇ ਘਰੇ ਯੋਜਨਸਤਨ੍ਤਰੇਪਿ વਾ ਦ੍વੇ ਜਾਯਮ੍ਪਤਿਕਾ વਸਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਨੇਸਂ ਸਕਿਞ੍ਚਨਸਪਲਿਬੋਧਟ੍ਠੇਨ ਘਰਾવਾਸੋ ਸਮ੍ਬਾਧੋਯੇવ। ਰਜੋਪਥੋਤਿ ਰਾਗਰਜਾਦੀਨਂ ਉਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਗਮਨਪਥੋਤਿਪਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਲਗ੍ਗਨਟ੍ਠੇਨ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ વਿਯਾਤਿ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਹਿ ਕੂਟਾਗਾਰਰਤਨਪਾਸਾਦੇ ਚ ਦੇવવਿਮਾਨਾਦੀਸੁ ਚ ਸੁਪਿਹਿਤਦ੍વਾਰવਾਤਪਾਨੇਸੁ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸੁ વਸਨ੍ਤੋਪਿ ਨੇવ ਲਗ੍ਗਤਿ, ਨ ਸਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਬਜ੍ਝਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ’’ਤਿ।
Aññatarasmiṃ vāti itaresaṃ vā kulānaṃ aññatarasmiṃ. Paccājātoti patijāto. Tathāgate saddhaṃ paṭilabhatīti parisuddhaṃ dhammaṃ sutvā dhammassāmimhi tathāgate ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti saddhaṃ paṭilabhati. Iti paṭisañcikkhatīti evaṃ paccavekkhati. Sambādho gharāvāsoti sacepi saṭṭhihatthe ghare yojanasatantarepi vā dve jāyampatikā vasanti, tathāpi nesaṃ sakiñcanasapalibodhaṭṭhena gharāvāso sambādhoyeva. Rajopathoti rāgarajādīnaṃ uṭṭhānaṭṭhānanti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Āgamanapathotipi vattuṃ vaṭṭati. Alagganaṭṭhena abbhokāso viyāti abbhokāso. Pabbajito hi kūṭāgāraratanapāsāde ca devavimānādīsu ca supihitadvāravātapānesu paṭicchannesu vasantopi neva laggati, na sajjati, na bajjhati. Tena vuttaṃ – ‘‘abbhokāso pabbajjā’’ti.
ਅਪਿਚ – ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਘਰਾવਾਸੋ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਯ ਓਕਾਸਾਭਾવਤੋ। ਰਜੋਪਥੋ ਅਸਂવੁਤਸਙ੍ਕਾਰਟ੍ਠਾਨਂ વਿਯ ਰਜਾਨਂ ਕਿਲੇਸਰਜਾਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਟ੍ਠਾਨਤੋ। ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਯ ਯਥਾਸੁਖਂ ਓਕਾਸਸਮ੍ਭਾવਤੋ। ਨਯਿਦਂ ਸੁਕਰਂ…ਪੇ॰… ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਕਥਾ – ਯਦੇਤਂ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਏਕਮ੍ਪਿ ਦਿવਸਂ ਅਖਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾ ਚਰਿਮਕਚਿਤ੍ਤਂ ਪਾਪੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ। ਏਕਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਚ ਕਿਲੇਸਮਲੇਨ ਅਮਲਿਨਂ ਕਤ੍વਾ ਚਰਿਮਕਚਿਤ੍ਤਂ ਪਾਪੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ। ਸਙ੍ਖਲਿਖਿਤਂ ਲਿਖਿਤਸਙ੍ਖਸਦਿਸਂ ਧੋਤਸਙ੍ਖਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਂ ਚਰਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ ਨ ਸੁਕਰਂ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਾ ਅਗਾਰਮਜ੍ਝੇ વਸਨ੍ਤੇਨ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ…ਪੇ॰… ਚਰਿਤੁਂ – ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੇਸੇ ਚ ਮਸ੍ਸੁਞ੍ਚ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਸਾਯਰਸਪੀਤਤਾਯ ਕਾਸਾਯਾਨਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਨ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਪਰਿਦਹਿਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਅਗਾਰਸ੍ਸ ਹਿਤਂ ਕਸਿવਾਣਿਜ੍ਜਾਦਿਕਮ੍ਮਂ ‘‘ਅਗਾਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ‘‘ਅਨਗਾਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬਾ। ਤਂ ਅਨਗਾਰਿਯਂ। ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਂ। ਅਪ੍ਪਂ વਾਤਿ ਸਹਸ੍ਸਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਅਪ੍ਪੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਸਹਸ੍ਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਹਾ। ਅਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨ ਞਾਤਿਯੇવ ਞਾਤਿਪਰਿવਟ੍ਟੋ। ਸੋਪਿ વੀਸਤਿਯਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਪ੍ਪੋ ਹੋਤਿ, વੀਸਤਿਯਾ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਹਾ।
Apica – sambādho gharāvāso kusalakiriyāya okāsābhāvato. Rajopatho asaṃvutasaṅkāraṭṭhānaṃ viya rajānaṃ kilesarajānaṃ sannipātaṭṭhānato. Abbhokāso pabbajjā kusalakiriyāya yathāsukhaṃ okāsasambhāvato. Nayidaṃ sukaraṃ…pe… pabbajeyyanti ettha ayaṃ saṅkhepakathā – yadetaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ ekampi divasaṃ akhaṇḍaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparipuṇṇaṃ. Ekadivasampi ca kilesamalena amalinaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparisuddhaṃ. Saṅkhalikhitaṃ likhitasaṅkhasadisaṃ dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ caritabbaṃ. Idaṃ na sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā agāramajjhe vasantena ekantaparipuṇṇaṃ…pe… carituṃ – ‘‘yaṃnūnāhaṃ kese ca massuñca ohāretvā kasāyarasapītatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni acchādetvā paridahitvā agārasmā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajeyya’’nti. Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivāṇijjādikammaṃ ‘‘agāriya’’nti vuccati, tañca pabbajjāya natthi, tasmā pabbajjā ‘‘anagāriya’’nti ñātabbā. Taṃ anagāriyaṃ. Pabbajeyyanti paṭipajjeyyaṃ. Appaṃ vāti sahassato heṭṭhā bhogakkhandho appo nāma hoti, sahassato paṭṭhāya mahā. Abandhanaṭṭhena ñātiyeva ñātiparivaṭṭo. Sopi vīsatiyā heṭṭhā appo hoti, vīsatiyā paṭṭhāya mahā.
੧੭੮. ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਜੀવਸਮਾਪਨ੍ਨੋਤਿ ਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਧਿਸੀਲਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਿਕ੍ਖਾ, ਤਞ੍ਚ। ਯਤ੍ਥ ਚੇਤੇ ਸਹ ਜੀવਨ੍ਤਿ, ਏਕਜੀવਿਕਾ ਸਭਾਗવੁਤ੍ਤਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਭਗવਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਾਜੀવਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਸਿਕ੍ਖਨਭਾવੇਨ ਸਮਾਪਨ੍ਨੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਜੀવਸਮਾਪਨ੍ਨੋ। ਸਮਾਪਨ੍ਨੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਸਾਜੀવਞ੍ਚ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਦੁਭਯਂ ਉਪਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਪਹਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਕਥਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ ਏવ। ਪਹਾਯਾਤਿ ਇਮਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਚੇਤਨਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ। ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਪਹੀਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਤੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਤੋ ਓਰਤੋ વਿਰਤੋવ ਹੋਤਿ। ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡੋ ਨਿਹਿਤਸਤ੍ਥੋਤਿ ਪਰੂਪਘਾਤਤ੍ਥਾਯ ਦਣ੍ਡਂ વਾ ਸਤ੍ਥਂ વਾ ਆਦਾਯ ਅવਤ੍ਤਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਦਣ੍ਡੋ ਚੇવ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸਤ੍ਥੋ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਦਣ੍ਡਂ, ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਅવਸੇਸਂ ਉਪਕਰਣਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਨਾਸਨਭਾવਤੋ ‘ਸਤ੍ਥ’ਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਂ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਤ੍ਤਰਦਣ੍ਡਂ વਾ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠવਾਸਿਂ વਾ ਪਿਪ੍ਫਲਿਕਂ વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਂ ਪਰੂਪਘਾਤਤ੍ਥਾਯ। ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡਾ ਨਿਹਿਤਸਤ੍ਥਾਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਲਜ੍ਜੀਤਿ ਪਾਪਜਿਗੁਚ੍ਛਨਲਕ੍ਖਣਾਯ ਲਜ੍ਜਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਦਯਾਪਨ੍ਨੋਤਿ ਦਯਂ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਤਂ ਆਪਨ੍ਨੋ। ਸਬ੍ਬਪਾਣਭੂਤਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣਭੂਤੇ ਹਿਤੇਨ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ। ਤਾਯ ਦਯਾਪਨ੍ਨਤਾਯ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਾਣਭੂਤਾਨਂ ਹਿਤਚਿਤ੍ਤਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਹਰਤੀਤਿ ਇਰਿਯਤਿ, ਪਾਲੇਤਿ।
178. Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannoti yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā, tañca. Yattha cete saha jīvanti, ekajīvikā sabhāgavuttino honti, taṃ bhagavatā paññattasikkhāpadasaṅkhātaṃ sājīvañca. Tattha sikkhanabhāvena samāpannoti bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno. Samāpannoti sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto hutvā tadubhayaṃ upagatoti attho. Pāṇātipātaṃ pahāyātiādīsu pāṇātipātādikathā heṭṭhā vitthāritā eva. Pahāyāti imaṃ pāṇātipātacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā. Paṭivirato hotīti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato orato viratova hoti. Nihitadaṇḍo nihitasatthoti parūpaghātatthāya daṇḍaṃ vā satthaṃ vā ādāya avattanato nikkhittadaṇḍo ceva nikkhittasattho cāti attho. Ettha ca ṭhapetvā daṇḍaṃ, sabbampi avasesaṃ upakaraṇaṃ sattānaṃ vināsanabhāvato ‘sattha’nti veditabbaṃ. Yaṃ pana bhikkhū kattaradaṇḍaṃ vā dantakaṭṭhavāsiṃ vā pipphalikaṃ vā gahetvā vicaranti, na taṃ parūpaghātatthāya. Tasmā nihitadaṇḍā nihitasatthātveva saṅkhaṃ gacchanti. Lajjīti pāpajigucchanalakkhaṇāya lajjāya samannāgato. Dayāpannoti dayaṃ mettacittataṃ āpanno. Sabbapāṇabhūtahitānukampīti sabbe pāṇabhūte hitena anukampako. Tāya dayāpannatāya sabbesaṃ pāṇabhūtānaṃ hitacittakoti attho. Viharatīti iriyati, pāleti.
ਦਿਨ੍ਨਮੇવ ਆਦਿਯਤੀਤਿ ਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ। ਚਿਤ੍ਤੇਨਪਿ ਦਿਨ੍ਨਮੇવ ਪਟਿਕਙ੍ਖਤੀਤਿ ਦਿਨ੍ਨਪਾਟਿਕਙ੍ਖੀ। ਥੇਨੇਤੀਤਿ ਥੇਨੋ। ਨ ਥੇਨੇਨ ਅਥੇਨੇਨ। ਅਥੇਨਤ੍ਤਾਯੇવ ਸੁਚਿਭੂਤੇਨ। ਅਤ੍ਤਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ। ਅਥੇਨਂ ਸੁਚਿਭੂਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਕਤ੍વਾ વਿਹਰਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Dinnameva ādiyatīti dinnādāyī. Cittenapi dinnameva paṭikaṅkhatīti dinnapāṭikaṅkhī. Thenetīti theno. Na thenena athenena. Athenattāyeva sucibhūtena. Attanāti attabhāvena. Athenaṃ sucibhūtaṃ attabhāvaṃ katvā viharatīti vuttaṃ hoti.
ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਅਸੇਟ੍ਠਚਰਿਯਂ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ ਸੇਟ੍ਠਂ ਆਚਾਰਂ ਚਰਤੀਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ। ਆਰਾਚਾਰੀਤਿ ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਤੋ ਦੂਰਚਾਰੀ। ਮੇਥੁਨਾਤਿ ਰਾਗਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਮੇਥੁਨਕਾਤਿ ਲਦ੍ਧવੋਹਾਰੇਹਿ ਪਟਿਸੇવਿਤਬ੍ਬਤੋ ਮੇਥੁਨਾਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਾ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਾ। ਗਾਮਧਮ੍ਮਾਤਿ ਗਾਮવਾਸੀਨਂ ਧਮ੍ਮਾ।
Abrahmacariyanti aseṭṭhacariyaṃ. Brahmaṃ seṭṭhaṃ ācāraṃ caratīti brahmacārī. Ārācārīti abrahmacariyato dūracārī. Methunāti rāgapariyuṭṭhānavasena sadisattā methunakāti laddhavohārehi paṭisevitabbato methunāti saṅkhaṃ gatā asaddhammā. Gāmadhammāti gāmavāsīnaṃ dhammā.
ਸਚ੍ਚਂ વਦਤੀਤਿ ਸਚ੍ਚવਾਦੀ। ਸਚ੍ਚੇਨ ਸਚ੍ਚਂ ਸਨ੍ਦਹਤਿ ਘਟੇਤੀਤਿ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ। ਨ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਮੁਸਾ વਦਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੋ ਹਿ ਪੁਰਿਸੋ ਕਦਾਚਿ ਮੁਸਾ વਦਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਸਚ੍ਚਂ, ਤਸ੍ਸ ਮੁਸਾવਾਦੇਨ ਅਨ੍ਤਰਿਤਤ੍ਤਾ ਸਚ੍ਚਂ ਸਚ੍ਚੇਨ ਨ ਘਟੀਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਸੋ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ। ਅਯਂ ਪਨ ਨ ਤਾਦਿਸੋ। ਜੀવਿਤਹੇਤੁਪਿ ਮੁਸਾ ਅવਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚੇਨ ਸਚ੍ਚਂ ਸਨ੍ਦਹਤਿਯੇવਾਤਿ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ। ਥੇਤੋਤਿ ਥਿਰੋ, ਥਿਰਕਥੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕੋ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਲਿਦ੍ਦਿਰਾਗੋ વਿਯ, ਥੁਸਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਨਿਖਾਤਖਾਣੁਕੋ વਿਯ, ਅਸ੍ਸਪਿਟ੍ਠੇ ਠਪਿਤਕੁਮ੍ਭਣ੍ਡਮਿવ ਚ, ਨ ਥਿਰਕਥੋ ਹੋਤਿ। ਏਕੋ ਪਾਸਾਣਲੇਖਾ વਿਯ, ਇਨ੍ਦਖੀਲੋ વਿਯ ਚ ਥਿਰਕਥੋ ਹੋਤਿ। ਅਸਿਨਾ ਸੀਸੇ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇਪਿ ਦ੍વੇ ਕਥਾ ਨ ਕਥੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਥੇਤੋ। ਪਚ੍ਚਯਿਕੋਤਿ ਪਤ੍ਤਿਯਾਯਿਤਬ੍ਬਕੋ, ਸਦ੍ਧਾਯਿਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ ਹੋਤਿ। ‘ਇਦਂ ਕੇਨ વੁਤ੍ਤਂ? ਅਸੁਕੇਨਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘ਮਾ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸਦ੍ਦਹਥਾ’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਏਕੋ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ ਹੋਤਿ। ‘ਇਦਂ ਕੇਨ વੁਤ੍ਤਂ? ਅਸੁਕੇਨਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘ਯਦਿ ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਮੇવ ਪਮਾਣਂ, ਇਦਾਨਿ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਏવਮੇવ ਇਦ’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ। ਅવਿਸਂવਾਦਕੋ ਲੋਕਸ੍ਸਾਤਿ ਤਾਯ ਸਚ੍ਚવਾਦਿਤਾਯ ਲੋਕਂ ਨ વਿਸਂવਾਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Saccaṃ vadatīti saccavādī. Saccena saccaṃ sandahati ghaṭetīti saccasandho. Na antarantarā musā vadatīti attho. Yo hi puriso kadāci musā vadati, kadāci saccaṃ, tassa musāvādena antaritattā saccaṃ saccena na ghaṭīyati, tasmā na so saccasandho. Ayaṃ pana na tādiso. Jīvitahetupi musā avatvā saccena saccaṃ sandahatiyevāti saccasandho. Thetoti thiro, thirakathoti attho. Eko hi puggalo haliddirāgo viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇuko viya, assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca, na thirakatho hoti. Eko pāsāṇalekhā viya, indakhīlo viya ca thirakatho hoti. Asinā sīse chindantepi dve kathā na katheti. Ayaṃ vuccati theto. Paccayikoti pattiyāyitabbako, saddhāyikoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti. ‘Idaṃ kena vuttaṃ? Asukenā’ti vutte ‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’ti vattabbataṃ āpajjati. Eko paccayiko hoti. ‘Idaṃ kena vuttaṃ? Asukenā’ti vutte ‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni upaparikkhitabbaṃ natthi, evameva ida’nti vattabbataṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati paccayiko. Avisaṃvādako lokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādetīti attho.
ਇਮੇਸਂ ਭੇਦਾਯਾਤਿ ਯੇਸਂ ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਸੁਤਂ, ਤੇਸਂ ਭੇਦਾਯ। ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਸਨ੍ਧਾਤਾਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ વਾ ਸਮਾਨੁਪਜ੍ਝਾਯਕਾਦੀਨਂ વਾ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਾਰਣੇਨ ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ ਏਕਮੇਕਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ – ‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਈਦਿਸੇ ਕੁਲੇ ਜਾਤਾਨਂ, ਏવਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਨਂ ਇਦਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਸਨ੍ਧਾਨਂ ਕਤ੍ਤਾ। ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾਤਿ ਸਨ੍ਧਾਨਾਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾ। ਦ੍વੇ ਜਨੇ ਸਮਗ੍ਗੇ ਦਿਸ੍વਾ – ‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਏવਰੂਪੇ ਕੁਲੇ ਜਾਤਾਨਂ, ਏવਰੂਪੇਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਨਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਮੇਤ’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਦਲ਼੍ਹੀਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗੋ ਆਰਾਮੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਗ੍ਗਾਰਾਮੋ। ਯਤ੍ਥ ਸਮਗ੍ਗਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ વਸਿਤੁਮ੍ਪਿ ਨ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗਰਾਮੋਤਿਪਿ ਪਾਲ਼ਿ। ਅਯਮੇવ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗਰਤੋਤਿ ਸਮਗ੍ਗੇਸੁ ਰਤੋ। ਤੇ ਪਹਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਗਨ੍ਤੁਮ੍ਪਿ ਨ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗੇ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਨਨ੍ਦਤੀਤਿ ਸਮਗ੍ਗਨਨ੍ਦੀ। ਸਮਗ੍ਗਕਰਣਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾਤਿ ਯਾ વਾਚਾ ਸਤ੍ਤੇ ਸਮਗ੍ਗੇਯੇવ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਸਾਮਗ੍ਗੀਗੁਣਪਰਿਦੀਪਕਮੇવ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ, ਨ ਇਤਰਨ੍ਤਿ।
Imesaṃbhedāyāti yesaṃ ito sutvāti vuttānaṃ santike sutaṃ, tesaṃ bhedāya. Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnaṃ mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā – ‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ, evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā. Anuppadātāti sandhānānuppadātā. Dve jane samagge disvā – ‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ, evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho. Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo. Yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho. Samaggarāmotipi pāḷi. Ayameva attho. Samaggaratoti samaggesu rato. Te pahāya aññatra gantumpi na icchatīti attho. Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī. Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti, taṃ sāmaggīguṇaparidīpakameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.
ਕਾਲੇਨ વਦਤੀਤਿ ਕਾਲવਾਦੀ। વਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਾਲਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭੂਤਂ ਤਥਂ ਤਚ੍ਛਂ ਸਭਾવਮੇવ વਦਤੀਤਿ ਭੂਤવਾਦੀ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਤ੍ਥਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥવਾਦੀ। ਨવਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮવਾਦੀ। ਸਂવਰવਿਨਯਪਹਾਨવਿਨਯਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ વਿਨਯવਾਦੀ। ਨਿਧਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਠਪਨੋਕਾਸੋ। ਨਿਧਾਨਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਨਿਧਾਨવਤੀ। ਹਦਯੇ ਨਿਧਾਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਲੇਨਾਤਿ ਏવਰੂਪਿਂ ਭਾਸਮਾਨੋਪਿ ਚ ‘‘ਅਹਂ ਨਿਧਾਨવਤਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨ ਅਕਾਲੇਨ ਭਾਸਤਿ। ਯੁਤ੍ਤਕਾਲਂ ਪਨ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾવ ਭਾਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਾਪਦੇਸਨ੍ਤਿ ਸਉਪਮਂ, ਸਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਯਨ੍ਤવਤਿਨ੍ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ। ਯਥਾਸ੍ਸਾ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਏવਂ ਭਾਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕੇਹਿਪਿ ਨਯੇਹਿ વਿਭਜਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿਯਾਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਭਾਸਤਿ। ਯਂ વਾ ਸੋ ਅਤ੍ਥવਾਦੀ ਅਤ੍ਥਂ વਦਤਿ, ਤੇਨ ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਂਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ। ਨ ਅਞ੍ਞਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਭਾਸਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Kālena vadatīti kālavādī. Vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho. Bhūtaṃ tathaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī. Diṭṭhadhammikasamparāyikatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī. Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī. Saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī. Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso. Nidhānamassa atthīti nidhānavatī. Hadaye nidhātabbayuttakaṃ vācaṃ bhāsitāti attho. Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati. Yuttakālaṃ pana sallakkhetvāva bhāsatīti attho. Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho. Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā. Yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho. Atthasaṃhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ bhāsati. Yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena saṃhitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati. Na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti.
੧੭੯. ਬੀਜਗਾਮਭੂਤਗਾਮਸਮਾਰਮ੍ਭਾਤਿ ਮੂਲਬੀਜਂ, ਖਨ੍ਧਬੀਜਂ, ਫਲ਼ੁਬੀਜਂ, ਅਗ੍ਗਬੀਜਂ ਬੀਜਬੀਜਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧਸ੍ਸ ਬੀਜਗਾਮਸ੍ਸ ਚੇવ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਨੀਲਤਿਣਰੁਕ੍ਖਾਦਿਕਸ੍ਸ ਭੂਤਗਾਮਸ੍ਸ ਚ ਸਮਾਰਮ੍ਭਾ। ਛੇਦਨਭੇਦਨਪਚਨਾਦਿਭਾવੇਨ વਿਕੋਪਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋਤਿ ਪਾਤਰਾਸਭਤ੍ਤਂ, ਸਾਯਮਾਸਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇ ਭਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਾਤਰਾਸਭਤ੍ਤਂ ਅਨ੍ਤੋਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ। ਇਤਰਂ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਅਨ੍ਤੋਅਰੁਣੇਨ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤੋਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਦਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਭੁਞ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋવ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋਤਿ। ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਭੋਜਨਂ ਰਤ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਉਪਰਤੋਤਿ ਰਤ੍ਤੂਪਰਤੋ। ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਯਾવ ਸੂਰਿਯਸਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨਾ ਭੋਜਨਂ વਿਕਾਲਭੋਜਨਂ ਨਾਮ, ਤਤੋ વਿਰਤਤ੍ਤਾ વਿਰਤੋ વਿਕਾਲਭੋਜਨਾ। ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਅਨਨੁਲੋਮਤ੍ਤਾ વਿਸੂਕਂ ਪਟਾਣੀਭੂਤਂ ਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ વਿਸੂਕਦਸ੍ਸਨਂ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਨਚ੍ਚਨਨਚ੍ਚਾਪਨਾਦਿવਸੇਨ ਨਚ੍ਚਾ ਚ ਗੀਤਾ ਚ વਾਦਿਤਾ ਚ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮਯੂਰਨਚ੍ਚਨਾਪਨਾਦਿવਸੇਨਪਿ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਨਚ੍ਚਾਦੀਨਂ વਿਸੂਕਭੂਤਾ ਦਸ੍ਸਨਾ ਚਾਤਿ ਨਚ੍ਚਗੀਤવਾਦਿਤવਿਸੂਕਦਸ੍ਸਨਾ। ਨਚ੍ਚਾਦੀਨਿ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਯੋਜੇਤੁਂ વਾ ਪਰੇਹਿ ਪਯੋਜਾਪੇਤੁਂ વਾ ਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ વਾ ਨੇવ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ। ਮਾਲਾਦੀਸੁ – ਮਾਲਾਤਿ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਪੁਪ੍ਫਂ। ਗਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਗਨ੍ਧਜਾਤਂ। વਿਲੇਪਨਨ੍ਤਿ ਛવਿਰਾਗਕਰਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨ੍ਤੋ ਧਾਰੇਤਿ ਨਾਮ। ਊਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਮਣ੍ਡੇਤਿ ਨਾਮ। ਗਨ੍ਧવਸੇਨ ਛવਿਰਾਗવਸੇਨ ਚ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤੋ વਿਭੂਸੇਤਿ ਨਾਮ। ਠਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕਾਰਣਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਾਯ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਚੇਤਨਾਯ ਤਾਨਿ ਮਾਲਾਧਾਰਣਾਦੀਨਿ ਮਹਾਜਨੋ ਕਰੋਤਿ, ਤਤੋ ਪਟਿવਿਰਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ। ਮਹਾਸਯਨਂ ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਨ੍ਥਤਂ, ਤਤੋ ਪਟਿવਿਰਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜਾਤਰੂਪਨ੍ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਂ। ਰਜਤਨ੍ਤਿ ਕਹਾਪਣੋ, ਲੋਹਮਾਸਕੋ, ਜਤੁਮਾਸਕੋ, ਦਾਰੁਮਾਸਕੋਤਿ ਯੇ વੋਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਉਭਯਸ੍ਸਾਪਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਨੇવ ਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਤਿ, ਨ ਉਪਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਸਾਦਿਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
179. Bījagāmabhūtagāmasamārambhāti mūlabījaṃ, khandhabījaṃ, phaḷubījaṃ, aggabījaṃ bījabījanti pañcavidhassa bījagāmassa ceva yassa kassaci nīlatiṇarukkhādikassa bhūtagāmassa ca samārambhā. Chedanabhedanapacanādibhāvena vikopanā paṭiviratoti attho. Ekabhattikoti pātarāsabhattaṃ, sāyamāsabhattanti dve bhattāni. Tesu pātarāsabhattaṃ antomajjhanhikena paricchinnaṃ. Itaraṃ majjhanhikato uddhaṃ antoaruṇena. Tasmā antomajjhanhike dasakkhattuṃ bhuñjamānopi ekabhattikova hoti. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ekabhattikoti. Rattiyā bhojanaṃ ratti, tato uparatoti rattūparato. Atikkante majjhanhike yāva sūriyasatthaṅgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāma, tato viratattā virato vikālabhojanā. Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassananti visūkadassanaṃ. Attanā naccananaccāpanādivasena naccā ca gītā ca vāditā ca antamaso mayūranaccanāpanādivasenapi pavattānaṃ naccādīnaṃ visūkabhūtā dassanā cāti naccagītavāditavisūkadassanā. Naccādīni hi attanā payojetuṃ vā parehi payojāpetuṃ vā yuttāni passituṃ vā neva bhikkhūnaṃ na bhikkhunīnaṃ vaṭṭanti. Mālādīsu – mālāti yaṃkiñci pupphaṃ. Gandhanti yaṃkiñci gandhajātaṃ. Vilepananti chavirāgakaraṇaṃ. Tattha piḷandhanto dhāreti nāma. Ūnaṭṭhānaṃ pūrento maṇḍeti nāma. Gandhavasena chavirāgavasena ca sādiyanto vibhūseti nāma. Ṭhānaṃ vuccati kāraṇaṃ. Tasmā yāya dussīlyacetanāya tāni mālādhāraṇādīni mahājano karoti, tato paṭiviratoti attho. Uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ. Mahāsayanaṃ akappiyasanthataṃ, tato paṭiviratoti attho. Jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Rajatanti kahāpaṇo, lohamāsako, jatumāsako, dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchanti. Tassa ubhayassāpi paṭiggahaṇā paṭivirato, neva naṃ uggaṇhāti, na uggaṇhāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatīti attho.
ਆਮਕਧਞ੍ਞਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਤਿ ਸਾਲਿવੀਹਿਯવਗੋਧੁਮਕਙ੍ਗੁવਰਕਕੁਦ੍ਰੂਸਕਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤવਿਧਸ੍ਸਾਪਿ ਆਮਕਧਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਏਤੇਸਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਮੇવ, ਆਮਸਨਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ਆਮਕਮਂਸਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਓਦਿਸ੍ਸ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ ਆਮਕਮਚ੍ਛਮਂਸਾਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਮੇવ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਨੋ ਆਮਸਨਂ। ਇਤ੍ਥਿਕੁਮਾਰਿਕਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਰਿਸਨ੍ਤਰਗਤਾ। ਇਤਰਾ ਕੁਮਾਰਿਕਾ ਨਾਮ। ਤਾਸਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਮ੍ਪਿ ਆਮਸਨਮ੍ਪਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮੇવ। ਦਾਸਿਦਾਸਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦਾਸਿਦਾਸવਸੇਨੇવ ਤੇਸਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ‘ਕਪ੍ਪਿਯਕਾਰਕਂ ਦਮ੍ਮਿ’, ‘ਆਰਾਮਿਕਂ ਦਮ੍ਮੀ’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਪਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਜੇਲ਼ਕਾਦੀਸੁਪਿ ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਪਰਿਯੋਸਾਨੇਸੁ ਕਪ੍ਪਿਯਾਕਪ੍ਪਿਯਨਯੋ વਿਨਯવਸੇਨ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਖੇਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਂ ਰੁਹਤਿ। વਤ੍ਥੁ ਨਾਮ ਯਸ੍ਮਿਂ ਅਪਰਣ੍ਣਂ ਰੁਹਤਿ। ਯਤ੍ਥ વਾ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਰੁਹਤਿ ਤਂ ਖੇਤ੍ਤਂ। ਤਦਤ੍ਥਾਯ ਅਕਤਭੂਮਿਭਾਗੋ વਤ੍ਥੁ। ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਸੀਸੇਨ ਚੇਤ੍ਥ વਾਪਿਤਲ਼ਾਕਾਦੀਨਿਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨੇવ।
Āmakadhaññapaṭiggahaṇāti sālivīhiyavagodhumakaṅguvarakakudrūsakasaṅkhātassa sattavidhassāpi āmakadhaññassa paṭiggahaṇā. Na kevalañca etesaṃ paṭiggahaṇameva, āmasanampi bhikkhūnaṃ na vaṭṭatiyeva. Āmakamaṃsapaṭiggahaṇāti ettha aññatra odissa anuññātā āmakamacchamaṃsānaṃ paṭiggahaṇameva bhikkhūnaṃ na vaṭṭati, no āmasanaṃ. Itthikumārikapaṭiggahaṇāti ettha itthīti purisantaragatā. Itarā kumārikā nāma. Tāsaṃ paṭiggahaṇampi āmasanampi akappiyameva. Dāsidāsapaṭiggahaṇāti ettha dāsidāsavaseneva tesaṃ paṭiggahaṇaṃ na vaṭṭati. ‘Kappiyakārakaṃ dammi’, ‘ārāmikaṃ dammī’ti evaṃ vutte pana vaṭṭati. Ajeḷakādīsupi khettavatthupariyosānesu kappiyākappiyanayo vinayavasena upaparikkhitabbo. Tattha khettaṃ nāma yasmiṃ pubbaṇṇaṃ ruhati. Vatthu nāma yasmiṃ aparaṇṇaṃ ruhati. Yattha vā ubhayampi ruhati taṃ khettaṃ. Tadatthāya akatabhūmibhāgo vatthu. Khettavatthusīsena cettha vāpitaḷākādīnipi saṅgahitāneva.
ਦੂਤੇਯ੍ਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦੂਤਕਮ੍ਮਂ। ਗਿਹੀਨਂ ਪਹਿਤਂ ਪਣ੍ਣਂ વਾ ਸਾਸਨਂ વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਗਮਨਂ । ਪਹੀਣਗਮਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਰਘਰਂ ਪੇਸਿਤਸ੍ਸ ਖੁਦ੍ਦਕਗਮਨਂ। ਅਨੁਯੋਗੋ ਨਾਮ ਤਦੁਭਯਕਰਣਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਦੂਤੇਯ੍ਯਪਹੀਣਗਮਨਾਨਂ ਅਨੁਗੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਕਯવਿਕ੍ਕਯਾਤਿ ਕਯਾ ਚ વਿਕ੍ਕਯਾ ਚ। ਤੁਲਾਕੂਟਾਦੀਸੁ – ਕੂਟਨ੍ਤਿ વਞ੍ਚਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੁਲਾਕੂਟਂ ਨਾਮ ਰੂਪਕੂਟਂ, ਅਙ੍ਗਕੂਟਂ ਗਹਣਕੂਟਂ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਕੂਟਨ੍ਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਰੂਪਕੂਟਂ ਨਾਮ ਦ੍વੇ ਤੁਲਾ ਸਮਰੂਪਾ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਮਹਤਿਯਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਦਦਨ੍ਤੋ ਖੁਦ੍ਦਿਕਾਯ ਦੇਤਿ। ਅਙ੍ਗਕੂਟਂ ਨਾਮ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਪਚ੍ਛਾਭਾਗੇ ਹਤ੍ਥੇਨ ਤੁਲਂ ਅਕ੍ਕਮਤਿ, ਦਦਨ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ। ਗਹਣਕੂਟਂ ਨਾਮ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਮੂਲੇ ਰਜ੍ਜੁਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਦਦਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗੇ। ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਕੂਟਂ ਨਾਮ ਤੁਲਂ ਸੁਸਿਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਅਯਚੁਣ੍ਣਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਤਂ ਪਚ੍ਛਾਭਾਗੇ ਕਰੋਤਿ, ਦਦਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਭਾਗੇ।
Dūteyyaṃ vuccati dūtakammaṃ. Gihīnaṃ pahitaṃ paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā gahetvā tattha tattha gamanaṃ . Pahīṇagamanaṃ vuccati paragharaṃ pesitassa khuddakagamanaṃ. Anuyogo nāma tadubhayakaraṇaṃ. Tasmā dūteyyapahīṇagamanānaṃ anugoti evamettha attho daṭṭhabbo. Kayavikkayāti kayā ca vikkayā ca. Tulākūṭādīsu – kūṭanti vañcanaṃ. Tattha tulākūṭaṃ nāma rūpakūṭaṃ, aṅgakūṭaṃ gahaṇakūṭaṃ, paṭicchannakūṭanti catubbidhaṃ hoti. Tattha rūpakūṭaṃ nāma dve tulā samarūpā katvā gaṇhanto mahatiyā gaṇhāti, dadanto khuddikāya deti. Aṅgakūṭaṃ nāma gaṇhanto pacchābhāge hatthena tulaṃ akkamati, dadanto pubbabhāge. Gahaṇakūṭaṃ nāma gaṇhanto mūle rajjuṃ gaṇhāti, dadanto agge. Paṭicchannakūṭaṃ nāma tulaṃ susiraṃ katvā anto ayacuṇṇaṃ pakkhipitvā gaṇhanto taṃ pacchābhāge karoti, dadanto aggabhāge.
ਕਂਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿ। ਤਾਯ વਞ੍ਚਨਂ ਕਂਸਕੂਟਂ। ਕਥਂ? ਏਕਂ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਾ ਦ੍વੇ ਤਿਸ੍ਸੋ ਲੋਹਪਾਤਿਯੋ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਜਨਪਦਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਅਡ੍ਢਕੁਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਭਾਜਨਾਨਿ ਕਿਣਥਾ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਗ੍ਘੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਸਮਗ੍ਘਤਰਂ ਦਾਤੁਕਾਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਤੇਹਿ ‘ਕਥਂ ਇਮੇਸਂ ਸੁવਣ੍ਣਭਾવੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘વੀਮਂਸਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਥਾ’ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿਂ ਪਾਸਾਣੇ ਘਂਸਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਪਾਤਿਯੋ ਦਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।
Kaṃso vuccati suvaṇṇapāti. Tāya vañcanaṃ kaṃsakūṭaṃ. Kathaṃ? Ekaṃ suvaṇṇapātiṃ katvā aññā dve tisso lohapātiyo suvaṇṇavaṇṇā karonti, tato janapadaṃ gantvā kiñcideva aḍḍhakulaṃ pavisitvā suvaṇṇabhājanāni kiṇathā’ti vatvā agghe pucchite samagghataraṃ dātukāmā honti. Tato tehi ‘kathaṃ imesaṃ suvaṇṇabhāvo jānitabbo’ti vutte ‘vīmaṃsitvā gaṇhathā’ti suvaṇṇapātiṃ pāsāṇe ghaṃsitvā sabbapātiyo datvā gacchanti.
ਮਾਨਕੂਟਂ ਨਾਮ ਹਦਯਭੇਦਸਿਖਾਭੇਦਰਜ੍ਜੁਭੇਦવਸੇਨ ਤਿવਿਧਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਦਯਭੇਦੋ ਸਪ੍ਪਿਤੇਲਾਦਿਮਿਨਨਕਾਲੇ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਛਿਦ੍ਦੇਨ ਮਾਨੇਨ ‘ਸਣਿਕਂ ਆਸਿਞ੍ਚਾ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਭਾਜਨੇ ਬਹੁਂ ਪਗ੍ਘਰਾਪੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਦਦਨ੍ਤੋ ਛਿਦ੍ਦਂ ਪਿਧਾਯ ਸੀਘਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਦੇਤਿ। ਸਿਖਾਭੇਦੋ ਤਿਲਤਣ੍ਡੁਲਾਦਿਮਿਨਨਕਾਲੇ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਸਣਿਕਂ ਸਿਖਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਦਦਨ੍ਤੋ વੇਗੇਨ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਸਿਖਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਦੇਤਿ। ਰਜ੍ਜੁਭੇਦੋ ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਮਿਨਨਕਾਲੇ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਲਞ੍ਜਂ ਅਲਭਨ੍ਤਾ ਹਿ ਖੇਤ੍ਤਂ ਅਮਹਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਮਹਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਮਿਨਨ੍ਤਿ।
Mānakūṭaṃ nāma hadayabhedasikhābhedarajjubhedavasena tividhaṃ hoti. Tattha hadayabhedo sappitelādiminanakāle labbhati. Tāni hi gaṇhanto heṭṭhā chiddena mānena ‘saṇikaṃ āsiñcā’ti vatvā antobhājane bahuṃ paggharāpetvā gaṇhāti. Dadanto chiddaṃ pidhāya sīghaṃ pūretvā deti. Sikhābhedo tilataṇḍulādiminanakāle labbhati. Tāni hi gaṇhanto saṇikaṃ sikhaṃ ussāpetvā gaṇhāti. Dadanto vegena pūretvā sikhaṃ chindanto deti. Rajjubhedo khettavatthuminanakāle labbhati. Lañjaṃ alabhantā hi khettaṃ amahantampi mahantaṃ katvā minanti.
ਉਕ੍ਕੋਟਨਾਦੀਸੁ – ਉਕ੍ਕੋਟਨਨ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਾਮਿਕੇ ਸਾਮਿਕੇ ਕਾਤੁਂ ਲਞ੍ਜਗ੍ਗਹਣਂ। વਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਉਪਾਯੇਹਿ ਪਰੇਸਂ વਞ੍ਚਨਂ। ਤਤ੍ਰਿਦਮੇਕਂ વਤ੍ਥੁ – ਏਕੋ ਕਿਰ ਲੁਦ੍ਦਕੋ ਮਿਗਞ੍ਚ ਮਿਗਪੋਤਕਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਮੇਕੋ ਧੁਤ੍ਤੋ – ‘‘ਕਿਂ ਭੋ ਮਿਗੋ ਅਗ੍ਘਤਿ, ਕਿਂ ਮਿਗਪੋਤਕੋ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਮਿਗੋ ਦ੍વੇ ਕਹਾਪਣੇ, ਮਿਗਪੋਤਕੋ ਏਕ’’ਨ੍ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ਕਹਾਪਣਂ ਦਤ੍વਾ ਮਿਗਪੋਤਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਥੋਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤੋ , ‘‘ਨ ਮੇ ਭੋ ਮਿਗਪੋਤਕੇਨ ਅਤ੍ਥੋ, ਮਿਗਂ ਮੇ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨ ਹਿ ‘‘ਦ੍વੇ ਕਹਾਪਣੇ ਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਆਹ – ‘‘ਨਨੁ ਤੇ, ਭੋ, ਮਯਾ ਪਠਮਂ ਏਕੋ ਕਹਾਪਣੋ ਦਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ ਦਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ। ਇਦਮ੍ਪਿ ਮਿਗਪੋਤਕਂ ਗਣ੍ਹ, ਏવਂ ਸੋ ਚ ਕਹਾਪਣੋ ਅਯਞ੍ਚ ਕਹਾਪਣਗ੍ਘਣਕੋ ਮਿਗਪੋਤਕੋਤਿ ਦ੍વੇ ਕਹਾਪਣਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ। ਸੋ ‘‘ਕਾਰਣਂ વਦਤੀ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਮਿਗਪੋਤਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਿਗਂ ਅਦਾਸੀਤਿ।
Ukkoṭanādīsu – ukkoṭananti assāmike sāmike kātuṃ lañjaggahaṇaṃ. Vañcananti tehi tehi upāyehi paresaṃ vañcanaṃ. Tatridamekaṃ vatthu – eko kira luddako migañca migapotakañca gahetvā āgacchati. Tameko dhutto – ‘‘kiṃ bho migo agghati, kiṃ migapotako’’ti āha. ‘‘Migo dve kahāpaṇe, migapotako eka’’nti ca vutte kahāpaṇaṃ datvā migapotakaṃ gahetvā thokaṃ gantvā nivatto , ‘‘na me bho migapotakena attho, migaṃ me dehī’’ti āha. Tena hi ‘‘dve kahāpaṇe dehī’’ti. So āha – ‘‘nanu te, bho, mayā paṭhamaṃ eko kahāpaṇo dinno’’ti? ‘‘Āma dinno’’ti. Idampi migapotakaṃ gaṇha, evaṃ so ca kahāpaṇo ayañca kahāpaṇagghaṇako migapotakoti dve kahāpaṇā bhavissantīti. So ‘‘kāraṇaṃ vadatī’’ti sallakkhetvā migapotakaṃ gahetvā migaṃ adāsīti.
ਨਿਕਤੀਤਿ ਯੋਗવਸੇਨ વਾ ਮਾਯਾવਸੇਨ વਾ ਅਪਾਮਙ੍ਗਂ ਪਾਮਙ੍ਗਨ੍ਤਿ, ਅਮਣਿਂ ਮਣੀਤਿ, ਅਸੁવਣ੍ਣਂ ਸੁવਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਪਤਿਰੂਪਕੇਨ વਞ੍ਚਨਂ। ਸਾਚਿਯੋਗੋਤਿ ਕੁਟਿਲਯੋਗੋ। ਏਤੇਸਂਯੇવ ਉਕ੍ਕੋਟਨਾਦੀਨਮੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਉਕ੍ਕੋਟਨਸਾਚਿਯੋਗੋ વਞ੍ਚਨਸਾਚਿਯੋਗੋ ਨਿਕਤਿਸਾਚਿਯੋਗੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਕੇਚਿ ਅਞ੍ਞਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਰਿવਤ੍ਤਨਂ ‘ਸਾਚਿਯੋਗੋ’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਪਨ વਞ੍ਚਨੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ।
Nikatīti yogavasena vā māyāvasena vā apāmaṅgaṃ pāmaṅganti, amaṇiṃ maṇīti, asuvaṇṇaṃ suvaṇṇanti katvā patirūpakena vañcanaṃ. Sāciyogoti kuṭilayogo. Etesaṃyeva ukkoṭanādīnametaṃ nāmaṃ. Tasmā ukkoṭanasāciyogo vañcanasāciyogo nikatisāciyogoti evamettha attho daṭṭhabbo. Keci aññaṃ dassetvā aññassa parivattanaṃ ‘sāciyogo’ti vadanti. Taṃ pana vañcaneneva saṅgahitaṃ.
ਛੇਦਨਾਦੀਸੁ – ਛੇਦਨਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਚ੍ਛੇਦਨਾਦਿ। વਧੋਤਿ ਮਾਰਣਂ। ਬਨ੍ਧੋਤਿ ਰਜ੍ਜੁਬਨ੍ਧਨਾਦੀਹਿ ਬਨ੍ਧਨਂ। વਿਪਰਾਮੋਸੋਤਿ ਹਿਮવਿਪਰਾਮੋਸੋ, ਗੁਮ੍ਬવਿਪਰਾਮੋਸੋਤਿ ਦੁવਿਧੋ। ਯਞ੍ਹਿ ਹਿਮਪਾਤਸਮਯੇ ਹਿਮੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਂ ਜਨਂ ਮੁਸਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਹਿਮવਿਪਰਾਮੋਸੋ। ਯਂ ਗੁਮ੍ਬਾਦੀਹਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾ ਮੁਸਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਗੁਮ੍ਬવਿਪਰਾਮੋਸੋ। ਆਲੋਪੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਗਾਮਨਿਗਮਾਦੀਨਂ વਿਲੋਪਕਰਣਂ। ਸਹਸਾਕਾਰੋਤਿ ਸਾਹਸਿਕਕਿਰਿਯਾ। ਗੇਹਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਰੇ ਸਤ੍ਥਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਚ੍ਛਿਤਭਣ੍ਡਗ੍ਗਹਣਂ। ਏવਮੇਤਸ੍ਮਾ ਛੇਦਨ…ਪੇ॰… ਸਹਸਾਕਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ।
Chedanādīsu – chedananti hatthacchedanādi. Vadhoti māraṇaṃ. Bandhoti rajjubandhanādīhi bandhanaṃ. Viparāmosoti himaviparāmoso, gumbaviparāmosoti duvidho. Yañhi himapātasamaye himena paṭicchannā hutvā maggappaṭipannaṃ janaṃ musanti, ayaṃ himaviparāmoso. Yaṃ gumbādīhi paṭicchannā musanti, ayaṃ gumbaviparāmoso. Ālopo vuccati gāmanigamādīnaṃ vilopakaraṇaṃ. Sahasākāroti sāhasikakiriyā. Gehaṃ pavisitvā manussānaṃ ure satthaṃ ṭhapetvā icchitabhaṇḍaggahaṇaṃ. Evametasmā chedana…pe… sahasākārā paṭivirato hoti.
੧੮੦. ਸੋ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸੋ ਚਤੂਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਦ੍વਾਦਸવਿਧੇਨ ਇਤਰੀਤਰਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨਾਤਿ ਕਾਯਂ ਪਰਿਹਰਣਮਤ੍ਤਕੇਨ। ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨਾਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਰਣਮਤ੍ਤਕੇਨ। ਸਮਾਦਾਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਅਟ੍ਠવਿਧਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਮਤ੍ਤਕਂ ਸਬ੍ਬਂ ਗਹੇਤ੍વਾવ ਕਾਯਪਟਿਬਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਮਮ વਿਹਾਰੋ ਪਰਿવੇਣਂ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ’’ਤਿ ਸਙ੍ਗੋ વਾ ਬਦ੍ਧੋ વਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਜਿਯਾ ਮੁਤ੍ਤਸਰੋ વਿਯ ਯੂਥਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ, ਮਤ੍ਤਹਤ੍ਥੀ વਿਯ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਂ ਸੇਨਾਸਨਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ વਨਪਤ੍ਥਂ ਪਬ੍ਭਾਰਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਏਕੋવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏਕੋવ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਸਬ੍ਬਿਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਏਕੋવ ਅਦੁਤਿਯੋ।
180. So santuṭṭho hotīti so catūsu paccayesu dvādasavidhena itarītarapaccayasantosena samannāgato hoti. Kāyaparihārikenāti kāyaṃ pariharaṇamattakena. Kucchiparihārikenāti kucchipariharaṇamattakena. Samādāyeva pakkamatīti aṭṭhavidhaṃ bhikkhu parikkhāramattakaṃ sabbaṃ gahetvāva kāyapaṭibaddhaṃ katvāva gacchati. ‘‘Mama vihāro pariveṇaṃ upaṭṭhāko’’ti saṅgo vā baddho vā na hoti. So jiyā muttasaro viya yūthā pakkanto, mattahatthī viya icchiticchitaṃ senāsanaṃ vanasaṇḍaṃ rukkhamūlaṃ vanapatthaṃ pabbhāraṃ paribhuñjanto ekova tiṭṭhati, ekova nisīdati. Sabbiriyāpathesu ekova adutiyo.
‘‘ਚਾਤੁਦ੍ਦਿਸੋ ਅਪ੍ਪਟਿਘੋ ਚ ਹੋਤਿ,
‘‘Cātuddiso appaṭigho ca hoti,
ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਮਾਨੋ ਇਤਰੀਤਰੇਨ।
Santussamāno itarītarena;
ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਸਹਿਤਾ ਅਛਮ੍ਭੀ,
Parissayānaṃ sahitā achambhī,
ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੪੨)।
Eko care khaggavisāṇakappo’’ti. (su. ni. 42);
ਏવਂ વਣ੍ਣਿਤਂ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ।
Evaṃ vaṇṇitaṃ khaggavisāṇakappataṃ āpajjati.
ਇਦਾਨਿ ਤਮਤ੍ਥਂ ਉਪਮਾਯ ਸਾਧੇਨ੍ਤੋ, ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਖੀ ਸਕੁਣੋਤਿ ਪਕ੍ਖਯੁਤ੍ਤੋ ਸਕੁਣੋ। ਡੇਤੀਤਿ ਉਪ੍ਪਤਤਿ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਸਕੁਣੋ ਨਾਮ ‘‘ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਰੁਕ੍ਖੋ ਪਰਿਪਕ੍ਕਫਲੋ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਨਾਨਾਦਿਸਾਹਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਖਪਕ੍ਖਤੁਣ੍ਡਾਦੀਹਿ ਤਸ੍ਸ ਫਲਾਨਿ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤਾ વਿਧੁਨਨ੍ਤਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਇਦਂ ਅਜ੍ਜਤਨਾਯ, ਇਦਂ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤੇਸਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਫਲੇ ਪਨ ਖੀਣੇ ਨੇવ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਆਰਕ੍ਖਂ ਠਪੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਨਖਂ વਾ ਤੁਣ੍ਡਂ વਾ ਠਪੇਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਹੁਤ੍વਾ ਯੋ ਯਂ ਦਿਸਾਭਾਗਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਸਪਤ੍ਤਭਾਰੋવ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਮੇવ ਅਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਿਸ੍ਸਙ੍ਗੋ ਨਿਰਪੇਕ੍ਖੋਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਾਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤੀਤਿ। ਅਰਿਯੇਨਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਸੇਨ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਕੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ। ਅਨવਜ੍ਜਸੁਖਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਸਸੁਖਂ।
Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento, ‘‘seyyathāpī’’tiādimāha. Tattha pakkhī sakuṇoti pakkhayutto sakuṇo. Ḍetīti uppatati. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – sakuṇo nāma ‘‘asukasmiṃ padese rukkho paripakkaphalo’’ti ñatvā nānādisāhi āgantvā nakhapakkhatuṇḍādīhi tassa phalāni vijjhantā vidhunantā khādanti. ‘‘Idaṃ ajjatanāya, idaṃ svātanāya bhavissatī’’ti tesaṃ na hoti. Phale pana khīṇe neva rukkhassa ārakkhaṃ ṭhapenti, na tattha pattaṃ vā nakhaṃ vā tuṇḍaṃ vā ṭhapenti. Atha kho tasmiṃ rukkhe anapekkho hutvā yo yaṃ disābhāgaṃ icchati, so tena sapattabhārova uppatitvā gacchati. Evameva ayaṃ bhikkhu nissaṅgo nirapekkhoyeva pakkamati, tena vuttaṃ samādāyeva pakkamatīti. Ariyenāti niddosena. Ajjhattanti sake attabhāve. Anavajjasukhanti niddosasukhaṃ.
੧੮੧. ਸੋ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਅਰਿਯੇਨ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਮੇવ। ਅਬ੍ਯਾਸੇਕਸੁਖਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਅਨવਸਿਤ੍ਤਸੁਖਂ। ਅવਿਕਿਣ੍ਣਸੁਖਨ੍ਤਿਪਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸੁਖਞ੍ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਾਦੀਸੁ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਤਾਯ ਅવਿਕਿਣ੍ਣਂ ਹੋਤਿ।
181. So cakkhunā rūpaṃ disvāti so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhu cakkhuviññāṇena rūpaṃ passitvāti attho. Sesapadesupi yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttameva. Abyāsekasukhanti kilesehi anavasittasukhaṃ. Avikiṇṇasukhantipi vuttaṃ. Indriyasaṃvarasukhañhi diṭṭhādīsu diṭṭhamattādivasena pavattatāya avikiṇṇaṃ hoti.
੧੮੨. ਸੋ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਤਿ ਸੋ ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਸਂવਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮੇਸੁ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਦੀਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞવਸੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਤਂ ਝਾਨવਿਭਙ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਮੇવ।
182. Soabhikkante paṭikkanteti so manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ saṃvarena samannāgato bhikkhu imesu abhikkantapaṭikkantādīsu sattasu ṭhānesu satisampajaññavasena sampajānakārī hoti. Tattha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ jhānavibhaṅge vuttameva.
ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਚਾਤਿਆਦਿਨਾ ਕਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ? ਅਰਞ੍ਞવਾਸਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਨਤ੍ਥਿ , ਤਸ੍ਸ ਅਰਞ੍ਞવਾਸੋ ਨ ਇਜ੍ਝਤਿ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤੇਹਿ વਾ વਨਚਰਕੇਹਿ વਾ ਸਦ੍ਧਿਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਰਞ੍ਞੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਦੇવਤਾ ‘‘ਕਿਂ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਪਾਪਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਰਞ੍ਞવਾਸੇਨਾ’’ਤਿ ਭੇਰવਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸਾવੇਨ੍ਤਿ। ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਸੀਸਂ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਲਾਯਨਾਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ । ‘‘ਅਸੁਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਇਦਞ੍ਚਿਦਞ੍ਚ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸੀ’’ਤਿ ਅਯਸੋ ਪਤ੍ਥਰਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਪਨੇਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਰਞ੍ਞવਾਸੋ ਇਜ੍ਝਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਲ਼ਕਂ વਾ ਤਿਲਕਂ વਾ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਪੀਤਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਂ ਖਯਤੋ વਯਤੋ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ ਅਰਿਯਭੂਮਿਂ ਓਕ੍ਕਮਤਿ। ਅਰਞ੍ਞੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਦੇવਤਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ વਣ੍ਣਂ ਭਾਸਨ੍ਤਿ। ਇਤਿਸ੍ਸ ਉਦਕੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤੇਲਬਿਨ੍ਦੁ વਿਯ ਯਸੋ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕੋ ਹੋਤਿ। વਿવਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવ। ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇ ਠਾਨੇ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਮੇવ।
So iminā cātiādinā kiṃ dasseti? Araññavāsassa paccayasampattiṃ dasseti. Yassa hi ime cattāro paccayā natthi , tassa araññavāso na ijjhati, tiracchānagatehi vā vanacarakehi vā saddhiṃ vattabbataṃ āpajjati. Araññe adhivatthā devatā ‘‘kiṃ evarūpassa pāpabhikkhuno araññavāsenā’’ti bheravaṃ saddaṃ sāventi. Hatthehi sīsaṃ paharitvā palāyanākāraṃ karonti . ‘‘Asuko bhikkhu araññaṃ pavisitvā idañcidañca pāpakammaṃ akāsī’’ti ayaso pattharati. Yassa panete cattāro paccayā atthi, tassa araññavāso ijjhati. So hi attano sīlaṃ paccavekkhanto kiñci kāḷakaṃ vā tilakaṃ vā apassanto pītiṃ uppādetvā taṃ khayato vayato sammasanto ariyabhūmiṃ okkamati. Araññe adhivatthā devatā attamanā vaṇṇaṃ bhāsanti. Itissa udake pakkhittatelabindu viya yaso vitthāriko hoti. Vivittantiādīni heṭṭhā vuttatthāneva. So evaṃ samāhite citte…pe… yathākammūpage satte pajānātīti ettake ṭhāne yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttameva.
੧੮੫. ਤਤਿਯવਿਜ੍ਜਾਯ ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਆਸવਾਨਂ ਖਯਞਾਣਾਯਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣਤ੍ਥਾਯ। ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ ਹਿ ਆਸવਾਨਂ વਿਨਾਸਨਤੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇਤਂ ਞਾਣਂ ਤਪ੍ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨੀਹਰਤਿ। ਸੋ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ – ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਨ ਇਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਸਰਸਲਕ੍ਖਣਪ੍ਪਟਿવੇਧੇਨ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਕਂ ਤਣ੍ਹਂ – ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋਤਿ; ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਯਂ ਠਾਨਂ ਪਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ – ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋਤਿ; ਤਸ੍ਸ ਚ ਸਮ੍ਪਾਪਕਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ – ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਸਰਸਲਕ੍ਖਣਪਟਿવੇਧੇਨ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤੀਤਿ – ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
185. Tatiyavijjāya so evaṃ samāhite citteti vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabbaṃ. Āsavānaṃ khayañāṇāyāti arahattamaggañāṇatthāya. Arahattamaggo hi āsavānaṃ vināsanato āsavānaṃ khayoti vuccati. Tatra cetaṃ ñāṇaṃ tappariyāpannattāti. Cittaṃ abhininnāmetīti vipassanācittaṃ abhinīharati. So idaṃ dukkhanti evamādīsu – ‘‘ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti sabbampi dukkhasaccaṃ sarasalakkhaṇappaṭivedhena yathābhūtaṃ pajānāti, paṭivijjhati. Tassa ca dukkhassa nibbattikaṃ taṇhaṃ – ayaṃ dukkhasamudayoti; tadubhayampi yaṃ ṭhānaṃ patvā nirujjhati, taṃ tesaṃ appavattiṃ nibbānaṃ – ayaṃ dukkhanirodhoti; tassa ca sampāpakaṃ ariyamaggaṃ – ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti sarasalakkhaṇapaṭivedhena yathābhūtaṃ pajānāti, paṭivijjhatīti – evamattho veditabbo.
ਏવਂ ਸਰੂਪਤੋ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮੇ ਆਸવਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਜਾਨਤੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕੋਟਿਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਕਥੇਤਿ। ਕਾਮਾਸવਾਤਿ ਕਾਮਾਸવਤੋ। વਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਫਲਕ੍ਖਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਫਲਕ੍ਖਣੇ વਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਮੁਤ੍ਤਮਿਤਿ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਖੀਣਾ ਜਾਤੀਤਿਆਦੀਹਿ ਤਸ੍ਸ ਭੂਮਿਂ। ਤੇਨ ਹਿ ਞਾਣੇਨ ਸੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤੀ’ਤਿਆਦੀਨਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। વੁਸਿਤਨ੍ਤਿ વੁਟ੍ਠਂ ਪਰਿવੁਟ੍ਠਂ ਕਤਂ ਚਰਿਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਲ੍ਯਾਣਕੇਨ ਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤ ਸੇਕ੍ਖਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਂ વਸਨ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਖੀਣਾਸવੋ વੁਟ੍ਠવਾਸੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਨ੍ਤਿ ਚਤੂਸੁ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਹਾਨਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਭਾવਨਾવਸੇਨ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਮ੍ਪਿ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਲ੍ਯਾਣਕਾਦਯੋ ਹਿ ਤਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ; ਖੀਣਾਸવੋ ਕਤਕਰਣੀਯੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਰਣੀਯਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ। ‘‘ਕਤਂ ਕਰਣੀਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਪੁਨ ਏਤ੍ਥਭਾવਾਯ ਏવਂ ਸੋਲ਼ਸਕਿਚ੍ਚਭਾવਾਯ ਕਿਲੇਸਕ੍ਖਯਾਯ વਾ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
Evaṃ sarūpato saccāni dassetvā idāni kilesavasena pariyāyato dassento ime āsavātiādimāha. Tassa evaṃ jānato evaṃpassatoti tassa evaṃ jānantassa evaṃ passantassa saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ katheti. Kāmāsavāti kāmāsavato. Vimuccatīti iminā maggakkhaṇaṃ dasseti. Vimuttasminti iminā phalakkhaṇaṃ dasseti. Maggakkhaṇe hi cittaṃ vimuccati, phalakkhaṇe vimuttaṃ hoti. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇanti iminā paccavekkhaṇañāṇaṃ dasseti. Khīṇā jātītiādīhi tassa bhūmiṃ. Tena hi ñāṇena so paccavekkhanto ‘khīṇā jātī’tiādīni pajānāti. Vusitanti vuṭṭhaṃ parivuṭṭhaṃ kataṃ caritaṃ niṭṭhitanti attho. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ. Puthujjanakalyāṇakena hi saddhiṃ satta sekkhā brahmacariyavāsaṃ vasanti nāma. Khīṇāsavo vuṭṭhavāso. Tasmā so attano brahmacariyavāsaṃ paccavekkhanto vusitaṃ brahmacariyanti pajānāti. Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasena soḷasavidhampi kiccaṃ niṭṭhāpitanti attho. Puthujjanakalyāṇakādayo hi taṃ kiccaṃ karonti; khīṇāsavo katakaraṇīyo. Tasmā so attano karaṇīyaṃ paccavekkhanto. ‘‘Kataṃ karaṇīya’’nti pajānāti. Nāparaṃ itthattāyāti ‘‘idāni puna etthabhāvāya evaṃ soḷasakiccabhāvāya kilesakkhayāya vā maggabhāvanākiccaṃ natthī’’ti pajānāti.
੧੮੬. ਸਰਾਗਾਦੀਸੁ – ਅਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨੇਨ વਾ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨੇਨ વਾ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨੇਨ વਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ।
186. Sarāgādīsu – appahīnoti vikkhambhanappahānena vā tadaṅgappahānena vā samucchedappahānena vā appahīno.
੧੮੭. ਲਾਭੀ ਹੋਤੀਤਿਆਦੀਸੁ – ਲਾਭੀਤਿ ਲਾਭવਾ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਚੇਤੋਸਮਥਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਯਕਜ੍ਝਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਚੇਤੋਸਮਥਸ੍ਸ। ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਧਮ੍ਮવਿਪਸ੍ਸਨਾਯਾਤਿ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਖਨ੍ਧਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ। ਰੂਪਸਹਗਤਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ। ਅਰੂਪਸਹਗਤਾਨਨ੍ਤਿ ਨ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਠਮੋ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭੀ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ। ਦੁਤਿਯੋ ਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕਅਰਿਯਸਾવਕੋ। ਤਤਿਯੋ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭੀ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ। ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਲੋਕਿਯਮਹਾਜਨੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
187. Lābhī hotītiādīsu – lābhīti lābhavā paṭilabhitvā ṭhito. Ajjhattaṃ cetosamathassāti niyakajjhattasaṅkhāte attano citte uppannassa cetosamathassa. Adhipaññādhammavipassanāyāti adhipaññāsaṅkhātāya khandhadhammesu aniccādivasena pavattāya vipassanāya. Rūpasahagatānanti rūpanimittārammaṇānaṃ rūpāvacarasamāpattīnaṃ. Arūpasahagatānanti na rūpanimittārammaṇānaṃ arūpasamāpattīnaṃ. Ettha ca paṭhamo aṭṭhasamāpattilābhī puthujjano. Dutiyo sukkhavipassakaariyasāvako. Tatiyo aṭṭhasamāpattilābhī ariyasāvako. Catuttho lokiyamahājano veditabbo.
੧੮੮. ਅਨੁਸੋਤਗਾਮੀਆਦੀਸੁ – ਅਨੁਸੋਤਗਾਮੀਤਿ વਟ੍ਟਸੋਤਂ ਅਨੁਗਤੋ, વਟ੍ਟਸੋਤੇ ਨਿਮੁਗ੍ਗੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਟਿਸੋਤਗਾਮੀਤਿ ਪਟਿਸੋਤਗਮਨੋ । ਅਨੁਸੋਤਂ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਟਿਸੋਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਪਾਪਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਸਹਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸਹਾਪਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਨਾਤਿ ਕਿਲੇਸਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨੇ ਸਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਮ੍ਪਿ। ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਨਂ ਏਕਾਯਪਿ ਅਨੂਨਂ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਚਰਿਯਂ। ਇਮਿਨਾ વਾਰੇਨ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮਿਨੋ ਕਥਿਤਾ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਰੁਦਨ੍ਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਨ੍ਤੀਤਿ? ਆਮ। ਕਿਲੇਸਰੋਦਨੇਨ ਰੁਦਨ੍ਤਾ ਚਰਨ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਿਕ੍ਖੁਪਿ ਏਤ੍ਥੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ।
188. Anusotagāmīādīsu – anusotagāmīti vaṭṭasotaṃ anugato, vaṭṭasote nimuggo puthujjano veditabbo. Paṭisotagāmīti paṭisotagamano . Anusotaṃ agantvā paṭisotaṃ gacchantassetaṃ adhivacanaṃ. Pāpañca kammaṃ na karotīti paññattaṃ vītikkamanto na karoti. Sahāpi dukkhena sahāpi domanassenāti kilesapariyuṭṭhāne sati uppannena dukkhadomanassena saddhimpi. Paripuṇṇanti tissannaṃ sikkhānaṃ ekāyapi anūnaṃ. Parisuddhanti nirupakkilesaṃ. Brahmacariyanti seṭṭhacariyaṃ. Iminā vārena sotāpannasakadāgāmino kathitā. Kiṃ pana te rudantā brahmacariyaṃ carantīti? Āma. Kilesarodanena rudantā caranti nāma. Sīlasampanno puthujjanabhikkhupi ettheva saṅgahito.
ਠਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਠਿਤਸਭਾવੋ। ਅਨਾਗਾਮੀਤਿ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦੇਹਿ ਅਕਮ੍ਪਨੀਯਚਿਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਤਮ੍ਹਾ ਲੋਕਾ ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਾਯ ਚ ਠਿਤਸਭਾવੋ ਨਾਮ। ਤਿਣ੍ਣੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਸੋਤਂ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣੋ। ਪਾਰਙ੍ਗਤੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਾਰਂ ਗਤੋ। ਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਫਲਸਮਾਧਿਂ। ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਫਲਞਾਣਂ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਖੀਣਾਸવੋ ‘‘ਤਿਣ੍ਣੋ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਬਾਹਿਤਪਾਪਤਾਯ ਹਿ ਏਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨਾਮ।
Ṭhitattoti ṭhitasabhāvo. Anāgāmīti kāmarāgabyāpādehi akampanīyacittatāya ca tamhā lokā anāvattidhammatāya ca ṭhitasabhāvo nāma. Tiṇṇoti taṇhāsotaṃ uttiṇṇo. Pāraṅgatoti nibbānapāraṃ gato. Thale tiṭṭhatīti arahattaphalasamāpattithale tiṭṭhati. Cetovimuttinti phalasamādhiṃ. Paññāvimuttinti phalañāṇaṃ. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ khīṇāsavo ‘‘tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti vuccati. Bāhitapāpatāya hi esa brāhmaṇo nāma.
੧੮੯. ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਾਦੀਸੁ – ਅਪ੍ਪਕਂ ਸੁਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਨવਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨੇ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਥੋਕਂ ਸੁਤਂ ਹੋਤਿ। ਨ ਅਤ੍ਥਮਞ੍ਞਾਯ, ਨ ਧਮ੍ਮਮਞ੍ਞਾਯ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਞ੍ਚ ਪਾਲ਼ਿਞ੍ਚ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪਧਮ੍ਮਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
189. Appassutādīsu – appakaṃ sutaṃ hotīti navaṅge satthusāsane kiñcideva thokaṃ sutaṃ hoti. Na atthamaññāya, na dhammamaññāya dhammānudhammapaṭipanno hotīti aṭṭhakathañca pāḷiñca jānitvā lokuttaradhammassa anurūpadhammaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ paṭipanno na hoti. Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
੧੯੦. ਸਮਣਮਚਲਾਦੀਸੁ – ਸਮਣਮਚਲੋਤਿ ਸਮਣਅਚਲੋ, ਮਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿਕਰੋ। ਨਿਚ੍ਚਲਸਮਣੋ, ਥਿਰਸਮਣੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਸਾਸਨੇ ਮੂਲਜਾਤਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ‘ਸਮਣਮਚਲੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਕਦਾਗਾਮੀ ਪਨ ਰਜ੍ਜਨਕਿਲੇਸਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ਸਮਣਪਦੁਮੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਰਤ੍ਤਟ੍ਠੋ ਹਿ ਇਧ ਪਦੁਮਟ੍ਠੋ ਨਾਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਨਾਗਾਮੀ ਕਾਮਰਾਗਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਨਕਿਲੇਸਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿਤਾਯ ਸਮਣਪੁਣ੍ਡਰੀਕੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਪਣ੍ਡਰਟ੍ਠੋ ਹਿ ਇਧ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਟ੍ਠੋ ਨਾਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ । ਖੀਣਾਸવੋ ਚ ਥਦ੍ਧਭਾવਕਰਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਸਮਣੇਸੁ ਸਮਣਸੁਖੁਮਾਲੋ ਨਾਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਪ੍ਪਦੁਕ੍ਖਟ੍ਠੇਨਪਿ ਚੇਸ ਸਮਣਸੁਖੁਮਾਲੋਯੇવਾਤਿ।
190. Samaṇamacalādīsu – samaṇamacaloti samaṇaacalo, makāro padasandhikaro. Niccalasamaṇo, thirasamaṇoti attho . Ayaṃ vuccatīti ayaṃ sotāpanno sāsane mūlajātāya saddhāya patiṭṭhitattā ‘samaṇamacalo’ti vuccati. Sakadāgāmī pana rajjanakilesassa atthitāya samaṇapadumoti vutto. Rattaṭṭho hi idha padumaṭṭho nāmāti vuttaṃ. Anāgāmī kāmarāgasaṅkhātassa rajjanakilesassa natthitāya samaṇapuṇḍarīkoti vutto. Paṇḍaraṭṭho hi idha puṇḍarīkaṭṭho nāmāti vuttaṃ . Khīṇāsavo ca thaddhabhāvakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena samaṇesu samaṇasukhumālo nāmāti vutto. Appadukkhaṭṭhenapi cesa samaṇasukhumāloyevāti.
ਚਤੁਕ੍ਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।
Catukkaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਾਲ਼ਿ • Puggalapaññattipāḷi / ੪. ਚਤੁਕ੍ਕਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ • 4. Catukkapuggalapaññatti
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੪. ਚਤੁਕ੍ਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 4. Catukkaniddesavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ੪. ਚਤੁਕ੍ਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 4. Catukkaniddesavaṇṇanā
