| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
चतुमहापदेसकथा
Catumahāpadesakathā
३०५. यं भिक्खवे मया इदं न कप्पतीति इमे चत्तारो महापदेसे भगवा भिक्खूनं नयग्गहणत्थाय आह। तत्थ धम्मसङ्गाहकत्थेरा सुत्तं गहेत्वा परिमद्दन्ता इदं अद्दसंसु। ठपेत्वा धञ्ञफलरसन्ति सत्तधञ्ञरसानि पच्छाभत्तं न कप्पन्तीति पटिक्खित्तानि। तालनाळिकेरपनसलबुजअलाबुकुम्भण्डपुस्सफलतिपुसफलएळालुकानि , नव महाफलानि सब्बञ्च अपरण्णं, धञ्ञगतिकमेव। तं किञ्चापि न पटिक्खित्तं, अथ खो अकप्पियं अनुलोमेति, तस्मा पच्छाभत्तं न कप्पति। अट्ठ पानानि अनुञ्ञातानि। अवसेसानि वेत्ततिन्तिणिकमातुलुङ्गकपित्थकोसम्बकरमन्दादिखुद्दकफलपानानि अट्ठपानगतिकानेव, तानि किञ्चापि न अनुञ्ञातानि, अथ खो कप्पियं अनुलोमेन्ति, तस्मा कप्पन्ति। ठपेत्वा हि सानुलोमं धञ्ञफलरसं अञ्ञं फलपानं नाम अकप्पियं नत्थि, सब्बं यामकालिकंयेवाति कुरुन्दियं वुत्तं।
305.Yaṃ bhikkhave mayā idaṃ na kappatīti ime cattāro mahāpadese bhagavā bhikkhūnaṃ nayaggahaṇatthāya āha. Tattha dhammasaṅgāhakattherā suttaṃ gahetvā parimaddantā idaṃ addasaṃsu. Ṭhapetvā dhaññaphalarasanti sattadhaññarasāni pacchābhattaṃ na kappantīti paṭikkhittāni. Tālanāḷikerapanasalabujaalābukumbhaṇḍapussaphalatipusaphalaeḷālukāni , nava mahāphalāni sabbañca aparaṇṇaṃ, dhaññagatikameva. Taṃ kiñcāpi na paṭikkhittaṃ, atha kho akappiyaṃ anulometi, tasmā pacchābhattaṃ na kappati. Aṭṭha pānāni anuññātāni. Avasesāni vettatintiṇikamātuluṅgakapitthakosambakaramandādikhuddakaphalapānāni aṭṭhapānagatikāneva, tāni kiñcāpi na anuññātāni, atha kho kappiyaṃ anulomenti, tasmā kappanti. Ṭhapetvā hi sānulomaṃ dhaññaphalarasaṃ aññaṃ phalapānaṃ nāma akappiyaṃ natthi, sabbaṃ yāmakālikaṃyevāti kurundiyaṃ vuttaṃ.
भगवता छ चीवरानि अनुञ्ञातानि। धम्मसङ्गाहकत्थेरेहि तेसं अनुलोमानि दुकूलं, पत्तुण्णं, चीनपट्टं, सोमारपट्टं, इद्धिमयिकं, देवदत्तियन्ति अपरानि छ अनुञ्ञातानि। तत्थ ‘‘पत्तुण्ण’’न्ति पत्तुण्णदेसे पाणकेहि सञ्जातवत्थं। द्वे पटा देसनामेनेव वुत्ता। तानि तीणि कोसेय्यस्सानुलोमानि। दुकूलं साणस्स, इतरानि द्वे कप्पासिकस्स वा सब्बेसं वा।
Bhagavatā cha cīvarāni anuññātāni. Dhammasaṅgāhakattherehi tesaṃ anulomāni dukūlaṃ, pattuṇṇaṃ, cīnapaṭṭaṃ, somārapaṭṭaṃ, iddhimayikaṃ, devadattiyanti aparāni cha anuññātāni. Tattha ‘‘pattuṇṇa’’nti pattuṇṇadese pāṇakehi sañjātavatthaṃ. Dve paṭā desanāmeneva vuttā. Tāni tīṇi koseyyassānulomāni. Dukūlaṃ sāṇassa, itarāni dve kappāsikassa vā sabbesaṃ vā.
भगवता एकादस पत्ते पटिक्खिपित्वा द्वे पत्ता अनुञ्ञाता – लोहपत्तो चेव मत्तिकापत्तो च। लोहथालकं, मत्तिकाथालकं, तम्बलोहथालकन्ति तेसंयेव अनुलोमानि। भगवता तयो तुम्बा अनुञ्ञाता – लोहतुम्बो, कट्ठतुम्बो, फलतुम्बोति। कुण्डिका, कञ्चनको, उदकतुम्बोति तेसंयेव अनुलोमानि। कुरुन्दियं पन ‘‘पानीयसङ्खपानीयसरावकानि एतेसं अनुलोमानी’’ति वुत्तं। पट्टिका, सूकरन्तन्ति द्वे कायबन्धनानि अनुञ्ञातानि, दुस्सपट्टेन रज्जुकेन च कतकायबन्धनानि तेसं अनुलोमानि। सेतच्छत्तं, किलञ्जच्छत्तं, पण्णच्छत्तन्ति तीणि छत्तानि अनुञ्ञातानि। एकपण्णच्छत्तं तेसंयेव अनुलोमन्ति इमिना नयेन पाळिञ्च अट्ठकथञ्च अनुपेक्खित्वा अञ्ञानिपि कप्पियाकप्पियानं अनुलोमानि वेदितब्बानि।
Bhagavatā ekādasa patte paṭikkhipitvā dve pattā anuññātā – lohapatto ceva mattikāpatto ca. Lohathālakaṃ, mattikāthālakaṃ, tambalohathālakanti tesaṃyeva anulomāni. Bhagavatā tayo tumbā anuññātā – lohatumbo, kaṭṭhatumbo, phalatumboti. Kuṇḍikā, kañcanako, udakatumboti tesaṃyeva anulomāni. Kurundiyaṃ pana ‘‘pānīyasaṅkhapānīyasarāvakāni etesaṃ anulomānī’’ti vuttaṃ. Paṭṭikā, sūkarantanti dve kāyabandhanāni anuññātāni, dussapaṭṭena rajjukena ca katakāyabandhanāni tesaṃ anulomāni. Setacchattaṃ, kilañjacchattaṃ, paṇṇacchattanti tīṇi chattāni anuññātāni. Ekapaṇṇacchattaṃ tesaṃyeva anulomanti iminā nayena pāḷiñca aṭṭhakathañca anupekkhitvā aññānipi kappiyākappiyānaṃ anulomāni veditabbāni.
तदहुपटिग्गहितं काले कप्पतीतिआदि सब्बं सम्भिन्नरसं सन्धाय वुत्तं। सचे हि छल्लिम्पि अनपनेत्वा सकलेनेव नाळिकेरफलेन सद्धिं पानकं पटिग्गहितं होति , नाळिकेरं अपनेत्वा तं विकालेपि कप्पति। उपरि सप्पिपिण्डं ठपेत्वा सीतलपायासं देन्ति, यं पायासेन असंसट्ठं सप्पि, तं अपनेत्वा सत्ताहं परिभुञ्जितुं वट्टति। बद्धमधुफाणितादीसुपि एसेव नयो। तक्कोलजातिफलादीहि अलङ्करित्वा पिण्डपातं देन्ति, तानि उद्धरित्वा धोवित्वा यावजीवं परिभुञ्जितब्बानि। यागुयं पक्खिपित्वा दिन्नसिङ्गिवेरादीसुपि तेलादीसु पक्खिपित्वा दिन्नलट्ठिमधुकादीसुपि एसेव नयो। एवं यं यं असम्भिन्नरसं होति, तं तं एकतो पटिग्गहितम्पि यथा सुद्धं होति, तथा धोवित्वा वा तच्छेत्वा वा तस्स तस्स कालवसेन परिभुञ्जितुं वट्टति।
Tadahupaṭiggahitaṃ kāle kappatītiādi sabbaṃ sambhinnarasaṃ sandhāya vuttaṃ. Sace hi challimpi anapanetvā sakaleneva nāḷikeraphalena saddhiṃ pānakaṃ paṭiggahitaṃ hoti , nāḷikeraṃ apanetvā taṃ vikālepi kappati. Upari sappipiṇḍaṃ ṭhapetvā sītalapāyāsaṃ denti, yaṃ pāyāsena asaṃsaṭṭhaṃ sappi, taṃ apanetvā sattāhaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati. Baddhamadhuphāṇitādīsupi eseva nayo. Takkolajātiphalādīhi alaṅkaritvā piṇḍapātaṃ denti, tāni uddharitvā dhovitvā yāvajīvaṃ paribhuñjitabbāni. Yāguyaṃ pakkhipitvā dinnasiṅgiverādīsupi telādīsu pakkhipitvā dinnalaṭṭhimadhukādīsupi eseva nayo. Evaṃ yaṃ yaṃ asambhinnarasaṃ hoti, taṃ taṃ ekato paṭiggahitampi yathā suddhaṃ hoti, tathā dhovitvā vā tacchetvā vā tassa tassa kālavasena paribhuñjituṃ vaṭṭati.
सचे पन सम्भिन्नरसं होति संसट्ठं, न वट्टति। यावकालिकञ्हि अत्तना सद्धिं सम्भिन्नरसानि तीणिपि यामकालिकादीनि अत्तनो सभावं उपनेति, यामकालिकं द्वेपि सत्ताहकालिकादीनि अत्तनो सभावं उपनेति, सत्ताहकालिकम्पि अत्तना सद्धिं संसट्ठं यावजीविकं अत्तनो सभावञ्ञेव उपनेति; तस्मा तेन तदहुपटिग्गहितेन सद्धिं तदहुपटिग्गहितं वा पुरेपटिग्गहितं वा यावजीविकं सत्ताहं कप्पति द्वीहपटिग्गहितेन छाहं, तीहपटिग्गहितेन पञ्चाहं…पे॰… सत्ताहपटिग्गहितेन तदहेव कप्पतीति वेदितब्बं। तस्मायेव हि ‘‘सत्ताहकालिकेन भिक्खवे यावजीविकं तदहुपटिग्गहित’’न्ति अवत्वा ‘‘पटिग्गहितं सत्ताहं कप्पती’’ति वुत्तं।
Sace pana sambhinnarasaṃ hoti saṃsaṭṭhaṃ, na vaṭṭati. Yāvakālikañhi attanā saddhiṃ sambhinnarasāni tīṇipi yāmakālikādīni attano sabhāvaṃ upaneti, yāmakālikaṃ dvepi sattāhakālikādīni attano sabhāvaṃ upaneti, sattāhakālikampi attanā saddhiṃ saṃsaṭṭhaṃ yāvajīvikaṃ attano sabhāvaññeva upaneti; tasmā tena tadahupaṭiggahitena saddhiṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ sattāhaṃ kappati dvīhapaṭiggahitena chāhaṃ, tīhapaṭiggahitena pañcāhaṃ…pe… sattāhapaṭiggahitena tadaheva kappatīti veditabbaṃ. Tasmāyeva hi ‘‘sattāhakālikena bhikkhave yāvajīvikaṃ tadahupaṭiggahita’’nti avatvā ‘‘paṭiggahitaṃ sattāhaṃ kappatī’’ti vuttaṃ.
कालयामसत्ताहातिक्कमेसु चेत्थ विकालभोजनसन्निधिभेसज्जसिक्खापदानं वसेन आपत्तियो वेदितब्बा। इमेसु च पन चतूसु कालिकेसु यावकालिकं यामकालिकन्ति इदमेव द्वयं अन्तोवुत्थकञ्चेव सन्निधिकारकञ्च होति, सत्ताहकालिकञ्च यावजीविकञ्च अकप्पियकुटियं निक्खिपितुम्पि वट्टति, सन्निधिम्पि न जनेतीति। सेसं सब्बत्थ उत्तानमेवाति।
Kālayāmasattāhātikkamesu cettha vikālabhojanasannidhibhesajjasikkhāpadānaṃ vasena āpattiyo veditabbā. Imesu ca pana catūsu kālikesu yāvakālikaṃ yāmakālikanti idameva dvayaṃ antovutthakañceva sannidhikārakañca hoti, sattāhakālikañca yāvajīvikañca akappiyakuṭiyaṃ nikkhipitumpi vaṭṭati, sannidhimpi na janetīti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
भेसज्जक्खन्धकवण्णना निट्ठिता।
Bhesajjakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १८५. चतुमहापदेसकथा • 185. Catumahāpadesakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / चतुमहापदेसकथावण्णना • Catumahāpadesakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / केणियजटिलवत्थुकथावण्णना • Keṇiyajaṭilavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / चतुमहापदेसकथावण्णना • Catumahāpadesakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १८५. चतुमहापदेसकथा • 185. Catumahāpadesakathā
