Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౧౮౭] ౭. చతుమట్ఠజాతకవణ్ణనా
[187] 7. Catumaṭṭhajātakavaṇṇanā
ఉచ్చే విటభిమారుయ్హాతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం మహల్లకభిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి. ఏకదివసం కిర ద్వీసు అగ్గసావకేసు అఞ్ఞమఞ్ఞం పఞ్హపుచ్ఛనవిస్సజ్జనకథాయ నిసిన్నేసు ఏకో మహల్లకో భిక్ఖు తేసం సన్తికం గన్త్వా తతియో హుత్వా నిసీదిత్వా ‘‘భన్తే, మయమ్పి తుమ్హే పఞ్హం పుచ్ఛిస్సామ, తుమ్హేపి అత్తనో కఙ్ఖం అమ్హే పుచ్ఛథా’’తి ఆహ. థేరా తం జిగుచ్ఛిత్వా ఉట్ఠాయ పక్కమింసు. థేరానం ధమ్మం సోతుం నిసిన్నపరిసా సమాగమస్స భిన్నకాలే సత్థు సన్తికం గన్త్వా ‘‘కిం అకాలే ఆగతత్థా’’తి వుత్తే తం కారణం ఆరోచయింసు. సత్థా ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ సారిపుత్తమోగ్గల్లానా ఏతం జిగుచ్ఛిత్వా అకథేత్వా పక్కమన్తి, పుబ్బేపి పక్కమింసూ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Ucceviṭabhimāruyhāti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ mahallakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Ekadivasaṃ kira dvīsu aggasāvakesu aññamaññaṃ pañhapucchanavissajjanakathāya nisinnesu eko mahallako bhikkhu tesaṃ santikaṃ gantvā tatiyo hutvā nisīditvā ‘‘bhante, mayampi tumhe pañhaṃ pucchissāma, tumhepi attano kaṅkhaṃ amhe pucchathā’’ti āha. Therā taṃ jigucchitvā uṭṭhāya pakkamiṃsu. Therānaṃ dhammaṃ sotuṃ nisinnaparisā samāgamassa bhinnakāle satthu santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ akāle āgatatthā’’ti vutte taṃ kāraṇaṃ ārocayiṃsu. Satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva sāriputtamoggallānā etaṃ jigucchitvā akathetvā pakkamanti, pubbepi pakkamiṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో అరఞ్ఞాయతనే రుక్ఖదేవతా అహోసి. అథ ద్వే హంసపోతకా చిత్తకూటపబ్బతా నిక్ఖమిత్వా తస్మిం రుక్ఖే నిసీదిత్వా గోచరాయ గన్త్వా నివత్తన్తాపి తస్మింయేవ విస్సమిత్వా చిత్తకూటం గచ్ఛన్తి. గచ్ఛన్తే గచ్ఛన్తే కాలే తేసం బోధిసత్తేన సద్ధిం విస్సాసో అహోసి. గచ్ఛన్తా చ ఆగచ్ఛన్తా చ అఞ్ఞమఞ్ఞం సమ్మోదిత్వా ధమ్మకథం కథేత్వా పక్కమింసు. అథేకదివసం తేసు రుక్ఖగ్గే నిసీదిత్వా బోధిసత్తేన సద్ధిం కథేన్తేసు ఏకో సిఙ్గాలో తస్స రుక్ఖస్స హేట్ఠా ఠత్వా తేహి హంసపోతకేహి సద్ధిం మన్తేన్తో పఠమం గాథమాహ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto araññāyatane rukkhadevatā ahosi. Atha dve haṃsapotakā cittakūṭapabbatā nikkhamitvā tasmiṃ rukkhe nisīditvā gocarāya gantvā nivattantāpi tasmiṃyeva vissamitvā cittakūṭaṃ gacchanti. Gacchante gacchante kāle tesaṃ bodhisattena saddhiṃ vissāso ahosi. Gacchantā ca āgacchantā ca aññamaññaṃ sammoditvā dhammakathaṃ kathetvā pakkamiṃsu. Athekadivasaṃ tesu rukkhagge nisīditvā bodhisattena saddhiṃ kathentesu eko siṅgālo tassa rukkhassa heṭṭhā ṭhatvā tehi haṃsapotakehi saddhiṃ mantento paṭhamaṃ gāthamāha –
౭౩.
73.
‘‘ఉచ్చే విటభిమారుయ్హ, మన్తయవ్హో రహోగతా;
‘‘Ucce viṭabhimāruyha, mantayavho rahogatā;
నీచే ఓరుయ్హ మన్తవ్హో, మిగరాజాపి సోస్సతీ’’తి.
Nīce oruyha mantavho, migarājāpi sossatī’’ti.
తత్థ ఉచ్చే విటభిమారుయ్హాతి పకతియా చ ఉచ్చే ఇమస్మిం రుక్ఖే ఉచ్చతరం ఏకం విటపం అభిరుహిత్వా. మన్తయవ్హోతి మన్తేథ కథేథ. నీచే ఓరుయ్హాతి ఓతరిత్వా నీచే ఠానే ఠత్వా మన్తేథ. మిగరాజాపి సోస్సతీతి అత్తానం మిగరాజానం కత్వా ఆహ. హంసపోతకా జిగుచ్ఛిత్వా ఉట్ఠాయ చిత్తకూటమేవ గతా.
Tattha ucce viṭabhimāruyhāti pakatiyā ca ucce imasmiṃ rukkhe uccataraṃ ekaṃ viṭapaṃ abhiruhitvā. Mantayavhoti mantetha kathetha. Nīce oruyhāti otaritvā nīce ṭhāne ṭhatvā mantetha. Migarājāpi sossatīti attānaṃ migarājānaṃ katvā āha. Haṃsapotakā jigucchitvā uṭṭhāya cittakūṭameva gatā.
తేసం గతకాలే బోధిసత్తో సిఙ్గాలస్స దుతియం గాథమాహ –
Tesaṃ gatakāle bodhisatto siṅgālassa dutiyaṃ gāthamāha –
౭౪.
74.
‘‘యం సువణ్ణో సువణ్ణేన, దేవో దేవేన మన్తయే;
‘‘Yaṃ suvaṇṇo suvaṇṇena, devo devena mantaye;
కిం తేత్థ చతుమట్ఠస్స, బిలం పవిస జమ్బుకా’’తి.
Kiṃ tettha catumaṭṭhassa, bilaṃ pavisa jambukā’’ti.
తత్థ సువణ్ణోతి సున్దరవణ్ణో. సువణ్ణేనాతి దుతియేన హంసపోతకేన. దేవో దేవేనాతి తేయేవ ద్వే దేవే కత్వా కథేతి. చతుమట్ఠస్సాతి సరీరేన జాతియా సరేన గుణేనాతి ఇమేహి చతూహి మట్ఠస్స సుద్ధస్సాతి అక్ఖరత్థో. అసుద్ధంయేవ పన తం పసంసావచనేన నిన్దన్తో ఏవమాహ, చతూహి లామకస్స కిం తే ఏత్థ సిఙ్గాలస్సాతి అయమేత్థ అధిప్పాయో. ‘‘బిలం పవిసా’’తి ఇదం బోధిసత్తో భేరవారమ్మణం దస్సేత్వా తం పలాపేన్తో ఆహ.
Tattha suvaṇṇoti sundaravaṇṇo. Suvaṇṇenāti dutiyena haṃsapotakena. Devo devenāti teyeva dve deve katvā katheti. Catumaṭṭhassāti sarīrena jātiyā sarena guṇenāti imehi catūhi maṭṭhassa suddhassāti akkharattho. Asuddhaṃyeva pana taṃ pasaṃsāvacanena nindanto evamāha, catūhi lāmakassa kiṃ te ettha siṅgālassāti ayamettha adhippāyo. ‘‘Bilaṃ pavisā’’ti idaṃ bodhisatto bheravārammaṇaṃ dassetvā taṃ palāpento āha.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా సిఙ్గాలో మహల్లకో అహోసి, ద్వే హంసపోతకా సారిపుత్తమోగ్గల్లానా, రుక్ఖదేవతా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā siṅgālo mahallako ahosi, dve haṃsapotakā sāriputtamoggallānā, rukkhadevatā pana ahameva ahosi’’nti.
చతుమట్ఠజాతకవణ్ణనా సత్తమా.
Catumaṭṭhajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౧౮౭. చతుమట్ఠజాతకం • 187. Catumaṭṭhajātakaṃ