Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ-ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā

    ೪೯. ಚತುರಾರಕ್ಖನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

    49. Caturārakkhaniddesavaṇṇanā

    ೪೬೧-೨. ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ …ಪೇ॰… ಮರಣಸ್ಸತೀತಿ ಇಮಾ ಚತುರಾರಕ್ಖಾ ನಾಮಾತಿ ಸೇಸೋ। ಆರಕತ್ತಾದಿನಾತಿ ಆರಕಭಾವೋ ಆರಕತ್ತಂ, ತಂ ಆದಿ ಯಸ್ಸ ‘‘ಅರೀನಂ ಹತತ್ತಾ’’ತಿಆದಿಕಸ್ಸ ತಂ ಆರಕತ್ತಾದಿ। ತೇನ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಸವಾಸನಾನಂ ಅರಾನಂ ಹತತ್ತಾ ಆರಕಾ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ಸುವಿದೂರವಿದೂರೇ ಠಿತೋತಿ ಆ-ಕಾರಸ್ಸ ರಸ್ಸತ್ತಂ, ಕ-ಕಾರಸ್ಸ ಹ-ಕಾರಂ ಸಾನುನಾಸಿಕಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅರಹ’’ನ್ತಿ ಪದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಆರಕಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಸಾಮಞ್ಞಜೋತನಾಯ ವಿಸೇಸೇ ಅವಟ್ಠಾನತೋ, ವಿಸೇಸತ್ಥಿನಾ ಚ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಯೋಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಕಿಲೇಸೇಹೀ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ।

    461-2. Buddhānussati …pe… maraṇassatīti imā caturārakkhā nāmāti seso. Ārakattādināti ārakabhāvo ārakattaṃ, taṃ ādi yassa ‘‘arīnaṃ hatattā’’tiādikassa taṃ ārakattādi. Tena tena maggena savāsanānaṃ arānaṃ hatattā ārakā sabbakilesehi suvidūravidūre ṭhitoti ā-kārassa rassattaṃ, ka-kārassa ha-kāraṃ sānunāsikaṃ katvā ‘‘araha’’nti padasiddhi veditabbā. ‘‘Ārakā’’ti ca vutte sāmaññajotanāya visese avaṭṭhānato, visesatthinā ca visesassa anuppayojitabbattā ‘‘kilesehī’’ti labbhati.

    ಸಮ್ಮಾತಿ ಅವಿಪರೀತಂ। ಸಾಮನ್ತಿ ಸಯಮೇವ, ಅಪರನೇಯ್ಯೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಹಿ ಏತ್ಥ ಸಂ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಸಯ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಬೋಧಕೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಬುದ್ಧತೋತಿ ಭಾವಪ್ಪಧಾನೋಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ, ಬುದ್ಧತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅರಹಂ’’ ಇತಿ ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ ಇತಿ ವಾ ಭಗವತೋ ನವಭೇದೇ ಗುಣೇ ಯಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಅನುಸ್ಸತಿ, ಸಾ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಇತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಅ-ಕಾರೋ ಸನ್ಧಿವಸೇನ ಆಗತೋ। ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ಪನೇತ್ಥ ಆದಿಅತ್ಥೋ, ಇಚ್ಚಾದೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನವಭೇದೇತಿ ‘‘ಅನುತ್ತರೋ ಪುರಿಸದಮ್ಮಸಾರಥೀ’’ತಿ ಏಕತೋ ಗಹೇತ್ವಾ। ಏತ್ಥ ಪನ ಉಪಚಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಅಪ್ಪನಾ, ತಥಾ ಮರಣಸ್ಸತಿಯಂ। ಇತರೇಸು ಪನ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ।

    Sammāti aviparītaṃ. Sāmanti sayameva, aparaneyyo hutvāti attho. ‘‘Sambuddho’’ti hi ettha saṃ-saddo ‘‘saya’’nti etassa atthassa bodhako daṭṭhabbo. Buddhatoti bhāvappadhānoyaṃ niddeso, buddhattāti attho. ‘‘Arahaṃ’’ iti vā ‘‘sammāsambuddho’’ iti vā bhagavato navabhede guṇe yā punappunaṃ anussati, sā buddhānussatīti yojanā. ‘‘Sammāsambuddho itī’’ti vattabbe a-kāro sandhivasena āgato. Iti-saddo panettha ādiattho, iccādīti attho. Navabhedeti ‘‘anuttaro purisadammasārathī’’ti ekato gahetvā. Ettha pana upacāro uppajjati, na appanā, tathā maraṇassatiyaṃ. Itaresu pana ubhayampi uppajjatīti veditabbaṃ. Buddhānussati.

    ೪೬೩-೪. ‘‘ಸೀಮಟ್ಠಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೀಮಟ್ಠಸಙ್ಘೇತಿ ಸೀಮಾಯಂ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಸೀಮಟ್ಠೋ , ಸೋವ ಸಙ್ಘೋ। ಗೋಚರಗಾಮಮ್ಹಿ ಇಸ್ಸರೇ ಜನೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತತ್ಥ ಮಾನುಸೇ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸೂತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ। ಸುಖಿತಾ ಹೋನ್ತು ಅವೇರಾತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ। ಆದಿನಾತಿ ‘‘ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಾ ಹೋನ್ತು, ಅನೀಘಾ ಹೋನ್ತು, ಸುಖೀ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಹರನ್ತೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ। ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜಾತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಸಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿನಾ ಏವಮ್ಪಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ। ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾ।

    463-4.‘‘Sīmaṭṭhā’’tiādinā mettābhāvanaṃ dasseti. Sīmaṭṭhasaṅgheti sīmāyaṃ tiṭṭhatīti sīmaṭṭho , sova saṅgho. Gocaragāmamhi issare janeti sambandho. Tattha mānuse upādāya sabbasattesūti yojetabbaṃ. Tatthāti tasmiṃ gāme. Sukhitā hontu averāti padacchedo. Ādināti ‘‘abyāpajjā hontu, anīghā hontu, sukhī attānaṃ pariharantū’’ti iminā. Paricchijja paricchijjāti ‘‘imasmiṃ vihāre sabbe bhikkhū’’tiādinā evampi paricchinditvā paricchinditvā. Mettābhāvanā.

    ೪೬೫-೬. ಇದಾನಿ ಅಸುಭಂ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಸಾಧೇತಬ್ಬಂ ಸತ್ತವಿಧಮುಗ್ಗಹಕೋಸಲ್ಲಂ ‘‘ವಣ್ಣೇ’’ಚ್ಚಾದಿನಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸತ್ತವಿಧಞ್ಹಿ ತಂ ನಯತೋ ಆಗತಂ ವಾಚಾಸಜ್ಝಾಯಮನಸಾಸಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ। ತತ್ಥ ಪಠಮಂ ವಾಚಾಯ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತೇನ ಚತ್ತಾರಿ ತಚಪಞ್ಚಕಾದೀನಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಲೋಮಪ್ಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಪನ ವಚಸಾ, ತಥೇವ ಮನಸಾಪಿ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ವಚಸಾ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಹಿ ಮನಸಾ ಸಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ। ಸೋ ಪನ ಲಕ್ಖಣಪ್ಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ। ತತ್ಥ ವಣ್ಣೋ ನಾಮ ಕೇಸಾದೀನಂ ವಣ್ಣೋ। ಸಣ್ಠಾನಂ ತೇಸಂಯೇವ ಸಣ್ಠಾನಂ। ಓಕಾಸೋ ತೇಸಂಯೇವ ಪತಿಟ್ಠೋಕಾಸೋ। ದಿಸಾ ನಾಭಿತೋ ಉದ್ಧಂ ಉಪರಿಮದಿಸಾ, ಅಧೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ। ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನಾಮ ‘‘ಅಯಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಉಪರಿ ಚ ತಿರಿಯಞ್ಚ ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ’’ತಿ ಏವಂ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಚೇವ ‘‘ಕೇಸಾ ನ ಲೋಮಾ, ಲೋಮಾ ನ ಕೇಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಮಿಸ್ಸಕತಾವಸೇನ ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಚ। ಕೇಸಾದಿಕೋಟ್ಠಾಸೇ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ।

    465-6. Idāni asubhaṃ niddisanto sabbapaṭhamaṃ sādhetabbaṃ sattavidhamuggahakosallaṃ ‘‘vaṇṇe’’ccādinā dasseti. Sattavidhañhi taṃ nayato āgataṃ vācāsajjhāyamanasāsajjhāyehi saddhiṃ. Tattha paṭhamaṃ vācāya sajjhāyantena cattāri tacapañcakādīni paricchinditvā anulomappaṭilomavasena kātabbaṃ. Yathā pana vacasā, tatheva manasāpi sajjhāyo kātabbo. Vacasā sajjhāyo hi manasā sajjhāyassa paccayo. So pana lakkhaṇappaṭivedhassa paccayo. Tattha vaṇṇo nāma kesādīnaṃ vaṇṇo. Saṇṭhānaṃ tesaṃyeva saṇṭhānaṃ. Okāso tesaṃyeva patiṭṭhokāso. Disā nābhito uddhaṃ uparimadisā, adho heṭṭhimā. Paricchedo nāma ‘‘ayaṃ koṭṭhāso heṭṭhā ca upari ca tiriyañca iminā nāma paricchinno’’ti evaṃ sabhāgaparicchedo ceva ‘‘kesā na lomā, lomā na kesā’’ti evaṃ amissakatāvasena visabhāgaparicchedo ca. Kesādikoṭṭhāse vavatthapetvāti sambandho. Vavatthapetvāti vuttanayena vavatthapetvā.

    ಏವಂ ವವತ್ಥಪೇನ್ತೇನ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಉಗ್ಗಹಕೋಸಲ್ಲಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧಂ ಮನಸಿಕಾರಕೋಸಲ್ಲಂ ಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನುಪುಬ್ಬತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಪ್ಪನಾತೋ ತಯೋ ಚ ಸುತ್ತನ್ತಾತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ನಯತೋವಾಗತೇ ನಾತಿಸೀಘಾದೀಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಸವಿಧತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅನುಪುಬ್ಬತೋತಿ ಸಜ್ಝಾಯಕರಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ। ನಾತಿಸೀಘಂ ನಾತಿಸಣಿಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ। ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಟಿಬಾಹಯನ್ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪುಥುತ್ತಾರಮ್ಮಣೇ ಚೇತಸೋ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಟಿಬಾಹನ್ತೋ। ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಯಾಯಂ ‘‘ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ’’ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿ, ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಪಟಿಕ್ಕೂಲ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅನುಪುಬ್ಬತೋ ಮುಞ್ಚನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋ ಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತಂ ತಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಮುಞ್ಚತೋ, ತಸ್ಸ ‘‘ಭಾವನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Evaṃ vavatthapentena yathāvuttaṃ sattavidhaṃ uggahakosallaṃ sampādetvā aṭṭhārasavidhaṃ manasikārakosallaṃ sampādetabbanti dassetuṃ ‘‘anupubbato’’tiādimāha. Tattha appanāto tayo ca suttantāti ime cattāropi nayatovāgate nātisīghādīsu pakkhipitvā dasavidhatā veditabbā. Anupubbatoti sajjhāyakaraṇato paṭṭhāya anupaṭipāṭiyā. Nātisīghaṃ nātisaṇikaṃ katvāti kiriyāvisesanaṃ. Vikkhepaṃpaṭibāhayanti kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā bahiddhā puthuttārammaṇe cetaso vikkhepaṃ paṭibāhanto. Paṇṇattiṃ samatikkammāti yāyaṃ ‘‘kesā lomā’’ti paṇṇatti, taṃ atikkamitvā, ‘‘paṭikkūla’’nti cittaṃ ṭhapetvāti adhippāyo. Anupubbato muñcantassāti yo yo koṭṭhāso na upaṭṭhāti, taṃ taṃ anukkamena muñcato, tassa ‘‘bhāvanā’’ti iminā sambandho veditabbo.

    ೪೬೭. ಏವಂ ಉಭಯಕೋಸಲ್ಲಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸೇ ವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ವಣ್ಣಾದಿವಸೇನೇವ ಪಞ್ಚಧಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲತಾ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಣ್ಣಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ವಣ್ಣ…ಪೇ॰… ಓಕಾಸೇಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾತಿ ಭಾವನಾ ಅಸುಭನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ತತ್ರ ಕೇಸಾ ತಾವ ಪಕತಿವಣ್ಣೇನ ಕಾಳಕಾ ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕವಣ್ಣಾ, ಸಣ್ಠಾನತೋ ದೀಘವಟ್ಟತುಲಾದಣ್ಡಸಣ್ಠಾನಾ, ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮದಿಸಾಯ ಜಾತಾ, ಓಕಾಸತೋ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಹಿ, ಪುರತೋ ನಳಾಟನ್ತೇನ, ಪಚ್ಛತೋ ಗಳವಾಟಕೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ, ಸೀಸಕಟಾಹವೇಠನಅಲ್ಲಚಮ್ಮಂ ಕೇಸಾನಂ ಓಕಾಸೋ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಕೇಸಾ ಸೀಸವೇಠನಚಮ್ಮೇ ವೀಹಗ್ಗಮತ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ಅತ್ತನೋ ಮೂಲತಲೇನ, ಉಪರಿ ಆಕಾಸೇನ, ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ದ್ವೇ ಕೇಸಾ ಏಕತೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಯಂ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ‘‘ಕೇಸಾ ನ ಲೋಮಾ, ಲೋಮಾ ನ ಕೇಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅವಸೇಸಏಕತಿಂ ಸಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ಅಮಿಸ್ಸೀಕತಾ ಕೇಸಾ ನಾಮ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೋ ಏಕೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋತಿ ಅಯಂ ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಇದಂ ಕೇಸಾನಂ ವಣ್ಣಾದಿತೋ ನಿಚ್ಛಯನಂ। ಇದಂ ಪನ ನೇಸಂ ವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ಪಞ್ಚಧಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲತೋ ನಿಚ್ಛಯನಂ – ಕೇಸಾ ನಾಮೇತೇ ವಣ್ಣತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ ಆಸಯತೋಪಿ ಸಣ್ಠಾನತೋಪಿ ಗನ್ಧತೋಪಿ ಓಕಾಸತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾತಿ ಏವಂ ಸೇಸಕೋಟ್ಠಾಸಾನಮ್ಪಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    467. Evaṃ ubhayakosallaṃ sampādetvā sabbakoṭṭhāse vaṇṇādivasena vavatthapetvā vaṇṇādivaseneva pañcadhā paṭikkūlatā vavatthapetabbāti dassetuṃ ‘‘vaṇṇā’’tiādimāha. Vaṇṇa…pe… okāsehi koṭṭhāse paṭikkūlāti bhāvanā asubhanti yojanā. Tatra kesā tāva pakativaṇṇena kāḷakā addāriṭṭhakavaṇṇā, saṇṭhānato dīghavaṭṭatulādaṇḍasaṇṭhānā, disato uparimadisāya jātā, okāsato ubhosu passesu kaṇṇacūḷikāhi, purato naḷāṭantena, pacchato gaḷavāṭakena paricchinnā, sīsakaṭāhaveṭhanaallacammaṃ kesānaṃ okāso. Paricchedato kesā sīsaveṭhanacamme vīhaggamattaṃ pavisitvā patiṭṭhitena heṭṭhā attano mūlatalena, upari ākāsena, tiriyaṃ aññamaññena paricchinnā. Dve kesā ekato natthīti ayaṃ sabhāgaparicchedo. ‘‘Kesā na lomā, lomā na kesā’’ti evaṃ avasesaekatiṃ sakoṭṭhāsehi amissīkatā kesā nāma pāṭiyekko eko koṭṭhāsoti ayaṃ visabhāgaparicchedo. Idaṃ kesānaṃ vaṇṇādito nicchayanaṃ. Idaṃ pana nesaṃ vaṇṇādivasena pañcadhā paṭikkūlato nicchayanaṃ – kesā nāmete vaṇṇatopi paṭikkūlā āsayatopi saṇṭhānatopi gandhatopi okāsatopi paṭikkūlāti evaṃ sesakoṭṭhāsānampi yathāyogaṃ veditabbaṃ.

    ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿವತ್ಥೂಸೂತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕವಿನೀಲಕವಿಪುಬ್ಬಕವಿಚ್ಛಿದ್ದಕವಿಕ್ಖಾಯಿತಕವಿಕ್ಖಿತ್ತಕಹತವಿ- ಕ್ಖಿತ್ತಕಲೋಹಿತಕಪುಳವಕಅಟ್ಠಿಕಸಙ್ಖಾತೇಸು ದಸೇಸು ಅವಿಞ್ಞಾಣಕಅಸುಭವತ್ಥೂಸು ಅಸುಭಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಾ ಭಾವನಾ ವಾ ಅಸುಭನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಸುಭಭಾವನಾ।

    Uddhumātādivatthūsūti uddhumātakavinīlakavipubbakavicchiddakavikkhāyitakavikkhittakahatavi- kkhittakalohitakapuḷavakaaṭṭhikasaṅkhātesu dasesu aviññāṇakaasubhavatthūsu asubhākāraṃ gahetvā pavattā bhāvanā vā asubhanti sambandho. Asubhabhāvanā.

    ೪೬೮. ‘‘ಮರಣಂ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಜೀವಿತಂ ಮೇ ಉಪರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಮರಣಂ ಮರಣ’’ನ್ತಿ ವಾ ಯೋನಿಸೋ ಭಾವಯಿತ್ವಾನಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಜೀವಿತನ್ತಿ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ। ಯೋನಿಸೋತಿ ಉಪಾಯೇನ। ಏವಂ ಪವತ್ತಯತೋಯೇವ ಹಿ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ನೀವರಣಾನಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನ್ತಿ, ಮರಣಾರಮ್ಮಣಾ ಸತಿ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಉಪಚಾರಪ್ಪತ್ತಮೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ।

    468. ‘‘Maraṇaṃ me bhavissatī’’ti vā ‘‘jīvitaṃ me uparujjhatī’’ti vā ‘‘maraṇaṃ maraṇa’’nti vā yoniso bhāvayitvānāti yojanā. Jīvitanti rūpajīvitindriyañca arūpajīvitindriyañca. Yonisoti upāyena. Evaṃ pavattayatoyeva hi ekaccassa nīvaraṇāni vikkhambhanti, maraṇārammaṇā sati saṇṭhāti, upacārappattameva kammaṭṭhānaṃ hoti.

    ೪೬೯-೪೭೦. ಯಸ್ಸ ಪನ ಏತ್ತಾವತಾ ನ ಹೋತಿ, ತೇನ ವಧಕಪಚ್ಚೂಪಟ್ಠಾನಾದೀಹಿ ಅಟ್ಠಹಾಕಾರೇಹಿ ಮರಣಂ ಅನುಸ್ಸರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಧಕಸ್ಸೇವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ವಧಕಸ್ಸ ಇವ ಉಪಟ್ಠಾನಾತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗೀವಾಯ ಸಞ್ಚಾರಯಮಾನಸ್ಸ ವಧಕಸ್ಸ ವಿಯ ಮರಣಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನತೋ। ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ವಿಪತ್ತಿತೋತಿ ಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಜೀವಿತಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ವಿನಾಸಮರಣಸಙ್ಖಾತವಿಪತ್ತಿತೋ। ಉಪಸಂಹರತೋತಿ ಯಸಮಹತ್ತತೋ ಪುಞ್ಞಮಹತ್ತತೋ ಥಾಮಮಹತ್ತತೋ ಇದ್ಧಿಮಹತ್ತತೋ ಪಞ್ಞಾಮಹತ್ತತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧತೋತಿ ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತಹಾಕಾರೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಸಂಹರಣತೋ । ಕಾಯಬಹುಸಾಧಾರಣಾತಿ ಅಸೀತಿಯಾ ಕಿಮಿಕುಲಾನಂ, ಅನೇಕಸತಾನಂ ರೋಗಾನಂ, ಬಾಹಿರಾನಞ್ಚ ಅಹಿವಿಚ್ಛಿಕಾದೀನಂ ಮರಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಸಾಧಾರಣತೋ। ಆಯುದುಬ್ಬಲತೋತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೂಪನಿಬದ್ಧತ್ತಇರಿಯಾಪಥೂಪನಿಬದ್ಧತ್ತಾದಿನಾ ಆಯುನೋ ದುಬ್ಬಲತೋ। ಕಾಲವವತ್ಥಾನಸ್ಸ ಅಭಾವತೋತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಲೇ ಮರಿತಬ್ಬಂ, ನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಕಾಲವವತ್ಥಾನಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ। ಅದ್ಧಾನಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದಾತಿ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಜೀವಿತಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನಾಮ ಏತರಹಿ ಪರಿತ್ತೋ, ಅದ್ಧಾ ಯೋ ಚಿರಂ ಜೀವತಿ, ಸೋ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅದ್ಧಾನಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ।

    469-470. Yassa pana ettāvatā na hoti, tena vadhakapaccūpaṭṭhānādīhi aṭṭhahākārehi maraṇaṃ anussaritabbanti dassetuṃ ‘‘vadhakassevā’’tiādimāha. Vadhakassa iva upaṭṭhānāti ‘‘imassa sīsaṃ chindissāmī’’ti asiṃ gahetvā gīvāya sañcārayamānassa vadhakassa viya maraṇassa upaṭṭhānato. Sampattīnaṃ vipattitoti bhogasampattiyā jīvitasampattiyā ca vināsamaraṇasaṅkhātavipattito. Upasaṃharatoti yasamahattato puññamahattato thāmamahattato iddhimahattato paññāmahattato paccekabuddhato sammāsambuddhatoti imehi sattahākārehi attano upasaṃharaṇato . Kāyabahusādhāraṇāti asītiyā kimikulānaṃ, anekasatānaṃ rogānaṃ, bāhirānañca ahivicchikādīnaṃ maraṇassa paccayānaṃ sādhāraṇato. Āyudubbalatoti assāsapassāsūpanibaddhattairiyāpathūpanibaddhattādinā āyuno dubbalato. Kālavavatthānassa abhāvatoti ‘‘imasmiṃyeva kāle maritabbaṃ, na aññasmi’’nti evaṃ kālavavatthānassa abhāvato. Addhānassa paricchedāti ‘‘manussānaṃ jīvitassa paricchedo nāma etarahi paritto, addhā yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ jīvatī’’ti evaṃ addhānassa kālassa paricchedato.

    ಏತ್ಥ ಪನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಕಾಮೇನ ಬುದ್ಧಪುತ್ತೇನ ಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ತಂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಙ್ಖೇಪೇನೋಪದಿಸ್ಸಾಮ। ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ತಾವ ಸೀಲಂ ಸೋಧೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ತಿವಿಧಾ ವಿಸುಜ್ಝನಾ ಅನಾಪಜ್ಜನಂ, ಆಪನ್ನವುಟ್ಠಾನಂ, ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಚ ಅಪ್ಪಟಿಪೀಳನಂ। ಏವಂ ವಿಸುದ್ಧಸೀಲಸ್ಸ ಹಿ ಭಾವನಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಮ್ಪಿದಂ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಾದೀನಂ ವಸೇನ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಸೀಲಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಮ್ಪಿ ಸಾಧುಕಂ ಪರಿಪೂರೇತಬ್ಬಂ। ತತೋ –

    Ettha pana kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā vipassanāya saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pattukāmena buddhaputtena yaṃ kātabbaṃ, taṃ ādikammikassa kulaputtassa vasena ādito paṭṭhāya saṅkhepenopadissāma. Catubbidhaṃ tāva sīlaṃ sodhetabbaṃ. Tattha tividhā visujjhanā anāpajjanaṃ, āpannavuṭṭhānaṃ, kilesehi ca appaṭipīḷanaṃ. Evaṃ visuddhasīlassa hi bhāvanā sampajjati. Yampidaṃ cetiyaṅgaṇavattādīnaṃ vasena ābhisamācārikasīlaṃ vuccati, tampi sādhukaṃ paripūretabbaṃ. Tato –

    ‘‘ಆವಾಸೋ ಚ ಕುಲಂ ಲಾಭೋ, ಗಣೋ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಪಞ್ಚಮಂ।

    ‘‘Āvāso ca kulaṃ lābho, gaṇo kammañca pañcamaṃ;

    ಅದ್ಧಾನಂ ಞಾತಿ ಆಬಾಧೋ, ಗನ್ಥೋ ಇದ್ಧೀತಿ ತೇ ದಸಾ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೪೧) –

    Addhānaṃ ñāti ābādho, gantho iddhīti te dasā’’ti. (visuddhi. 1.41) –

    ಏವಂ ವುತ್ತೇಸು ದಸಸು ಪಲಿಬೋಧೇಸು ಯೋ ಪಲಿಬೋಧೋ, ಯೋ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಪಲಿಬೋಧೇನ –

    Evaṃ vuttesu dasasu palibodhesu yo palibodho, yo upacchinditabbo. Evaṃ upacchinnapalibodhena –

    ‘‘ಪಿಯೋ ಗರು ಭಾವನೀಯೋ, ವತ್ತಾ ಚ ವಚನಕ್ಖಮೋ।

    ‘‘Piyo garu bhāvanīyo, vattā ca vacanakkhamo;

    ಗಮ್ಭೀರಞ್ಚ ಕಥಂ ಕತ್ತಾ, ನೋ ಚಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಯೋಜಕೋ’’ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೩೭) –

    Gambhīrañca kathaṃ kattā, no cāṭṭhāne niyojako’’ti. (a. ni. 7.37) –

    ಏವಂ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ಆಚರಿಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತಂ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಪಾರಿಹಾರಿಯಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಾದೀಸು ಮೇತ್ತಾ, ಮರಣಸ್ಸತಿ ಚ, ‘‘ಅಸುಭಸಞ್ಞಾ’’ತಿಪಿ ಏಕೇ। ಏತಂ ಪನ ತಯಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥಯಿತಬ್ಬಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಕತ್ವಾ, ಅಧಿಪ್ಪೇತಸ್ಸ ಚ ಯೋಗಾನುಯೋಗಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನತ್ತಾ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಟ್ಠತಿಂಸಾರಮ್ಮಣೇಸು ಪನ ಯಂ ಯಸ್ಸ ಚರಿತಾನುಕೂಲಂ, ತಂ ತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಯಥಾವುತ್ತೇನೇವ ನಯೇನ ‘‘ಪಾರಿಹಾರಿಯಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತತೋ –

    Evaṃ vuttalakkhaṇaṃ ācariyaṃ upasaṅkamitvā kammaṭṭhānaṃ uggahetabbaṃ. Taṃ duvidhaṃ hoti sabbatthakakammaṭṭhānañca pārihāriyakammaṭṭhānañca. Tattha sabbatthakakammaṭṭhānaṃ nāma bhikkhusaṅghādīsu mettā, maraṇassati ca, ‘‘asubhasaññā’’tipi eke. Etaṃ pana tayaṃ sabbattha atthayitabbaṃ icchitabbanti katvā, adhippetassa ca yogānuyogakammassa padaṭṭhānattā ‘‘sabbatthakakammaṭṭhāna’’nti vuccati. Aṭṭhatiṃsārammaṇesu pana yaṃ yassa caritānukūlaṃ, taṃ tassa niccaṃ pariharitabbattā yathāvutteneva nayena ‘‘pārihāriyakammaṭṭhāna’’nti vuccati, tato –

    ‘‘ಮಹಾವಾಸಂ ನವಾವಾಸಂ, ಜರಾವಾಸಞ್ಚ ಪನ್ಥನಿಂ।

    ‘‘Mahāvāsaṃ navāvāsaṃ, jarāvāsañca panthaniṃ;

    ಸೋಣ್ಡಿಂ ಪಣ್ಣಞ್ಚ ಪುಪ್ಫಞ್ಚ, ಫಲಂ ಪತ್ಥಿತಮೇವ ಚ॥

    Soṇḍiṃ paṇṇañca pupphañca, phalaṃ patthitameva ca.

    ‘‘ನಗರಂ ದಾರುನಾ ಖೇತ್ತಂ, ವಿಸಭಾಗೇನ ಪಟ್ಟನಂ।

    ‘‘Nagaraṃ dārunā khettaṃ, visabhāgena paṭṭanaṃ;

    ಪಚ್ಚನ್ತಸೀಮಾಸಪ್ಪಾಯಂ, ಯತ್ಥ ಮಿತ್ತೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ॥

    Paccantasīmāsappāyaṃ, yattha mitto na labbhati.

    ‘‘ಅಟ್ಠಾರಸೇತಾನಿ ಠಾನಾನಿ, ಇತಿ ವಿಞ್ಞಾಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।

    ‘‘Aṭṭhārasetāni ṭhānāni, iti viññāya paṇḍito;

    ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಮಗ್ಗಂ ಸಪ್ಪಟಿಭಯಂ ಯಥಾ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೫೨) –

    Ārakā parivajjeyya, maggaṃ sappaṭibhayaṃ yathā’’ti. (visuddhi. 1.52) –

    ವುತ್ತಅಟ್ಠಾರಸಸೇನಾಸನದೋಸವಜ್ಜಿತಂ ‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೇನಾಸನಂ ನಾತಿದೂರಂ ಹೋತಿ ನಚ್ಚಾಸನ್ನಂ ಗಮನಾಗಮನಸಮ್ಪನ್ನಂ ದಿವಾ ಅಪ್ಪಾಕಿಣ್ಣಂ ರತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪಸದ್ದಂ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಂ ಅಪ್ಪಡಂಸಮಕಸವಾತಾತಪಸರೀಸಪಸಮ್ಫಸ್ಸಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸೇನಾಸನೇ ವಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾ। ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸೇನಾಸನೇ ಥೇರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತಿ ಬಹುಸ್ಸುತಾ ಆಗತಾಗಮಾ ಧಮ್ಮವಿನಯಧರಾ ಮಾತಿಕಾಧರಾ। ತೇ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛತಿ ಪರಿಪಞ್ಹತಿ ‘ಇದಂ ಭನ್ತೇ ಕಥಂ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ಅತ್ಥೋ’ತಿ। ತಸ್ಸ ತೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅವಿವಟಞ್ಚೇವ ವಿವರನ್ತಿ, ಅನುತ್ತಾನೀಕತಞ್ಚ ಉತ್ತಾನಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅನೇಕವಿಹಿತೇಸು ಚ ಕಙ್ಖಾಠಾನೀಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಕಙ್ಖಂ ಪಟಿವಿನೋದೇನ್ತಿ। ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೧) ವುತ್ತಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಉಪಗಮ್ಮ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೇನ ‘‘ದೀಘಾನಿ ಕೇಸಲೋಮನಖಾನಿ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾನಿ, ಜಿಣ್ಣಚೀವರೇಸು ಅಗ್ಗಳಅನುವಾತಪರಿಭಣ್ಡದಾನಾದಿನಾ ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಂ ವಾ ತನ್ತಚ್ಛೇದಾದೀಸು ತುನ್ನಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಕಿಲಿಟ್ಠಾನಿ ರಜಿತಬ್ಬಾನಿ, ಸಚೇ ಪತ್ತೇ ಮಲಂ ಹೋತಿ, ಪತ್ತೋ ಪಚಿತಬ್ಬೋ, ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಿ ಸೋಧೇತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಉಪಚ್ಛಿನ್ನಖುದ್ದಕಪಲಿಬೋಧೇನ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೇನ ಭತ್ತಸಮ್ಮದಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ರತನತ್ತಯಗುಣಾನುಸ್ಸರಣೇನ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹತೋ ಏಕಪದಮ್ಪಿ ಅಸಮ್ಮುಯ್ಹನ್ತೇನ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ।

    Vuttaaṭṭhārasasenāsanadosavajjitaṃ ‘‘idha, bhikkhave, senāsanaṃ nātidūraṃ hoti naccāsannaṃ gamanāgamanasampannaṃ divā appākiṇṇaṃ rattiṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ. Tasmiṃ kho pana senāsane viharantassa appakasireneva uppajjanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā. Tasmiṃ kho pana senāsane therā bhikkhū viharanti bahussutā āgatāgamā dhammavinayadharā mātikādharā. Te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati ‘idaṃ bhante kathaṃ, imassa ko attho’ti. Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttāniṃ karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhānīyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti. Evaṃ kho, bhikkhave, senāsanaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ hotī’’ti (a. ni. 10.11) vuttapañcaṅgasamannāgataṃ senāsanaṃ upagamma tattha vasantena ‘‘dīghāni kesalomanakhāni chinditabbāni, jiṇṇacīvaresu aggaḷaanuvātaparibhaṇḍadānādinā daḷhīkammaṃ vā tantacchedādīsu tunnakammaṃ vā kātabbaṃ, kiliṭṭhāni rajitabbāni, sace patte malaṃ hoti, patto pacitabbo, mañcapīṭhādīni sodhetabbānī’’ti evaṃ vuttaupacchinnakhuddakapalibodhena katabhattakiccena bhattasammadaṃ vinodetvā ratanattayaguṇānussaraṇena cittaṃ sampahaṃsetvā ācariyuggahato ekapadampi asammuyhantena manasi kātabbanti.

    ಚತುರಾರಕ್ಖನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Caturārakkhaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact