| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / ஸாரத்த²தீ³பனீ-டீகா • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
சதுத்த²ஜ்ஜா²னகதா²
Catutthajjhānakathā
‘‘புப்³பே³வா’’தி வுத்தத்தா ‘‘கதா³ பன நேஸங் பஹானங் ஹோதீ’’தி சோத³னங் ஸமுட்டா²பெத்வா ஆஹ ‘‘சதுன்னங் ஜா²னானங் உபசாரக்க²ணே’’தி. ஏவங் வேதி³தப்³ப³ந்தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. பஹானக்கமேன அவுத்தானந்தி எத்த² பஹானக்கமோ நாம பஹாயகத⁴ம்மானங் உப்பத்திபடிபாடி. தேன பன வுச்சமானே ‘‘து³க்க²ங் தோ³மனஸ்ஸங் ஸுக²ங் ஸோமனஸ்ஸ’’ந்தி வத்தப்³ப³ங் ஸியா, கஸ்மா இதோ அஞ்ஞதா² வசனந்தி ஆஹ ‘‘இந்த்³ரியவிப⁴ங்கே³’’திஆதி³ . உத்³தே³ஸக்கமேனாதி ‘‘ஸுகி²ந்த்³ரியங் து³க்கி²ந்த்³ரியங் ஸோமனஸ்ஸிந்த்³ரியங் தோ³மனஸ்ஸிந்த்³ரிய’’ந்தி ஏவங் பவத்தஉத்³தே³ஸக்கமேன.
‘‘Pubbevā’’ti vuttattā ‘‘kadā pana nesaṃ pahānaṃ hotī’’ti codanaṃ samuṭṭhāpetvā āha ‘‘catunnaṃ jhānānaṃ upacārakkhaṇe’’ti. Evaṃ veditabbanti sambandho. Pahānakkamena avuttānanti ettha pahānakkamo nāma pahāyakadhammānaṃ uppattipaṭipāṭi. Tena pana vuccamāne ‘‘dukkhaṃ domanassaṃ sukhaṃ somanassa’’nti vattabbaṃ siyā, kasmā ito aññathā vacananti āha ‘‘indriyavibhaṅge’’tiādi . Uddesakkamenāti ‘‘sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriya’’nti evaṃ pavattauddesakkamena.
அத² கஸ்மா ஜா²னெஸ்வேவ நிரோதோ⁴ வுத்தோதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. கத்த² சுப்பன்னங் து³க்கி²ந்த்³ரியந்தி அத்தனோ பச்சயேஹி உப்பன்னங் அவிக்க²ம்பி⁴தங் து³க்கி²ந்த்³ரியங். கத்த² ச அபரிஸேஸங் நிருஜ்ஜ²தீதி நிரோத⁴ட்டா²னங் நிரோத⁴காரணங் புச்ச²தி. தேன கத்தா²தி புச்சா²ய எத்தா²தி விஸ்ஸஜ்ஜனேபி ஹேதும்ஹி பு⁴ம்மவசனங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஜா²னானுபா⁴வனிமித்தஞ்ஹி அனுப்பஜ்ஜந்தங் து³க்கி²ந்த்³ரியங் அபரிஸேஸங் நிருஜ்ஜ²தீதி வுத்தங். அதிஸயனிரோதோ⁴ ஸுட்டு² பஹானங் உஜுபடிபக்கே²ன வூபஸமோ. நிரோதோ⁴ பஹானமத்தங். நானாவஜ்ஜனேதி யேன ஆவஜ்ஜனேன அப்பனாவீதி², ததோ பி⁴ன்னாவஜ்ஜனே அனேகாவஜ்ஜனே வா. அப்பனாவீதி²யஞ்ஹி உபசாரோ ஏகாவஜ்ஜனோ, இதரோ அனேகாவஜ்ஜனோ அனேகக்க²த்துங் பவத்தனதோ. விஸமனிஸஜ்ஜாய உப்பன்னகிலமதோ² விஸமாஸனுபதாபோ. பீதிப²ரணேனாதி பீதியா ப²ரணரஸத்தா பீதிஸமுட்டா²னானங் வா பணீதரூபானங் காயஸ்ஸ ப்³யாபனதோ வுத்தங். தேனாஹ ‘‘ஸப்³போ³ காயோ ஸுகோ²க்கந்தோ ஹோதீ’’தி. பணீதரூபபு²ட்ட²ஸரீரஸ்ஸ ஸுகோ²க்கந்தகாயத்தா குதோ து³க்கு²ப்பத்தி விஸமாஸனுபதாபாதி³னாதி ஆஹ ‘‘படிபக்கே²ன அவிஹதத்தா’’தி. விதக்கவிசாரபச்சயேபீதி பி-ஸத்³தோ³ அட்டா²னப்பயுத்தோ, ஸோ ‘‘பஹீனஸ்ஸா’’தி எத்த² ஆனெத்வா ஸம்ப³ந்தி⁴தப்³போ³. பஹீனஸ்ஸபி தோ³மனஸ்ஸிந்த்³ரியஸ்ஸாதி இத³ஞ்ச ‘‘ஸியா உப்பத்தீ’’தி இமினா ஸம்ப³ந்தி⁴தப்³ப³ங். ஏதந்தி தோ³மனஸ்ஸிந்த்³ரியங். ‘‘உப்பஜ்ஜதீ’’தி இமினா ஸம்ப³ந்தோ⁴. ‘‘தஸ்ஸ மய்ஹங் அதிசிரங் விதக்கயதோ விசாரயதோ காயோபி கிலமி, சித்தம்பி ஊஹஞ்ஞீ’’தி வசனதோ காயசித்தகே²தா³னங் விதக்கவிசாரபச்சயதா வேதி³தப்³பா³. விதக்கவிசாரபா⁴வேதி எத்த² ‘‘உப்பஜ்ஜதி தோ³மனஸ்ஸிந்த்³ரிய’’ந்தி ஆனெத்வா ஸம்ப³ந்தி⁴தப்³ப³ங். தத்த²ஸ்ஸ ஸியா உப்பத்தீதி தத்த² து³தியஜ்ஜா²னூபசாரே அஸ்ஸ பஹீனஸ்ஸபி தோ³மனஸ்ஸிந்த்³ரியஸ்ஸ உப்பத்தி ப⁴வெய்ய.
Atha kasmā jhānesveva nirodho vuttoti sambandho. Kattha cuppannaṃ dukkhindriyanti attano paccayehi uppannaṃ avikkhambhitaṃ dukkhindriyaṃ. Kattha ca aparisesaṃ nirujjhatīti nirodhaṭṭhānaṃ nirodhakāraṇaṃ pucchati. Tena katthāti pucchāya etthāti vissajjanepi hetumhi bhummavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Jhānānubhāvanimittañhi anuppajjantaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhatīti vuttaṃ. Atisayanirodho suṭṭhu pahānaṃ ujupaṭipakkhena vūpasamo. Nirodho pahānamattaṃ. Nānāvajjaneti yena āvajjanena appanāvīthi, tato bhinnāvajjane anekāvajjane vā. Appanāvīthiyañhi upacāro ekāvajjano, itaro anekāvajjano anekakkhattuṃ pavattanato. Visamanisajjāya uppannakilamatho visamāsanupatāpo. Pītipharaṇenāti pītiyā pharaṇarasattā pītisamuṭṭhānānaṃ vā paṇītarūpānaṃ kāyassa byāpanato vuttaṃ. Tenāha ‘‘sabbo kāyo sukhokkanto hotī’’ti. Paṇītarūpaphuṭṭhasarīrassa sukhokkantakāyattā kuto dukkhuppatti visamāsanupatāpādināti āha ‘‘paṭipakkhena avihatattā’’ti. Vitakkavicārapaccayepīti pi-saddo aṭṭhānappayutto, so ‘‘pahīnassā’’ti ettha ānetvā sambandhitabbo. Pahīnassapi domanassindriyassāti idañca ‘‘siyā uppattī’’ti iminā sambandhitabbaṃ. Etanti domanassindriyaṃ. ‘‘Uppajjatī’’ti iminā sambandho. ‘‘Tassa mayhaṃ aticiraṃ vitakkayato vicārayato kāyopi kilami, cittampi ūhaññī’’ti vacanato kāyacittakhedānaṃ vitakkavicārapaccayatā veditabbā. Vitakkavicārabhāveti ettha ‘‘uppajjati domanassindriya’’nti ānetvā sambandhitabbaṃ. Tatthassa siyā uppattīti tattha dutiyajjhānūpacāre assa pahīnassapi domanassindriyassa uppatti bhaveyya.
எத்த² ச யதே³கே வத³ந்தி ‘‘தத்த²ஸ்ஸ ஸியா உப்பத்தீதி வத³ந்தேன ஜா²னலாபீ⁴னம்பி தோ³மனஸ்ஸுப்பத்தி அத்தீ²தி த³ஸ்ஸிதங் ஹோதி, தேன ச அனீவரணஸபா⁴வோ லோபோ⁴ விய தோ³ஸோபி அத்தீ²தி தீ³பேதி. ந ஹி தோ³ஸேன வினா தோ³மனஸ்ஸங் பவத்ததி, ந செத்த² பட்டா²னபாளியா விரோதோ⁴ சிந்தேதப்³போ³. யஸ்மா தத்த² பரிஹீனஜ்ஜா²னங் ஆரம்மணங் கத்வா பவத்தமானங் தோ³மனஸ்ஸங் த³ஸ்ஸிதங், அபரிஹீனஜ்ஜா²னங் ஆரம்மணங் கத்வா உப்பஜ்ஜமானஸ்ஸ தோ³மனஸ்ஸஸ்ஸ அஸம்ப⁴வதோ ஜா²னலாபீ⁴னங் ஸப்³ப³ஸோ தோ³மனஸ்ஸங் நுப்பஜ்ஜதீதி ச ந ஸக்கா வத்துங் அட்ட²ஸமாபத்திலாபி⁴னோ அபி தஸ்ஸ உப்பன்னத்தா, ந ஹேவ கோ² ஸோ பரிஹீனஜ்ஜா²னோ அஹோஸீ’’தி, தங் அயுத்தங் அனீவரணஸபா⁴வஸ்ஸ தோ³மனஸ்ஸஸ்ஸ அபா⁴வதோ. யதி³ ஸியா, ரூபாரூபாவசரஸத்தானம்பி உப்பஜ்ஜெய்ய, ந ச உப்பஜ்ஜதி. ததா² ஹி ஆருப்பே காமச்ச²ந்த³னீவரணங் படிச்ச தி²னமித்³த⁴னீவரணங் உத்³த⁴ச்சனீவரணங் அவிஜ்ஜானீவரணந்திஆதீ³ஸு ப்³யாபாத³குக்குச்சனீவரணானி அனுத்³த⁴டானி, ந செத்த² அனீவரணதாபரியாயோ காமச்ச²ந்தா³தீ³னம்பி அனீவரணானங்யேவ நீவரணஸதி³ஸதாய நீவரணபரியாயஸ்ஸ வுத்தத்தா. யங் பன வுத்தங் ‘‘அட்ட²ஸமாபத்திலாபி⁴னோ அபி தஸ்ஸ உப்பன்னத்தா’’தி, தம்பி அகாரணங் உப்பஜ்ஜமானேன ச தோ³மனஸ்ஸேன ஜா²னதோ பரிஹாயனதோ. லஹுகேன பன பச்சயேன பரிஹீனங் தாதி³ஸா நங் அப்பகஸிரேனேவ படிபாகதிகங் கரொந்தீதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ‘‘தத்த²ஸ்ஸ ஸியா உப்பத்தீ’’தி இத³ங் பன பரிகப்பனவசனங் உபசாரக்க²ணே தோ³மனஸ்ஸஸ்ஸ அப்பஹீனபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங். ததா² ஹி வுத்தங் ‘‘ந த்வேவ அந்தோஅப்பனாய’’ந்தி. யதி³ பன ததா³ தோ³மனஸ்ஸங் உப்பஜ்ஜெய்ய, பட²மஜ்ஜா²னம்பிஸ்ஸ பரிஹீனமேவாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். பஹீனம்பி ஸோமனஸ்ஸிந்த்³ரியங் பீதி விய ந தூ³ரேதி கத்வா ‘‘ஆஸன்னத்தா’’தி வுத்தங். நானாவஜ்ஜனூபசாரே பஹீனம்பி பஹானங்க³ங் படிபக்கே²ன அவிஹதத்தா அந்தரந்தரா உப்பஜ்ஜெய்ய வாதி இமமத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘அப்பனாப்பத்தாயா’’திஆதி³மாஹ. தாதி³ஸாய ஆஸேவனாய இச்சி²தப்³ப³த்தா யதா² மக்³க³வீதி²தோ புப்³பே³ த்³வே தயோ ஜவனவாரா ஸதி³ஸானுபஸ்ஸனாவ பவத்தந்தி, ஏவமிதா⁴பி அப்பனாவாரதோ புப்³பே³ த்³வே தயோ ஜவனவாரா உபெக்கா²ஸஹக³தாவ பவத்தந்தீதி வத³ந்தி.
Ettha ca yadeke vadanti ‘‘tatthassa siyā uppattīti vadantena jhānalābhīnampi domanassuppatti atthīti dassitaṃ hoti, tena ca anīvaraṇasabhāvo lobho viya dosopi atthīti dīpeti. Na hi dosena vinā domanassaṃ pavattati, na cettha paṭṭhānapāḷiyā virodho cintetabbo. Yasmā tattha parihīnajjhānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattamānaṃ domanassaṃ dassitaṃ, aparihīnajjhānaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjamānassa domanassassa asambhavato jhānalābhīnaṃ sabbaso domanassaṃ nuppajjatīti ca na sakkā vattuṃ aṭṭhasamāpattilābhino api tassa uppannattā, na heva kho so parihīnajjhāno ahosī’’ti, taṃ ayuttaṃ anīvaraṇasabhāvassa domanassassa abhāvato. Yadi siyā, rūpārūpāvacarasattānampi uppajjeyya, na ca uppajjati. Tathā hi āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇantiādīsu byāpādakukkuccanīvaraṇāni anuddhaṭāni, na cettha anīvaraṇatāpariyāyo kāmacchandādīnampi anīvaraṇānaṃyeva nīvaraṇasadisatāya nīvaraṇapariyāyassa vuttattā. Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘aṭṭhasamāpattilābhino api tassa uppannattā’’ti, tampi akāraṇaṃ uppajjamānena ca domanassena jhānato parihāyanato. Lahukena pana paccayena parihīnaṃ tādisā naṃ appakasireneva paṭipākatikaṃ karontīti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Tatthassa siyā uppattī’’ti idaṃ pana parikappanavacanaṃ upacārakkhaṇe domanassassa appahīnabhāvadassanatthaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘na tveva antoappanāya’’nti. Yadi pana tadā domanassaṃ uppajjeyya, paṭhamajjhānampissa parihīnamevāti daṭṭhabbaṃ. Pahīnampi somanassindriyaṃ pīti viya na dūreti katvā ‘‘āsannattā’’ti vuttaṃ. Nānāvajjanūpacāre pahīnampi pahānaṅgaṃ paṭipakkhena avihatattā antarantarā uppajjeyya vāti imamatthaṃ dassento ‘‘appanāppattāyā’’tiādimāha. Tādisāya āsevanāya icchitabbattā yathā maggavīthito pubbe dve tayo javanavārā sadisānupassanāva pavattanti, evamidhāpi appanāvārato pubbe dve tayo javanavārā upekkhāsahagatāva pavattantīti vadanti.
ஸமாஹரீதி ஸமானேஸி, ஸங்க³ஹெத்வா அபா⁴ஸீதி அத்தோ². ஸுகு²மாதி ஸுக²து³க்கா²னி விய அனோளாரிகத்தா அவிபூ⁴ததாய ஸுகு²மா, ததோ ஏவ அனுமினிதப்³ப³ஸபா⁴வத்தா து³ப்³பி³ஞ்ஞெய்யா. து³ட்ட²ஸ்ஸாதி து³ட்ட²பயோக³ஸ்ஸ, து³த்³த³மஸ்ஸாதி அத்தோ². ஸக்கா ஹோதி ஏஸா கா³ஹயிதுந்தி அஞ்ஞாபோஹனநயேன ஸக்கா கா³ஹயிதுந்தி அதி⁴ப்பாயோ. அது³க்க²மஸுகா²ய சேதோவிமுத்தியாதி இத³மேவ சதுத்த²ங் ஜா²னங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். பச்சயத³ஸ்ஸனத்த²ந்தி அதி⁴க³மஸ்ஸ உபாயபூ⁴தபச்சயத³ஸ்ஸனத்த²ங். தேனாஹ ‘‘து³க்க²ப்பஹானாத³யோ ஹி தஸ்ஸா பச்சயா’’தி. து³க்க²ப்பஹானாத³யோதி ச ஸோபசாரா பட²மஜ்ஜா²னாத³யோவெத்த² அதி⁴ப்பேதா. பஹீனாதி வுத்தாதி ‘‘பஞ்சன்னங் ஓரம்பா⁴கி³யானங் ஸங்யோஜனானங் பரிக்க²யா’’தி (ம॰ நி॰ 3.147; ஸங்॰ நி॰ 5.1021) வுத்தத்தா. ஏதாதி ஸுகா²த³யோ வேத³னா. ஸுக²ங் ஸோமனஸ்ஸஸ்ஸ பச்சயோதி வஸனக³ந்தா⁴லேபனபுப்பா²ப⁴ரணஸமாலேபனாதி³னிப்³ப³த்தங் காயிகஸுக²ங் ஸோமனஸ்ஸஸ்ஸ பச்சயோ. ‘‘ஸுகா²ய கோ², ஆவுஸோ விஸாக² வேத³னாய, ராகா³னுஸயோ அனுஸேதீ’’தி (ம॰ நி॰ 1.465) வசனதோ ஆஹ ‘‘ஸோமனஸ்ஸங் ராக³ஸ்ஸ பச்சயோ’’தி. ‘‘து³க்கா²ய கோ², ஆவுஸோ விஸாக², வேத³னாய படிகா⁴னுஸயோ அனுஸேதீ’’தி வசனதோ வுத்தங் ‘‘தோ³மனஸ்ஸங் தோ³ஸஸ்ஸ பச்சயோ’’தி. ஸுகா²தி³கா⁴தேனாதி ஸுகா²தீ³னங் பஹானேன.
Samāharīti samānesi, saṅgahetvā abhāsīti attho. Sukhumāti sukhadukkhāni viya anoḷārikattā avibhūtatāya sukhumā, tato eva anuminitabbasabhāvattā dubbiññeyyā. Duṭṭhassāti duṭṭhapayogassa, duddamassāti attho. Sakkā hoti esā gāhayitunti aññāpohananayena sakkā gāhayitunti adhippāyo. Adukkhamasukhāya cetovimuttiyāti idameva catutthaṃ jhānaṃ daṭṭhabbaṃ. Paccayadassanatthanti adhigamassa upāyabhūtapaccayadassanatthaṃ. Tenāha ‘‘dukkhappahānādayo hi tassā paccayā’’ti. Dukkhappahānādayoti ca sopacārā paṭhamajjhānādayovettha adhippetā. Pahīnāti vuttāti ‘‘pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā’’ti (ma. ni. 3.147; saṃ. ni. 5.1021) vuttattā. Etāti sukhādayo vedanā. Sukhaṃsomanassassa paccayoti vasanagandhālepanapupphābharaṇasamālepanādinibbattaṃ kāyikasukhaṃ somanassassa paccayo. ‘‘Sukhāya kho, āvuso visākha vedanāya, rāgānusayo anusetī’’ti (ma. ni. 1.465) vacanato āha ‘‘somanassaṃ rāgassa paccayo’’ti. ‘‘Dukkhāya kho, āvuso visākha, vedanāya paṭighānusayo anusetī’’ti vacanato vuttaṃ ‘‘domanassaṃ dosassa paccayo’’ti. Sukhādighātenāti sukhādīnaṃ pahānena.
அது³க்க²மஸுக²ந்தி எத்த² ந து³க்க²ந்தி அது³க்க²ங், து³க்க²விதூ³ரங். யஸ்மா தத்த² து³க்க²ங் நத்தி², தஸ்மா வுத்தங் ‘‘து³க்கா²பா⁴வேனா’’தி. அஸுக²ந்தி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ. ஏதேனாதி து³க்க²ஸுக²படிக்கே²பவசனேன. படிபக்க²பூ⁴தந்தி இத³ங் இத⁴ ததியவேத³னாய து³க்கா²தீ³னங் ஸமதிக்கமவஸேன பத்தப்³ப³த்தா வுத்தங், ந குஸலாகுஸலானங் விய உஜுவிபச்சனீகதாய. இட்டா²னிட்ட²விபரீதானுப⁴வனலக்க²ணாதி இட்டா²னிட்ட²விபரீதஸ்ஸ மஜ்ஜ²த்தாரம்மணஸ்ஸ, இட்டா²னிட்ட²விபரீதங் வா மஜ்ஜ²த்தாகாரேன அனுப⁴வனலக்க²ணா. ததோ ஏவ மஜ்ஜ²த்தரஸா. அவிபூ⁴தபச்சுபட்டா²னாதி ஸுக²து³க்கா²னி விய ந விபூ⁴தாகாரா பிட்டி²பாஸாணே மிக³க³தமக்³கோ³ விய தேஹி அனுமாதப்³பா³விபூ⁴தாகாரோபட்டா²னா. ஸுக²னிரோதோ⁴ நாம இத⁴ சதுத்த²ஜ்ஜா²னூபசாரோ, ஸோ பத³ட்டா²னங் ஏதிஸ்ஸாதி ஸுக²னிரோத⁴பத³ட்டா²னா. உபெக்கா²ஸதிபாரிஸுத்³தி⁴ந்தி புரிமபதே³ உத்தரபத³லோபேனேதங் ஸமாஸபத³ந்தி ஆஹ ‘‘உபெக்கா²ய ஜனிதஸதிபாரிஸுத்³தி⁴’’ந்தி. ஸப்³ப³பச்சனீகத⁴ம்மபரிஸுத்³தா⁴ய பச்சனீகஸமனேபி அப்³யாவடாய பாரிஸுத்³து⁴பெக்கா²ய வத்தமானாய சதுத்த²ஜ்ஜா²னே ஸதி ஸம்பஹங்ஸனபஞ்ஞா விய ஸுபரிஸுத்³தா⁴ ஸுவிஸதா³ ச ஹோதீதி ஆஹ ‘‘ஸதியா பாரிஸுத்³தி⁴, ஸா உபெக்கா²ய கதா ந அஞ்ஞேனா’’தி. யதி³ தத்ரமஜ்ஜ²த்ததா இத⁴ ‘‘உபெக்கா²’’தி அதி⁴ப்பேதா, கத²ங் ஸதியேவ பாரிஸுத்³தா⁴தி வுத்தாதி ஆஹ ‘‘ந கேவல’’ந்திஆதி³. ஸதிஸீஸேனாதி ஸதிங் உத்தமங்க³ங் கத்வா, பதா⁴னங் கத்வாதி வுத்தங் ஹோதி.
Adukkhamasukhanti ettha na dukkhanti adukkhaṃ, dukkhavidūraṃ. Yasmā tattha dukkhaṃ natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘dukkhābhāvenā’’ti. Asukhanti etthāpi eseva nayo. Etenāti dukkhasukhapaṭikkhepavacanena. Paṭipakkhabhūtanti idaṃ idha tatiyavedanāya dukkhādīnaṃ samatikkamavasena pattabbattā vuttaṃ, na kusalākusalānaṃ viya ujuvipaccanīkatāya. Iṭṭhāniṭṭhaviparītānubhavanalakkhaṇāti iṭṭhāniṭṭhaviparītassa majjhattārammaṇassa, iṭṭhāniṭṭhaviparītaṃ vā majjhattākārena anubhavanalakkhaṇā. Tato eva majjhattarasā. Avibhūtapaccupaṭṭhānāti sukhadukkhāni viya na vibhūtākārā piṭṭhipāsāṇe migagatamaggo viya tehi anumātabbāvibhūtākāropaṭṭhānā. Sukhanirodho nāma idha catutthajjhānūpacāro, so padaṭṭhānaṃ etissāti sukhanirodhapadaṭṭhānā. Upekkhāsatipārisuddhinti purimapade uttarapadalopenetaṃ samāsapadanti āha ‘‘upekkhāya janitasatipārisuddhi’’nti. Sabbapaccanīkadhammaparisuddhāya paccanīkasamanepi abyāvaṭāya pārisuddhupekkhāya vattamānāya catutthajjhāne sati sampahaṃsanapaññā viya suparisuddhā suvisadā ca hotīti āha ‘‘satiyā pārisuddhi, sā upekkhāya katā na aññenā’’ti. Yadi tatramajjhattatā idha ‘‘upekkhā’’ti adhippetā, kathaṃ satiyeva pārisuddhāti vuttāti āha ‘‘na kevala’’ntiādi. Satisīsenāti satiṃ uttamaṅgaṃ katvā, padhānaṃ katvāti vuttaṃ hoti.
ஏவமபி கஸ்மா இதே⁴வ ஸதி ‘‘உபெக்கா²ஸதிபாரிஸுத்³தீ⁴’’தி வுத்தாதி அனுயோக³ங் ஸந்தா⁴ய ‘‘தத்த² கிஞ்சாபீ’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² ஹெட்டா² தீஸு ஜா²னேஸு விஜ்ஜமானாயபி தத்ரமஜ்ஜ²த்ததாய பச்சனீகாபி⁴ப⁴வனதோ ஸஹாயபச்சயவேகல்லதோ ச அபாரிஸுத்³தி⁴, ததா² தங்ஸம்பயுத்தானங் தத³பா⁴வதோ இத⁴ பாரிஸுத்³தீ⁴தி இமமத்த²ங் உபமாவஸேன த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘யதா² பனா’’திஆதி³ வுத்தங். ஸூரியப்பபா⁴பி⁴ப⁴வாதி ஸூரியப்பபா⁴ய அபி⁴பு⁴ய்யமானத்தா. அதிக்க²தாய சந்த³லேகா² விய ரத்திபி ஸொம்மஸபா⁴வா ஸபா⁴கா³ய ரத்தியமேவ ச சந்த³லேகா² ஸமுஜ்ஜலதீதி ஸா தஸ்ஸா ஸங்க³ய்ஹதீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஸொம்மபா⁴வேன ச அத்தனோ உபகாரகத்தேன வா ஸபா⁴கா³ய ரத்தியா’’தி ஆஹ. ஸேஸமெத்த² உத்தானத்த²மேவ.
Evamapi kasmā idheva sati ‘‘upekkhāsatipārisuddhī’’ti vuttāti anuyogaṃ sandhāya ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi vuttaṃ. Tattha heṭṭhā tīsu jhānesu vijjamānāyapi tatramajjhattatāya paccanīkābhibhavanato sahāyapaccayavekallato ca apārisuddhi, tathā taṃsampayuttānaṃ tadabhāvato idha pārisuddhīti imamatthaṃ upamāvasena dassetuṃ ‘‘yathā panā’’tiādi vuttaṃ. Sūriyappabhābhibhavāti sūriyappabhāya abhibhuyyamānattā. Atikkhatāya candalekhā viya rattipi sommasabhāvā sabhāgāya rattiyameva ca candalekhā samujjalatīti sā tassā saṅgayhatīti dassento ‘‘sommabhāvena ca attano upakārakattena vā sabhāgāya rattiyā’’ti āha. Sesamettha uttānatthameva.
சதுத்த²ஜ்ஜா²னகதா² நிட்டி²தா.
Catutthajjhānakathā niṭṭhitā.
