Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ചതുത്ഥജ്ഝാനകഥാവണ്ണനാ
Catutthajjhānakathāvaṇṇanā
കത്ഥ ചുപ്പന്നന്തി ഏത്ഥ കത്ഥാതി ഹേതുമ്ഹി ഭുമ്മം, കസ്മിം ഹേതുമ്ഹി സതീതി അത്ഥോ. നാനാവജ്ജനേതി അപ്പനാവീഥിആവജ്ജനതോ നാനാ ഭിന്നം പുരിമവീഥീസു ആവജ്ജനം യസ്സ ഉപചാരസ്സ, തസ്മിം നാനാവജ്ജനേ. വിസമനിസജ്ജായ ഉപ്പന്നകിലമഥോ വിസമാസനുപതാപോ. ഉപചാരേ വാതിആദി പക്ഖന്തരദസ്സനം ഏകാവജ്ജനൂപചാരേപി വാതി അത്ഥോ. പീതിഫരണേനാതി ഇമിനാ അപ്പനാവീഥിയാ വിയ ഏകവീഥിയമ്പി കാമാവചരപീതിയാ ഫരണമത്തസ്സ അഭാവം ദസ്സേതി. ദോമനസ്സിന്ദ്രിയസ്സ അസ്സ സിയാ ഉപ്പത്തീതി സമ്ബന്ധോ. ഏതന്തി ദോമനസ്സിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതീതി സമ്ബന്ധോ. വിതക്കവിചാരപ്പച്ചയേപീതി പി-സദ്ദോ അട്ഠാനപ്പയുത്തോ. സോ ‘‘പഹീനസ്സാ’’തി ഹേട്ഠാ വുത്തപദാനന്തരം യോജേതബ്ബോ ‘‘പഹീനസ്സാപി ദോമനസ്സിന്ദ്രിയസ്സാ’’തി. വിതക്കവിചാരഭാവേതി ഏത്ഥ ‘‘ഉപ്പജ്ജതി ദോമനസ്സിന്ദ്രിയ’’ന്തി ആനേത്വാ സമ്ബന്ധിതബ്ബം. നിമിത്തത്ഥേ ചേതം ഭുമ്മം, വിതക്കവിചാരഭാവഹേതൂതി അത്ഥോ. വിതക്കവിചാരാതി ഏത്ഥ ഇതി-സദ്ദോ തസ്മാതി ഏതസ്മിം അത്ഥേ ദട്ഠബ്ബോ, തേന യസ്മാ ഏതം ദോമനസ്സിന്ദ്രിയം വിതക്കവിചാരപച്ചയേ…പേ॰… നേവ ഉപ്പജ്ജതി, യത്ഥ പന ഉപ്പജ്ജതി, തത്ഥ വിതക്കവിചാരഭാവേയേവ ഉപ്പജ്ജതി. യസ്മാ ച അപ്പഹീനായേവ ദുതിയജ്ഝാനൂപചാരേ വിതക്കവിചാരാ, തസ്മാ തത്ഥസ്സ സിയാ ഉപ്പത്തീതി ഏവമേത്ഥ യോജനാ വേദിതബ്ബാ.
Kattha cuppannanti ettha katthāti hetumhi bhummaṃ, kasmiṃ hetumhi satīti attho. Nānāvajjaneti appanāvīthiāvajjanato nānā bhinnaṃ purimavīthīsu āvajjanaṃ yassa upacārassa, tasmiṃ nānāvajjane. Visamanisajjāya uppannakilamatho visamāsanupatāpo. Upacāre vātiādi pakkhantaradassanaṃ ekāvajjanūpacārepi vāti attho. Pītipharaṇenāti iminā appanāvīthiyā viya ekavīthiyampi kāmāvacarapītiyā pharaṇamattassa abhāvaṃ dasseti. Domanassindriyassa assa siyā uppattīti sambandho. Etanti domanassindriyaṃ uppajjatīti sambandho. Vitakkavicārappaccayepīti pi-saddo aṭṭhānappayutto. So ‘‘pahīnassā’’ti heṭṭhā vuttapadānantaraṃ yojetabbo ‘‘pahīnassāpi domanassindriyassā’’ti. Vitakkavicārabhāveti ettha ‘‘uppajjati domanassindriya’’nti ānetvā sambandhitabbaṃ. Nimittatthe cetaṃ bhummaṃ, vitakkavicārabhāvahetūti attho. Vitakkavicārāti ettha iti-saddo tasmāti etasmiṃ atthe daṭṭhabbo, tena yasmā etaṃ domanassindriyaṃ vitakkavicārapaccaye…pe… neva uppajjati, yattha pana uppajjati, tattha vitakkavicārabhāveyeva uppajjati. Yasmā ca appahīnāyeva dutiyajjhānūpacāre vitakkavicārā, tasmā tatthassa siyā uppattīti evamettha yojanā veditabbā.
തത്ഥാതി ദുതിയജ്ഝാനൂപചാരേ. അസ്സാതി ദോമനസ്സിന്ദ്രിയസ്സ. സിയാ ഉപ്പത്തീതി ഇദഞ്ച പച്ചയമത്തദസ്സനേന സമ്ഭാവനമത്തതോ വുത്തം. ദോമനസ്സുപ്പത്തിസമ്ഭാവനാപി ഹി ഉപചാരക്ഖണേയേവ കാതും യുത്താ, വിതക്കവിചാരരഹിതേ പന ദുതിയജ്ഝാനക്ഖണേ തദുപ്പത്തിസമ്ഭാവനാപി ന യുത്താ കാതുന്തി. ഇതരഥാ കുസലചിത്തക്ഖണേ അകുസലദോമനസ്സുപ്പത്തിയാ അസമ്ഭവതോ ‘‘തത്ഥസ്സ സിയാ ഉപ്പത്തീ’’തി ന വത്തബ്ബം സിയാ. സമീപത്ഥേ വാ ഏതം ഭുമ്മം, ഉപചാരജ്ഝാനാനന്തരവീഥീസൂതി അത്ഥോ. ദുതിയജ്ഝാനേതി ഏത്ഥാപി അനന്തരവീഥീസുപി ന ത്വേവ ഉപ്പജ്ജതീതി അത്ഥോ, ഏവം ഉപരി സുഖിന്ദ്രിയേപി. സോമനസ്സിന്ദ്രിയസ്സ ഉപ്പത്തീതി സമ്ബന്ധോ. പഹീനാതി വുത്താതി ഇദം ‘‘പഞ്ചന്നം ഓരമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ’’തി വുത്തത്താ വുത്തം. ദുക്ഖാഭാവേനാതി ദുക്ഖതാഭാവേന. ഏവം സുഖാഭാവേനാതി ഏത്ഥാപി. ഏതേനാതി ദുക്ഖസുഖപടിക്ഖേപവചനേന. ഇട്ഠാനിട്ഠവിപരീതാനുഭവനലക്ഖണാതി അതിഇട്ഠഅതിഅനിട്ഠാനം വിപരീതസ്സ മജ്ഝത്താരമ്മണസ്സ അനുഭവനലക്ഖണാ, മജ്ഝത്താരമ്മണമ്പി ഹി ഇട്ഠാനിട്ഠേസു ഏവ പവിട്ഠം തബ്ബിനിമുത്തസ്സ അഭാവാ.
Tatthāti dutiyajjhānūpacāre. Assāti domanassindriyassa. Siyā uppattīti idañca paccayamattadassanena sambhāvanamattato vuttaṃ. Domanassuppattisambhāvanāpi hi upacārakkhaṇeyeva kātuṃ yuttā, vitakkavicārarahite pana dutiyajjhānakkhaṇe taduppattisambhāvanāpi na yuttā kātunti. Itarathā kusalacittakkhaṇe akusaladomanassuppattiyā asambhavato ‘‘tatthassa siyā uppattī’’ti na vattabbaṃ siyā. Samīpatthe vā etaṃ bhummaṃ, upacārajjhānānantaravīthīsūti attho. Dutiyajjhāneti etthāpi anantaravīthīsupi na tveva uppajjatīti attho, evaṃ upari sukhindriyepi. Somanassindriyassa uppattīti sambandho. Pahīnāti vuttāti idaṃ ‘‘pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā’’ti vuttattā vuttaṃ. Dukkhābhāvenāti dukkhatābhāvena. Evaṃ sukhābhāvenāti etthāpi. Etenāti dukkhasukhapaṭikkhepavacanena. Iṭṭhāniṭṭhaviparītānubhavanalakkhaṇāti atiiṭṭhaatianiṭṭhānaṃ viparītassa majjhattārammaṇassa anubhavanalakkhaṇā, majjhattārammaṇampi hi iṭṭhāniṭṭhesu eva paviṭṭhaṃ tabbinimuttassa abhāvā.
ഝാനചതുക്കകഥാവണ്ണനാനയോ നിട്ഠിതോ.
Jhānacatukkakathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.