| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
๔. จตุตฺถนโย สงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา
4. Catutthanayo saṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
๑๙๑. ติณฺณํ สงฺคหานนฺติ ขนฺธายตนธาตุสงฺคหานํฯ สงฺคหณปุพฺพํ อสงฺคหณํ, อสงฺคหณปุพฺพํ สงฺคหณญฺจ วุจฺจมานํ สงฺคหณาสงฺคหณานํ ปวตฺติวิเสเสน วุตฺตํ โหตีติ อาห ‘‘สงฺคหณา…เป.… อุทฺทิฎฺฐา’’ติฯ สงฺคหาภาวกโต อสงฺคโห สงฺคหเหตุโก สงฺคหสฺส ปวตฺติวิเสโสเยว นาม โหตีติ อาห ‘‘สงฺคหณปฺปวตฺติวิเสสวิรเห’’ติฯ เกนจิ สมุทยสจฺจาทินา ตีหิปิ สงฺคเหหิ สงฺคหิเตน สงฺขารกฺขนฺธปริยาปเนฺนน ธมฺมวิเสเสน ปุน ตเถว สงฺคหิโต โส เอว สมุทยสจฺจาทิโก ธมฺมวิเสโส สงฺคหิเตน สงฺคหิโตฯ สงฺคาหกตฺตาภาวสพฺภาวา สงฺคาหกภาเวน น อุทฺธฎา, น อสงฺคาหกตฺตา เอวฯ ยถา หิ ตีหิ สงฺคเหหิ น สงฺคาหกา, เอวํ ทฺวีหิ, เอเกนปิ สงฺคเหน น สงฺคาหกา อิธ น อุทฺธฎาฯ เตหิ สงฺคหิตาติ เตหิ ตีหิ สงฺคเหหิ สงฺคหิตา ธมฺมาฯ ยสฺสาติ ยสฺส อตฺตโน สงฺคาหกสฺสฯ
191. Tiṇṇaṃsaṅgahānanti khandhāyatanadhātusaṅgahānaṃ. Saṅgahaṇapubbaṃ asaṅgahaṇaṃ, asaṅgahaṇapubbaṃ saṅgahaṇañca vuccamānaṃ saṅgahaṇāsaṅgahaṇānaṃ pavattivisesena vuttaṃ hotīti āha ‘‘saṅgahaṇā…pe… uddiṭṭhā’’ti. Saṅgahābhāvakato asaṅgaho saṅgahahetuko saṅgahassa pavattivisesoyeva nāma hotīti āha ‘‘saṅgahaṇappavattivisesavirahe’’ti. Kenaci samudayasaccādinā tīhipi saṅgahehi saṅgahitena saṅkhārakkhandhapariyāpannena dhammavisesena puna tatheva saṅgahito so eva samudayasaccādiko dhammaviseso saṅgahitena saṅgahito. Saṅgāhakattābhāvasabbhāvā saṅgāhakabhāvena na uddhaṭā, na asaṅgāhakattā eva. Yathā hi tīhi saṅgahehi na saṅgāhakā, evaṃ dvīhi, ekenapi saṅgahena na saṅgāhakā idha na uddhaṭā. Tehi saṅgahitāti tehi tīhi saṅgahehi saṅgahitā dhammā. Yassāti yassa attano saṅgāhakassa.
สกลวาจเกนาติ อนวเสสํ ขนฺธาทิอตฺถํ วทเนฺตนฯ เตน ขนฺธาทิปเทนาติ ‘‘เตเนว สงฺคหํ คเจฺฉยฺยา’’ติ เอตฺถ เตน ขนฺธาทิปเทนาติ เอวํ โยเชตพฺพํฯ เอวํ ปน อโยเชตฺวา ‘‘ยํ อตฺตโน สงฺคาหกํ สงฺคณฺหิตฺวา ปุน เตเนว สงฺคหํ คเจฺฉยฺย, ตํ อญฺญํ สงฺคหิตํ นาม นตฺถี’’ติ เอวํ น สกฺกา วตฺตุํฯ กสฺมาติ เจ? น หิ เยน สมุทยสจฺจาทินา ยํ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนํ ธมฺมชาตํ ขนฺธาทิสงฺคเหหิ สงฺคหิตํ, เตเนว สมุทยสจฺจาทินา ตสฺส ตทวสิฎฺฐสฺส สงฺขารกฺขนฺธธมฺมสฺส, น จ ตเสฺสว เกวลสฺส สมุทยสจฺจาทิกสฺส สงฺคโห ปุจฺฉิโต วิสฺสชฺชิโตติ โยชนา, อถ โข เตน สงฺขารกฺขนฺธธเมฺมน ผสฺสาทินาฯ สงฺคหิตสฺสาติ สงฺคหิตตาวิสิฎฺฐสฺสาติ อโตฺถฯ ตสฺมา อตฺตโน สงฺคาหกํ สกลกฺขณาทิํ สงฺคณฺหิตฺวา ปุน เตน ขนฺธาทิปเทน ยํ สงฺคหํ คเจฺฉยฺย, ตํ ตาทิสํ นตฺถีติ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ เวทนา สโทฺท จ ขโนฺธ อายตนญฺจาติ เวทนา วิสุํ ขโนฺธ, สโทฺท จ วิสุํ อายตนนฺติ อโตฺถฯ อเญฺญน ขนฺธนฺตราทินาฯ อสมฺมิสฺสนฺติ อพฺยากตทุกฺขสจฺจาทิ วิย อมิสฺสิตํฯ น หิ…เป.… เอตฺถาติ สงฺคหิตตาวิสิเฎฺฐน ธเมฺมน โย ธโมฺม สงฺคหิโต, ตสฺส สงฺคหิตตาวิสิโฎฺฐเยว โย สงฺคโห, โส น เอตฺถ วาเร ปุจฺฉิโต วิสฺสชฺชิโต จฯ สงฺคโหวาติ เกวโล สงฺคโห , น กตฺตาเปโกฺขติ อโตฺถฯ น สงฺคาหเกนาติ อิทํ ยถาวุเตฺตน อเตฺถน นิวตฺติตสฺส ทสฺสนํฯ น หีติอาทิ ตํสมตฺถนํฯ
Sakalavācakenāti anavasesaṃ khandhādiatthaṃ vadantena. Tena khandhādipadenāti ‘‘teneva saṅgahaṃ gaccheyyā’’ti ettha tena khandhādipadenāti evaṃ yojetabbaṃ. Evaṃ pana ayojetvā ‘‘yaṃ attano saṅgāhakaṃ saṅgaṇhitvā puna teneva saṅgahaṃ gaccheyya, taṃ aññaṃ saṅgahitaṃ nāma natthī’’ti evaṃ na sakkā vattuṃ. Kasmāti ce? Na hi yena samudayasaccādinā yaṃ saṅkhārakkhandhapariyāpannaṃ dhammajātaṃ khandhādisaṅgahehi saṅgahitaṃ, teneva samudayasaccādinā tassa tadavasiṭṭhassa saṅkhārakkhandhadhammassa, na ca tasseva kevalassa samudayasaccādikassa saṅgaho pucchito vissajjitoti yojanā, atha kho tena saṅkhārakkhandhadhammena phassādinā. Saṅgahitassāti saṅgahitatāvisiṭṭhassāti attho. Tasmā attano saṅgāhakaṃ sakalakkhaṇādiṃ saṅgaṇhitvā puna tena khandhādipadena yaṃ saṅgahaṃ gaccheyya, taṃ tādisaṃ natthīti attho veditabbo. Vedanā saddo ca khandho āyatanañcāti vedanā visuṃ khandho, saddo ca visuṃ āyatananti attho. Aññena khandhantarādinā. Asammissanti abyākatadukkhasaccādi viya amissitaṃ. Na hi…pe… etthāti saṅgahitatāvisiṭṭhena dhammena yo dhammo saṅgahito, tassa saṅgahitatāvisiṭṭhoyeva yo saṅgaho, so na ettha vāre pucchito vissajjito ca. Saṅgahovāti kevalo saṅgaho , na kattāpekkhoti attho. Na saṅgāhakenāti idaṃ yathāvuttena atthena nivattitassa dassanaṃ. Na hītiādi taṃsamatthanaṃ.
จตุตฺถนยสงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Catutthanayasaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธาตุกถาปาฬิ • Dhātukathāpāḷi / ๔. สงฺคหิเตนสงฺคหิตปทนิเทฺทโส • 4. Saṅgahitenasaṅgahitapadaniddeso
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ๔. จตุตฺถนโย สงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา • 4. Catutthanayo saṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๔. จตุตฺถนโย สงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา • 4. Catutthanayo saṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
