Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయవినిచ్ఛయ-టీకా • Vinayavinicchaya-ṭīkā

    చతుత్థపారాజికకథావణ్ణనా

    Catutthapārājikakathāvaṇṇanā

    ౩౦౬-౭. ఏవం నాతిసఙ్ఖేపవిత్థారనయేన తతియపారాజికవినిచ్ఛయం దస్సేత్వా ఇదాని చతుత్థపారాజికవినిచ్ఛయం దస్సేతుమాహ ‘‘అసన్త’’న్తిఆది. తత్థ ‘‘అసన్త’’న్తి అపేక్ఖిత్వా ‘‘అత్తనీ’’తి చ ‘‘ఝానాదిభేద’’న్తి అపేక్ఖిత్వా ‘‘ఉత్తరిమనుస్సధమ్మ’’న్తి చ ‘‘సముదాచరేయ్యా’’తి అపేక్ఖిత్వా ‘‘యో భిక్ఖూ’’తి చ సామత్థియా లబ్భతీతి అజ్ఝాహరిత్వా ‘‘అత్తని అసన్త’’న్తిఆదినా నయేన యోజేతబ్బం.

    306-7. Evaṃ nātisaṅkhepavitthāranayena tatiyapārājikavinicchayaṃ dassetvā idāni catutthapārājikavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘asanta’’ntiādi. Tattha ‘‘asanta’’nti apekkhitvā ‘‘attanī’’ti ca ‘‘jhānādibheda’’nti apekkhitvā ‘‘uttarimanussadhamma’’nti ca ‘‘samudācareyyā’’ti apekkhitvā ‘‘yo bhikkhū’’ti ca sāmatthiyā labbhatīti ajjhāharitvā ‘‘attani asanta’’ntiādinā nayena yojetabbaṃ.

    అత్తని అసన్తన్తి తస్మిం అత్తభావే అత్తనో సన్తానే అనుప్పాదితతాయ అవిజ్జమానం. అత్తస్సితమేవ కత్వాతి అత్తుపనాయికం కత్వా అత్తని విజ్జమానం వియ కత్వా తం ఉపనేత్వా . భవం అధిట్ఠాయ చ వత్తమానన్తి పటిసన్ధితో పట్ఠాయ చ వత్తన్తం భవం చిత్తేన అధిట్ఠహిత్వా తక్కేత్వా, చిత్తే ఠపేత్వాతి వుత్తం హోతి. అఞ్ఞాపదేసఞ్చ వినాతి ‘‘యో తే విహారే వసతీధ భిక్ఖూ’’తిఆదినా నయేన వక్ఖమానం పరియాయకథం ఠపేత్వా. అధిమానఞ్చ వినాతి అదిట్ఠే దిట్ఠసఞ్ఞితాదిసభావం అధిగతమానసఙ్ఖాతం ‘‘అధిగతఉత్తరిమనుస్సధమ్మో అహమ్హీ’’తి అధిమానఞ్చ ఠపేత్వా. ఝానాదిభేదన్తి ఝానాదయో భేదా విసేసా యస్స తం ఝానాదిభేదం, ‘‘ఉత్తరిమనుస్సధమ్మో నామ ఝానం విమోక్ఖో సమాధి సమాపత్తి ఞాణదస్సనం మగ్గభావనా ఫలసచ్ఛి కిరియా కిలేసప్పహానం వినీవరణతా చిత్తస్స సుఞ్ఞాగారే అభిరతీ’’తి (పారా॰ ౧౯౮, ౧౯౯) పదభాజనే వుత్తం ఝానాదిధమ్మవిసేసన్తి అత్థో. ‘‘ఉత్తరిమనుస్సధమ్మన్తి ఉత్తరిమనుస్సానం ఝాయీనఞ్చేవ అరియానఞ్చ ధమ్మ’’న్తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౧౯౭) అట్ఠకథాయ వుత్తం ఝానలాభీహి చేవ అట్ఠహి అరియపుగ్గలేహి చ అధిగతత్తా తేసం సన్తకన్తి సఙ్ఖ్యం గతం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం.

    Attaniasantanti tasmiṃ attabhāve attano santāne anuppāditatāya avijjamānaṃ. Attassitameva katvāti attupanāyikaṃ katvā attani vijjamānaṃ viya katvā taṃ upanetvā . Bhavaṃ adhiṭṭhāya ca vattamānanti paṭisandhito paṭṭhāya ca vattantaṃ bhavaṃ cittena adhiṭṭhahitvā takketvā, citte ṭhapetvāti vuttaṃ hoti. Aññāpadesañca vināti ‘‘yo te vihāre vasatīdha bhikkhū’’tiādinā nayena vakkhamānaṃ pariyāyakathaṃ ṭhapetvā. Adhimānañca vināti adiṭṭhe diṭṭhasaññitādisabhāvaṃ adhigatamānasaṅkhātaṃ ‘‘adhigatauttarimanussadhammo ahamhī’’ti adhimānañca ṭhapetvā. Jhānādibhedanti jhānādayo bhedā visesā yassa taṃ jhānādibhedaṃ, ‘‘uttarimanussadhammo nāma jhānaṃ vimokkho samādhi samāpatti ñāṇadassanaṃ maggabhāvanā phalasacchi kiriyā kilesappahānaṃ vinīvaraṇatā cittassa suññāgāre abhiratī’’ti (pārā. 198, 199) padabhājane vuttaṃ jhānādidhammavisesanti attho. ‘‘Uttarimanussadhammanti uttarimanussānaṃ jhāyīnañceva ariyānañca dhamma’’nti (pārā. aṭṭha. 2.197) aṭṭhakathāya vuttaṃ jhānalābhīhi ceva aṭṭhahi ariyapuggalehi ca adhigatattā tesaṃ santakanti saṅkhyaṃ gataṃ uttarimanussadhammaṃ.

    విఞ్ఞత్తిపథే ఠితస్స కాయేన వా వాచాయ వా యో భిక్ఖు సముదాచరేయ్యాతి అజ్ఝాహరిత్వా యోజేతబ్బం. విఞ్ఞత్తిపథే ఠితస్సాతి ద్వాదసహత్థబ్భన్తరే పదేసే ఠితస్స ‘‘ఇత్థియా వా పురిసస్స వా గహట్ఠస్స వా పబ్బజితస్స వా’’తి (పారా॰ ౧౯౮) పదభాజనే వుత్తస్స యస్స కస్సచి. కాయేన వాతి హత్థముద్దాదివసేన కాయేన వా. ‘‘సిక్ఖాపచ్చక్ఖానం హత్థముద్దాయ సీసం న ఓతరతి, ఇదం అభూతారోచనం హత్థముద్దాయపి ఓతరతీ’’తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౨౧౫) అట్ఠకథాయం వుత్తత్తా ఇధ హత్థముద్దాదిహత్థవికారో చ అఙ్గపచ్చఙ్గచోపనఞ్చ ‘‘కాయేనా’’తి ఇమినా గహేతబ్బం. వాచాయ వాతి యో సవనూపచారే ఠితో తేన విఞ్ఞాతుం సక్కుణేయ్యేన యేన కేనచి వోహారేన వా. యో భిక్ఖూతి యో ఉపసమ్పన్నో థేరో వా నవో వా మజ్ఝిమో వా. సముదాచరేయ్యాతి ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జామీ’’తిఆదివచనప్పకారేసు యం కఞ్చి పకారం వదేయ్య. తదత్థేతి తేన వుత్తవాక్యస్స అత్థే. ఞాతేవాతి ఞాతే ఏవ. మాతుగామం వా పురిసం వా యం కిఞ్చి ఉద్దిస్స వుత్తే, తేనేవ వా అనుద్దిస్స వుత్తే సవనూపచారే ఠితేన యేన కేనచి మనుస్సభూతేన వచనసమనన్తరమేవ ‘‘అయం పఠమజ్ఝానలాభీ’’తిఆదికే యథావుత్తే అత్థప్పకారే ఞాతేయేవ. ‘‘సో’’తి అజ్ఝాహరిత్వా ‘‘సో పున రుళ్హిభావే అభబ్బో’’తి యోజేతబ్బం, అత్తని అవిజ్జమానగుణం సన్తం వియ కత్వా ఇచ్ఛాచారే ఠత్వా ఏవం కథితపుగ్గలో సీలే పతిట్ఠాయ ఉపరూపరి లబ్భమానలోకియలోకుత్తరగుణేహి బుద్ధిసఙ్ఖాతం సాసనే బుద్ధిమధిగన్తుం అనరహోతి అత్థో . కిం వియాతి ఆహ ‘‘యథేవ…పే॰… రుళిభావే’’తి. ‘‘యథా’’తి ఏతేన సమ్బన్ధో ‘‘తథా’’తి, యథా తాలో మత్థకచ్ఛిన్నో అభబ్బో పున విరుళ్హియా, సోపి పారాజికం ఆపన్నో తథేవ దట్ఠబ్బోతి అత్థో.

    Viññattipathe ṭhitassa kāyena vā vācāya vā yo bhikkhu samudācareyyāti ajjhāharitvā yojetabbaṃ. Viññattipathe ṭhitassāti dvādasahatthabbhantare padese ṭhitassa ‘‘itthiyā vā purisassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā’’ti (pārā. 198) padabhājane vuttassa yassa kassaci. Kāyena vāti hatthamuddādivasena kāyena vā. ‘‘Sikkhāpaccakkhānaṃ hatthamuddāya sīsaṃ na otarati, idaṃ abhūtārocanaṃ hatthamuddāyapi otaratī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.215) aṭṭhakathāyaṃ vuttattā idha hatthamuddādihatthavikāro ca aṅgapaccaṅgacopanañca ‘‘kāyenā’’ti iminā gahetabbaṃ. Vācāya vāti yo savanūpacāre ṭhito tena viññātuṃ sakkuṇeyyena yena kenaci vohārena vā. Yo bhikkhūti yo upasampanno thero vā navo vā majjhimo vā. Samudācareyyāti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādivacanappakāresu yaṃ kañci pakāraṃ vadeyya. Tadattheti tena vuttavākyassa atthe. Ñātevāti ñāte eva. Mātugāmaṃ vā purisaṃ vā yaṃ kiñci uddissa vutte, teneva vā anuddissa vutte savanūpacāre ṭhitena yena kenaci manussabhūtena vacanasamanantarameva ‘‘ayaṃ paṭhamajjhānalābhī’’tiādike yathāvutte atthappakāre ñāteyeva. ‘‘So’’ti ajjhāharitvā ‘‘so puna ruḷhibhāve abhabbo’’ti yojetabbaṃ, attani avijjamānaguṇaṃ santaṃ viya katvā icchācāre ṭhatvā evaṃ kathitapuggalo sīle patiṭṭhāya uparūpari labbhamānalokiyalokuttaraguṇehi buddhisaṅkhātaṃ sāsane buddhimadhigantuṃ anarahoti attho . Kiṃ viyāti āha ‘‘yatheva…pe… ruḷibhāve’’ti. ‘‘Yathā’’ti etena sambandho ‘‘tathā’’ti, yathā tālo matthakacchinno abhabbo puna viruḷhiyā, sopi pārājikaṃ āpanno tatheva daṭṭhabboti attho.

    ౩౦౮-౯. ఇదాని ‘‘ఞాతేవ అభబ్బో’’తి చ ‘‘అఞ్ఞాపదేసఞ్చ వినా’’తి చ ఏతస్మిం వాక్యద్వయే బ్యతిరేకత్థవసేన సమ్భవన్తం ఆపత్తిభేదం దస్సేతుమాహ ‘‘అసన్తమేవా’’తిఆది.

    308-9. Idāni ‘‘ñāteva abhabbo’’ti ca ‘‘aññāpadesañca vinā’’ti ca etasmiṃ vākyadvaye byatirekatthavasena sambhavantaṃ āpattibhedaṃ dassetumāha ‘‘asantamevā’’tiādi.

    అనన్తరన్తి ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జామీ’’తిఆదివచనసమనన్తరమేవ. సోతి ద్వాదసహత్థబ్భన్తరే ఠత్వా యేన తం వచనం సుతం, సో పరో పుగ్గలో. జానాతి చేతి ‘‘అయం పఠమజ్ఝానలాభీ’’తిఆదివసేన తేన వుత్తవచనప్పకారేన అత్థం అవిరాధేత్వా అచిరేనేవ సచే జానాతీతి అత్థో. యో పన ఝానాదీనం అత్తనా అలద్ధభావేన వా ఆగమే ఉగ్గహపరిపుచ్ఛాదివసేన అపరిచితత్తా వా ఝానాదిసరూపం అజానన్తోపి కేవలం ‘‘ఝానం విమోక్ఖో సమాధి సమాపత్తీ’’తిఆదివచనానం సుతపుబ్బత్తా తేన ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జామీ’’తిఆదివచనే వుత్తే ‘‘ఝానం కిర ఏస సమాపజ్జతీ’’తి యది ఏత్తకమత్థమ్పి జానాతి, సోపి ‘‘జానాతి’’చ్చేవ అట్ఠకథాయం (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౨౧౫) వుత్తోతి గహేతబ్బో. చుతో హీతి హి-సద్దో అవధారణే, అత్తనా వుత్తే తేన తత్తకేయేవ ఞాతే సో అసన్తగుణదీపకో పాపపుగ్గలో ఫలసమ్పత్తిసమ్పన్నం ఇమం సాసనామతమహాపాదపం ఆరుయ్హాపి ఫలం అపరిభుఞ్జిత్వా విరాధేత్వా పతిత్వా మతో నామ హోతీతి వుత్తం హోతి. ఇమస్సేవత్థస్స ‘‘అసన్త’’మిచ్చాదినా పఠమం వుత్తస్సపి బ్యతిరేకత్థం దస్సేతుం అనువాదవసేన వుత్తత్తా పునరుత్తిదోసో న హోతీతి దట్ఠబ్బం.

    Anantaranti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādivacanasamanantarameva. Soti dvādasahatthabbhantare ṭhatvā yena taṃ vacanaṃ sutaṃ, so paro puggalo. Jānāti ceti ‘‘ayaṃ paṭhamajjhānalābhī’’tiādivasena tena vuttavacanappakārena atthaṃ avirādhetvā acireneva sace jānātīti attho. Yo pana jhānādīnaṃ attanā aladdhabhāvena vā āgame uggahaparipucchādivasena aparicitattā vā jhānādisarūpaṃ ajānantopi kevalaṃ ‘‘jhānaṃ vimokkho samādhi samāpattī’’tiādivacanānaṃ sutapubbattā tena ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādivacane vutte ‘‘jhānaṃ kira esa samāpajjatī’’ti yadi ettakamatthampi jānāti, sopi ‘‘jānāti’’cceva aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.215) vuttoti gahetabbo. Cuto hīti hi-saddo avadhāraṇe, attanā vutte tena tattakeyeva ñāte so asantaguṇadīpako pāpapuggalo phalasampattisampannaṃ imaṃ sāsanāmatamahāpādapaṃ āruyhāpi phalaṃ aparibhuñjitvā virādhetvā patitvā mato nāma hotīti vuttaṃ hoti. Imassevatthassa ‘‘asanta’’miccādinā paṭhamaṃ vuttassapi byatirekatthaṃ dassetuṃ anuvādavasena vuttattā punaruttidoso na hotīti daṭṭhabbaṃ.

    ఇదాని తం బ్యతిరేకత్థం దస్సేతుమాహ ‘‘నో చే…పే॰… హోతీ’’తి. యస్స సో ఆరోచేతి, సో చేజానాతి, అస్స అసన్తగుణదీపకస్స ముసావాదినో.

    Idāni taṃ byatirekatthaṃ dassetumāha ‘‘no ce…pe… hotī’’ti. Yassa so āroceti, so ce na jānāti, assa asantaguṇadīpakassa musāvādino.

    ‘‘అఞ్ఞాపదేసఞ్చ వినా’’తి ఇమినా దస్సితబ్యతిరేకత్థస్స భావాభావే సమ్భవన్తం ఆపత్తిభేదం దస్సేతుమాహ ‘‘యో తే’’తిఆది. యో భిక్ఖు తే తవ ఇధ ఇమస్మిం విహారే వసతీతి యోజనా. దీపితేతి అత్తనో అధిప్పాయే పకాసితే. జానాతి చేతి యో తథా వుత్తవచనం అస్సోసి, సో ‘‘ఏస అఞ్ఞాపదేసేన అత్తనో ఝానలాభితం దీపేతీ’’తి వా ‘‘ఏసో ఝానలాభీ’’తి వా వచనసమనన్తరమేవ సచే జానాతి. అస్సాతి ఏవం కథితవచనవతో తస్స భిక్ఖునో. తం తేన వుత్తవచనం. దుక్కటమేవ హోతి, న థుల్లచ్చయన్తి అత్థో. అత్తనో ఆవాసకారానం దాయకానం అఞ్ఞస్స పవత్తిం కథేన్తస్స వియ అత్తనోయేవ అసన్తగుణం సన్తమివ కత్వా కథనాకారో ఇమాయ గాథాయ అత్థతో వుత్తోతి దట్ఠబ్బో.

    ‘‘Aññāpadesañca vinā’’ti iminā dassitabyatirekatthassa bhāvābhāve sambhavantaṃ āpattibhedaṃ dassetumāha ‘‘yo te’’tiādi. Yo bhikkhu te tava idha imasmiṃ vihāre vasatīti yojanā. Dīpiteti attano adhippāye pakāsite. Jānāti ceti yo tathā vuttavacanaṃ assosi, so ‘‘esa aññāpadesena attano jhānalābhitaṃ dīpetī’’ti vā ‘‘eso jhānalābhī’’ti vā vacanasamanantarameva sace jānāti. Assāti evaṃ kathitavacanavato tassa bhikkhuno. Taṃ tena vuttavacanaṃ. Dukkaṭameva hoti, na thullaccayanti attho. Attano āvāsakārānaṃ dāyakānaṃ aññassa pavattiṃ kathentassa viya attanoyeva asantaguṇaṃ santamiva katvā kathanākāro imāya gāthāya atthato vuttoti daṭṭhabbo.

    ఏత్థ చ ఝానలాభీతి చాతి అవుత్తసముచ్చయత్థేన -సద్దేన పాళియం (పారా॰ ౨౨౦) ఆగతా అవసేసపరియాయవారా చ సఙ్గహితాతి దట్ఠబ్బం. తథా ఝానలాభీతి ఏత్థ ఝానగ్గహణేన విమోక్ఖాదీనఞ్చ ఉపలక్ఖితత్తా ఝానాదిదసవిధఉత్తరిమనుస్సధమ్మవిసయపరియాయకథం సుతవతా తఙ్ఖణే తదత్థే ఞాతే పరియాయసముల్లాపకేన ఆపజ్జితబ్బం థుల్లచ్చయఞ్చ అవిఞ్ఞాతే వా చిరేన విఞ్ఞాతే వా ఆపజ్జితబ్బం దుక్కటఞ్చ ఇమాయ గాథాయ అత్థతో దస్సితమేవాతి దట్ఠబ్బం.

    Ettha ca jhānalābhīti cāti avuttasamuccayatthena ca-saddena pāḷiyaṃ (pārā. 220) āgatā avasesapariyāyavārā ca saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Tathā jhānalābhīti ettha jhānaggahaṇena vimokkhādīnañca upalakkhitattā jhānādidasavidhauttarimanussadhammavisayapariyāyakathaṃ sutavatā taṅkhaṇe tadatthe ñāte pariyāyasamullāpakena āpajjitabbaṃ thullaccayañca aviññāte vā cirena viññāte vā āpajjitabbaṃ dukkaṭañca imāya gāthāya atthato dassitamevāti daṭṭhabbaṃ.

    ౩౧౦. ఏతన్తి యథావుత్తప్పకారం ఝానాదిభేదం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం. అధిమానాతి ‘‘అధిగతోహ’’న్తి ఏవం ఉప్పన్నమానా, అధికమానాతి అత్థో, ‘‘అయం ధమ్మో మయా అధిగతో’’తి దళ్హముప్పన్నేన మానేన కథేన్తస్సాతి వుత్తం హోతి. వుత్తో అనాపత్తినయోతి ఆపత్తియా అభావో అనాపత్తి, సా ఏవ నయో నేతబ్బో బుజ్ఝితబ్బోతి కత్వా, అనాపత్తీతి వుత్తం హోతి. ‘‘అధిమానేనా’’తి ఏవం వుత్తో భగవతాతి అత్థో, ‘‘అధిగతధమ్మోహ’’న్తి అధిమానేన ‘‘అహం పఠమజ్ఝానలాభీ’’తిఆదీని వదన్తస్స అనాపత్తీతి వుత్తం హోతి.

    310.Etanti yathāvuttappakāraṃ jhānādibhedaṃ uttarimanussadhammaṃ. Adhimānāti ‘‘adhigatoha’’nti evaṃ uppannamānā, adhikamānāti attho, ‘‘ayaṃ dhammo mayā adhigato’’ti daḷhamuppannena mānena kathentassāti vuttaṃ hoti. Vutto anāpattinayoti āpattiyā abhāvo anāpatti, sā eva nayo netabbo bujjhitabboti katvā, anāpattīti vuttaṃ hoti. ‘‘Adhimānenā’’ti evaṃ vutto bhagavatāti attho, ‘‘adhigatadhammoha’’nti adhimānena ‘‘ahaṃ paṭhamajjhānalābhī’’tiādīni vadantassa anāpattīti vuttaṃ hoti.

    అయమధిమానో కస్స హోతి, కస్స న హోతీతి చే? అరియానం న హోతి మగ్గపచ్చవేక్ఖణాదీహి పఞ్చహి పచ్చవేక్ఖణాహి సఞ్జాతసోమనస్సానం వితిణ్ణకఙ్ఖత్తా. దుస్సీలస్సాపి న హోతి తస్స అరియగుణాధిగమే నిరుస్సాహత్తా. సుసీలస్సాపి కమ్మట్ఠానానుయోగరహితస్స నిద్దారామతాదిమనుయుత్తస్స న హోతి విస్సట్ఠభావనాభియోగత్తా. సుపరిసుద్ధాయ సీలసమ్పత్తియా పతిట్ఠాయ సమథభావనామనుయుత్తస్స రూపారూపసమాపత్తియం పత్తాసినో వా విపస్సనాభియుత్తస్స సోపక్కిలేసోదయబ్బయఞాణలాభినో వా ఉప్పజ్జతి. సో సమథవిపస్సనాభావనాహి కిలేససముదాచారస్స అభావే ఉప్పన్నే తే విసేసభాగినో భవితుం అదత్వా ఠితిభాగినో కత్వా ఠపేతీతి వేదితబ్బో.

    Ayamadhimāno kassa hoti, kassa na hotīti ce? Ariyānaṃ na hoti maggapaccavekkhaṇādīhi pañcahi paccavekkhaṇāhi sañjātasomanassānaṃ vitiṇṇakaṅkhattā. Dussīlassāpi na hoti tassa ariyaguṇādhigame nirussāhattā. Susīlassāpi kammaṭṭhānānuyogarahitassa niddārāmatādimanuyuttassa na hoti vissaṭṭhabhāvanābhiyogattā. Suparisuddhāya sīlasampattiyā patiṭṭhāya samathabhāvanāmanuyuttassa rūpārūpasamāpattiyaṃ pattāsino vā vipassanābhiyuttassa sopakkilesodayabbayañāṇalābhino vā uppajjati. So samathavipassanābhāvanāhi kilesasamudācārassa abhāve uppanne te visesabhāgino bhavituṃ adatvā ṭhitibhāgino katvā ṭhapetīti veditabbo.

    పనాతి అపి-సద్దత్థో. ‘‘ఏవ’’న్తి ఇమినా ‘‘అనాపత్తినయో వుత్తో’’తి పచ్చామసతి. ‘‘అవత్తుకామస్సా’’తి ఇదఞ్చ పాళియం ఆగతం ‘‘అనుల్లపనాధిప్పాయస్సా’’తి (పారా॰ ౨౨౨, ౨౨౫) ఇదఞ్చ అనత్థన్తరం. అవత్తుకామస్సాతి ఏవం వుత్తోతి యోజనా. కోహఞ్ఞేన పాపిచ్ఛాపకతస్స ‘‘ఝానాదీనం లాభిమ్హీ’’తి వదన్తస్స అజ్ఝాసయో ఉల్లపనాధిప్పాయో నామ, తథా అహుత్వా సబ్రహ్మచారీసు అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తస్స ఏవమేవ అనాపత్తిభావో వుత్తో భగవతాతి అత్థో. ఆదికస్సాపి ఏవం వుత్తోతి యోజనా. ‘‘అనాపత్తి ఆదికమ్మికస్సా’’తి (పారా॰ ౨౨౨) ఆదికమ్మికస్సాపి అనాపత్తిభావో వుత్తో భగవతాతి అత్థో. ఇమస్మిం సిక్ఖాపదే వగ్గుముదాతీరియా భిక్ఖూ ఆదికమ్మికా. అవుత్తసముచ్చయత్థేన తథా-సద్దేన ఇధ అవుత్తఉమ్మత్తకఖిత్తచిత్తవేదనట్టా గహితా.

    Panāti api-saddattho. ‘‘Eva’’nti iminā ‘‘anāpattinayo vutto’’ti paccāmasati. ‘‘Avattukāmassā’’ti idañca pāḷiyaṃ āgataṃ ‘‘anullapanādhippāyassā’’ti (pārā. 222, 225) idañca anatthantaraṃ. Avattukāmassāti evaṃ vuttoti yojanā. Kohaññena pāpicchāpakatassa ‘‘jhānādīnaṃ lābhimhī’’ti vadantassa ajjhāsayo ullapanādhippāyo nāma, tathā ahutvā sabrahmacārīsu aññaṃ byākarontassa evameva anāpattibhāvo vutto bhagavatāti attho. Ādikassāpi evaṃ vuttoti yojanā. ‘‘Anāpatti ādikammikassā’’ti (pārā. 222) ādikammikassāpi anāpattibhāvo vutto bhagavatāti attho. Imasmiṃ sikkhāpade vaggumudātīriyā bhikkhū ādikammikā. Avuttasamuccayatthena tathā-saddena idha avuttaummattakakhittacittavedanaṭṭā gahitā.

    ౩౧౧. పాపిచ్ఛతాతి ‘‘ఏవం మం జనో సమ్భావేస్సతీ’’తి ఝానలాభితాదిహేతుకాయ సమ్భావనాయ సమ్భావనానిమిత్తస్స పచ్చయపటిలాభస్స పత్థనాసఙ్ఖాతాయ పాపికాయ లామికాయ ఇచ్ఛాయ సమన్నాగతభావో చ. తస్సాతి యం ఝానాదిభేదభిన్నం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం సముల్లపి, తస్స ధమ్మస్స. అసన్తభావోతి అత్తసన్తానే పచ్చుప్పన్నజాతియం అనుప్పాదితభావేన అవిజ్జమానభావో. మనుస్సకస్స ఆరోచనఞ్చేవాతి వుత్తవచనస్స అత్థం తఙ్ఖణే జాననకస్స మనుస్సజాతికస్స ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తిఆదినా నయేన సవనూపచారే ఠత్వా ఆరోచనఞ్చ. నఞ్ఞాపదేసేన ఆరోచనఞ్చాతి సమ్బన్ధో. ‘‘యో తే విహారే వసతి, సో భిక్ఖు పఠమం ఝానం సమాపజ్జీ’’తిఆదినా (పారా॰ ౨౨౦) నయేన పవత్తఅఞ్ఞాపదేసం వినా ఉజుకమేవ ఆరోచనఞ్చ. తదేవ ఞాణన్తి తదా ఏవ ఞాణం, అచిరాయిత్వా వుత్తక్ఖణేయేవ జాననన్తి అత్థో. ఏత్థాతి ఇమస్మిం చతుత్థపారాజికాపత్తియం. ధీరా వినయధరా.

    311.Pāpicchatāti ‘‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’’ti jhānalābhitādihetukāya sambhāvanāya sambhāvanānimittassa paccayapaṭilābhassa patthanāsaṅkhātāya pāpikāya lāmikāya icchāya samannāgatabhāvo ca. Tassāti yaṃ jhānādibhedabhinnaṃ uttarimanussadhammaṃ samullapi, tassa dhammassa. Asantabhāvoti attasantāne paccuppannajātiyaṃ anuppāditabhāvena avijjamānabhāvo. Manussakassa ārocanañcevāti vuttavacanassa atthaṃ taṅkhaṇe jānanakassa manussajātikassa ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji’’ntiādinā nayena savanūpacāre ṭhatvā ārocanañca. Naññāpadesena ārocanañcāti sambandho. ‘‘Yo te vihāre vasati, so bhikkhu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjī’’tiādinā (pārā. 220) nayena pavattaaññāpadesaṃ vinā ujukameva ārocanañca. Tadeva ñāṇanti tadā eva ñāṇaṃ, acirāyitvā vuttakkhaṇeyeva jānananti attho. Etthāti imasmiṃ catutthapārājikāpattiyaṃ. Dhīrā vinayadharā.

    ౩౧౨. పఠమే దుతియే చన్తేతి మనుస్సవిగ్గహపారాజికవజ్జితే యథావుత్తపారాజికత్తయే. పరియాయో న విజ్జతీతి పారాజికాపత్తిపథం పరియాయవచనం న లభతి. ‘‘న పనేతరే’’తి ఇదం ఏత్థాపి యోజేతబ్బం, ఇతరే పన తతియపారాజికే పరియాయో న విజ్జతీతి అత్థో. ‘‘మరణవణ్ణం వా సంవణ్ణేయ్యా’’తి (పారా॰ ౧౭౨) చ ‘‘అమ్భో పురిస కిం తుయ్హిమినా’’తిఆదినా (పారా॰ ౧౭౧) చ ‘‘యో ఏవం మరతి, సో ధనం వా లభతీ’’తిఆదినా (పారా॰ ౧౭౫) చ పరియాయేన వదన్తస్స పారాజికమేవాతి వుత్తం హోతి. ఆణత్తి పారాజికహేతుఆణత్తికప్పయోగో. న పనేతరేతి పఠమచతుత్థపారాజికద్వయే పన పారాజికహేతుభూతా ఆణత్తి న లభతీతి అత్థో.

    312.Paṭhame dutiye canteti manussaviggahapārājikavajjite yathāvuttapārājikattaye. Pariyāyo na vijjatīti pārājikāpattipathaṃ pariyāyavacanaṃ na labhati. ‘‘Na panetare’’ti idaṃ etthāpi yojetabbaṃ, itare pana tatiyapārājike pariyāyo na vijjatīti attho. ‘‘Maraṇavaṇṇaṃ vā saṃvaṇṇeyyā’’ti (pārā. 172) ca ‘‘ambho purisa kiṃ tuyhiminā’’tiādinā (pārā. 171) ca ‘‘yo evaṃ marati, so dhanaṃ vā labhatī’’tiādinā (pārā. 175) ca pariyāyena vadantassa pārājikamevāti vuttaṃ hoti. Āṇatti pārājikahetuāṇattikappayogo. Na panetareti paṭhamacatutthapārājikadvaye pana pārājikahetubhūtā āṇatti na labhatīti attho.

    ౩౧౩. ఆదీతి పఠమపారాజికం. ఏకసముట్ఠానన్తి ఏకకారణం. సముట్ఠాతి ఆపత్తి ఏతస్మాతి సముట్ఠానం, కారణం కాయాది. తం పన ఛబ్బిధం కాయో, వాచా, కాయవాచా, కాయచిత్తం, వాచాచిత్తం, కాయవాచాచిత్తన్తి. తేసం వినిచ్ఛయం ఉత్తరే (ఉ॰ వి॰ ౩౨౫ ఆదయో) యథాగతట్ఠానేయేవ చ వణ్ణయిస్సామ. తత్రిదం ఏకసముట్ఠానం ఏకం కాయచిత్తం సముట్ఠానం ఏతస్సాతి కత్వా. తేనాహ ‘‘దువఙ్గం కాయచిత్తతో’’తి. ‘‘తం సముట్ఠాన’’న్తి అజ్ఝాహారో. యేన సముట్ఠానేన పఠమపారాజికాపత్తి ఉప్పజ్జతి, తంసముట్ఠానసఙ్ఖాతం కారణం. అఙ్గజాతసఙ్ఖాతం కాయఞ్చ సేవనచిత్తఞ్చాతి ద్వయం అఙ్గం అవయవం ఏతస్సాతి దువఙ్గం, తదుభయసభావన్తి అత్థో యథా ‘‘దువఙ్గం చతుత్థజ్ఝాన’’న్తి. సేసాతి అవసిట్ఠాని తీణి పారాజికాని. తిసముట్ఠానాతి కాయచిత్తం, వాచాచిత్తం, కాయవాచాచిత్తన్తి తిసముట్ఠానా తీణి సముట్ఠానాని ఏతేసన్తి కత్వా. తేసన్తి తేసం తిణ్ణం సముట్ఠానానం. అఙ్గానీతి అవయవాని. సత్త కాయో, చిత్తం, వాచా, చిత్తం, కాయో, వాచా, చిత్తన్తి, తంసభావాతి వుత్తం హోతి.

    313.Ādīti paṭhamapārājikaṃ. Ekasamuṭṭhānanti ekakāraṇaṃ. Samuṭṭhāti āpatti etasmāti samuṭṭhānaṃ, kāraṇaṃ kāyādi. Taṃ pana chabbidhaṃ kāyo, vācā, kāyavācā, kāyacittaṃ, vācācittaṃ, kāyavācācittanti. Tesaṃ vinicchayaṃ uttare (u. vi. 325 ādayo) yathāgataṭṭhāneyeva ca vaṇṇayissāma. Tatridaṃ ekasamuṭṭhānaṃ ekaṃ kāyacittaṃ samuṭṭhānaṃ etassāti katvā. Tenāha ‘‘duvaṅgaṃ kāyacittato’’ti. ‘‘Taṃ samuṭṭhāna’’nti ajjhāhāro. Yena samuṭṭhānena paṭhamapārājikāpatti uppajjati, taṃsamuṭṭhānasaṅkhātaṃ kāraṇaṃ. Aṅgajātasaṅkhātaṃ kāyañca sevanacittañcāti dvayaṃ aṅgaṃ avayavaṃ etassāti duvaṅgaṃ, tadubhayasabhāvanti attho yathā ‘‘duvaṅgaṃ catutthajjhāna’’nti. Sesāti avasiṭṭhāni tīṇi pārājikāni. Tisamuṭṭhānāti kāyacittaṃ, vācācittaṃ, kāyavācācittanti tisamuṭṭhānā tīṇi samuṭṭhānāni etesanti katvā. Tesanti tesaṃ tiṇṇaṃ samuṭṭhānānaṃ. Aṅgānīti avayavāni. Satta kāyo, cittaṃ, vācā, cittaṃ, kāyo, vācā, cittanti, taṃsabhāvāti vuttaṃ hoti.

    ౩౧౪. ఆదీతి మేథునధమ్మపటిసేవనచిత్తసమ్పయుత్తచేతనాసభావం పఠమపారాజికం. సుఖోపేక్ఖాయుతం ఉదీరితన్తి యోజనా. ఇట్ఠాలమ్బణపటిలాభాదిసోమనస్సహేతుమ్హి సతి సుఖవేదనాసమ్పయుత్తం హోతి, తస్మిం అసతి ఉపేక్ఖావేదనాయ సమ్పయుత్తం హోతీతి వుత్తన్తి అత్థో.

    314.Ādīti methunadhammapaṭisevanacittasampayuttacetanāsabhāvaṃ paṭhamapārājikaṃ. Sukhopekkhāyutaṃ udīritanti yojanā. Iṭṭhālambaṇapaṭilābhādisomanassahetumhi sati sukhavedanāsampayuttaṃ hoti, tasmiṃ asati upekkhāvedanāya sampayuttaṃ hotīti vuttanti attho.

    తతియం దుక్ఖవేదనన్తి తతియం మనుస్సవిగ్గహపారాజికం దోసచిత్తసమ్పయుత్తచేతనాసభావత్తా దుక్ఖవేదనాయ సమ్పయుత్తన్తి అత్థో.

    Tatiyaṃ dukkhavedananti tatiyaṃ manussaviggahapārājikaṃ dosacittasampayuttacetanāsabhāvattā dukkhavedanāya sampayuttanti attho.

    దుతియన్తి అదిన్నాదానచేతనాలక్ఖణం దుతియపారాజికం. లోభేన పరసన్తకం చోరికాయ గణ్హన్తస్స సోమనస్ససమ్పయుత్తం హోతి, కోధేన అభిభూతస్స విలుమ్పిత్వా వా విలుమ్పాపేత్వా వా గణ్హతో దోమనస్ససమ్పయుత్తం హోతి, సోమనస్సం, దోమనస్సఞ్చ వినా అగ్గహేతుకామో వియ హుత్వా ఉదాసీనస్స గణ్హతో ఉపేక్ఖాసమ్పయుత్తం హోతీతి ‘‘తివేదనముదీరిత’’న్తి ఆహ.

    Dutiyanti adinnādānacetanālakkhaṇaṃ dutiyapārājikaṃ. Lobhena parasantakaṃ corikāya gaṇhantassa somanassasampayuttaṃ hoti, kodhena abhibhūtassa vilumpitvā vā vilumpāpetvā vā gaṇhato domanassasampayuttaṃ hoti, somanassaṃ, domanassañca vinā aggahetukāmo viya hutvā udāsīnassa gaṇhato upekkhāsampayuttaṃ hotīti ‘‘tivedanamudīrita’’nti āha.

    చతుత్థఞ్చాతి ఉత్తరిమనుస్సధమ్మసముల్లపనచేతనాలక్ఖణం చతుత్థపారాజికఞ్చ. సమ్భావనిచ్ఛాయ పచ్చయాసాయ వా తుట్ఠతుట్ఠస్సేవ ‘‘అహం పఠమం ఝానం సమాపజ్జామీ’’తిఆదినా నయేన అత్తనో ఉత్తరిమనుస్సధమ్మలాభితం వదన్తస్స సోమనస్ససమ్పయుత్తం హోతి, అఞ్ఞపుగ్గలేసు పటిహతచిత్తస్స కలహపురేక్ఖారతాయ వదతో దోమనస్ససమ్పయుత్తం హోతి, పచ్చయాలాభేన జిఘచ్ఛాదిదుక్ఖం సహితుమసక్కుణేయ్యతాయ ఉదాసీనస్స వదతో ఉపేక్ఖాసమ్పయుత్తం హోతీతి ‘‘తివేదనముదీరిత’’న్తి ఆహ.

    Catutthañcāti uttarimanussadhammasamullapanacetanālakkhaṇaṃ catutthapārājikañca. Sambhāvanicchāya paccayāsāya vā tuṭṭhatuṭṭhasseva ‘‘ahaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādinā nayena attano uttarimanussadhammalābhitaṃ vadantassa somanassasampayuttaṃ hoti, aññapuggalesu paṭihatacittassa kalahapurekkhāratāya vadato domanassasampayuttaṃ hoti, paccayālābhena jighacchādidukkhaṃ sahitumasakkuṇeyyatāya udāsīnassa vadato upekkhāsampayuttaṃ hotīti ‘‘tivedanamudīrita’’nti āha.

    ౩౧౫. అట్ఠ చిత్తానీతి లోభసహగతాని అట్ఠ చిత్తాని లబ్భరేతి యోజనా, లబ్భన్తీతి అత్థో, చేతనాసభావేన పఠమపారాజికేన సమ్పయుత్తానీతి వుత్తం హోతి. ఏవముపరిపి. దువేతి పటిఘసమ్పయుత్తాని ద్వే చిత్తాని. దస చిత్తానీతి లోభసహగతాని అట్ఠ, ద్వే పటిఘసమ్పయుత్తానీతి. లబ్భరేతి సమ్పయుత్తభావేన లబ్భన్తి.

    315.Aṭṭha cittānīti lobhasahagatāni aṭṭha cittāni labbhareti yojanā, labbhantīti attho, cetanāsabhāvena paṭhamapārājikena sampayuttānīti vuttaṃ hoti. Evamuparipi. Duveti paṭighasampayuttāni dve cittāni. Dasa cittānīti lobhasahagatāni aṭṭha, dve paṭighasampayuttānīti. Labbhareti sampayuttabhāvena labbhanti.

    ౩౧౬. తస్మాతి యస్మా యథావుత్తచిత్తేహి సమ్పయుత్తం, తేన హేతునా. క్రియాతి కరణేన ఆపజ్జితబ్బత్తా కిరియా. వీతిక్కమసఞ్ఞాయ అభావేన ముచ్చనతో సఞ్ఞాయ విమోక్ఖో ఏతస్సాతి సఞ్ఞావిమోక్ఖం. లోకవజ్జన్తి లోకేన అకుసలభావతో వజ్జనీయన్తి దీపితం పకాసితం.

    316.Tasmāti yasmā yathāvuttacittehi sampayuttaṃ, tena hetunā. Kriyāti karaṇena āpajjitabbattā kiriyā. Vītikkamasaññāya abhāvena muccanato saññāya vimokkho etassāti saññāvimokkhaṃ. Lokavajjanti lokena akusalabhāvato vajjanīyanti dīpitaṃ pakāsitaṃ.

    ౩౧౭. ఆపత్తియంయేవాతి ఏవకారేన న సిక్ఖాపదేతి దస్సేతి. ఇదం విధానన్తి సముట్ఠానాదికం ఇదం యథావుత్తం విధానం. విభావినాతి పఞ్ఞవతా వినయధరేన.

    317.Āpattiyaṃyevāti evakārena na sikkhāpadeti dasseti. Idaṃ vidhānanti samuṭṭhānādikaṃ idaṃ yathāvuttaṃ vidhānaṃ. Vibhāvināti paññavatā vinayadharena.

    ౩౧౮-౯. ముదుపిట్ఠి చాతి లతా వియ నమిత్వా కరణం దస్సేత్వా నచ్చితుం సమవాహిత్వా ముదుకతపిట్ఠికో చ. లమ్బీ చాతి పలమ్బమానేన దీఘేన అఙ్గజాతేన యుత్తో. లమ్బతీతి లమ్బం, అఙ్గజాతం, తం యస్స అత్థి సో లమ్బీ. ఇమే ద్వేపి కామపరిళాహాతురభావే సతి అత్తనో అఙ్గజాతం అత్తనో ముఖం, వచ్చమగ్గఞ్చ పవేసేత్వా వీతిక్కమితుమరహత్తా పారాజికాపన్నసదిసత్తా పరివజ్జితా. ముఖగ్గాహీతి ముఖేన గహణం ముఖగ్గాహో, సో ఏతస్స అత్థీతి ముఖగ్గాహీ, పరస్స అఙ్గజాతం ముఖేన గణ్హన్తోతి అత్థో. నిసీదకోతి పరస్స అఙ్గజాతే అత్తనో వచ్చమగ్గేన నిసీదన్తో. ఇమే ద్వే సహవాసికానం సీలవినాసనతో అఞ్ఞేహి సంవసితుం అనరహాతి పారాజికాపన్నసదిసత్తా వివజ్జితా. తేసన్తి అసంవాసతాసామఞ్ఞేన చత్తారో పారాజికాపన్నే సఙ్గణ్హాతి. ‘‘తేసఞ్చ మగ్గేనమగ్గపటిపత్తిసామఞ్ఞేన పఠమపారాజికాపన్నస్సేవ అనులోమికాతి గహేతబ్బా’’ ఇచ్చేవం నిస్సన్దేహే వుత్తం. ఇమినా చ అకతవీతిక్కమానమ్పి ముదుపిట్ఠిఆదీనం చతున్నం అనులోమపారాజికభావో వుత్తోతి విఞ్ఞాయతి.

    318-9.Mudupiṭṭhi cāti latā viya namitvā karaṇaṃ dassetvā naccituṃ samavāhitvā mudukatapiṭṭhiko ca. Lambī cāti palambamānena dīghena aṅgajātena yutto. Lambatīti lambaṃ, aṅgajātaṃ, taṃ yassa atthi so lambī. Ime dvepi kāmapariḷāhāturabhāve sati attano aṅgajātaṃ attano mukhaṃ, vaccamaggañca pavesetvā vītikkamitumarahattā pārājikāpannasadisattā parivajjitā. Mukhaggāhīti mukhena gahaṇaṃ mukhaggāho, so etassa atthīti mukhaggāhī, parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhantoti attho. Nisīdakoti parassa aṅgajāte attano vaccamaggena nisīdanto. Ime dve sahavāsikānaṃ sīlavināsanato aññehi saṃvasituṃ anarahāti pārājikāpannasadisattā vivajjitā. Tesanti asaṃvāsatāsāmaññena cattāro pārājikāpanne saṅgaṇhāti. ‘‘Tesañca maggenamaggapaṭipattisāmaññena paṭhamapārājikāpannasseva anulomikāti gahetabbā’’ iccevaṃ nissandehe vuttaṃ. Iminā ca akatavītikkamānampi mudupiṭṭhiādīnaṃ catunnaṃ anulomapārājikabhāvo vuttoti viññāyati.

    సమన్తపాసాదికాయం పన –

    Samantapāsādikāyaṃ pana –

    ‘‘అపరానిపి లమ్బీ, ముదుపిట్ఠికో, పరస్స అఙ్గజాతం ముఖేన గణ్హాతి, పరస్స అఙ్గజాతే అభినిసీదతీతి ఇమేసం చతున్నం వసేన చత్తారి అనులోమపారాజికానీతి వదన్తి. ఏతాని హి యస్మా ఉభిన్నం రాగవసేన సదిసభావూపగతానం ధమ్మో ‘మేథునధమ్మో’తి వుచ్చతి, తస్మా ఏతేన పరియాయేన మేథునం ధమ్మం అప్పటిసేవిత్వాయేవ కేవలం మగ్గేన మగ్గప్పవేసనవసేన ఆపజ్జితబ్బత్తా మేథునధమ్మపారాజికస్స అనులోమేన్తీతి ‘అనులోమపారాజికానీ’తి వుచ్చన్తీ’’తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౨౩౩) –

    ‘‘Aparānipi lambī, mudupiṭṭhiko, parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhāti, parassa aṅgajāte abhinisīdatīti imesaṃ catunnaṃ vasena cattāri anulomapārājikānīti vadanti. Etāni hi yasmā ubhinnaṃ rāgavasena sadisabhāvūpagatānaṃ dhammo ‘methunadhammo’ti vuccati, tasmā etena pariyāyena methunaṃ dhammaṃ appaṭisevitvāyeva kevalaṃ maggena maggappavesanavasena āpajjitabbattā methunadhammapārājikassa anulomentīti ‘anulomapārājikānī’ti vuccantī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.233) –

    వుత్తత్తా చ తబ్బణ్ణనాయ చ సారత్థదీపనియం

    Vuttattā ca tabbaṇṇanāya ca sāratthadīpaniyaṃ

    ‘‘లమ్బందీఘతాయ పలమ్బమానం అఙ్గజాతమేతస్సాతి లమ్బీ. సో ఏత్తావతా న పారాజికో, అథ ఖో యదా అనభిరతియా పీళితో అత్తనో అఙ్గజాతం ముఖే వా వచ్చమగ్గే వా పవేసేతి, తదా పారాజికో హోతి. ముదుకా పిట్ఠి ఏతస్సాతి ముదుపిట్ఠికో, కతపరికమ్మాయ ముదుకాయ పిట్ఠియా సమన్నాగతో. సోపి యదా అనభిరతియా పీళితో అత్తనో అఙ్గజాతం అత్తనో ముఖే పవేసేతి తదా పారాజికో హోతి. పరస్స అఙ్గజాతం ముఖేన గణ్హాతీతి యో అనభిరతియా పీళితో పరస్స సుత్తస్స వా పమత్తస్స వా అఙ్గజాతం అత్తనో ముఖేన గణ్హాతి. పరస్స అఙ్గజాతే అభినిసీదతీతి యో అనభిరతియా పీళితో పరస్స అఙ్గజాతం కమ్మనియం దిస్వా అత్తనో వచ్చమగ్గేన తస్సూపరి అభినిసీదతి, తం అత్తనో వచ్చమగ్గం పవేసేతీతి అత్థో. లమ్బీఆదయో చత్తారో కిఞ్చాపి పఠమపారాజికేన సఙ్గహితా, యస్మా పన ఉభిన్నం రాగపరియుట్ఠానసఙ్ఖాతేన పరియాయేన మేథునం ధమ్మం అప్పటిసేవినో హోన్తి, తస్మా విసుం వుత్తా’’తి (సారత్థ॰ టీ॰ ౨.౨౩౩) –

    ‘‘Lambaṃdīghatāya palambamānaṃ aṅgajātametassāti lambī. So ettāvatā na pārājiko, atha kho yadā anabhiratiyā pīḷito attano aṅgajātaṃ mukhe vā vaccamagge vā paveseti, tadā pārājiko hoti. Mudukā piṭṭhi etassāti mudupiṭṭhiko, kataparikammāya mudukāya piṭṭhiyā samannāgato. Sopi yadā anabhiratiyā pīḷito attano aṅgajātaṃ attano mukhe paveseti tadā pārājiko hoti. Parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhātīti yo anabhiratiyā pīḷito parassa suttassa vā pamattassa vā aṅgajātaṃ attano mukhena gaṇhāti. Parassa aṅgajāte abhinisīdatīti yo anabhiratiyā pīḷito parassa aṅgajātaṃ kammaniyaṃ disvā attano vaccamaggena tassūpari abhinisīdati, taṃ attano vaccamaggaṃ pavesetīti attho. Lambīādayo cattāro kiñcāpi paṭhamapārājikena saṅgahitā, yasmā pana ubhinnaṃ rāgapariyuṭṭhānasaṅkhātena pariyāyena methunaṃ dhammaṃ appaṭisevino honti, tasmā visuṃ vuttā’’ti (sārattha. ṭī. 2.233) –

    వుత్తత్తా చ కతవీతిక్కమాయేవేతే ‘‘పారాజికా’’తి గహేతబ్బా.

    Vuttattā ca katavītikkamāyevete ‘‘pārājikā’’ti gahetabbā.

    భిక్ఖునీనఞ్చ చత్తారీతి ఏత్థ ‘‘అసాధారణానీ’’తి పాఠసేసో, భిక్ఖూహి అసాధారణాని భిక్ఖునీనమేవ నియతాని ఉబ్భజాణుమణ్డలికా, వజ్జపటిచ్ఛాదికా, ఉక్ఖిత్తానువత్తికా, అట్ఠవత్థుకాతి చత్తారి పారాజికాని చ. విబ్భన్తా భిక్ఖునీ సయన్తి ఏత్థ ‘‘తేసం అనులోమికా’’తి ఆనేత్వా సమ్బన్ధితబ్బం. తేసం చతున్నం పారాజికానం అనులోమికా సయం విబ్భన్తా భిక్ఖునీ చాతి యోజనా. చిత్తవసికా హుత్వా అత్తనా నివత్థచీవరమ్పి హి మాతుగామానం నివాసననీహారేన సయమేవ నివాసేత్వా గిహివేసం రోచేత్వా గహితమత్తే సాసనతో చుతా భిక్ఖునీ చాతి వుత్తం హోతి. ఏవంకరణేన గిహిభావాపన్నతాసామఞ్ఞేన సంవాసారహా న హోన్తీతి ఇమేసం చతున్నం పారాజికానం అనులోమికా జాతా.

    Bhikkhunīnañca cattārīti ettha ‘‘asādhāraṇānī’’ti pāṭhaseso, bhikkhūhi asādhāraṇāni bhikkhunīnameva niyatāni ubbhajāṇumaṇḍalikā, vajjapaṭicchādikā, ukkhittānuvattikā, aṭṭhavatthukāti cattāri pārājikāni ca. Vibbhantā bhikkhunī sayanti ettha ‘‘tesaṃ anulomikā’’ti ānetvā sambandhitabbaṃ. Tesaṃ catunnaṃ pārājikānaṃ anulomikā sayaṃ vibbhantā bhikkhunī cāti yojanā. Cittavasikā hutvā attanā nivatthacīvarampi hi mātugāmānaṃ nivāsananīhārena sayameva nivāsetvā gihivesaṃ rocetvā gahitamatte sāsanato cutā bhikkhunī cāti vuttaṃ hoti. Evaṃkaraṇena gihibhāvāpannatāsāmaññena saṃvāsārahā na hontīti imesaṃ catunnaṃ pārājikānaṃ anulomikā jātā.

    తథాతి యథా ఇమే దస్సితా తేన అసంవాసారహతాయ, భిక్ఖుభావాయ అభబ్బతాయ చ పారాజికావ, తథా ఏకాదస అభబ్బపుగ్గలాపి హోన్తీతి అత్థో. ఏకాదసాభబ్బాతి మాతుఘాతకో, పితుఘాతకో, అరహన్తఘాతకో, సఙ్ఘభేదకో, లోహితుప్పాదకో, పణ్డకో, తిరచ్ఛానగతో, ఉభతోబ్యఞ్జనకో, థేయ్యసంవాసకో, భిక్ఖునిదూసకో, తిత్థియపక్కన్తకోతి ఏకాదస. సబ్బేతే చతువీసతి ఏతే సబ్బే చతువీసతి పుగ్గలా సమోధానతో వేదితబ్బాతి అధిప్పాయో.

    Tathāti yathā ime dassitā tena asaṃvāsārahatāya, bhikkhubhāvāya abhabbatāya ca pārājikāva, tathā ekādasa abhabbapuggalāpi hontīti attho. Ekādasābhabbāti mātughātako, pitughātako, arahantaghātako, saṅghabhedako, lohituppādako, paṇḍako, tiracchānagato, ubhatobyañjanako, theyyasaṃvāsako, bhikkhunidūsako, titthiyapakkantakoti ekādasa. Sabbete catuvīsati ete sabbe catuvīsati puggalā samodhānato veditabbāti adhippāyo.

    ౩౨౦. ఇమే చతువీసతి పారాజికా పుగ్గలా సీసచ్ఛిన్నోవ జీవితుం ఇధ భిక్ఖుభావాయ అభబ్బాతి వుత్తాతి యోజనా.

    320. Ime catuvīsati pārājikā puggalā sīsacchinnova jīvituṃ idha bhikkhubhāvāya abhabbāti vuttāti yojanā.

    ౩౨౧. ఇమేసం ఏకాదసన్నం అభబ్బతాయ హేతుదస్సనత్థమాహ ‘‘పణ్డకో చా’’తిఆది. పణ్డకో చాతి ఆసిత్తపణ్డకో, ఉసూయపణ్డకో, పక్ఖపణ్డకో, ఓపక్కమికపణ్డకో, నపుంసకపణ్డకోతి వుత్తో పఞ్చవిధో పణ్డకో చ. తిరచ్ఛానోతి తిరియం అఞ్ఛతి గచ్ఛతీతి ‘‘తిరచ్ఛానో’’తి గహితో నాగసుపణ్ణాదికో సబ్బతిరచ్ఛానయోనికో చ. యక్ఖాదయో సబ్బే అమనుస్సాపి ఇధ తిరచ్ఛానేయేవ సఙ్గహితాతి వేదితబ్బా. ఉభతోబ్యఞ్జనోపి చాతి ఇత్థిపురిసబ్యఞ్జనసాధకేహి ఉభతో కమ్మతో జాతాని థనాదికాని బ్యఞ్జనాని యస్సాతి నిరుత్తో ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనో , పురిసఉభతోబ్యఞ్జనోతి దువిధో ఉభతోబ్యఞ్జనో చ. వత్థువిపన్నాతి తబ్భావభావితాయ భిక్ఖుభావో వసతి ఏత్థాతి వత్థు, పుగ్గలానం భిక్ఖుభావారహతా, సా పన పబ్బజ్జాక్ఖన్ధకాగతసబ్బదోసవిరహితగుణసమ్పయుత్తతా, తం విపన్నం పణ్డకభావాదియోగేన యేసం తే ‘‘వత్థువిపన్నా’’తి గహేతబ్బా. హి-సద్దో హేతుమ్హి. యస్మా వత్థువిపన్నా, తస్మా ఇధ అత్తభావే పబ్బజ్జాయ అభబ్బాతి వుత్తం హోతి. ‘‘అహేతుపటిసన్ధికా’’తి వచనేన ఇమేసం విపాకావరణయుత్తభావమాహ, ఇమినా ఏతేసం మగ్గాధిగమస్స వారితభావో దస్సితోతి వేదితబ్బం.

    321. Imesaṃ ekādasannaṃ abhabbatāya hetudassanatthamāha ‘‘paṇḍako cā’’tiādi. Paṇḍako cāti āsittapaṇḍako, usūyapaṇḍako, pakkhapaṇḍako, opakkamikapaṇḍako, napuṃsakapaṇḍakoti vutto pañcavidho paṇḍako ca. Tiracchānoti tiriyaṃ añchati gacchatīti ‘‘tiracchāno’’ti gahito nāgasupaṇṇādiko sabbatiracchānayoniko ca. Yakkhādayo sabbe amanussāpi idha tiracchāneyeva saṅgahitāti veditabbā. Ubhatobyañjanopi cāti itthipurisabyañjanasādhakehi ubhato kammato jātāni thanādikāni byañjanāni yassāti nirutto itthiubhatobyañjano , purisaubhatobyañjanoti duvidho ubhatobyañjano ca. Vatthuvipannāti tabbhāvabhāvitāya bhikkhubhāvo vasati etthāti vatthu, puggalānaṃ bhikkhubhāvārahatā, sā pana pabbajjākkhandhakāgatasabbadosavirahitaguṇasampayuttatā, taṃ vipannaṃ paṇḍakabhāvādiyogena yesaṃ te ‘‘vatthuvipannā’’ti gahetabbā. Hi-saddo hetumhi. Yasmā vatthuvipannā, tasmā idha attabhāve pabbajjāya abhabbāti vuttaṃ hoti. ‘‘Ahetupaṭisandhikā’’ti vacanena imesaṃ vipākāvaraṇayuttabhāvamāha, iminā etesaṃ maggādhigamassa vāritabhāvo dassitoti veditabbaṃ.

    ౩౨౨. పఞ్చానన్తరికాతి కమ్మావరణేన యుత్తతాయ సగ్గమోక్ఖసమ్పత్తితో పరిహాయిత్వా మరణానన్తరం అపాయపటిసన్ధియం నియతా మాతుఘాతకాదయో పఞ్చానన్తరికా చ. థేయ్యసంవాసోపి చాతి లిఙ్గత్థేనకో, సంవాసత్థేనకో, ఉభయత్థేనకోతి తివిధో థేయ్యసంవాసకో చ. దూసకోతి పకతత్తాయ భిక్ఖునియా మేథునం పటిసేవిత్వా తస్సా దూసితత్తా భిక్ఖునిం దూసేతీతి ‘‘భిక్ఖునిదూసకో’’తి వుత్తో చ. తిత్థిపక్కన్తకో చాతి తిత్థియానం లద్ధిం, వేసఞ్చ రోచేత్వా తం గహేత్వా తేసమన్తరం పవిట్ఠో చ. ఇతి అట్ఠ పన కిరియానట్ఠాతి యోజనా. ఇతీతి ఇదమత్థత్తా ఇమేతి వుత్తం హోతి. తే ఇమేతి సమ్బన్ధో. తే ఇమే అట్ఠ పన మాతువధాదికిరియాయ ఇహత్తభావే భిక్ఖుభావాయ అనరహా హుత్వా నట్ఠాతి అత్థో. ఏత్తావతా ఏకాదసఅభబ్బానం అభబ్బతాయ కారణం దస్సితం హోతి.

    322.Pañcānantarikāti kammāvaraṇena yuttatāya saggamokkhasampattito parihāyitvā maraṇānantaraṃ apāyapaṭisandhiyaṃ niyatā mātughātakādayo pañcānantarikā ca. Theyyasaṃvāsopi cāti liṅgatthenako, saṃvāsatthenako, ubhayatthenakoti tividho theyyasaṃvāsako ca. Dūsakoti pakatattāya bhikkhuniyā methunaṃ paṭisevitvā tassā dūsitattā bhikkhuniṃ dūsetīti ‘‘bhikkhunidūsako’’ti vutto ca. Titthipakkantako cāti titthiyānaṃ laddhiṃ, vesañca rocetvā taṃ gahetvā tesamantaraṃ paviṭṭho ca. Iti aṭṭha pana kiriyānaṭṭhāti yojanā. Itīti idamatthattā imeti vuttaṃ hoti. Te imeti sambandho. Te ime aṭṭha pana mātuvadhādikiriyāya ihattabhāve bhikkhubhāvāya anarahā hutvā naṭṭhāti attho. Ettāvatā ekādasaabhabbānaṃ abhabbatāya kāraṇaṃ dassitaṃ hoti.

    ౩౨౩. మయా పారాజికానం సారభూతో యో అయం వినిచ్ఛయో వుత్తో, తస్స వినిచ్ఛయస్స అనుసారేన అనుగమనేన సేసోపి వినిచ్ఛయో బుధేన పణ్డితేన అసేసతోవ విఞ్ఞాతుం సక్కాతి యోజనా.

    323. Mayā pārājikānaṃ sārabhūto yo ayaṃ vinicchayo vutto, tassa vinicchayassa anusārena anugamanena sesopi vinicchayo budhena paṇḍitena asesatova viññātuṃ sakkāti yojanā.

    ౩౨౪. పటుభావకరే పరమే వివిధేహి నయేహి యుత్తే వినయపిటకే పరమత్థనయం అభిపత్థయతా అయం సతతం పరియాపుణితబ్బోతి యోజనా. తత్థ వివిధేహి నానప్పకారేహి. నయేహీతి నీయన్తి వుత్తానుసారేన ఉదీరియన్తీతి ‘‘నయా’’తి వుత్తేహి చక్కపేయ్యాలాదీహి నయేహి. పరమత్థనయన్తి పరమో చ సో అత్థో చాతి పరమత్థో, పరమో వా విసేసేన నిచ్ఛితబ్బో అత్థో పరమత్థో, సోయేవ వినిచ్ఛయత్థికానం బుద్ధియా నేతబ్బోతి పరమత్థనయో, వినిచ్ఛయూపాయో నీయతి ఏతేనాతి కత్వా ‘‘పరమత్థనయో’’తి వుచ్చతి, తం పరమత్థనయం. అభిపత్థయతాతి వినయపిటకే వినిచ్ఛయం వా తదుపాయం వా పత్థయతా, ఇచ్ఛన్తేనాతి అత్థో. ‘‘పరియాపుణితబ్బో అయ’’న్తి పదచ్ఛేదో. మ-కారో ఆగమసన్ధిజో, ఓ-కారస్స అ-కారాదేసో. పరియాపుణితబ్బోతి పఠితబ్బో, సోతబ్బో చిన్తేతబ్బో ధారేతబ్బోతి వుత్తం హోతి. అయన్తి వినయవినిచ్ఛయో.

    324. Paṭubhāvakare parame vividhehi nayehi yutte vinayapiṭake paramatthanayaṃ abhipatthayatā ayaṃ satataṃ pariyāpuṇitabboti yojanā. Tattha vividhehi nānappakārehi. Nayehīti nīyanti vuttānusārena udīriyantīti ‘‘nayā’’ti vuttehi cakkapeyyālādīhi nayehi. Paramatthanayanti paramo ca so attho cāti paramattho, paramo vā visesena nicchitabbo attho paramattho, soyeva vinicchayatthikānaṃ buddhiyā netabboti paramatthanayo, vinicchayūpāyo nīyati etenāti katvā ‘‘paramatthanayo’’ti vuccati, taṃ paramatthanayaṃ. Abhipatthayatāti vinayapiṭake vinicchayaṃ vā tadupāyaṃ vā patthayatā, icchantenāti attho. ‘‘Pariyāpuṇitabbo aya’’nti padacchedo. Ma-kāro āgamasandhijo, o-kārassa a-kārādeso. Pariyāpuṇitabboti paṭhitabbo, sotabbo cintetabbo dhāretabboti vuttaṃ hoti. Ayanti vinayavinicchayo.

    ఇతి వినయత్థసారసన్దీపనియా

    Iti vinayatthasārasandīpaniyā

    వినయవినిచ్ఛయవణ్ణనాయ

    Vinayavinicchayavaṇṇanāya

    చతుత్థపారాజికకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Catutthapārājikakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact