| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိနယဝိနိစ္ဆယ-ဋီကာ • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
စတုတ္ထပာရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ
Catutthapārājikakathāvaṇṇanā
၃၀၆-၇. ဧဝံ နာတိသင္ခေပဝိတ္ထာရနယေန တတိယပာရာဇိကဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ စတုတ္ထပာရာဇိကဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘အသန္တ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘အသန္တ’’န္တိ အပေက္ခိတ္ဝာ ‘‘အတ္တနီ’’တိ စ ‘‘ဈာနာဒိဘေဒ’’န္တိ အပေက္ခိတ္ဝာ ‘‘ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မ’’န္တိ စ ‘‘သမုဒာစရေယ္ယာ’’တိ အပေက္ခိတ္ဝာ ‘‘ယော ဘိက္ခူ’’တိ စ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတီတိ အဇ္ဈာဟရိတ္ဝာ ‘‘အတ္တနိ အသန္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။
306-7. Evaṃ nātisaṅkhepavitthāranayena tatiyapārājikavinicchayaṃ dassetvā idāni catutthapārājikavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘asanta’’ntiādi. Tattha ‘‘asanta’’nti apekkhitvā ‘‘attanī’’ti ca ‘‘jhānādibheda’’nti apekkhitvā ‘‘uttarimanussadhamma’’nti ca ‘‘samudācareyyā’’ti apekkhitvā ‘‘yo bhikkhū’’ti ca sāmatthiyā labbhatīti ajjhāharitvā ‘‘attani asanta’’ntiādinā nayena yojetabbaṃ.
အတ္တနိ အသန္တန္တိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အတ္တနော သန္တာနေ အနုပ္ပာဒိတတာယ အဝိဇ္ဇမာနံ။ အတ္တသ္သိတမေဝ ကတ္ဝာတိ အတ္တုပနာယိကံ ကတ္ဝာ အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနံ ဝိယ ကတ္ဝာ တံ ဥပနေတ္ဝာ ။ ဘဝံ အဓိဋ္ဌာယ စ ဝတ္တမာနန္တိ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ စ ဝတ္တန္တံ ဘဝံ စိတ္တေန အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာ တက္ကေတ္ဝာ, စိတ္တေ ဌပေတ္ဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညာပဒေသဉ္စ ဝိနာတိ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတီဓ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝက္ခမာနံ ပရိယာယကထံ ဌပေတ္ဝာ။ အဓိမာနဉ္စ ဝိနာတိ အဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌသညိတာဒိသဘာဝံ အဓိဂတမာနသင္ခာတံ ‘‘အဓိဂတဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မော အဟမ္ဟီ’’တိ အဓိမာနဉ္စ ဌပေတ္ဝာ။ ဈာနာဒိဘေဒန္တိ ဈာနာဒယော ဘေဒာ ဝိသေသာ ယသ္သ တံ ဈာနာဒိဘေဒံ, ‘‘ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မော နာမ ဈာနံ ဝိမောက္ခော သမာဓိ သမာပတ္တိ ဉာဏဒသ္သနံ မဂ္ဂဘာဝနာ ဖလသစ္ဆိ ကိရိယာ ကိလေသပ္ပဟာနံ ဝိနီဝရဏတာ စိတ္တသ္သ သုညာဂာရေ အဘိရတီ’’တိ (ပာရာ. ၁၉၈, ၁၉၉) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ ဈာနာဒိဓမ္မဝိသေသန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မန္တိ ဥတ္တရိမနုသ္သာနံ ဈာယီနဉ္စေဝ အရိယာနဉ္စ ဓမ္မ’’န္တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၁၉၇) အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တံ ဈာနလာဘီဟိ စေဝ အဋ္ဌဟိ အရိယပုဂ္ဂလေဟိ စ အဓိဂတတ္တာ တေသံ သန္တကန္တိ သင္ခ္ယံ ဂတံ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မံ။
Attaniasantanti tasmiṃ attabhāve attano santāne anuppāditatāya avijjamānaṃ. Attassitameva katvāti attupanāyikaṃ katvā attani vijjamānaṃ viya katvā taṃ upanetvā . Bhavaṃ adhiṭṭhāya ca vattamānanti paṭisandhito paṭṭhāya ca vattantaṃ bhavaṃ cittena adhiṭṭhahitvā takketvā, citte ṭhapetvāti vuttaṃ hoti. Aññāpadesañca vināti ‘‘yo te vihāre vasatīdha bhikkhū’’tiādinā nayena vakkhamānaṃ pariyāyakathaṃ ṭhapetvā. Adhimānañca vināti adiṭṭhe diṭṭhasaññitādisabhāvaṃ adhigatamānasaṅkhātaṃ ‘‘adhigatauttarimanussadhammo ahamhī’’ti adhimānañca ṭhapetvā. Jhānādibhedanti jhānādayo bhedā visesā yassa taṃ jhānādibhedaṃ, ‘‘uttarimanussadhammo nāma jhānaṃ vimokkho samādhi samāpatti ñāṇadassanaṃ maggabhāvanā phalasacchi kiriyā kilesappahānaṃ vinīvaraṇatā cittassa suññāgāre abhiratī’’ti (pārā. 198, 199) padabhājane vuttaṃ jhānādidhammavisesanti attho. ‘‘Uttarimanussadhammanti uttarimanussānaṃ jhāyīnañceva ariyānañca dhamma’’nti (pārā. aṭṭha. 2.197) aṭṭhakathāya vuttaṃ jhānalābhīhi ceva aṭṭhahi ariyapuggalehi ca adhigatattā tesaṃ santakanti saṅkhyaṃ gataṃ uttarimanussadhammaṃ.
ဝိညတ္တိပထေ ဌိတသ္သ ကာယေန ဝာ ဝာစာယ ဝာ ယော ဘိက္ခု သမုဒာစရေယ္ယာတိ အဇ္ဈာဟရိတ္ဝာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိညတ္တိပထေ ဌိတသ္သာတိ ဒ္ဝာဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ပဒေသေ ဌိတသ္သ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဝာ ပုရိသသ္သ ဝာ ဂဟဋ္ဌသ္သ ဝာ ပဗ္ဗဇိတသ္သ ဝာ’’တိ (ပာရာ. ၁၉၈) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တသ္သ ယသ္သ ကသ္သစိ။ ကာယေန ဝာတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒာဒိဝသေန ကာယေန ဝာ။ ‘‘သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟတ္ထမုဒ္ဒာယ သီသံ န ဩတရတိ, ဣဒံ အဘူတာရောစနံ ဟတ္ထမုဒ္ဒာယပိ ဩတရတီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၂၁၅) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓ ဟတ္ထမုဒ္ဒာဒိဟတ္ထဝိကာရော စ အင္ဂပစ္စင္ဂစောပနဉ္စ ‘‘ကာယေနာ’’တိ ဣမိနာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝာစာယ ဝာတိ ယော သဝနူပစာရေ ဌိတော တေန ဝိညာတုံ သက္ကုဏေယ္ယေန ယေန ကေနစိ ဝောဟာရေန ဝာ။ ယော ဘိက္ခူတိ ယော ဥပသမ္ပန္နော ထေရော ဝာ နဝော ဝာ မဇ္ဈိမော ဝာ။ သမုဒာစရေယ္ယာတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိအာဒိဝစနပ္ပကာရေသု ယံ ကဉ္စိ ပကာရံ ဝဒေယ္ယ။ တဒတ္ထေတိ တေန ဝုတ္တဝာက္ယသ္သ အတ္ထေ။ ဉာတေဝာတိ ဉာတေ ဧဝ။ မာတုဂာမံ ဝာ ပုရိသံ ဝာ ယံ ကိဉ္စိ ဥဒ္ဒိသ္သ ဝုတ္တေ, တေနေဝ ဝာ အနုဒ္ဒိသ္သ ဝုတ္တေ သဝနူပစာရေ ဌိတေန ယေန ကေနစိ မနုသ္သဘူတေန ဝစနသမနန္တရမေဝ ‘‘အယံ ပဌမဇ္ဈာနလာဘီ’’တိအာဒိကေ ယထာဝုတ္တေ အတ္ထပ္ပကာရေ ဉာတေယေဝ။ ‘‘သော’’တိ အဇ္ဈာဟရိတ္ဝာ ‘‘သော ပုန ရုဠ္ဟိဘာဝေ အဘဗ္ဗော’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ, အတ္တနိ အဝိဇ္ဇမာနဂုဏံ သန္တံ ဝိယ ကတ္ဝာ ဣစ္ဆာစာရေ ဌတ္ဝာ ဧဝံ ကထိတပုဂ္ဂလော သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဥပရူပရိ လဗ္ဘမာနလောကိယလောကုတ္တရဂုဏေဟိ ဗုဒ္ဓိသင္ခာတံ သာသနေ ဗုဒ္ဓိမဓိဂန္တုံ အနရဟောတိ အတ္ထော ။ ကိံ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ယထေဝ။ပေ.။ ရုဠိဘာဝေ’’တိ။ ‘‘ယထာ’’တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓော ‘‘တထာ’’တိ, ယထာ တာလော မတ္ထကစ္ဆိန္နော အဘဗ္ဗော ပုန ဝိရုဠ္ဟိယာ, သောပိ ပာရာဇိကံ အာပန္နော တထေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အတ္ထော။
Viññattipathe ṭhitassa kāyena vā vācāya vā yo bhikkhu samudācareyyāti ajjhāharitvā yojetabbaṃ. Viññattipathe ṭhitassāti dvādasahatthabbhantare padese ṭhitassa ‘‘itthiyā vā purisassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā’’ti (pārā. 198) padabhājane vuttassa yassa kassaci. Kāyena vāti hatthamuddādivasena kāyena vā. ‘‘Sikkhāpaccakkhānaṃ hatthamuddāya sīsaṃ na otarati, idaṃ abhūtārocanaṃ hatthamuddāyapi otaratī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.215) aṭṭhakathāyaṃ vuttattā idha hatthamuddādihatthavikāro ca aṅgapaccaṅgacopanañca ‘‘kāyenā’’ti iminā gahetabbaṃ. Vācāya vāti yo savanūpacāre ṭhito tena viññātuṃ sakkuṇeyyena yena kenaci vohārena vā. Yo bhikkhūti yo upasampanno thero vā navo vā majjhimo vā. Samudācareyyāti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādivacanappakāresu yaṃ kañci pakāraṃ vadeyya. Tadattheti tena vuttavākyassa atthe. Ñātevāti ñāte eva. Mātugāmaṃ vā purisaṃ vā yaṃ kiñci uddissa vutte, teneva vā anuddissa vutte savanūpacāre ṭhitena yena kenaci manussabhūtena vacanasamanantarameva ‘‘ayaṃ paṭhamajjhānalābhī’’tiādike yathāvutte atthappakāre ñāteyeva. ‘‘So’’ti ajjhāharitvā ‘‘so puna ruḷhibhāve abhabbo’’ti yojetabbaṃ, attani avijjamānaguṇaṃ santaṃ viya katvā icchācāre ṭhatvā evaṃ kathitapuggalo sīle patiṭṭhāya uparūpari labbhamānalokiyalokuttaraguṇehi buddhisaṅkhātaṃ sāsane buddhimadhigantuṃ anarahoti attho . Kiṃ viyāti āha ‘‘yatheva…pe… ruḷibhāve’’ti. ‘‘Yathā’’ti etena sambandho ‘‘tathā’’ti, yathā tālo matthakacchinno abhabbo puna viruḷhiyā, sopi pārājikaṃ āpanno tatheva daṭṭhabboti attho.
၃၀၈-၉. ဣဒာနိ ‘‘ဉာတေဝ အဘဗ္ဗော’’တိ စ ‘‘အညာပဒေသဉ္စ ဝိနာ’’တိ စ ဧတသ္မိံ ဝာက္ယဒ္ဝယေ ဗ္ယတိရေကတ္ထဝသေန သမ္ဘဝန္တံ အာပတ္တိဘေဒံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘အသန္တမေဝာ’’တိအာဒိ။
308-9. Idāni ‘‘ñāteva abhabbo’’ti ca ‘‘aññāpadesañca vinā’’ti ca etasmiṃ vākyadvaye byatirekatthavasena sambhavantaṃ āpattibhedaṃ dassetumāha ‘‘asantamevā’’tiādi.
အနန္တရန္တိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိအာဒိဝစနသမနန္တရမေဝ။ သောတိ ဒ္ဝာဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ဌတ္ဝာ ယေန တံ ဝစနံ သုတံ, သော ပရော ပုဂ္ဂလော။ ဇာနာတိ စေတိ ‘‘အယံ ပဌမဇ္ဈာနလာဘီ’’တိအာဒိဝသေန တေန ဝုတ္တဝစနပ္ပကာရေန အတ္ထံ အဝိရာဓေတ္ဝာ အစိရေနေဝ သစေ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ယော ပန ဈာနာဒီနံ အတ္တနာ အလဒ္ဓဘာဝေန ဝာ အာဂမေ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒိဝသေန အပရိစိတတ္တာ ဝာ ဈာနာဒိသရူပံ အဇာနန္တောပိ ကေဝလံ ‘‘ဈာနံ ဝိမောက္ခော သမာဓိ သမာပတ္တီ’’တိအာဒိဝစနာနံ သုတပုဗ္ဗတ္တာ တေန ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိအာဒိဝစနေ ဝုတ္တေ ‘‘ဈာနံ ကိရ ဧသ သမာပဇ္ဇတီ’’တိ ယဒိ ဧတ္တကမတ္ထမ္ပိ ဇာနာတိ, သောပိ ‘‘ဇာနာတိ’’စ္စေဝ အဋ္ဌကထာယံ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၂၁၅) ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ စုတော ဟီတိ ဟိ-သဒ္ဒော အဝဓာရဏေ, အတ္တနာ ဝုတ္တေ တေန တတ္တကေယေဝ ဉာတေ သော အသန္တဂုဏဒီပကော ပာပပုဂ္ဂလော ဖလသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နံ ဣမံ သာသနာမတမဟာပာဒပံ အာရုယ္ဟာပိ ဖလံ အပရိဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ဝိရာဓေတ္ဝာ ပတိတ္ဝာ မတော နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမသ္သေဝတ္ထသ္သ ‘‘အသန္တ’’မိစ္စာဒိနာ ပဌမံ ဝုတ္တသ္သပိ ဗ္ယတိရေကတ္ထံ ဒသ္သေတုံ အနုဝာဒဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ပုနရုတ္တိဒောသော န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
Anantaranti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādivacanasamanantarameva. Soti dvādasahatthabbhantare ṭhatvā yena taṃ vacanaṃ sutaṃ, so paro puggalo. Jānāti ceti ‘‘ayaṃ paṭhamajjhānalābhī’’tiādivasena tena vuttavacanappakārena atthaṃ avirādhetvā acireneva sace jānātīti attho. Yo pana jhānādīnaṃ attanā aladdhabhāvena vā āgame uggahaparipucchādivasena aparicitattā vā jhānādisarūpaṃ ajānantopi kevalaṃ ‘‘jhānaṃ vimokkho samādhi samāpattī’’tiādivacanānaṃ sutapubbattā tena ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādivacane vutte ‘‘jhānaṃ kira esa samāpajjatī’’ti yadi ettakamatthampi jānāti, sopi ‘‘jānāti’’cceva aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.215) vuttoti gahetabbo. Cuto hīti hi-saddo avadhāraṇe, attanā vutte tena tattakeyeva ñāte so asantaguṇadīpako pāpapuggalo phalasampattisampannaṃ imaṃ sāsanāmatamahāpādapaṃ āruyhāpi phalaṃ aparibhuñjitvā virādhetvā patitvā mato nāma hotīti vuttaṃ hoti. Imassevatthassa ‘‘asanta’’miccādinā paṭhamaṃ vuttassapi byatirekatthaṃ dassetuṃ anuvādavasena vuttattā punaruttidoso na hotīti daṭṭhabbaṃ.
ဣဒာနိ တံ ဗ္ယတိရေကတ္ထံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘နော စေ။ပေ.။ ဟောတီ’’တိ။ ယသ္သ သော အာရောစေတိ, သော စေ န ဇာနာတိ, အသ္သ အသန္တဂုဏဒီပကသ္သ မုသာဝာဒိနော။
Idāni taṃ byatirekatthaṃ dassetumāha ‘‘no ce…pe… hotī’’ti. Yassa so āroceti, so ce na jānāti, assa asantaguṇadīpakassa musāvādino.
‘‘အညာပဒေသဉ္စ ဝိနာ’’တိ ဣမိနာ ဒသ္သိတဗ္ယတိရေကတ္ထသ္သ ဘာဝာဘာဝေ သမ္ဘဝန္တံ အာပတ္တိဘေဒံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ယော တေ’’တိအာဒိ။ ယော ဘိက္ခု တေ တဝ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသတီတိ ယောဇနာ။ ဒီပိတေတိ အတ္တနော အဓိပ္ပာယေ ပကာသိတေ။ ဇာနာတိ စေတိ ယော တထာ ဝုတ္တဝစနံ အသ္သောသိ, သော ‘‘ဧသ အညာပဒေသေန အတ္တနော ဈာနလာဘိတံ ဒီပေတီ’’တိ ဝာ ‘‘ဧသော ဈာနလာဘီ’’တိ ဝာ ဝစနသမနန္တရမေဝ သစေ ဇာနာတိ။ အသ္သာတိ ဧဝံ ကထိတဝစနဝတော တသ္သ ဘိက္ခုနော။ တံ တေန ဝုတ္တဝစနံ။ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ, န ထုလ္လစ္စယန္တိ အတ္ထော။ အတ္တနော အာဝာသကာရာနံ ဒာယကာနံ အညသ္သ ပဝတ္တိံ ကထေန္တသ္သ ဝိယ အတ္တနောယေဝ အသန္တဂုဏံ သန္တမိဝ ကတ္ဝာ ကထနာကာရော ဣမာယ ဂာထာယ အတ္ထတော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
‘‘Aññāpadesañca vinā’’ti iminā dassitabyatirekatthassa bhāvābhāve sambhavantaṃ āpattibhedaṃ dassetumāha ‘‘yo te’’tiādi. Yo bhikkhu te tava idha imasmiṃ vihāre vasatīti yojanā. Dīpiteti attano adhippāye pakāsite. Jānāti ceti yo tathā vuttavacanaṃ assosi, so ‘‘esa aññāpadesena attano jhānalābhitaṃ dīpetī’’ti vā ‘‘eso jhānalābhī’’ti vā vacanasamanantarameva sace jānāti. Assāti evaṃ kathitavacanavato tassa bhikkhuno. Taṃ tena vuttavacanaṃ. Dukkaṭameva hoti, na thullaccayanti attho. Attano āvāsakārānaṃ dāyakānaṃ aññassa pavattiṃ kathentassa viya attanoyeva asantaguṇaṃ santamiva katvā kathanākāro imāya gāthāya atthato vuttoti daṭṭhabbo.
ဧတ္ထ စ ဈာနလာဘီတိ စာတိ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန စ-သဒ္ဒေန ပာဠိယံ (ပာရာ. ၂၂၀) အာဂတာ အဝသေသပရိယာယဝာရာ စ သင္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဈာနလာဘီတိ ဧတ္ထ ဈာနဂ္ဂဟဏေန ဝိမောက္ခာဒီနဉ္စ ဥပလက္ခိတတ္တာ ဈာနာဒိဒသဝိဓဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မဝိသယပရိယာယကထံ သုတဝတာ တင္ခဏေ တဒတ္ထေ ဉာတေ ပရိယာယသမုလ္လာပကေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ထုလ္လစ္စယဉ္စ အဝိညာတေ ဝာ စိရေန ဝိညာတေ ဝာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဒုက္ကဋဉ္စ ဣမာယ ဂာထာယ အတ္ထတော ဒသ္သိတမေဝာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
Ettha ca jhānalābhīti cāti avuttasamuccayatthena ca-saddena pāḷiyaṃ (pārā. 220) āgatā avasesapariyāyavārā ca saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Tathā jhānalābhīti ettha jhānaggahaṇena vimokkhādīnañca upalakkhitattā jhānādidasavidhauttarimanussadhammavisayapariyāyakathaṃ sutavatā taṅkhaṇe tadatthe ñāte pariyāyasamullāpakena āpajjitabbaṃ thullaccayañca aviññāte vā cirena viññāte vā āpajjitabbaṃ dukkaṭañca imāya gāthāya atthato dassitamevāti daṭṭhabbaṃ.
၃၁၀. ဧတန္တိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရံ ဈာနာဒိဘေဒံ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မံ။ အဓိမာနာတိ ‘‘အဓိဂတောဟ’’န္တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမာနာ, အဓိကမာနာတိ အတ္ထော, ‘‘အယံ ဓမ္မော မယာ အဓိဂတော’’တိ ဒဠ္ဟမုပ္ပန္နေန မာနေန ကထေန္တသ္သာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တော အနာပတ္တိနယောတိ အာပတ္တိယာ အဘာဝော အနာပတ္တိ, သာ ဧဝ နယော နေတဗ္ဗော ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗောတိ ကတ္ဝာ, အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဓိမာနေနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ဘဂဝတာတိ အတ္ထော, ‘‘အဓိဂတဓမ္မောဟ’’န္တိ အဓိမာနေန ‘‘အဟံ ပဌမဇ္ဈာနလာဘီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တသ္သ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
310.Etanti yathāvuttappakāraṃ jhānādibhedaṃ uttarimanussadhammaṃ. Adhimānāti ‘‘adhigatoha’’nti evaṃ uppannamānā, adhikamānāti attho, ‘‘ayaṃ dhammo mayā adhigato’’ti daḷhamuppannena mānena kathentassāti vuttaṃ hoti. Vutto anāpattinayoti āpattiyā abhāvo anāpatti, sā eva nayo netabbo bujjhitabboti katvā, anāpattīti vuttaṃ hoti. ‘‘Adhimānenā’’ti evaṃ vutto bhagavatāti attho, ‘‘adhigatadhammoha’’nti adhimānena ‘‘ahaṃ paṭhamajjhānalābhī’’tiādīni vadantassa anāpattīti vuttaṃ hoti.
အယမဓိမာနော ကသ္သ ဟောတိ, ကသ္သ န ဟောတီတိ စေ? အရိယာနံ န ဟောတိ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာဟိ သဉ္ဇာတသောမနသ္သာနံ ဝိတိဏ္ဏကင္ခတ္တာ။ ဒုသ္သီလသ္သာပိ န ဟောတိ တသ္သ အရိယဂုဏာဓိဂမေ နိရုသ္သာဟတ္တာ။ သုသီလသ္သာပိ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂရဟိတသ္သ နိဒ္ဒာရာမတာဒိမနုယုတ္တသ္သ န ဟောတိ ဝိသ္သဋ္ဌဘာဝနာဘိယောဂတ္တာ။ သုပရိသုဒ္ဓာယ သီလသမ္ပတ္တိယာ ပတိဋ္ဌာယ သမထဘာဝနာမနုယုတ္တသ္သ ရူပာရူပသမာပတ္တိယံ ပတ္တာသိနော ဝာ ဝိပသ္သနာဘိယုတ္တသ္သ သောပက္ကိလေသောဒယဗ္ဗယဉာဏလာဘိနော ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော သမထဝိပသ္သနာဘာဝနာဟိ ကိလေသသမုဒာစာရသ္သ အဘာဝေ ဥပ္ပန္နေ တေ ဝိသေသဘာဂိနော ဘဝိတုံ အဒတ္ဝာ ဌိတိဘာဂိနော ကတ္ဝာ ဌပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Ayamadhimāno kassa hoti, kassa na hotīti ce? Ariyānaṃ na hoti maggapaccavekkhaṇādīhi pañcahi paccavekkhaṇāhi sañjātasomanassānaṃ vitiṇṇakaṅkhattā. Dussīlassāpi na hoti tassa ariyaguṇādhigame nirussāhattā. Susīlassāpi kammaṭṭhānānuyogarahitassa niddārāmatādimanuyuttassa na hoti vissaṭṭhabhāvanābhiyogattā. Suparisuddhāya sīlasampattiyā patiṭṭhāya samathabhāvanāmanuyuttassa rūpārūpasamāpattiyaṃ pattāsino vā vipassanābhiyuttassa sopakkilesodayabbayañāṇalābhino vā uppajjati. So samathavipassanābhāvanāhi kilesasamudācārassa abhāve uppanne te visesabhāgino bhavituṃ adatvā ṭhitibhāgino katvā ṭhapetīti veditabbo.
ပနာတိ အပိ-သဒ္ဒတ္ထော။ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘အနာပတ္တိနယော ဝုတ္တော’’တိ ပစ္စာမသတိ။ ‘‘အဝတ္တုကာမသ္သာ’’တိ ဣဒဉ္စ ပာဠိယံ အာဂတံ ‘‘အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၂၂၂, ၂၂၅) ဣဒဉ္စ အနတ္ထန္တရံ။ အဝတ္တုကာမသ္သာတိ ဧဝံ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ ကောဟညေန ပာပိစ္ဆာပကတသ္သ ‘‘ဈာနာဒီနံ လာဘိမ္ဟီ’’တိ ဝဒန္တသ္သ အဇ္ဈာသယော ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယော နာမ, တထာ အဟုတ္ဝာ သဗ္ရဟ္မစာရီသု အညံ ဗ္ယာကရောန္တသ္သ ဧဝမေဝ အနာပတ္တိဘာဝော ဝုတ္တော ဘဂဝတာတိ အတ္ထော။ အာဒိကသ္သာပိ ဧဝံ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ ‘‘အနာပတ္တိ အာဒိကမ္မိကသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၂၂၂) အာဒိကမ္မိကသ္သာပိ အနာပတ္တိဘာဝော ဝုတ္တော ဘဂဝတာတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဝဂ္ဂုမုဒာတီရိယာ ဘိက္ခူ အာဒိကမ္မိကာ။ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန တထာ-သဒ္ဒေန ဣဓ အဝုတ္တဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနဋ္ဋာ ဂဟိတာ။
Panāti api-saddattho. ‘‘Eva’’nti iminā ‘‘anāpattinayo vutto’’ti paccāmasati. ‘‘Avattukāmassā’’ti idañca pāḷiyaṃ āgataṃ ‘‘anullapanādhippāyassā’’ti (pārā. 222, 225) idañca anatthantaraṃ. Avattukāmassāti evaṃ vuttoti yojanā. Kohaññena pāpicchāpakatassa ‘‘jhānādīnaṃ lābhimhī’’ti vadantassa ajjhāsayo ullapanādhippāyo nāma, tathā ahutvā sabrahmacārīsu aññaṃ byākarontassa evameva anāpattibhāvo vutto bhagavatāti attho. Ādikassāpi evaṃ vuttoti yojanā. ‘‘Anāpatti ādikammikassā’’ti (pārā. 222) ādikammikassāpi anāpattibhāvo vutto bhagavatāti attho. Imasmiṃ sikkhāpade vaggumudātīriyā bhikkhū ādikammikā. Avuttasamuccayatthena tathā-saddena idha avuttaummattakakhittacittavedanaṭṭā gahitā.
၃၁၁. ပာပိစ္ဆတာတိ ‘‘ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေသ္သတီ’’တိ ဈာနလာဘိတာဒိဟေတုကာယ သမ္ဘာဝနာယ သမ္ဘာဝနာနိမိတ္တသ္သ ပစ္စယပဋိလာဘသ္သ ပတ္ထနာသင္ခာတာယ ပာပိကာယ လာမိကာယ ဣစ္ဆာယ သမန္နာဂတဘာဝော စ။ တသ္သာတိ ယံ ဈာနာဒိဘေဒဘိန္နံ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မံ သမုလ္လပိ, တသ္သ ဓမ္မသ္သ။ အသန္တဘာဝောတိ အတ္တသန္တာနေ ပစ္စုပ္ပန္နဇာတိယံ အနုပ္ပာဒိတဘာဝေန အဝိဇ္ဇမာနဘာဝော။ မနုသ္သကသ္သ အာရောစနဉ္စေဝာတိ ဝုတ္တဝစနသ္သ အတ္ထံ တင္ခဏေ ဇာနနကသ္သ မနုသ္သဇာတိကသ္သ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သဝနူပစာရေ ဌတ္ဝာ အာရောစနဉ္စ။ နညာပဒေသေန အာရောစနဉ္စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ, သော ဘိက္ခု ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇီ’’တိအာဒိနာ (ပာရာ. ၂၂၀) နယေန ပဝတ္တအညာပဒေသံ ဝိနာ ဥဇုကမေဝ အာရောစနဉ္စ။ တဒေဝ ဉာဏန္တိ တဒာ ဧဝ ဉာဏံ, အစိရာယိတ္ဝာ ဝုတ္တက္ခဏေယေဝ ဇာနနန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ စတုတ္ထပာရာဇိကာပတ္တိယံ။ ဓီရာ ဝိနယဓရာ။
311.Pāpicchatāti ‘‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’’ti jhānalābhitādihetukāya sambhāvanāya sambhāvanānimittassa paccayapaṭilābhassa patthanāsaṅkhātāya pāpikāya lāmikāya icchāya samannāgatabhāvo ca. Tassāti yaṃ jhānādibhedabhinnaṃ uttarimanussadhammaṃ samullapi, tassa dhammassa. Asantabhāvoti attasantāne paccuppannajātiyaṃ anuppāditabhāvena avijjamānabhāvo. Manussakassa ārocanañcevāti vuttavacanassa atthaṃ taṅkhaṇe jānanakassa manussajātikassa ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji’’ntiādinā nayena savanūpacāre ṭhatvā ārocanañca. Naññāpadesena ārocanañcāti sambandho. ‘‘Yo te vihāre vasati, so bhikkhu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjī’’tiādinā (pārā. 220) nayena pavattaaññāpadesaṃ vinā ujukameva ārocanañca. Tadeva ñāṇanti tadā eva ñāṇaṃ, acirāyitvā vuttakkhaṇeyeva jānananti attho. Etthāti imasmiṃ catutthapārājikāpattiyaṃ. Dhīrā vinayadharā.
၃၁၂. ပဌမေ ဒုတိယေ စန္တေတိ မနုသ္သဝိဂ္ဂဟပာရာဇိကဝဇ္ဇိတေ ယထာဝုတ္တပာရာဇိကတ္တယေ။ ပရိယာယော န ဝိဇ္ဇတီတိ ပာရာဇိကာပတ္တိပထံ ပရိယာယဝစနံ န လဘတိ။ ‘‘န ပနေတရေ’’တိ ဣဒံ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ, ဣတရေ ပန တတိယပာရာဇိကေ ပရိယာယော န ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ‘‘မရဏဝဏ္ဏံ ဝာ သံဝဏ္ဏေယ္ယာ’’တိ (ပာရာ. ၁၇၂) စ ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ ကိံ တုယ္ဟိမိနာ’’တိအာဒိနာ (ပာရာ. ၁၇၁) စ ‘‘ယော ဧဝံ မရတိ, သော ဓနံ ဝာ လဘတီ’’တိအာဒိနာ (ပာရာ. ၁၇၅) စ ပရိယာယေန ဝဒန္တသ္သ ပာရာဇိကမေဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဏတ္တိ ပာရာဇိကဟေတုအာဏတ္တိကပ္ပယောဂော။ န ပနေတရေတိ ပဌမစတုတ္ထပာရာဇိကဒ္ဝယေ ပန ပာရာဇိကဟေတုဘူတာ အာဏတ္တိ န လဘတီတိ အတ္ထော။
312.Paṭhame dutiye canteti manussaviggahapārājikavajjite yathāvuttapārājikattaye. Pariyāyo na vijjatīti pārājikāpattipathaṃ pariyāyavacanaṃ na labhati. ‘‘Na panetare’’ti idaṃ etthāpi yojetabbaṃ, itare pana tatiyapārājike pariyāyo na vijjatīti attho. ‘‘Maraṇavaṇṇaṃ vā saṃvaṇṇeyyā’’ti (pārā. 172) ca ‘‘ambho purisa kiṃ tuyhiminā’’tiādinā (pārā. 171) ca ‘‘yo evaṃ marati, so dhanaṃ vā labhatī’’tiādinā (pārā. 175) ca pariyāyena vadantassa pārājikamevāti vuttaṃ hoti. Āṇatti pārājikahetuāṇattikappayogo. Na panetareti paṭhamacatutthapārājikadvaye pana pārājikahetubhūtā āṇatti na labhatīti attho.
၃၁၃. အာဒီတိ ပဌမပာရာဇိကံ။ ဧကသမုဋ္ဌာနန္တိ ဧကကာရဏံ။ သမုဋ္ဌာတိ အာပတ္တိ ဧတသ္မာတိ သမုဋ္ဌာနံ, ကာရဏံ ကာယာဒိ။ တံ ပန ဆဗ္ဗိဓံ ကာယော, ဝာစာ, ကာယဝာစာ, ကာယစိတ္တံ, ဝာစာစိတ္တံ, ကာယဝာစာစိတ္တန္တိ။ တေသံ ဝိနိစ္ဆယံ ဥတ္တရေ (ဥ. ဝိ. ၃၂၅ အာဒယော) ယထာဂတဋ္ဌာနေယေဝ စ ဝဏ္ဏယိသ္သာမ။ တတ္ရိဒံ ဧကသမုဋ္ဌာနံ ဧကံ ကာယစိတ္တံ သမုဋ္ဌာနံ ဧတသ္သာတိ ကတ္ဝာ။ တေနာဟ ‘‘ဒုဝင္ဂံ ကာယစိတ္တတော’’တိ။ ‘‘တံ သမုဋ္ဌာန’’န္တိ အဇ္ဈာဟာရော။ ယေန သမုဋ္ဌာနေန ပဌမပာရာဇိကာပတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံသမုဋ္ဌာနသင္ခာတံ ကာရဏံ။ အင္ဂဇာတသင္ခာတံ ကာယဉ္စ သေဝနစိတ္တဉ္စာတိ ဒ္ဝယံ အင္ဂံ အဝယဝံ ဧတသ္သာတိ ဒုဝင္ဂံ, တဒုဘယသဘာဝန္တိ အတ္ထော ယထာ ‘‘ဒုဝင္ဂံ စတုတ္ထဇ္ဈာန’’န္တိ။ သေသာတိ အဝသိဋ္ဌာနိ တီဏိ ပာရာဇိကာနိ။ တိသမုဋ္ဌာနာတိ ကာယစိတ္တံ, ဝာစာစိတ္တံ, ကာယဝာစာစိတ္တန္တိ တိသမုဋ္ဌာနာ တီဏိ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတေသန္တိ ကတ္ဝာ။ တေသန္တိ တေသံ တိဏ္ဏံ သမုဋ္ဌာနာနံ။ အင္ဂာနီတိ အဝယဝာနိ။ သတ္တ ကာယော, စိတ္တံ, ဝာစာ, စိတ္တံ, ကာယော, ဝာစာ, စိတ္တန္တိ, တံသဘာဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
313.Ādīti paṭhamapārājikaṃ. Ekasamuṭṭhānanti ekakāraṇaṃ. Samuṭṭhāti āpatti etasmāti samuṭṭhānaṃ, kāraṇaṃ kāyādi. Taṃ pana chabbidhaṃ kāyo, vācā, kāyavācā, kāyacittaṃ, vācācittaṃ, kāyavācācittanti. Tesaṃ vinicchayaṃ uttare (u. vi. 325 ādayo) yathāgataṭṭhāneyeva ca vaṇṇayissāma. Tatridaṃ ekasamuṭṭhānaṃ ekaṃ kāyacittaṃ samuṭṭhānaṃ etassāti katvā. Tenāha ‘‘duvaṅgaṃ kāyacittato’’ti. ‘‘Taṃ samuṭṭhāna’’nti ajjhāhāro. Yena samuṭṭhānena paṭhamapārājikāpatti uppajjati, taṃsamuṭṭhānasaṅkhātaṃ kāraṇaṃ. Aṅgajātasaṅkhātaṃ kāyañca sevanacittañcāti dvayaṃ aṅgaṃ avayavaṃ etassāti duvaṅgaṃ, tadubhayasabhāvanti attho yathā ‘‘duvaṅgaṃ catutthajjhāna’’nti. Sesāti avasiṭṭhāni tīṇi pārājikāni. Tisamuṭṭhānāti kāyacittaṃ, vācācittaṃ, kāyavācācittanti tisamuṭṭhānā tīṇi samuṭṭhānāni etesanti katvā. Tesanti tesaṃ tiṇṇaṃ samuṭṭhānānaṃ. Aṅgānīti avayavāni. Satta kāyo, cittaṃ, vācā, cittaṃ, kāyo, vācā, cittanti, taṃsabhāvāti vuttaṃ hoti.
၃၁၄. အာဒီတိ မေထုနဓမ္မပဋိသေဝနစိတ္တသမ္ပယုတ္တစေတနာသဘာဝံ ပဌမပာရာဇိကံ။ သုခောပေက္ခာယုတံ ဥဒီရိတန္တိ ယောဇနာ။ ဣဋ္ဌာလမ္ဗဏပဋိလာဘာဒိသောမနသ္သဟေတုမ္ဟိ သတိ သုခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ, တသ္မိံ အသတိ ဥပေက္ခာဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တံ ဟောတီတိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။
314.Ādīti methunadhammapaṭisevanacittasampayuttacetanāsabhāvaṃ paṭhamapārājikaṃ. Sukhopekkhāyutaṃ udīritanti yojanā. Iṭṭhālambaṇapaṭilābhādisomanassahetumhi sati sukhavedanāsampayuttaṃ hoti, tasmiṃ asati upekkhāvedanāya sampayuttaṃ hotīti vuttanti attho.
တတိယံ ဒုက္ခဝေဒနန္တိ တတိယံ မနုသ္သဝိဂ္ဂဟပာရာဇိကံ ဒောသစိတ္တသမ္ပယုတ္တစေတနာသဘာဝတ္တာ ဒုက္ခဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တန္တိ အတ္ထော။
Tatiyaṃ dukkhavedananti tatiyaṃ manussaviggahapārājikaṃ dosacittasampayuttacetanāsabhāvattā dukkhavedanāya sampayuttanti attho.
ဒုတိယန္တိ အဒိန္နာဒာနစေတနာလက္ခဏံ ဒုတိယပာရာဇိကံ။ လောဘေန ပရသန္တကံ စောရိကာယ ဂဏ္ဟန္တသ္သ သောမနသ္သသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ, ကောဓေန အဘိဘူတသ္သ ဝိလုမ္ပိတ္ဝာ ဝာ ဝိလုမ္ပာပေတ္ဝာ ဝာ ဂဏ္ဟတော ဒောမနသ္သသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ, သောမနသ္သံ, ဒောမနသ္သဉ္စ ဝိနာ အဂ္ဂဟေတုကာမော ဝိယ ဟုတ္ဝာ ဥဒာသီနသ္သ ဂဏ္ဟတော ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တံ ဟောတီတိ ‘‘တိဝေဒနမုဒီရိတ’’န္တိ အာဟ။
Dutiyanti adinnādānacetanālakkhaṇaṃ dutiyapārājikaṃ. Lobhena parasantakaṃ corikāya gaṇhantassa somanassasampayuttaṃ hoti, kodhena abhibhūtassa vilumpitvā vā vilumpāpetvā vā gaṇhato domanassasampayuttaṃ hoti, somanassaṃ, domanassañca vinā aggahetukāmo viya hutvā udāsīnassa gaṇhato upekkhāsampayuttaṃ hotīti ‘‘tivedanamudīrita’’nti āha.
စတုတ္ထဉ္စာတိ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မသမုလ္လပနစေတနာလက္ခဏံ စတုတ္ထပာရာဇိကဉ္စ။ သမ္ဘာဝနိစ္ဆာယ ပစ္စယာသာယ ဝာ တုဋ္ဌတုဋ္ဌသ္သေဝ ‘‘အဟံ ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန အတ္တနော ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မလာဘိတံ ဝဒန္တသ္သ သောမနသ္သသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ, အညပုဂ္ဂလေသု ပဋိဟတစိတ္တသ္သ ကလဟပုရေက္ခာရတာယ ဝဒတော ဒောမနသ္သသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ, ပစ္စယာလာဘေန ဇိဃစ္ဆာဒိဒုက္ခံ သဟိတုမသက္ကုဏေယ္ယတာယ ဥဒာသီနသ္သ ဝဒတော ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တံ ဟောတီတိ ‘‘တိဝေဒနမုဒီရိတ’’န္တိ အာဟ။
Catutthañcāti uttarimanussadhammasamullapanacetanālakkhaṇaṃ catutthapārājikañca. Sambhāvanicchāya paccayāsāya vā tuṭṭhatuṭṭhasseva ‘‘ahaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādinā nayena attano uttarimanussadhammalābhitaṃ vadantassa somanassasampayuttaṃ hoti, aññapuggalesu paṭihatacittassa kalahapurekkhāratāya vadato domanassasampayuttaṃ hoti, paccayālābhena jighacchādidukkhaṃ sahitumasakkuṇeyyatāya udāsīnassa vadato upekkhāsampayuttaṃ hotīti ‘‘tivedanamudīrita’’nti āha.
၃၁၅. အဋ္ဌ စိတ္တာနီတိ လောဘသဟဂတာနိ အဋ္ဌ စိတ္တာနိ လဗ္ဘရေတိ ယောဇနာ, လဗ္ဘန္တီတိ အတ္ထော, စေတနာသဘာဝေန ပဌမပာရာဇိကေန သမ္ပယုတ္တာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝမုပရိပိ။ ဒုဝေတိ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တာနိ ဒ္ဝေ စိတ္တာနိ။ ဒသ စိတ္တာနီတိ လောဘသဟဂတာနိ အဋ္ဌ, ဒ္ဝေ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တာနီတိ။ လဗ္ဘရေတိ သမ္ပယုတ္တဘာဝေန လဗ္ဘန္တိ။
315.Aṭṭha cittānīti lobhasahagatāni aṭṭha cittāni labbhareti yojanā, labbhantīti attho, cetanāsabhāvena paṭhamapārājikena sampayuttānīti vuttaṃ hoti. Evamuparipi. Duveti paṭighasampayuttāni dve cittāni. Dasa cittānīti lobhasahagatāni aṭṭha, dve paṭighasampayuttānīti. Labbhareti sampayuttabhāvena labbhanti.
၃၁၆. တသ္မာတိ ယသ္မာ ယထာဝုတ္တစိတ္တေဟိ သမ္ပယုတ္တံ, တေန ဟေတုနာ။ က္ရိယာတိ ကရဏေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ကိရိယာ။ ဝီတိက္ကမသညာယ အဘာဝေန မုစ္စနတော သညာယ ဝိမောက္ခော ဧတသ္သာတိ သညာဝိမောက္ခံ။ လောကဝဇ္ဇန္တိ လောကေန အကုသလဘာဝတော ဝဇ္ဇနီယန္တိ ဒီပိတံ ပကာသိတံ။
316.Tasmāti yasmā yathāvuttacittehi sampayuttaṃ, tena hetunā. Kriyāti karaṇena āpajjitabbattā kiriyā. Vītikkamasaññāya abhāvena muccanato saññāya vimokkho etassāti saññāvimokkhaṃ. Lokavajjanti lokena akusalabhāvato vajjanīyanti dīpitaṃ pakāsitaṃ.
၃၁၇. အာပတ္တိယံယေဝာတိ ဧဝကာရေန န သိက္ခာပဒေတိ ဒသ္သေတိ။ ဣဒံ ဝိဓာနန္တိ သမုဋ္ဌာနာဒိကံ ဣဒံ ယထာဝုတ္တံ ဝိဓာနံ။ ဝိဘာဝိနာတိ ပညဝတာ ဝိနယဓရေန။
317.Āpattiyaṃyevāti evakārena na sikkhāpadeti dasseti. Idaṃ vidhānanti samuṭṭhānādikaṃ idaṃ yathāvuttaṃ vidhānaṃ. Vibhāvināti paññavatā vinayadharena.
၃၁၈-၉. မုဒုပိဋ္ဌိ စာတိ လတာ ဝိယ နမိတ္ဝာ ကရဏံ ဒသ္သေတ္ဝာ နစ္စိတုံ သမဝာဟိတ္ဝာ မုဒုကတပိဋ္ဌိကော စ။ လမ္ဗီ စာတိ ပလမ္ဗမာနေန ဒီဃေန အင္ဂဇာတေန ယုတ္တော။ လမ္ဗတီတိ လမ္ဗံ, အင္ဂဇာတံ, တံ ယသ္သ အတ္ထိ သော လမ္ဗီ။ ဣမေ ဒ္ဝေပိ ကာမပရိဠာဟာတုရဘာဝေ သတိ အတ္တနော အင္ဂဇာတံ အတ္တနော မုခံ, ဝစ္စမဂ္ဂဉ္စ ပဝေသေတ္ဝာ ဝီတိက္ကမိတုမရဟတ္တာ ပာရာဇိကာပန္နသဒိသတ္တာ ပရိဝဇ္ဇိတာ။ မုခဂ္ဂာဟီတိ မုခေန ဂဟဏံ မုခဂ္ဂာဟော, သော ဧတသ္သ အတ္ထီတိ မုခဂ္ဂာဟီ, ပရသ္သ အင္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏ္ဟန္တောတိ အတ္ထော။ နိသီဒကောတိ ပရသ္သ အင္ဂဇာတေ အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂေန နိသီဒန္တော။ ဣမေ ဒ္ဝေ သဟဝာသိကာနံ သီလဝိနာသနတော အညေဟိ သံဝသိတုံ အနရဟာတိ ပာရာဇိကာပန္နသဒိသတ္တာ ဝိဝဇ္ဇိတာ။ တေသန္တိ အသံဝာသတာသာမညေန စတ္တာရော ပာရာဇိကာပန္နေ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ‘‘တေသဉ္စ မဂ္ဂေနမဂ္ဂပဋိပတ္တိသာမညေန ပဌမပာရာဇိကာပန္နသ္သေဝ အနုလောမိကာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ’’ ဣစ္စေဝံ နိသ္သန္ဒေဟေ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ စ အကတဝီတိက္ကမာနမ္ပိ မုဒုပိဋ္ဌိအာဒီနံ စတုန္နံ အနုလောမပာရာဇိကဘာဝော ဝုတ္တောတိ ဝိညာယတိ။
318-9.Mudupiṭṭhi cāti latā viya namitvā karaṇaṃ dassetvā naccituṃ samavāhitvā mudukatapiṭṭhiko ca. Lambī cāti palambamānena dīghena aṅgajātena yutto. Lambatīti lambaṃ, aṅgajātaṃ, taṃ yassa atthi so lambī. Ime dvepi kāmapariḷāhāturabhāve sati attano aṅgajātaṃ attano mukhaṃ, vaccamaggañca pavesetvā vītikkamitumarahattā pārājikāpannasadisattā parivajjitā. Mukhaggāhīti mukhena gahaṇaṃ mukhaggāho, so etassa atthīti mukhaggāhī, parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhantoti attho. Nisīdakoti parassa aṅgajāte attano vaccamaggena nisīdanto. Ime dve sahavāsikānaṃ sīlavināsanato aññehi saṃvasituṃ anarahāti pārājikāpannasadisattā vivajjitā. Tesanti asaṃvāsatāsāmaññena cattāro pārājikāpanne saṅgaṇhāti. ‘‘Tesañca maggenamaggapaṭipattisāmaññena paṭhamapārājikāpannasseva anulomikāti gahetabbā’’ iccevaṃ nissandehe vuttaṃ. Iminā ca akatavītikkamānampi mudupiṭṭhiādīnaṃ catunnaṃ anulomapārājikabhāvo vuttoti viññāyati.
သမန္တပာသာဒိကာယံ ပန –
Samantapāsādikāyaṃ pana –
‘‘အပရာနိပိ လမ္ဗီ, မုဒုပိဋ္ဌိကော, ပရသ္သ အင္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏ္ဟာတိ, ပရသ္သ အင္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒတီတိ ဣမေသံ စတုန္နံ ဝသေန စတ္တာရိ အနုလောမပာရာဇိကာနီတိ ဝဒန္တိ။ ဧတာနိ ဟိ ယသ္မာ ဥဘိန္နံ ရာဂဝသေန သဒိသဘာဝူပဂတာနံ ဓမ္မော ‘မေထုနဓမ္မော’တိ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ ဧတေန ပရိယာယေန မေထုနံ ဓမ္မံ အပ္ပဋိသေဝိတ္ဝာယေဝ ကေဝလံ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပ္ပဝေသနဝသေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ မေထုနဓမ္မပာရာဇိကသ္သ အနုလောမေန္တီတိ ‘အနုလောမပာရာဇိကာနီ’တိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၂၃၃) –
‘‘Aparānipi lambī, mudupiṭṭhiko, parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhāti, parassa aṅgajāte abhinisīdatīti imesaṃ catunnaṃ vasena cattāri anulomapārājikānīti vadanti. Etāni hi yasmā ubhinnaṃ rāgavasena sadisabhāvūpagatānaṃ dhammo ‘methunadhammo’ti vuccati, tasmā etena pariyāyena methunaṃ dhammaṃ appaṭisevitvāyeva kevalaṃ maggena maggappavesanavasena āpajjitabbattā methunadhammapārājikassa anulomentīti ‘anulomapārājikānī’ti vuccantī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.233) –
ဝုတ္တတ္တာ စ တဗ္ဗဏ္ဏနာယ စ သာရတ္ထဒီပနိယံ –
Vuttattā ca tabbaṇṇanāya ca sāratthadīpaniyaṃ –
‘‘လမ္ဗံဒီဃတာယ ပလမ္ဗမာနံ အင္ဂဇာတမေတသ္သာတိ လမ္ဗီ။ သော ဧတ္တာဝတာ န ပာရာဇိကော, အထ ခော ယဒာ အနဘိရတိယာ ပီဠိတော အတ္တနော အင္ဂဇာတံ မုခေ ဝာ ဝစ္စမဂ္ဂေ ဝာ ပဝေသေတိ, တဒာ ပာရာဇိကော ဟောတိ။ မုဒုကာ ပိဋ္ဌိ ဧတသ္သာတိ မုဒုပိဋ္ဌိကော, ကတပရိကမ္မာယ မုဒုကာယ ပိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော။ သောပိ ယဒာ အနဘိရတိယာ ပီဠိတော အတ္တနော အင္ဂဇာတံ အတ္တနော မုခေ ပဝေသေတိ တဒာ ပာရာဇိကော ဟောတိ။ ပရသ္သ အင္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏ္ဟာတီတိ ယော အနဘိရတိယာ ပီဠိတော ပရသ္သ သုတ္တသ္သ ဝာ ပမတ္တသ္သ ဝာ အင္ဂဇာတံ အတ္တနော မုခေန ဂဏ္ဟာတိ။ ပရသ္သ အင္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒတီတိ ယော အနဘိရတိယာ ပီဠိတော ပရသ္သ အင္ဂဇာတံ ကမ္မနိယံ ဒိသ္ဝာ အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂေန တသ္သူပရိ အဘိနိသီဒတိ, တံ အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂံ ပဝေသေတီတိ အတ္ထော။ လမ္ဗီအာဒယော စတ္တာရော ကိဉ္စာပိ ပဌမပာရာဇိကေန သင္ဂဟိတာ, ယသ္မာ ပန ဥဘိန္နံ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနသင္ခာတေန ပရိယာယေန မေထုနံ ဓမ္မံ အပ္ပဋိသေဝိနော ဟောန္တိ, တသ္မာ ဝိသုံ ဝုတ္တာ’’တိ (သာရတ္ထ. ဋီ. ၂.၂၃၃) –
‘‘Lambaṃdīghatāya palambamānaṃ aṅgajātametassāti lambī. So ettāvatā na pārājiko, atha kho yadā anabhiratiyā pīḷito attano aṅgajātaṃ mukhe vā vaccamagge vā paveseti, tadā pārājiko hoti. Mudukā piṭṭhi etassāti mudupiṭṭhiko, kataparikammāya mudukāya piṭṭhiyā samannāgato. Sopi yadā anabhiratiyā pīḷito attano aṅgajātaṃ attano mukhe paveseti tadā pārājiko hoti. Parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhātīti yo anabhiratiyā pīḷito parassa suttassa vā pamattassa vā aṅgajātaṃ attano mukhena gaṇhāti. Parassa aṅgajāte abhinisīdatīti yo anabhiratiyā pīḷito parassa aṅgajātaṃ kammaniyaṃ disvā attano vaccamaggena tassūpari abhinisīdati, taṃ attano vaccamaggaṃ pavesetīti attho. Lambīādayo cattāro kiñcāpi paṭhamapārājikena saṅgahitā, yasmā pana ubhinnaṃ rāgapariyuṭṭhānasaṅkhātena pariyāyena methunaṃ dhammaṃ appaṭisevino honti, tasmā visuṃ vuttā’’ti (sārattha. ṭī. 2.233) –
ဝုတ္တတ္တာ စ ကတဝီတိက္ကမာယေဝေတေ ‘‘ပာရာဇိကာ’’တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။
Vuttattā ca katavītikkamāyevete ‘‘pārājikā’’ti gahetabbā.
ဘိက္ခုနီနဉ္စ စတ္တာရီတိ ဧတ္ထ ‘‘အသာဓာရဏာနီ’’တိ ပာဌသေသော, ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခုနီနမေဝ နိယတာနိ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာ, ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကာ, ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ, အဋ္ဌဝတ္ထုကာတိ စတ္တာရိ ပာရာဇိကာနိ စ။ ဝိဗ္ဘန္တာ ဘိက္ခုနီ သယန္တိ ဧတ္ထ ‘‘တေသံ အနုလောမိကာ’’တိ အာနေတ္ဝာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တေသံ စတုန္နံ ပာရာဇိကာနံ အနုလောမိကာ သယံ ဝိဗ္ဘန္တာ ဘိက္ခုနီ စာတိ ယောဇနာ။ စိတ္တဝသိကာ ဟုတ္ဝာ အတ္တနာ နိဝတ္ထစီဝရမ္ပိ ဟိ မာတုဂာမာနံ နိဝာသနနီဟာရေန သယမေဝ နိဝာသေတ္ဝာ ဂိဟိဝေသံ ရောစေတ္ဝာ ဂဟိတမတ္တေ သာသနတော စုတာ ဘိက္ခုနီ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံကရဏေန ဂိဟိဘာဝာပန္နတာသာမညေန သံဝာသာရဟာ န ဟောန္တီတိ ဣမေသံ စတုန္နံ ပာရာဇိကာနံ အနုလောမိကာ ဇာတာ။
Bhikkhunīnañca cattārīti ettha ‘‘asādhāraṇānī’’ti pāṭhaseso, bhikkhūhi asādhāraṇāni bhikkhunīnameva niyatāni ubbhajāṇumaṇḍalikā, vajjapaṭicchādikā, ukkhittānuvattikā, aṭṭhavatthukāti cattāri pārājikāni ca. Vibbhantā bhikkhunī sayanti ettha ‘‘tesaṃ anulomikā’’ti ānetvā sambandhitabbaṃ. Tesaṃ catunnaṃ pārājikānaṃ anulomikā sayaṃ vibbhantā bhikkhunī cāti yojanā. Cittavasikā hutvā attanā nivatthacīvarampi hi mātugāmānaṃ nivāsananīhārena sayameva nivāsetvā gihivesaṃ rocetvā gahitamatte sāsanato cutā bhikkhunī cāti vuttaṃ hoti. Evaṃkaraṇena gihibhāvāpannatāsāmaññena saṃvāsārahā na hontīti imesaṃ catunnaṃ pārājikānaṃ anulomikā jātā.
တထာတိ ယထာ ဣမေ ဒသ္သိတာ တေန အသံဝာသာရဟတာယ, ဘိက္ခုဘာဝာယ အဘဗ္ဗတာယ စ ပာရာဇိကာဝ, တထာ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာပိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဧကာဒသာဘဗ္ဗာတိ မာတုဃာတကော, ပိတုဃာတကော, အရဟန္တဃာတကော, သင္ဃဘေဒကော, လောဟိတုပ္ပာဒကော, ပဏ္ဍကော, တိရစ္ဆာနဂတော, ဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနကော, ထေယ္ယသံဝာသကော, ဘိက္ခုနိဒူသကော, တိတ္ထိယပက္ကန္တကောတိ ဧကာဒသ။ သဗ္ဗေတေ စတုဝီသတိ ဧတေ သဗ္ဗေ စတုဝီသတိ ပုဂ္ဂလာ သမောဓာနတော ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။
Tathāti yathā ime dassitā tena asaṃvāsārahatāya, bhikkhubhāvāya abhabbatāya ca pārājikāva, tathā ekādasa abhabbapuggalāpi hontīti attho. Ekādasābhabbāti mātughātako, pitughātako, arahantaghātako, saṅghabhedako, lohituppādako, paṇḍako, tiracchānagato, ubhatobyañjanako, theyyasaṃvāsako, bhikkhunidūsako, titthiyapakkantakoti ekādasa. Sabbete catuvīsati ete sabbe catuvīsati puggalā samodhānato veditabbāti adhippāyo.
၃၂၀. ဣမေ စတုဝီသတိ ပာရာဇိကာ ပုဂ္ဂလာ သီသစ္ဆိန္နောဝ ဇီဝိတုံ ဣဓ ဘိက္ခုဘာဝာယ အဘဗ္ဗာတိ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။
320. Ime catuvīsati pārājikā puggalā sīsacchinnova jīvituṃ idha bhikkhubhāvāya abhabbāti vuttāti yojanā.
၃၂၁. ဣမေသံ ဧကာဒသန္နံ အဘဗ္ဗတာယ ဟေတုဒသ္သနတ္ထမာဟ ‘‘ပဏ္ဍကော စာ’’တိအာဒိ။ ပဏ္ဍကော စာတိ အာသိတ္တပဏ္ဍကော, ဥသူယပဏ္ဍကော, ပက္ခပဏ္ဍကော, ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော, နပုံသကပဏ္ဍကောတိ ဝုတ္တော ပဉ္စဝိဓော ပဏ္ဍကော စ။ တိရစ္ဆာနောတိ တိရိယံ အဉ္ဆတိ ဂစ္ဆတီတိ ‘‘တိရစ္ဆာနော’’တိ ဂဟိတော နာဂသုပဏ္ဏာဒိကော သဗ္ဗတိရစ္ဆာနယောနိကော စ။ ယက္ခာဒယော သဗ္ဗေ အမနုသ္သာပိ ဣဓ တိရစ္ဆာနေယေဝ သင္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနောပိ စာတိ ဣတ္ထိပုရိသဗ္ယဉ္ဇနသာဓကေဟိ ဥဘတော ကမ္မတော ဇာတာနိ ထနာဒိကာနိ ဗ္ယဉ္ဇနာနိ ယသ္သာတိ နိရုတ္တော ဣတ္ထိဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနော , ပုရိသဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနောတိ ဒုဝိဓော ဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနော စ။ ဝတ္ထုဝိပန္နာတိ တဗ္ဘာဝဘာဝိတာယ ဘိက္ခုဘာဝော ဝသတိ ဧတ္ထာတိ ဝတ္ထု, ပုဂ္ဂလာနံ ဘိက္ခုဘာဝာရဟတာ, သာ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာက္ခန္ဓကာဂတသဗ္ဗဒောသဝိရဟိတဂုဏသမ္ပယုတ္တတာ, တံ ဝိပန္နံ ပဏ္ဍကဘာဝာဒိယောဂေန ယေသံ တေ ‘‘ဝတ္ထုဝိပန္နာ’’တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဟိ-သဒ္ဒော ဟေတုမ္ဟိ။ ယသ္မာ ဝတ္ထုဝိပန္နာ, တသ္မာ ဣဓ အတ္တဘာဝေ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဘဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဟေတုပဋိသန္ဓိကာ’’တိ ဝစနေန ဣမေသံ ဝိပာကာဝရဏယုတ္တဘာဝမာဟ, ဣမိနာ ဧတေသံ မဂ္ဂာဓိဂမသ္သ ဝာရိတဘာဝော ဒသ္သိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
321. Imesaṃ ekādasannaṃ abhabbatāya hetudassanatthamāha ‘‘paṇḍako cā’’tiādi. Paṇḍako cāti āsittapaṇḍako, usūyapaṇḍako, pakkhapaṇḍako, opakkamikapaṇḍako, napuṃsakapaṇḍakoti vutto pañcavidho paṇḍako ca. Tiracchānoti tiriyaṃ añchati gacchatīti ‘‘tiracchāno’’ti gahito nāgasupaṇṇādiko sabbatiracchānayoniko ca. Yakkhādayo sabbe amanussāpi idha tiracchāneyeva saṅgahitāti veditabbā. Ubhatobyañjanopi cāti itthipurisabyañjanasādhakehi ubhato kammato jātāni thanādikāni byañjanāni yassāti nirutto itthiubhatobyañjano , purisaubhatobyañjanoti duvidho ubhatobyañjano ca. Vatthuvipannāti tabbhāvabhāvitāya bhikkhubhāvo vasati etthāti vatthu, puggalānaṃ bhikkhubhāvārahatā, sā pana pabbajjākkhandhakāgatasabbadosavirahitaguṇasampayuttatā, taṃ vipannaṃ paṇḍakabhāvādiyogena yesaṃ te ‘‘vatthuvipannā’’ti gahetabbā. Hi-saddo hetumhi. Yasmā vatthuvipannā, tasmā idha attabhāve pabbajjāya abhabbāti vuttaṃ hoti. ‘‘Ahetupaṭisandhikā’’ti vacanena imesaṃ vipākāvaraṇayuttabhāvamāha, iminā etesaṃ maggādhigamassa vāritabhāvo dassitoti veditabbaṃ.
၃၂၂. ပဉ္စာနန္တရိကာတိ ကမ္မာဝရဏေန ယုတ္တတာယ သဂ္ဂမောက္ခသမ္ပတ္တိတော ပရိဟာယိတ္ဝာ မရဏာနန္တရံ အပာယပဋိသန္ဓိယံ နိယတာ မာတုဃာတကာဒယော ပဉ္စာနန္တရိကာ စ။ ထေယ္ယသံဝာသောပိ စာတိ လိင္ဂတ္ထေနကော, သံဝာသတ္ထေနကော, ဥဘယတ္ထေနကောတိ တိဝိဓော ထေယ္ယသံဝာသကော စ။ ဒူသကောတိ ပကတတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတ္ဝာ တသ္သာ ဒူသိတတ္တာ ဘိက္ခုနိံ ဒူသေတီတိ ‘‘ဘိက္ခုနိဒူသကော’’တိ ဝုတ္တော စ။ တိတ္ထိပက္ကန္တကော စာတိ တိတ္ထိယာနံ လဒ္ဓိံ, ဝေသဉ္စ ရောစေတ္ဝာ တံ ဂဟေတ္ဝာ တေသမန္တရံ ပဝိဋ္ဌော စ။ ဣတိ အဋ္ဌ ပန ကိရိယာနဋ္ဌာတိ ယောဇနာ။ ဣတီတိ ဣဒမတ္ထတ္တာ ဣမေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ ဣမေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေ ဣမေ အဋ္ဌ ပန မာတုဝဓာဒိကိရိယာယ ဣဟတ္တဘာဝေ ဘိက္ခုဘာဝာယ အနရဟာ ဟုတ္ဝာ နဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ ဧကာဒသအဘဗ္ဗာနံ အဘဗ္ဗတာယ ကာရဏံ ဒသ္သိတံ ဟောတိ။
322.Pañcānantarikāti kammāvaraṇena yuttatāya saggamokkhasampattito parihāyitvā maraṇānantaraṃ apāyapaṭisandhiyaṃ niyatā mātughātakādayo pañcānantarikā ca. Theyyasaṃvāsopi cāti liṅgatthenako, saṃvāsatthenako, ubhayatthenakoti tividho theyyasaṃvāsako ca. Dūsakoti pakatattāya bhikkhuniyā methunaṃ paṭisevitvā tassā dūsitattā bhikkhuniṃ dūsetīti ‘‘bhikkhunidūsako’’ti vutto ca. Titthipakkantako cāti titthiyānaṃ laddhiṃ, vesañca rocetvā taṃ gahetvā tesamantaraṃ paviṭṭho ca. Iti aṭṭha pana kiriyānaṭṭhāti yojanā. Itīti idamatthattā imeti vuttaṃ hoti. Te imeti sambandho. Te ime aṭṭha pana mātuvadhādikiriyāya ihattabhāve bhikkhubhāvāya anarahā hutvā naṭṭhāti attho. Ettāvatā ekādasaabhabbānaṃ abhabbatāya kāraṇaṃ dassitaṃ hoti.
၃၂၃. မယာ ပာရာဇိကာနံ သာရဘူတော ယော အယံ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော, တသ္သ ဝိနိစ္ဆယသ္သ အနုသာရေန အနုဂမနေန သေသောပိ ဝိနိစ္ဆယော ဗုဓေန ပဏ္ဍိတေန အသေသတောဝ ဝိညာတုံ သက္ကာတိ ယောဇနာ။
323. Mayā pārājikānaṃ sārabhūto yo ayaṃ vinicchayo vutto, tassa vinicchayassa anusārena anugamanena sesopi vinicchayo budhena paṇḍitena asesatova viññātuṃ sakkāti yojanā.
၃၂၄. ပဋုဘာဝကရေ ပရမေ ဝိဝိဓေဟိ နယေဟိ ယုတ္တေ ဝိနယပိဋကေ ပရမတ္ထနယံ အဘိပတ္ထယတာ အယံ သတတံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဝိဝိဓေဟိ နာနပ္ပကာရေဟိ။ နယေဟီတိ နီယန္တိ ဝုတ္တာနုသာရေန ဥဒီရိယန္တီတိ ‘‘နယာ’’တိ ဝုတ္တေဟိ စက္ကပေယ္ယာလာဒီဟိ နယေဟိ။ ပရမတ္ထနယန္တိ ပရမော စ သော အတ္ထော စာတိ ပရမတ္ထော, ပရမော ဝာ ဝိသေသေန နိစ္ဆိတဗ္ဗော အတ္ထော ပရမတ္ထော, သောယေဝ ဝိနိစ္ဆယတ္ထိကာနံ ဗုဒ္ဓိယာ နေတဗ္ဗောတိ ပရမတ္ထနယော, ဝိနိစ္ဆယူပာယော နီယတိ ဧတေနာတိ ကတ္ဝာ ‘‘ပရမတ္ထနယော’’တိ ဝုစ္စတိ, တံ ပရမတ္ထနယံ။ အဘိပတ္ထယတာတိ ဝိနယပိဋကေ ဝိနိစ္ဆယံ ဝာ တဒုပာယံ ဝာ ပတ္ထယတာ, ဣစ္ဆန္တေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပရိယာပုဏိတဗ္ဗော အယ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒော။ မ-ကာရော အာဂမသန္ဓိဇော, ဩ-ကာရသ္သ အ-ကာရာဒေသော။ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗောတိ ပဌိတဗ္ဗော, သောတဗ္ဗော စိန္တေတဗ္ဗော ဓာရေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယန္တိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယော။
324. Paṭubhāvakare parame vividhehi nayehi yutte vinayapiṭake paramatthanayaṃ abhipatthayatā ayaṃ satataṃ pariyāpuṇitabboti yojanā. Tattha vividhehi nānappakārehi. Nayehīti nīyanti vuttānusārena udīriyantīti ‘‘nayā’’ti vuttehi cakkapeyyālādīhi nayehi. Paramatthanayanti paramo ca so attho cāti paramattho, paramo vā visesena nicchitabbo attho paramattho, soyeva vinicchayatthikānaṃ buddhiyā netabboti paramatthanayo, vinicchayūpāyo nīyati etenāti katvā ‘‘paramatthanayo’’ti vuccati, taṃ paramatthanayaṃ. Abhipatthayatāti vinayapiṭake vinicchayaṃ vā tadupāyaṃ vā patthayatā, icchantenāti attho. ‘‘Pariyāpuṇitabbo aya’’nti padacchedo. Ma-kāro āgamasandhijo, o-kārassa a-kārādeso. Pariyāpuṇitabboti paṭhitabbo, sotabbo cintetabbo dhāretabboti vuttaṃ hoti. Ayanti vinayavinicchayo.
ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ
Iti vinayatthasārasandīpaniyā
ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ
Vinayavinicchayavaṇṇanāya
စတုတ္ထပာရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Catutthapārājikakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
