| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯ-ಟೀಕಾ • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Catutthapārājikakathāvaṇṇanā
೩೦೬-೭. ಏವಂ ನಾತಿಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರನಯೇನ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಸನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಸನ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಝಾನಾದಿಭೇದ’’ನ್ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನಿ ಅಸನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
306-7. Evaṃ nātisaṅkhepavitthāranayena tatiyapārājikavinicchayaṃ dassetvā idāni catutthapārājikavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘asanta’’ntiādi. Tattha ‘‘asanta’’nti apekkhitvā ‘‘attanī’’ti ca ‘‘jhānādibheda’’nti apekkhitvā ‘‘uttarimanussadhamma’’nti ca ‘‘samudācareyyā’’ti apekkhitvā ‘‘yo bhikkhū’’ti ca sāmatthiyā labbhatīti ajjhāharitvā ‘‘attani asanta’’ntiādinā nayena yojetabbaṃ.
ಅತ್ತನಿ ಅಸನ್ತನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಅನುಪ್ಪಾದಿತತಾಯ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ಅತ್ತಸ್ಸಿತಮೇವ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ತಂ ಉಪನೇತ್ವಾ । ಭವಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಚ ವತ್ತಮಾನನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ವತ್ತನ್ತಂ ಭವಂ ಚಿತ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಕ್ಕೇತ್ವಾ, ಚಿತ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಞ್ಚ ವಿನಾತಿ ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತೀಧ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಕ್ಖಮಾನಂ ಪರಿಯಾಯಕಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ। ಅಧಿಮಾನಞ್ಚ ವಿನಾತಿ ಅದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಸಞ್ಞಿತಾದಿಸಭಾವಂ ಅಧಿಗತಮಾನಸಙ್ಖಾತಂ ‘‘ಅಧಿಗತಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ಅಹಮ್ಹೀ’’ತಿ ಅಧಿಮಾನಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ। ಝಾನಾದಿಭೇದನ್ತಿ ಝಾನಾದಯೋ ಭೇದಾ ವಿಸೇಸಾ ಯಸ್ಸ ತಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಂ, ‘‘ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಝಾನಂ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಮಗ್ಗಭಾವನಾ ಫಲಸಚ್ಛಿ ಕಿರಿಯಾ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ವಿನೀವರಣತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಅಭಿರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೯೮, ೧೯೯) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಂ ಝಾನಾದಿಧಮ್ಮವಿಸೇಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಾನಂ ಝಾಯೀನಞ್ಚೇವ ಅರಿಯಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೯೭) ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಂ ಝಾನಲಾಭೀಹಿ ಚೇವ ಅಟ್ಠಹಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಚ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ।
Attaniasantanti tasmiṃ attabhāve attano santāne anuppāditatāya avijjamānaṃ. Attassitameva katvāti attupanāyikaṃ katvā attani vijjamānaṃ viya katvā taṃ upanetvā . Bhavaṃ adhiṭṭhāya ca vattamānanti paṭisandhito paṭṭhāya ca vattantaṃ bhavaṃ cittena adhiṭṭhahitvā takketvā, citte ṭhapetvāti vuttaṃ hoti. Aññāpadesañca vināti ‘‘yo te vihāre vasatīdha bhikkhū’’tiādinā nayena vakkhamānaṃ pariyāyakathaṃ ṭhapetvā. Adhimānañca vināti adiṭṭhe diṭṭhasaññitādisabhāvaṃ adhigatamānasaṅkhātaṃ ‘‘adhigatauttarimanussadhammo ahamhī’’ti adhimānañca ṭhapetvā. Jhānādibhedanti jhānādayo bhedā visesā yassa taṃ jhānādibhedaṃ, ‘‘uttarimanussadhammo nāma jhānaṃ vimokkho samādhi samāpatti ñāṇadassanaṃ maggabhāvanā phalasacchi kiriyā kilesappahānaṃ vinīvaraṇatā cittassa suññāgāre abhiratī’’ti (pārā. 198, 199) padabhājane vuttaṃ jhānādidhammavisesanti attho. ‘‘Uttarimanussadhammanti uttarimanussānaṃ jhāyīnañceva ariyānañca dhamma’’nti (pārā. aṭṭha. 2.197) aṭṭhakathāya vuttaṃ jhānalābhīhi ceva aṭṭhahi ariyapuggalehi ca adhigatattā tesaṃ santakanti saṅkhyaṃ gataṃ uttarimanussadhammaṃ.
ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇ ಠಿತಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಥೇ ಠಿತಸ್ಸಾತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಪದೇಸೇ ಠಿತಸ್ಸ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೯೮) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ। ಕಾಯೇನ ವಾತಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿವಸೇನ ಕಾಯೇನ ವಾ। ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಸೀಸಂ ನ ಓತರತಿ, ಇದಂ ಅಭೂತಾರೋಚನಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯಪಿ ಓತರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨೧೫) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿಹತ್ಥವಿಕಾರೋ ಚ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಚೋಪನಞ್ಚ ‘‘ಕಾಯೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ವಾಚಾಯ ವಾತಿ ಯೋ ಸವನೂಪಚಾರೇ ಠಿತೋ ತೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವೋಹಾರೇನ ವಾ। ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಯೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಥೇರೋ ವಾ ನವೋ ವಾ ಮಜ್ಝಿಮೋ ವಾ। ಸಮುದಾಚರೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನಪ್ಪಕಾರೇಸು ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಪಕಾರಂ ವದೇಯ್ಯ। ತದತ್ಥೇತಿ ತೇನ ವುತ್ತವಾಕ್ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥೇ। ಞಾತೇವಾತಿ ಞಾತೇ ಏವ। ಮಾತುಗಾಮಂ ವಾ ಪುರಿಸಂ ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವುತ್ತೇ, ತೇನೇವ ವಾ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ವುತ್ತೇ ಸವನೂಪಚಾರೇ ಠಿತೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ‘‘ಅಯಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿಆದಿಕೇ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಅತ್ಥಪ್ಪಕಾರೇ ಞಾತೇಯೇವ। ‘‘ಸೋ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸೋ ಪುನ ರುಳ್ಹಿಭಾವೇ ಅಭಬ್ಬೋ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಅತ್ತನಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಗುಣಂ ಸನ್ತಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠತ್ವಾ ಏವಂ ಕಥಿತಪುಗ್ಗಲೋ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಉಪರೂಪರಿ ಲಬ್ಭಮಾನಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸಾಸನೇ ಬುದ್ಧಿಮಧಿಗನ್ತುಂ ಅನರಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ । ಕಿಂ ವಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥೇವ…ಪೇ॰… ರುಳಿಭಾವೇ’’ತಿ। ‘‘ಯಥಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ, ಯಥಾ ತಾಲೋ ಮತ್ಥಕಚ್ಛಿನ್ನೋ ಅಭಬ್ಬೋ ಪುನ ವಿರುಳ್ಹಿಯಾ, ಸೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನೋ ತಥೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Viññattipathe ṭhitassa kāyena vā vācāya vā yo bhikkhu samudācareyyāti ajjhāharitvā yojetabbaṃ. Viññattipathe ṭhitassāti dvādasahatthabbhantare padese ṭhitassa ‘‘itthiyā vā purisassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā’’ti (pārā. 198) padabhājane vuttassa yassa kassaci. Kāyena vāti hatthamuddādivasena kāyena vā. ‘‘Sikkhāpaccakkhānaṃ hatthamuddāya sīsaṃ na otarati, idaṃ abhūtārocanaṃ hatthamuddāyapi otaratī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.215) aṭṭhakathāyaṃ vuttattā idha hatthamuddādihatthavikāro ca aṅgapaccaṅgacopanañca ‘‘kāyenā’’ti iminā gahetabbaṃ. Vācāya vāti yo savanūpacāre ṭhito tena viññātuṃ sakkuṇeyyena yena kenaci vohārena vā. Yo bhikkhūti yo upasampanno thero vā navo vā majjhimo vā. Samudācareyyāti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādivacanappakāresu yaṃ kañci pakāraṃ vadeyya. Tadattheti tena vuttavākyassa atthe. Ñātevāti ñāte eva. Mātugāmaṃ vā purisaṃ vā yaṃ kiñci uddissa vutte, teneva vā anuddissa vutte savanūpacāre ṭhitena yena kenaci manussabhūtena vacanasamanantarameva ‘‘ayaṃ paṭhamajjhānalābhī’’tiādike yathāvutte atthappakāre ñāteyeva. ‘‘So’’ti ajjhāharitvā ‘‘so puna ruḷhibhāve abhabbo’’ti yojetabbaṃ, attani avijjamānaguṇaṃ santaṃ viya katvā icchācāre ṭhatvā evaṃ kathitapuggalo sīle patiṭṭhāya uparūpari labbhamānalokiyalokuttaraguṇehi buddhisaṅkhātaṃ sāsane buddhimadhigantuṃ anarahoti attho . Kiṃ viyāti āha ‘‘yatheva…pe… ruḷibhāve’’ti. ‘‘Yathā’’ti etena sambandho ‘‘tathā’’ti, yathā tālo matthakacchinno abhabbo puna viruḷhiyā, sopi pārājikaṃ āpanno tatheva daṭṭhabboti attho.
೩೦೮-೯. ಇದಾನಿ ‘‘ಞಾತೇವ ಅಭಬ್ಬೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಞ್ಚ ವಿನಾ’’ತಿ ಚ ಏತಸ್ಮಿಂ ವಾಕ್ಯದ್ವಯೇ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥವಸೇನ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಸನ್ತಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ।
308-9. Idāni ‘‘ñāteva abhabbo’’ti ca ‘‘aññāpadesañca vinā’’ti ca etasmiṃ vākyadvaye byatirekatthavasena sambhavantaṃ āpattibhedaṃ dassetumāha ‘‘asantamevā’’tiādi.
ಅನನ್ತರನ್ತಿ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ। ಸೋತಿ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಠತ್ವಾ ಯೇನ ತಂ ವಚನಂ ಸುತಂ, ಸೋ ಪರೋ ಪುಗ್ಗಲೋ। ಜಾನಾತಿ ಚೇತಿ ‘‘ಅಯಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿಆದಿವಸೇನ ತೇನ ವುತ್ತವಚನಪ್ಪಕಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಅಚಿರೇನೇವ ಸಚೇ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋ ಪನ ಝಾನಾದೀನಂ ಅತ್ತನಾ ಅಲದ್ಧಭಾವೇನ ವಾ ಆಗಮೇ ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾದಿವಸೇನ ಅಪರಿಚಿತತ್ತಾ ವಾ ಝಾನಾದಿಸರೂಪಂ ಅಜಾನನ್ತೋಪಿ ಕೇವಲಂ ‘‘ಝಾನಂ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿವಚನಾನಂ ಸುತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ತೇನ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇ ವುತ್ತೇ ‘‘ಝಾನಂ ಕಿರ ಏಸ ಸಮಾಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಯದಿ ಏತ್ತಕಮತ್ಥಮ್ಪಿ ಜಾನಾತಿ, ಸೋಪಿ ‘‘ಜಾನಾತಿ’’ಚ್ಚೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨೧೫) ವುತ್ತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಚುತೋ ಹೀತಿ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ, ಅತ್ತನಾ ವುತ್ತೇ ತೇನ ತತ್ತಕೇಯೇವ ಞಾತೇ ಸೋ ಅಸನ್ತಗುಣದೀಪಕೋ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೋ ಫಲಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ಇಮಂ ಸಾಸನಾಮತಮಹಾಪಾದಪಂ ಆರುಯ್ಹಾಪಿ ಫಲಂ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಸೇವತ್ಥಸ್ಸ ‘‘ಅಸನ್ತ’’ಮಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಸ್ಸಪಿ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅನುವಾದವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸೋ ನ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Anantaranti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādivacanasamanantarameva. Soti dvādasahatthabbhantare ṭhatvā yena taṃ vacanaṃ sutaṃ, so paro puggalo. Jānāti ceti ‘‘ayaṃ paṭhamajjhānalābhī’’tiādivasena tena vuttavacanappakārena atthaṃ avirādhetvā acireneva sace jānātīti attho. Yo pana jhānādīnaṃ attanā aladdhabhāvena vā āgame uggahaparipucchādivasena aparicitattā vā jhānādisarūpaṃ ajānantopi kevalaṃ ‘‘jhānaṃ vimokkho samādhi samāpattī’’tiādivacanānaṃ sutapubbattā tena ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādivacane vutte ‘‘jhānaṃ kira esa samāpajjatī’’ti yadi ettakamatthampi jānāti, sopi ‘‘jānāti’’cceva aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.215) vuttoti gahetabbo. Cuto hīti hi-saddo avadhāraṇe, attanā vutte tena tattakeyeva ñāte so asantaguṇadīpako pāpapuggalo phalasampattisampannaṃ imaṃ sāsanāmatamahāpādapaṃ āruyhāpi phalaṃ aparibhuñjitvā virādhetvā patitvā mato nāma hotīti vuttaṃ hoti. Imassevatthassa ‘‘asanta’’miccādinā paṭhamaṃ vuttassapi byatirekatthaṃ dassetuṃ anuvādavasena vuttattā punaruttidoso na hotīti daṭṭhabbaṃ.
ಇದಾನಿ ತಂ ಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನೋ ಚೇ…ಪೇ॰… ಹೋತೀ’’ತಿ। ಯಸ್ಸ ಸೋ ಆರೋಚೇತಿ, ಸೋ ಚೇ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಸ್ಸ ಅಸನ್ತಗುಣದೀಪಕಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದಿನೋ।
Idāni taṃ byatirekatthaṃ dassetumāha ‘‘no ce…pe… hotī’’ti. Yassa so āroceti, so ce na jānāti, assa asantaguṇadīpakassa musāvādino.
‘‘ಅಞ್ಞಾಪದೇಸಞ್ಚ ವಿನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದಸ್ಸಿತಬ್ಯತಿರೇಕತ್ಥಸ್ಸ ಭಾವಾಭಾವೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಯೋ ತೇ’’ತಿಆದಿ। ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇ ತವ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ದೀಪಿತೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಪಕಾಸಿತೇ। ಜಾನಾತಿ ಚೇತಿ ಯೋ ತಥಾ ವುತ್ತವಚನಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಸೋ ‘‘ಏಸ ಅಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಝಾನಲಾಭಿತಂ ದೀಪೇತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏಸೋ ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿ ವಾ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ಸಚೇ ಜಾನಾತಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಕಥಿತವಚನವತೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ। ತಂ ತೇನ ವುತ್ತವಚನಂ। ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ತನೋ ಆವಾಸಕಾರಾನಂ ದಾಯಕಾನಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಅತ್ತನೋಯೇವ ಅಸನ್ತಗುಣಂ ಸನ್ತಮಿವ ಕತ್ವಾ ಕಥನಾಕಾರೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥತೋ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
‘‘Aññāpadesañca vinā’’ti iminā dassitabyatirekatthassa bhāvābhāve sambhavantaṃ āpattibhedaṃ dassetumāha ‘‘yo te’’tiādi. Yo bhikkhu te tava idha imasmiṃ vihāre vasatīti yojanā. Dīpiteti attano adhippāye pakāsite. Jānāti ceti yo tathā vuttavacanaṃ assosi, so ‘‘esa aññāpadesena attano jhānalābhitaṃ dīpetī’’ti vā ‘‘eso jhānalābhī’’ti vā vacanasamanantarameva sace jānāti. Assāti evaṃ kathitavacanavato tassa bhikkhuno. Taṃ tena vuttavacanaṃ. Dukkaṭameva hoti, na thullaccayanti attho. Attano āvāsakārānaṃ dāyakānaṃ aññassa pavattiṃ kathentassa viya attanoyeva asantaguṇaṃ santamiva katvā kathanākāro imāya gāthāya atthato vuttoti daṭṭhabbo.
ಏತ್ಥ ಚ ಝಾನಲಾಭೀತಿ ಚಾತಿ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ॰ ೨೨೦) ಆಗತಾ ಅವಸೇಸಪರಿಯಾಯವಾರಾ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತಥಾ ಝಾನಲಾಭೀತಿ ಏತ್ಥ ಝಾನಗ್ಗಹಣೇನ ವಿಮೋಕ್ಖಾದೀನಞ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖಿತತ್ತಾ ಝಾನಾದಿದಸವಿಧಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮವಿಸಯಪರಿಯಾಯಕಥಂ ಸುತವತಾ ತಙ್ಖಣೇ ತದತ್ಥೇ ಞಾತೇ ಪರಿಯಾಯಸಮುಲ್ಲಾಪಕೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ಅವಿಞ್ಞಾತೇ ವಾ ಚಿರೇನ ವಿಞ್ಞಾತೇ ವಾ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥತೋ ದಸ್ಸಿತಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Ettha ca jhānalābhīti cāti avuttasamuccayatthena ca-saddena pāḷiyaṃ (pārā. 220) āgatā avasesapariyāyavārā ca saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Tathā jhānalābhīti ettha jhānaggahaṇena vimokkhādīnañca upalakkhitattā jhānādidasavidhauttarimanussadhammavisayapariyāyakathaṃ sutavatā taṅkhaṇe tadatthe ñāte pariyāyasamullāpakena āpajjitabbaṃ thullaccayañca aviññāte vā cirena viññāte vā āpajjitabbaṃ dukkaṭañca imāya gāthāya atthato dassitamevāti daṭṭhabbaṃ.
೩೧೦. ಏತನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ। ಅಧಿಮಾನಾತಿ ‘‘ಅಧಿಗತೋಹ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನಾ, ಅಧಿಕಮಾನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಮಯಾ ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ ದಳ್ಹಮುಪ್ಪನ್ನೇನ ಮಾನೇನ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವುತ್ತೋ ಅನಾಪತ್ತಿನಯೋತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೋ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಸಾ ಏವ ನಯೋ ನೇತಬ್ಬೋ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬೋತಿ ಕತ್ವಾ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಅಧಿಮಾನೇನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ಅಧಿಗತಧಮ್ಮೋಹ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಮಾನೇನ ‘‘ಅಹಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
310.Etanti yathāvuttappakāraṃ jhānādibhedaṃ uttarimanussadhammaṃ. Adhimānāti ‘‘adhigatoha’’nti evaṃ uppannamānā, adhikamānāti attho, ‘‘ayaṃ dhammo mayā adhigato’’ti daḷhamuppannena mānena kathentassāti vuttaṃ hoti. Vutto anāpattinayoti āpattiyā abhāvo anāpatti, sā eva nayo netabbo bujjhitabboti katvā, anāpattīti vuttaṃ hoti. ‘‘Adhimānenā’’ti evaṃ vutto bhagavatāti attho, ‘‘adhigatadhammoha’’nti adhimānena ‘‘ahaṃ paṭhamajjhānalābhī’’tiādīni vadantassa anāpattīti vuttaṃ hoti.
ಅಯಮಧಿಮಾನೋ ಕಸ್ಸ ಹೋತಿ, ಕಸ್ಸ ನ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಅರಿಯಾನಂ ನ ಹೋತಿ ಮಗ್ಗಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಹಿ ಸಞ್ಜಾತಸೋಮನಸ್ಸಾನಂ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖತ್ತಾ। ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸಾಪಿ ನ ಹೋತಿ ತಸ್ಸ ಅರಿಯಗುಣಾಧಿಗಮೇ ನಿರುಸ್ಸಾಹತ್ತಾ। ಸುಸೀಲಸ್ಸಾಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗರಹಿತಸ್ಸ ನಿದ್ದಾರಾಮತಾದಿಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವನಾಭಿಯೋಗತ್ತಾ। ಸುಪರಿಸುದ್ಧಾಯ ಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸಮಥಭಾವನಾಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಾರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಪತ್ತಾಸಿನೋ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಿಯುತ್ತಸ್ಸ ಸೋಪಕ್ಕಿಲೇಸೋದಯಬ್ಬಯಞಾಣಲಾಭಿನೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸೋ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಹಿ ಕಿಲೇಸಸಮುದಾಚಾರಸ್ಸ ಅಭಾವೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತೇ ವಿಸೇಸಭಾಗಿನೋ ಭವಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಠಿತಿಭಾಗಿನೋ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Ayamadhimāno kassa hoti, kassa na hotīti ce? Ariyānaṃ na hoti maggapaccavekkhaṇādīhi pañcahi paccavekkhaṇāhi sañjātasomanassānaṃ vitiṇṇakaṅkhattā. Dussīlassāpi na hoti tassa ariyaguṇādhigame nirussāhattā. Susīlassāpi kammaṭṭhānānuyogarahitassa niddārāmatādimanuyuttassa na hoti vissaṭṭhabhāvanābhiyogattā. Suparisuddhāya sīlasampattiyā patiṭṭhāya samathabhāvanāmanuyuttassa rūpārūpasamāpattiyaṃ pattāsino vā vipassanābhiyuttassa sopakkilesodayabbayañāṇalābhino vā uppajjati. So samathavipassanābhāvanāhi kilesasamudācārassa abhāve uppanne te visesabhāgino bhavituṃ adatvā ṭhitibhāgino katvā ṭhapetīti veditabbo.
ಪನಾತಿ ಅಪಿ-ಸದ್ದತ್ಥೋ। ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿನಯೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ। ‘‘ಅವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಂ ‘‘ಅನುಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೨೨, ೨೨೫) ಇದಞ್ಚ ಅನತ್ಥನ್ತರಂ। ಅವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಕೋಹಞ್ಞೇನ ಪಾಪಿಚ್ಛಾಪಕತಸ್ಸ ‘‘ಝಾನಾದೀನಂ ಲಾಭಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಉಲ್ಲಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನಾಮ, ತಥಾ ಅಹುತ್ವಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಏವಮೇವ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆದಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೨೨) ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಗ್ಗುಮುದಾತೀರಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ। ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ತಥಾ-ಸದ್ದೇನ ಇಧ ಅವುತ್ತಉಮ್ಮತ್ತಕಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಟ್ಟಾ ಗಹಿತಾ।
Panāti api-saddattho. ‘‘Eva’’nti iminā ‘‘anāpattinayo vutto’’ti paccāmasati. ‘‘Avattukāmassā’’ti idañca pāḷiyaṃ āgataṃ ‘‘anullapanādhippāyassā’’ti (pārā. 222, 225) idañca anatthantaraṃ. Avattukāmassāti evaṃ vuttoti yojanā. Kohaññena pāpicchāpakatassa ‘‘jhānādīnaṃ lābhimhī’’ti vadantassa ajjhāsayo ullapanādhippāyo nāma, tathā ahutvā sabrahmacārīsu aññaṃ byākarontassa evameva anāpattibhāvo vutto bhagavatāti attho. Ādikassāpi evaṃ vuttoti yojanā. ‘‘Anāpatti ādikammikassā’’ti (pārā. 222) ādikammikassāpi anāpattibhāvo vutto bhagavatāti attho. Imasmiṃ sikkhāpade vaggumudātīriyā bhikkhū ādikammikā. Avuttasamuccayatthena tathā-saddena idha avuttaummattakakhittacittavedanaṭṭā gahitā.
೩೧೧. ಪಾಪಿಚ್ಛತಾತಿ ‘‘ಏವಂ ಮಂ ಜನೋ ಸಮ್ಭಾವೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಝಾನಲಾಭಿತಾದಿಹೇತುಕಾಯ ಸಮ್ಭಾವನಾಯ ಸಮ್ಭಾವನಾನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಪಾಪಿಕಾಯ ಲಾಮಿಕಾಯ ಇಚ್ಛಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಭಾವೋ ಚ। ತಸ್ಸಾತಿ ಯಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಸಮುಲ್ಲಪಿ, ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ। ಅಸನ್ತಭಾವೋತಿ ಅತ್ತಸನ್ತಾನೇ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಜಾತಿಯಂ ಅನುಪ್ಪಾದಿತಭಾವೇನ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಭಾವೋ। ಮನುಸ್ಸಕಸ್ಸ ಆರೋಚನಞ್ಚೇವಾತಿ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ತಙ್ಖಣೇ ಜಾನನಕಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಸ್ಸ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸವನೂಪಚಾರೇ ಠತ್ವಾ ಆರೋಚನಞ್ಚ। ನಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಆರೋಚನಞ್ಚಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೨೨೦) ನಯೇನ ಪವತ್ತಅಞ್ಞಾಪದೇಸಂ ವಿನಾ ಉಜುಕಮೇವ ಆರೋಚನಞ್ಚ। ತದೇವ ಞಾಣನ್ತಿ ತದಾ ಏವ ಞಾಣಂ, ಅಚಿರಾಯಿತ್ವಾ ವುತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಜಾನನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಂ। ಧೀರಾ ವಿನಯಧರಾ।
311.Pāpicchatāti ‘‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’’ti jhānalābhitādihetukāya sambhāvanāya sambhāvanānimittassa paccayapaṭilābhassa patthanāsaṅkhātāya pāpikāya lāmikāya icchāya samannāgatabhāvo ca. Tassāti yaṃ jhānādibhedabhinnaṃ uttarimanussadhammaṃ samullapi, tassa dhammassa. Asantabhāvoti attasantāne paccuppannajātiyaṃ anuppāditabhāvena avijjamānabhāvo. Manussakassa ārocanañcevāti vuttavacanassa atthaṃ taṅkhaṇe jānanakassa manussajātikassa ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji’’ntiādinā nayena savanūpacāre ṭhatvā ārocanañca. Naññāpadesena ārocanañcāti sambandho. ‘‘Yo te vihāre vasati, so bhikkhu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjī’’tiādinā (pārā. 220) nayena pavattaaññāpadesaṃ vinā ujukameva ārocanañca. Tadeva ñāṇanti tadā eva ñāṇaṃ, acirāyitvā vuttakkhaṇeyeva jānananti attho. Etthāti imasmiṃ catutthapārājikāpattiyaṃ. Dhīrā vinayadharā.
೩೧೨. ಪಠಮೇ ದುತಿಯೇ ಚನ್ತೇತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕವಜ್ಜಿತೇ ಯಥಾವುತ್ತಪಾರಾಜಿಕತ್ತಯೇ। ಪರಿಯಾಯೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಪಥಂ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ ನ ಲಭತಿ। ‘‘ನ ಪನೇತರೇ’’ತಿ ಇದಂ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಇತರೇ ಪನ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕೇ ಪರಿಯಾಯೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಮರಣವಣ್ಣಂ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೭೨) ಚ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ ಕಿಂ ತುಯ್ಹಿಮಿನಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೧೭೧) ಚ ‘‘ಯೋ ಏವಂ ಮರತಿ, ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೧೭೫) ಚ ಪರಿಯಾಯೇನ ವದನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಆಣತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಹೇತುಆಣತ್ತಿಕಪ್ಪಯೋಗೋ। ನ ಪನೇತರೇತಿ ಪಠಮಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕದ್ವಯೇ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಹೇತುಭೂತಾ ಆಣತ್ತಿ ನ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
312.Paṭhame dutiye canteti manussaviggahapārājikavajjite yathāvuttapārājikattaye. Pariyāyo na vijjatīti pārājikāpattipathaṃ pariyāyavacanaṃ na labhati. ‘‘Na panetare’’ti idaṃ etthāpi yojetabbaṃ, itare pana tatiyapārājike pariyāyo na vijjatīti attho. ‘‘Maraṇavaṇṇaṃ vā saṃvaṇṇeyyā’’ti (pārā. 172) ca ‘‘ambho purisa kiṃ tuyhiminā’’tiādinā (pārā. 171) ca ‘‘yo evaṃ marati, so dhanaṃ vā labhatī’’tiādinā (pārā. 175) ca pariyāyena vadantassa pārājikamevāti vuttaṃ hoti. Āṇatti pārājikahetuāṇattikappayogo. Na panetareti paṭhamacatutthapārājikadvaye pana pārājikahetubhūtā āṇatti na labhatīti attho.
೩೧೩. ಆದೀತಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ। ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏಕಕಾರಣಂ। ಸಮುಟ್ಠಾತಿ ಆಪತ್ತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಕಾರಣಂ ಕಾಯಾದಿ। ತಂ ಪನ ಛಬ್ಬಿಧಂ ಕಾಯೋ, ವಾಚಾ, ಕಾಯವಾಚಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಂ, ವಾಚಾಚಿತ್ತಂ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ। ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಉತ್ತರೇ (ಉ॰ ವಿ॰ ೩೨೫ ಆದಯೋ) ಯಥಾಗತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಚ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ। ತತ್ರಿದಂ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏಕಂ ಕಾಯಚಿತ್ತಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ದುವಙ್ಗಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರೋ। ಯೇನ ಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾರಣಂ। ಅಙ್ಗಜಾತಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಯಞ್ಚ ಸೇವನಚಿತ್ತಞ್ಚಾತಿ ದ್ವಯಂ ಅಙ್ಗಂ ಅವಯವಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ದುವಙ್ಗಂ, ತದುಭಯಸಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ಯಥಾ ‘‘ದುವಙ್ಗಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನ’’ನ್ತಿ। ಸೇಸಾತಿ ಅವಸಿಟ್ಠಾನಿ ತೀಣಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ। ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಂ, ವಾಚಾಚಿತ್ತಂ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾ ತೀಣಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಕತ್ವಾ। ತೇಸನ್ತಿ ತೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ। ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ಅವಯವಾನಿ। ಸತ್ತ ಕಾಯೋ, ಚಿತ್ತಂ, ವಾಚಾ, ಚಿತ್ತಂ, ಕಾಯೋ, ವಾಚಾ, ಚಿತ್ತನ್ತಿ, ತಂಸಭಾವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
313.Ādīti paṭhamapārājikaṃ. Ekasamuṭṭhānanti ekakāraṇaṃ. Samuṭṭhāti āpatti etasmāti samuṭṭhānaṃ, kāraṇaṃ kāyādi. Taṃ pana chabbidhaṃ kāyo, vācā, kāyavācā, kāyacittaṃ, vācācittaṃ, kāyavācācittanti. Tesaṃ vinicchayaṃ uttare (u. vi. 325 ādayo) yathāgataṭṭhāneyeva ca vaṇṇayissāma. Tatridaṃ ekasamuṭṭhānaṃ ekaṃ kāyacittaṃ samuṭṭhānaṃ etassāti katvā. Tenāha ‘‘duvaṅgaṃ kāyacittato’’ti. ‘‘Taṃ samuṭṭhāna’’nti ajjhāhāro. Yena samuṭṭhānena paṭhamapārājikāpatti uppajjati, taṃsamuṭṭhānasaṅkhātaṃ kāraṇaṃ. Aṅgajātasaṅkhātaṃ kāyañca sevanacittañcāti dvayaṃ aṅgaṃ avayavaṃ etassāti duvaṅgaṃ, tadubhayasabhāvanti attho yathā ‘‘duvaṅgaṃ catutthajjhāna’’nti. Sesāti avasiṭṭhāni tīṇi pārājikāni. Tisamuṭṭhānāti kāyacittaṃ, vācācittaṃ, kāyavācācittanti tisamuṭṭhānā tīṇi samuṭṭhānāni etesanti katvā. Tesanti tesaṃ tiṇṇaṃ samuṭṭhānānaṃ. Aṅgānīti avayavāni. Satta kāyo, cittaṃ, vācā, cittaṃ, kāyo, vācā, cittanti, taṃsabhāvāti vuttaṃ hoti.
೩೧೪. ಆದೀತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಟಿಸೇವನಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತನಾಸಭಾವಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸುಖೋಪೇಕ್ಖಾಯುತಂ ಉದೀರಿತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಇಟ್ಠಾಲಮ್ಬಣಪಟಿಲಾಭಾದಿಸೋಮನಸ್ಸಹೇತುಮ್ಹಿ ಸತಿ ಸುಖವೇದನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
314.Ādīti methunadhammapaṭisevanacittasampayuttacetanāsabhāvaṃ paṭhamapārājikaṃ. Sukhopekkhāyutaṃ udīritanti yojanā. Iṭṭhālambaṇapaṭilābhādisomanassahetumhi sati sukhavedanāsampayuttaṃ hoti, tasmiṃ asati upekkhāvedanāya sampayuttaṃ hotīti vuttanti attho.
ತತಿಯಂ ದುಕ್ಖವೇದನನ್ತಿ ತತಿಯಂ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕಂ ದೋಸಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತನಾಸಭಾವತ್ತಾ ದುಕ್ಖವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tatiyaṃ dukkhavedananti tatiyaṃ manussaviggahapārājikaṃ dosacittasampayuttacetanāsabhāvattā dukkhavedanāya sampayuttanti attho.
ದುತಿಯನ್ತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಚೇತನಾಲಕ್ಖಣಂ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ। ಲೋಭೇನ ಪರಸನ್ತಕಂ ಚೋರಿಕಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಕೋಧೇನ ಅಭಿಭೂತಸ್ಸ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ವಾ ವಿಲುಮ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ದೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ದೋಮನಸ್ಸಞ್ಚ ವಿನಾ ಅಗ್ಗಹೇತುಕಾಮೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉದಾಸೀನಸ್ಸ ಗಣ್ಹತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ‘‘ತಿವೇದನಮುದೀರಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
Dutiyanti adinnādānacetanālakkhaṇaṃ dutiyapārājikaṃ. Lobhena parasantakaṃ corikāya gaṇhantassa somanassasampayuttaṃ hoti, kodhena abhibhūtassa vilumpitvā vā vilumpāpetvā vā gaṇhato domanassasampayuttaṃ hoti, somanassaṃ, domanassañca vinā aggahetukāmo viya hutvā udāsīnassa gaṇhato upekkhāsampayuttaṃ hotīti ‘‘tivedanamudīrita’’nti āha.
ಚತುತ್ಥಞ್ಚಾತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸಮುಲ್ಲಪನಚೇತನಾಲಕ್ಖಣಂ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ। ಸಮ್ಭಾವನಿಚ್ಛಾಯ ಪಚ್ಚಯಾಸಾಯ ವಾ ತುಟ್ಠತುಟ್ಠಸ್ಸೇವ ‘‘ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅತ್ತನೋ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಲಾಭಿತಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲೇಸು ಪಟಿಹತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಕಲಹಪುರೇಕ್ಖಾರತಾಯ ವದತೋ ದೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಚಯಾಲಾಭೇನ ಜಿಘಚ್ಛಾದಿದುಕ್ಖಂ ಸಹಿತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಉದಾಸೀನಸ್ಸ ವದತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ‘‘ತಿವೇದನಮುದೀರಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
Catutthañcāti uttarimanussadhammasamullapanacetanālakkhaṇaṃ catutthapārājikañca. Sambhāvanicchāya paccayāsāya vā tuṭṭhatuṭṭhasseva ‘‘ahaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’tiādinā nayena attano uttarimanussadhammalābhitaṃ vadantassa somanassasampayuttaṃ hoti, aññapuggalesu paṭihatacittassa kalahapurekkhāratāya vadato domanassasampayuttaṃ hoti, paccayālābhena jighacchādidukkhaṃ sahitumasakkuṇeyyatāya udāsīnassa vadato upekkhāsampayuttaṃ hotīti ‘‘tivedanamudīrita’’nti āha.
೩೧೫. ಅಟ್ಠ ಚಿತ್ತಾನೀತಿ ಲೋಭಸಹಗತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚಿತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭರೇತಿ ಯೋಜನಾ, ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಚೇತನಾಸಭಾವೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏವಮುಪರಿಪಿ। ದುವೇತಿ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ದ್ವೇ ಚಿತ್ತಾನಿ। ದಸ ಚಿತ್ತಾನೀತಿ ಲೋಭಸಹಗತಾನಿ ಅಟ್ಠ, ದ್ವೇ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನೀತಿ। ಲಬ್ಭರೇತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಭಾವೇನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ।
315.Aṭṭha cittānīti lobhasahagatāni aṭṭha cittāni labbhareti yojanā, labbhantīti attho, cetanāsabhāvena paṭhamapārājikena sampayuttānīti vuttaṃ hoti. Evamuparipi. Duveti paṭighasampayuttāni dve cittāni. Dasa cittānīti lobhasahagatāni aṭṭha, dve paṭighasampayuttānīti. Labbhareti sampayuttabhāvena labbhanti.
೩೧೬. ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಚಿತ್ತೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ, ತೇನ ಹೇತುನಾ। ಕ್ರಿಯಾತಿ ಕರಣೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಕಿರಿಯಾ। ವೀತಿಕ್ಕಮಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ಮುಚ್ಚನತೋ ಸಞ್ಞಾಯ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ। ಲೋಕವಜ್ಜನ್ತಿ ಲೋಕೇನ ಅಕುಸಲಭಾವತೋ ವಜ್ಜನೀಯನ್ತಿ ದೀಪಿತಂ ಪಕಾಸಿತಂ।
316.Tasmāti yasmā yathāvuttacittehi sampayuttaṃ, tena hetunā. Kriyāti karaṇena āpajjitabbattā kiriyā. Vītikkamasaññāya abhāvena muccanato saññāya vimokkho etassāti saññāvimokkhaṃ. Lokavajjanti lokena akusalabhāvato vajjanīyanti dīpitaṃ pakāsitaṃ.
೩೧೭. ಆಪತ್ತಿಯಂಯೇವಾತಿ ಏವಕಾರೇನ ನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇದಂ ವಿಧಾನನ್ತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿಕಂ ಇದಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ವಿಧಾನಂ। ವಿಭಾವಿನಾತಿ ಪಞ್ಞವತಾ ವಿನಯಧರೇನ।
317.Āpattiyaṃyevāti evakārena na sikkhāpadeti dasseti. Idaṃ vidhānanti samuṭṭhānādikaṃ idaṃ yathāvuttaṃ vidhānaṃ. Vibhāvināti paññavatā vinayadharena.
೩೧೮-೯. ಮುದುಪಿಟ್ಠಿ ಚಾತಿ ಲತಾ ವಿಯ ನಮಿತ್ವಾ ಕರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಚ್ಚಿತುಂ ಸಮವಾಹಿತ್ವಾ ಮುದುಕತಪಿಟ್ಠಿಕೋ ಚ। ಲಮ್ಬೀ ಚಾತಿ ಪಲಮ್ಬಮಾನೇನ ದೀಘೇನ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಯುತ್ತೋ। ಲಮ್ಬತೀತಿ ಲಮ್ಬಂ, ಅಙ್ಗಜಾತಂ, ತಂ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ ಸೋ ಲಮ್ಬೀ। ಇಮೇ ದ್ವೇಪಿ ಕಾಮಪರಿಳಾಹಾತುರಭಾವೇ ಸತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖಂ, ವಚ್ಚಮಗ್ಗಞ್ಚ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಿತುಮರಹತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಸದಿಸತ್ತಾ ಪರಿವಜ್ಜಿತಾ। ಮುಖಗ್ಗಾಹೀತಿ ಮುಖೇನ ಗಹಣಂ ಮುಖಗ್ಗಾಹೋ, ಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮುಖಗ್ಗಾಹೀ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಸೀದಕೋತಿ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ ನಿಸೀದನ್ತೋ। ಇಮೇ ದ್ವೇ ಸಹವಾಸಿಕಾನಂ ಸೀಲವಿನಾಸನತೋ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಂವಸಿತುಂ ಅನರಹಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಸದಿಸತ್ತಾ ವಿವಜ್ಜಿತಾ। ತೇಸನ್ತಿ ಅಸಂವಾಸತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘‘ತೇಸಞ್ಚ ಮಗ್ಗೇನಮಗ್ಗಪಟಿಪತ್ತಿಸಾಮಞ್ಞೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಅನುಲೋಮಿಕಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ’’ ಇಚ್ಚೇವಂ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ। ಇಮಿನಾ ಚ ಅಕತವೀತಿಕ್ಕಮಾನಮ್ಪಿ ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಆದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಭಾವೋ ವುತ್ತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ।
318-9.Mudupiṭṭhi cāti latā viya namitvā karaṇaṃ dassetvā naccituṃ samavāhitvā mudukatapiṭṭhiko ca. Lambī cāti palambamānena dīghena aṅgajātena yutto. Lambatīti lambaṃ, aṅgajātaṃ, taṃ yassa atthi so lambī. Ime dvepi kāmapariḷāhāturabhāve sati attano aṅgajātaṃ attano mukhaṃ, vaccamaggañca pavesetvā vītikkamitumarahattā pārājikāpannasadisattā parivajjitā. Mukhaggāhīti mukhena gahaṇaṃ mukhaggāho, so etassa atthīti mukhaggāhī, parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhantoti attho. Nisīdakoti parassa aṅgajāte attano vaccamaggena nisīdanto. Ime dve sahavāsikānaṃ sīlavināsanato aññehi saṃvasituṃ anarahāti pārājikāpannasadisattā vivajjitā. Tesanti asaṃvāsatāsāmaññena cattāro pārājikāpanne saṅgaṇhāti. ‘‘Tesañca maggenamaggapaṭipattisāmaññena paṭhamapārājikāpannasseva anulomikāti gahetabbā’’ iccevaṃ nissandehe vuttaṃ. Iminā ca akatavītikkamānampi mudupiṭṭhiādīnaṃ catunnaṃ anulomapārājikabhāvo vuttoti viññāyati.
ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ಪನ –
Samantapāsādikāyaṃ pana –
‘‘ಅಪರಾನಿಪಿ ಲಮ್ಬೀ, ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕೋ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದತೀತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ವಸೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಾನೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಏತಾನಿ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಉಭಿನ್ನಂ ರಾಗವಸೇನ ಸದಿಸಭಾವೂಪಗತಾನಂ ಧಮ್ಮೋ ‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾಯೇವ ಕೇವಲಂ ಮಗ್ಗೇನ ಮಗ್ಗಪ್ಪವೇಸನವಸೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಅನುಲೋಮೇನ್ತೀತಿ ‘ಅನುಲೋಮಪಾರಾಜಿಕಾನೀ’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨೩೩) –
‘‘Aparānipi lambī, mudupiṭṭhiko, parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhāti, parassa aṅgajāte abhinisīdatīti imesaṃ catunnaṃ vasena cattāri anulomapārājikānīti vadanti. Etāni hi yasmā ubhinnaṃ rāgavasena sadisabhāvūpagatānaṃ dhammo ‘methunadhammo’ti vuccati, tasmā etena pariyāyena methunaṃ dhammaṃ appaṭisevitvāyeva kevalaṃ maggena maggappavesanavasena āpajjitabbattā methunadhammapārājikassa anulomentīti ‘anulomapārājikānī’ti vuccantī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.233) –
ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ತಬ್ಬಣ್ಣನಾಯ ಚ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ –
Vuttattā ca tabbaṇṇanāya ca sāratthadīpaniyaṃ –
‘‘ಲಮ್ಬಂದೀಘತಾಯ ಪಲಮ್ಬಮಾನಂ ಅಙ್ಗಜಾತಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಲಮ್ಬೀ। ಸೋ ಏತ್ತಾವತಾ ನ ಪಾರಾಜಿಕೋ, ಅಥ ಖೋ ಯದಾ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇ ವಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇ ವಾ ಪವೇಸೇತಿ, ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ। ಮುದುಕಾ ಪಿಟ್ಠಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕೋ, ಕತಪರಿಕಮ್ಮಾಯ ಮುದುಕಾಯ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸೋಪಿ ಯದಾ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖೇ ಪವೇಸೇತಿ ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ। ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಯೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಪರಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪಮತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದತೀತಿ ಯೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ ತಸ್ಸೂಪರಿ ಅಭಿನಿಸೀದತಿ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಂ ಪವೇಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲಮ್ಬೀಆದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಉಭಿನ್ನಂ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಸೇವಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೨೩೩) –
‘‘Lambaṃdīghatāya palambamānaṃ aṅgajātametassāti lambī. So ettāvatā na pārājiko, atha kho yadā anabhiratiyā pīḷito attano aṅgajātaṃ mukhe vā vaccamagge vā paveseti, tadā pārājiko hoti. Mudukā piṭṭhi etassāti mudupiṭṭhiko, kataparikammāya mudukāya piṭṭhiyā samannāgato. Sopi yadā anabhiratiyā pīḷito attano aṅgajātaṃ attano mukhe paveseti tadā pārājiko hoti. Parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhātīti yo anabhiratiyā pīḷito parassa suttassa vā pamattassa vā aṅgajātaṃ attano mukhena gaṇhāti. Parassa aṅgajāte abhinisīdatīti yo anabhiratiyā pīḷito parassa aṅgajātaṃ kammaniyaṃ disvā attano vaccamaggena tassūpari abhinisīdati, taṃ attano vaccamaggaṃ pavesetīti attho. Lambīādayo cattāro kiñcāpi paṭhamapārājikena saṅgahitā, yasmā pana ubhinnaṃ rāgapariyuṭṭhānasaṅkhātena pariyāyena methunaṃ dhammaṃ appaṭisevino honti, tasmā visuṃ vuttā’’ti (sārattha. ṭī. 2.233) –
ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಕತವೀತಿಕ್ಕಮಾಯೇವೇತೇ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ।
Vuttattā ca katavītikkamāyevete ‘‘pārājikā’’ti gahetabbā.
ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಸಾಧಾರಣಾನೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಾನಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಮೇವ ನಿಯತಾನಿ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾ, ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾ, ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಿಕಾ, ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಚ। ವಿಬ್ಭನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತೇಸಂ ಅನುಲೋಮಿಕಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಅನುಲೋಮಿಕಾ ಸಯಂ ವಿಬ್ಭನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಚಿತ್ತವಸಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ನಿವತ್ಥಚೀವರಮ್ಪಿ ಹಿ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ನಿವಾಸನನೀಹಾರೇನ ಸಯಮೇವ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಗಿಹಿವೇಸಂ ರೋಚೇತ್ವಾ ಗಹಿತಮತ್ತೇ ಸಾಸನತೋ ಚುತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏವಂಕರಣೇನ ಗಿಹಿಭಾವಾಪನ್ನತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸಂವಾಸಾರಹಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಅನುಲೋಮಿಕಾ ಜಾತಾ।
Bhikkhunīnañca cattārīti ettha ‘‘asādhāraṇānī’’ti pāṭhaseso, bhikkhūhi asādhāraṇāni bhikkhunīnameva niyatāni ubbhajāṇumaṇḍalikā, vajjapaṭicchādikā, ukkhittānuvattikā, aṭṭhavatthukāti cattāri pārājikāni ca. Vibbhantā bhikkhunī sayanti ettha ‘‘tesaṃ anulomikā’’ti ānetvā sambandhitabbaṃ. Tesaṃ catunnaṃ pārājikānaṃ anulomikā sayaṃ vibbhantā bhikkhunī cāti yojanā. Cittavasikā hutvā attanā nivatthacīvarampi hi mātugāmānaṃ nivāsananīhārena sayameva nivāsetvā gihivesaṃ rocetvā gahitamatte sāsanato cutā bhikkhunī cāti vuttaṃ hoti. Evaṃkaraṇena gihibhāvāpannatāsāmaññena saṃvāsārahā na hontīti imesaṃ catunnaṃ pārājikānaṃ anulomikā jātā.
ತಥಾತಿ ಯಥಾ ಇಮೇ ದಸ್ಸಿತಾ ತೇನ ಅಸಂವಾಸಾರಹತಾಯ, ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಾವ, ತಥಾ ಏಕಾದಸ ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲಾಪಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಾದಸಾಭಬ್ಬಾತಿ ಮಾತುಘಾತಕೋ, ಪಿತುಘಾತಕೋ, ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ, ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ, ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋ, ಪಣ್ಡಕೋ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ, ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ, ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋತಿ ಏಕಾದಸ। ಸಬ್ಬೇತೇ ಚತುವೀಸತಿ ಏತೇ ಸಬ್ಬೇ ಚತುವೀಸತಿ ಪುಗ್ಗಲಾ ಸಮೋಧಾನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Tathāti yathā ime dassitā tena asaṃvāsārahatāya, bhikkhubhāvāya abhabbatāya ca pārājikāva, tathā ekādasa abhabbapuggalāpi hontīti attho. Ekādasābhabbāti mātughātako, pitughātako, arahantaghātako, saṅghabhedako, lohituppādako, paṇḍako, tiracchānagato, ubhatobyañjanako, theyyasaṃvāsako, bhikkhunidūsako, titthiyapakkantakoti ekādasa. Sabbete catuvīsati ete sabbe catuvīsati puggalā samodhānato veditabbāti adhippāyo.
೩೨೦. ಇಮೇ ಚತುವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ಸೀಸಚ್ಛಿನ್ನೋವ ಜೀವಿತುಂ ಇಧ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಅಭಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ।
320. Ime catuvīsati pārājikā puggalā sīsacchinnova jīvituṃ idha bhikkhubhāvāya abhabbāti vuttāti yojanā.
೩೨೧. ಇಮೇಸಂ ಏಕಾದಸನ್ನಂ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಹೇತುದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಪಣ್ಡಕೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿ। ಪಣ್ಡಕೋ ಚಾತಿ ಆಸಿತ್ತಪಣ್ಡಕೋ, ಉಸೂಯಪಣ್ಡಕೋ, ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋ, ಓಪಕ್ಕಮಿಕಪಣ್ಡಕೋ, ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕೋತಿ ವುತ್ತೋ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಪಣ್ಡಕೋ ಚ। ತಿರಚ್ಛಾನೋತಿ ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಛತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನೋ’’ತಿ ಗಹಿತೋ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದಿಕೋ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಕೋ ಚ। ಯಕ್ಖಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ಅಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಇಧ ತಿರಚ್ಛಾನೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋಪಿ ಚಾತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಬ್ಯಞ್ಜನಸಾಧಕೇಹಿ ಉಭತೋ ಕಮ್ಮತೋ ಜಾತಾನಿ ಥನಾದಿಕಾನಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಯಸ್ಸಾತಿ ನಿರುತ್ತೋ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋ , ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋತಿ ದುವಿಧೋ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನೋ ಚ। ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾತಿ ತಬ್ಭಾವಭಾವಿತಾಯ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ವಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು, ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾರಹತಾ, ಸಾ ಪನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕ್ಖನ್ಧಕಾಗತಸಬ್ಬದೋಸವಿರಹಿತಗುಣಸಮ್ಪಯುತ್ತತಾ, ತಂ ವಿಪನ್ನಂ ಪಣ್ಡಕಭಾವಾದಿಯೋಗೇನ ಯೇಸಂ ತೇ ‘‘ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ। ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ। ಯಸ್ಮಾ ವತ್ಥುವಿಪನ್ನಾ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅಭಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಅಹೇತುಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ಇಮೇಸಂ ವಿಪಾಕಾವರಣಯುತ್ತಭಾವಮಾಹ, ಇಮಿನಾ ಏತೇಸಂ ಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಸ್ಸ ವಾರಿತಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
321. Imesaṃ ekādasannaṃ abhabbatāya hetudassanatthamāha ‘‘paṇḍako cā’’tiādi. Paṇḍako cāti āsittapaṇḍako, usūyapaṇḍako, pakkhapaṇḍako, opakkamikapaṇḍako, napuṃsakapaṇḍakoti vutto pañcavidho paṇḍako ca. Tiracchānoti tiriyaṃ añchati gacchatīti ‘‘tiracchāno’’ti gahito nāgasupaṇṇādiko sabbatiracchānayoniko ca. Yakkhādayo sabbe amanussāpi idha tiracchāneyeva saṅgahitāti veditabbā. Ubhatobyañjanopi cāti itthipurisabyañjanasādhakehi ubhato kammato jātāni thanādikāni byañjanāni yassāti nirutto itthiubhatobyañjano , purisaubhatobyañjanoti duvidho ubhatobyañjano ca. Vatthuvipannāti tabbhāvabhāvitāya bhikkhubhāvo vasati etthāti vatthu, puggalānaṃ bhikkhubhāvārahatā, sā pana pabbajjākkhandhakāgatasabbadosavirahitaguṇasampayuttatā, taṃ vipannaṃ paṇḍakabhāvādiyogena yesaṃ te ‘‘vatthuvipannā’’ti gahetabbā. Hi-saddo hetumhi. Yasmā vatthuvipannā, tasmā idha attabhāve pabbajjāya abhabbāti vuttaṃ hoti. ‘‘Ahetupaṭisandhikā’’ti vacanena imesaṃ vipākāvaraṇayuttabhāvamāha, iminā etesaṃ maggādhigamassa vāritabhāvo dassitoti veditabbaṃ.
೩೨೨. ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಕಾತಿ ಕಮ್ಮಾವರಣೇನ ಯುತ್ತತಾಯ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ಮರಣಾನನ್ತರಂ ಅಪಾಯಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ನಿಯತಾ ಮಾತುಘಾತಕಾದಯೋ ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಕಾ ಚ। ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸೋಪಿ ಚಾತಿ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ, ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ, ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋತಿ ತಿವಿಧೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಚ। ದೂಸಕೋತಿ ಪಕತತ್ತಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ದೂಸಿತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ದೂಸೇತೀತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಚ। ತಿತ್ಥಿಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಚಾತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಲದ್ಧಿಂ, ವೇಸಞ್ಚ ರೋಚೇತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಮನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಚ। ಇತಿ ಅಟ್ಠ ಪನ ಕಿರಿಯಾನಟ್ಠಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಇತೀತಿ ಇದಮತ್ಥತ್ತಾ ಇಮೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇ ಇಮೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತೇ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಪನ ಮಾತುವಧಾದಿಕಿರಿಯಾಯ ಇಹತ್ತಭಾವೇ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾಯ ಅನರಹಾ ಹುತ್ವಾ ನಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ತಾವತಾ ಏಕಾದಸಅಭಬ್ಬಾನಂ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ।
322.Pañcānantarikāti kammāvaraṇena yuttatāya saggamokkhasampattito parihāyitvā maraṇānantaraṃ apāyapaṭisandhiyaṃ niyatā mātughātakādayo pañcānantarikā ca. Theyyasaṃvāsopi cāti liṅgatthenako, saṃvāsatthenako, ubhayatthenakoti tividho theyyasaṃvāsako ca. Dūsakoti pakatattāya bhikkhuniyā methunaṃ paṭisevitvā tassā dūsitattā bhikkhuniṃ dūsetīti ‘‘bhikkhunidūsako’’ti vutto ca. Titthipakkantako cāti titthiyānaṃ laddhiṃ, vesañca rocetvā taṃ gahetvā tesamantaraṃ paviṭṭho ca. Iti aṭṭha pana kiriyānaṭṭhāti yojanā. Itīti idamatthattā imeti vuttaṃ hoti. Te imeti sambandho. Te ime aṭṭha pana mātuvadhādikiriyāya ihattabhāve bhikkhubhāvāya anarahā hutvā naṭṭhāti attho. Ettāvatā ekādasaabhabbānaṃ abhabbatāya kāraṇaṃ dassitaṃ hoti.
೩೨೩. ಮಯಾ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಸಾರಭೂತೋ ಯೋ ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಅನುಸಾರೇನ ಅನುಗಮನೇನ ಸೇಸೋಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಬುಧೇನ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಅಸೇಸತೋವ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಯೋಜನಾ।
323. Mayā pārājikānaṃ sārabhūto yo ayaṃ vinicchayo vutto, tassa vinicchayassa anusārena anugamanena sesopi vinicchayo budhena paṇḍitena asesatova viññātuṃ sakkāti yojanā.
೩೨೪. ಪಟುಭಾವಕರೇ ಪರಮೇ ವಿವಿಧೇಹಿ ನಯೇಹಿ ಯುತ್ತೇ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಪರಮತ್ಥನಯಂ ಅಭಿಪತ್ಥಯತಾ ಅಯಂ ಸತತಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ। ತತ್ಥ ವಿವಿಧೇಹಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ। ನಯೇಹೀತಿ ನೀಯನ್ತಿ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಉದೀರಿಯನ್ತೀತಿ ‘‘ನಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಹಿ ಚಕ್ಕಪೇಯ್ಯಾಲಾದೀಹಿ ನಯೇಹಿ। ಪರಮತ್ಥನಯನ್ತಿ ಪರಮೋ ಚ ಸೋ ಅತ್ಥೋ ಚಾತಿ ಪರಮತ್ಥೋ, ಪರಮೋ ವಾ ವಿಸೇಸೇನ ನಿಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ಅತ್ಥೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ಸೋಯೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥಿಕಾನಂ ಬುದ್ಧಿಯಾ ನೇತಬ್ಬೋತಿ ಪರಮತ್ಥನಯೋ, ವಿನಿಚ್ಛಯೂಪಾಯೋ ನೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪರಮತ್ಥನಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಪರಮತ್ಥನಯಂ। ಅಭಿಪತ್ಥಯತಾತಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವಾ ತದುಪಾಯಂ ವಾ ಪತ್ಥಯತಾ, ಇಚ್ಛನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ। ಮ-ಕಾರೋ ಆಗಮಸನ್ಧಿಜೋ, ಓ-ಕಾರಸ್ಸ ಅ-ಕಾರಾದೇಸೋ। ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಠಿತಬ್ಬೋ, ಸೋತಬ್ಬೋ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬೋ ಧಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಯನ್ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
324. Paṭubhāvakare parame vividhehi nayehi yutte vinayapiṭake paramatthanayaṃ abhipatthayatā ayaṃ satataṃ pariyāpuṇitabboti yojanā. Tattha vividhehi nānappakārehi. Nayehīti nīyanti vuttānusārena udīriyantīti ‘‘nayā’’ti vuttehi cakkapeyyālādīhi nayehi. Paramatthanayanti paramo ca so attho cāti paramattho, paramo vā visesena nicchitabbo attho paramattho, soyeva vinicchayatthikānaṃ buddhiyā netabboti paramatthanayo, vinicchayūpāyo nīyati etenāti katvā ‘‘paramatthanayo’’ti vuccati, taṃ paramatthanayaṃ. Abhipatthayatāti vinayapiṭake vinicchayaṃ vā tadupāyaṃ vā patthayatā, icchantenāti attho. ‘‘Pariyāpuṇitabbo aya’’nti padacchedo. Ma-kāro āgamasandhijo, o-kārassa a-kārādeso. Pariyāpuṇitabboti paṭhitabbo, sotabbo cintetabbo dhāretabboti vuttaṃ hoti. Ayanti vinayavinicchayo.
ಇತಿ ವಿನಯತ್ಥಸಾರಸನ್ದೀಪನಿಯಾ
Iti vinayatthasārasandīpaniyā
ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯವಣ್ಣನಾಯ
Vinayavinicchayavaṇṇanāya
ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Catutthapārājikakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
