Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya |
(൧൮) ൩. സഞ്ചേതനിയവഗ്ഗോ
(18) 3. Sañcetaniyavaggo
൧. ചേതനാസുത്തം
1. Cetanāsuttaṃ
൧൭൧. 1 ‘‘കായേ വാ, ഭിക്ഖവേ, സതി കായസഞ്ചേതനാഹേതു ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം. വാചായ വാ, ഭിക്ഖവേ, സതി വചീസഞ്ചേതനാഹേതു ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം. മനേ വാ, ഭിക്ഖവേ, സതി മനോസഞ്ചേതനാഹേതു ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം അവിജ്ജാപച്ചയാവ.
171.2 ‘‘Kāye vā, bhikkhave, sati kāyasañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Vācāya vā, bhikkhave, sati vacīsañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Mane vā, bhikkhave, sati manosañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ avijjāpaccayāva.
‘‘സാമം വാ തം, ഭിക്ഖവേ, കായസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം. പരേ വാസ്സ 3 തം, ഭിക്ഖവേ, കായസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോന്തി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം. സമ്പജാനോ വാ തം, ഭിക്ഖവേ, കായസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം. അസമ്പജാനോ വാ തം, ഭിക്ഖവേ, കായസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം.
‘‘Sāmaṃ vā taṃ, bhikkhave, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Pare vāssa 4 taṃ, bhikkhave, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharonti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Sampajāno vā taṃ, bhikkhave, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Asampajāno vā taṃ, bhikkhave, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
‘‘സാമം വാ തം, ഭിക്ഖവേ, വചീസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം; പരേ വാസ്സ തം, ഭിക്ഖവേ , വചീസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോന്തി; യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം; സമ്പജാനോ വാ തം, ഭിക്ഖവേ, വചീസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം; അസമ്പജാനോ വാ തം, ഭിക്ഖവേ, വചീസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം.
‘‘Sāmaṃ vā taṃ, bhikkhave, vacīsaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ; pare vāssa taṃ, bhikkhave , vacīsaṅkhāraṃ abhisaṅkharonti; yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ; sampajāno vā taṃ, bhikkhave, vacīsaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ; asampajāno vā taṃ, bhikkhave, vacīsaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
‘‘സാമം വാ തം, ഭിക്ഖവേ, മനോസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം; പരേ വാസ്സ തം, ഭിക്ഖവേ, മനോസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോന്തി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം; സമ്പജാനോ വാ തം, ഭിക്ഖവേ, മനോസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം; അസമ്പജാനോ വാ തം, ഭിക്ഖവേ, മനോസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം.
‘‘Sāmaṃ vā taṃ, bhikkhave, manosaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ; pare vāssa taṃ, bhikkhave, manosaṅkhāraṃ abhisaṅkharonti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ; sampajāno vā taṃ, bhikkhave, manosaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ; asampajāno vā taṃ, bhikkhave, manosaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
‘‘ഇമേസു , ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേസു അവിജ്ജാ അനുപതിതാ, അവിജ്ജായത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ സോ കായോ ന ഹോതി യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം, സാ വാചാ ന ഹോതി യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം, സോ മനോ ന ഹോതി യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം, ഖേത്തം തം 5 ന ഹോതി…പേ॰… വത്ഥും തം ന ഹോതി…പേ॰… ആയതനം തം ന ഹോതി…പേ॰… അധികരണം തം ന ഹോതി യംപച്ചയാസ്സ തം ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖ’’ന്തി.
‘‘Imesu , bhikkhave, dhammesu avijjā anupatitā, avijjāyatveva asesavirāganirodhā so kāyo na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ, sā vācā na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ, so mano na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ, khettaṃ taṃ 6 na hoti…pe… vatthuṃ taṃ na hoti…pe… āyatanaṃ taṃ na hoti…pe… adhikaraṇaṃ taṃ na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkha’’nti.
‘‘ചത്താരോമേ, ഭിക്ഖവേ, അത്തഭാവപടിലാഭാ. കതമേ ചത്താരോ? അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അത്തഭാവപടിലാഭോ, യസ്മിം അത്തഭാവപടിലാഭേ അത്തസഞ്ചേതനാ കമതി, നോ പരസഞ്ചേതനാ. അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അത്തഭാവപടിലാഭോ, യസ്മിം അത്തഭാവപടിലാഭേ പരസഞ്ചേതനാ കമതി, നോ അത്തസഞ്ചേതനാ. അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അത്തഭാവപടിലാഭോ, യസ്മിം അത്തഭാവപടിലാഭേ അത്തസഞ്ചേതനാ ച കമതി പരസഞ്ചേതനാ ച. അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അത്തഭാവപടിലാഭോ, യസ്മിം അത്തഭാവപടിലാഭേ നേവത്തസഞ്ചേതനാ കമതി, നോ പരസഞ്ചേതനാ. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ചത്താരോ അത്തഭാവപടിലാഭാ’’തി.
‘‘Cattārome, bhikkhave, attabhāvapaṭilābhā. Katame cattāro? Atthi, bhikkhave, attabhāvapaṭilābho, yasmiṃ attabhāvapaṭilābhe attasañcetanā kamati, no parasañcetanā. Atthi, bhikkhave, attabhāvapaṭilābho, yasmiṃ attabhāvapaṭilābhe parasañcetanā kamati, no attasañcetanā. Atthi, bhikkhave, attabhāvapaṭilābho, yasmiṃ attabhāvapaṭilābhe attasañcetanā ca kamati parasañcetanā ca. Atthi, bhikkhave, attabhāvapaṭilābho, yasmiṃ attabhāvapaṭilābhe nevattasañcetanā kamati, no parasañcetanā. Ime kho, bhikkhave, cattāro attabhāvapaṭilābhā’’ti.
ഏവം വുത്തേ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇമസ്സ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതാ സംഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ ഏവം വിത്ഥാരേന അത്ഥം ആജാനാമി – ‘തത്ര, ഭന്തേ, യായം അത്തഭാവപടിലാഭോ യസ്മിം അത്തഭാവപടിലാഭേ അത്തസഞ്ചേതനാ കമതി നോ പരസഞ്ചേതനാ, അത്തസഞ്ചേതനാഹേതു തേസം സത്താനം തമ്ഹാ കായാ ചുതി ഹോതി. തത്ര, ഭന്തേ, യായം അത്തഭാവപടിലാഭോ യസ്മിം അത്തഭാവപടിലാഭേ പരസഞ്ചേതനാ കമതി നോ അത്തസഞ്ചേതനാ, പരസഞ്ചേതനാഹേതു തേസം സത്താനം തമ്ഹാ കായാ ചുതി ഹോതി. തത്ര, ഭന്തേ, യായം അത്തഭാവപടിലാഭോ യസ്മിം അത്തഭാവപടിലാഭേ അത്തസഞ്ചേതനാ ച കമതി പരസഞ്ചേതനാ ച, അത്തസഞ്ചേതനാ ച പരസഞ്ചേതനാ ച ഹേതു തേസം സത്താനം തമ്ഹാ കായാ ചുതി ഹോതി. തത്ര, ഭന്തേ, യായം അത്തഭാവപടിലാഭോ യസ്മിം അത്തഭാവപടിലാഭേ നേവ അത്തസഞ്ചേതനാ കമതി നോ പരസഞ്ചേതനാ, കതമേ തേന ദേവാ ദട്ഠബ്ബാ’’’തി? ‘‘നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനൂപഗാ, സാരിപുത്ത, ദേവാ തേന ദട്ഠബ്ബാ’’തി.
Evaṃ vutte āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘imassa kho ahaṃ, bhante, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi – ‘tatra, bhante, yāyaṃ attabhāvapaṭilābho yasmiṃ attabhāvapaṭilābhe attasañcetanā kamati no parasañcetanā, attasañcetanāhetu tesaṃ sattānaṃ tamhā kāyā cuti hoti. Tatra, bhante, yāyaṃ attabhāvapaṭilābho yasmiṃ attabhāvapaṭilābhe parasañcetanā kamati no attasañcetanā, parasañcetanāhetu tesaṃ sattānaṃ tamhā kāyā cuti hoti. Tatra, bhante, yāyaṃ attabhāvapaṭilābho yasmiṃ attabhāvapaṭilābhe attasañcetanā ca kamati parasañcetanā ca, attasañcetanā ca parasañcetanā ca hetu tesaṃ sattānaṃ tamhā kāyā cuti hoti. Tatra, bhante, yāyaṃ attabhāvapaṭilābho yasmiṃ attabhāvapaṭilābhe neva attasañcetanā kamati no parasañcetanā, katame tena devā daṭṭhabbā’’’ti? ‘‘Nevasaññānāsaññāyatanūpagā, sāriputta, devā tena daṭṭhabbā’’ti.
‘‘കോ നു ഖോ, ഭന്തേ, ഹേതു കോ പച്ചയോ, യേന മിധേകച്ചേ സത്താ തമ്ഹാ കായാ ചുതാ ആഗാമിനോ ഹോന്തി ആഗന്താരോ ഇത്ഥത്തം? കോ പന, ഭന്തേ, ഹേതു കോ പച്ചയോ, യേന മിധേകച്ചേ സത്താ തമ്ഹാ കായാ ചുതാ അനാഗാമിനോ ഹോന്തി അനാഗന്താരോ ഇത്ഥത്ത’’ന്തി? ‘‘ഇധ, സാരിപുത്ത, ഏകച്ചസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഓരമ്ഭാഗിയാനി സംയോജനാനി അപ്പഹീനാനി ഹോന്തി, സോ ദിട്ഠേവ ധമ്മേ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ തദസ്സാദേതി, തം നികാമേതി, തേന ച വിത്തിം ആപജ്ജതി; തത്ഥ ഠിതോ തദധിമുത്തോ തബ്ബഹുലവിഹാരീ അപരിഹീനോ കാലം കുരുമാനോ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനൂപഗാനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജതി. സോ തതോ ചുതോ ആഗാമീ ഹോതി ആഗന്താ ഇത്ഥത്തം.
‘‘Ko nu kho, bhante, hetu ko paccayo, yena midhekacce sattā tamhā kāyā cutā āgāmino honti āgantāro itthattaṃ? Ko pana, bhante, hetu ko paccayo, yena midhekacce sattā tamhā kāyā cutā anāgāmino honti anāgantāro itthatta’’nti? ‘‘Idha, sāriputta, ekaccassa puggalassa orambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni honti, so diṭṭheva dhamme nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. So tadassādeti, taṃ nikāmeti, tena ca vittiṃ āpajjati; tattha ṭhito tadadhimutto tabbahulavihārī aparihīno kālaṃ kurumāno nevasaññānāsaññāyatanūpagānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati. So tato cuto āgāmī hoti āgantā itthattaṃ.
‘‘ഇധ പന, സാരിപുത്ത, ഏകച്ചസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഓരമ്ഭാഗിയാനി സംയോജനാനി പഹീനാനി ഹോന്തി, സോ ദിട്ഠേവ ധമ്മേ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ തദസ്സാദേതി, തം നികാമേതി, തേന ച വിത്തിം ആപജ്ജതി; തത്ഥ ഠിതോ തദധിമുത്തോ തബ്ബഹുലവിഹാരീ അപരിഹീനോ കാലം കുരുമാനോ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനൂപഗാനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജതി. സോ തതോ ചുതോ അനാഗാമീ ഹോതി അനാഗന്താ ഇത്ഥത്തം.
‘‘Idha pana, sāriputta, ekaccassa puggalassa orambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni honti, so diṭṭheva dhamme nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. So tadassādeti, taṃ nikāmeti, tena ca vittiṃ āpajjati; tattha ṭhito tadadhimutto tabbahulavihārī aparihīno kālaṃ kurumāno nevasaññānāsaññāyatanūpagānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati. So tato cuto anāgāmī hoti anāgantā itthattaṃ.
‘‘അയം ഖോ, സാരിപുത്ത, ഹേതു അയം പച്ചയോ, യേന മിധേകച്ചേ സത്താ തമ്ഹാ കായാ ചുതാ ആഗാമിനോ ഹോന്തി ആഗന്താരോ ഇത്ഥത്തം. അയം പന, സാരിപുത്ത, ഹേതു അയം പച്ചയോ, യേന മിധേകച്ചേ സത്താ തമ്ഹാ കായാ ചുതാ അനാഗാമിനോ ഹോന്തി അനാഗന്താരോ ഇത്ഥത്ത’’ന്തി. പഠമം.
‘‘Ayaṃ kho, sāriputta, hetu ayaṃ paccayo, yena midhekacce sattā tamhā kāyā cutā āgāmino honti āgantāro itthattaṃ. Ayaṃ pana, sāriputta, hetu ayaṃ paccayo, yena midhekacce sattā tamhā kāyā cutā anāgāmino honti anāgantāro itthatta’’nti. Paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൧. ചേതനാസുത്തവണ്ണനാ • 1. Cetanāsuttavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൧. ചേതനാസുത്തവണ്ണനാ • 1. Cetanāsuttavaṇṇanā