| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
၁၀. စေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
10. Cetiyasuttavaṇṇanā
၈၂၂. ဥဒေနယက္ခသ္သ စေတိယဋ္ဌာနေတိ ဥဒေနသ္သ နာမ ယက္ခသ္သ ဒေဝာယတနသင္ခေပေန ဣဋ္ဌကာဟိ ကတေ မဟာဇနသ္သ စိတ္တီကတဋ္ဌာနေ။ ကတဝိဟာရောတိ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိသ္သ တတ္ထ ကတဝိဟာရော။ ဝုစ္စတီတိ ပုရိမဝောဟာရေန ‘‘ဥဒေနစေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဂောတမကာဒီသုပီတိ ဂောတမကစေတိယန္တိ ဧဝမာဒီသုပိ။ ဧသေဝ နယောတိ စေတိယဋ္ဌာနေ ကတဝိဟာရဘာဝံ အတိဒိသတိ။ ဝဍ္ဎိတာတိ ဘာဝနာပာရိပူရိဝသေန ပရိဗ္ရူဟိတာ။ ပုနပ္ပုနံ ကတာတိ ဘာဝနာယ ဗဟုလီကရဏဝသေန အပရာပရံ ပဝတ္တိတာ အာနီတာ။ ယုတ္တယာနံ ဝိယ ကတာတိ ယထာ ယုတ္တမာဇညယာနံ ဆေကေန သာရထိနာ အဓိဋ္ဌိတံ ယထာရုစိ ပဝတ္တိမရဟတိ, ဧဝံ ယထာရုစိ ပဝတ္တနာရဟတံ ဂမိတာ။ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ဝတ္ထု ဝိယ ကတာတိ သဗ္ဗသော ဥပက္ကိလေသဝိသောဓနေန ဣဒ္ဓိဝိသေသာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော သုဝိသောဓိတပရိသ္သယဝတ္ထု ဝိယ ကတာ။ အဓိဋ္ဌိတာတိ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝတော သုဘာဝိတဘာဝေန တံတံအဓိဋ္ဌာနယောဂ္ယတာယ ဌပိတာ။ သမန္တတော စိတာတိ သဗ္ဗဘာဂေန ဘာဝနုပစယံ ဂမိတာ။ တေနာဟ ‘‘သုဝဍ္ဎိတာ’’တိ။ သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓာတိ ဣဒ္ဓိဘာဝနာယ သိခပ္ပတ္တိယာ သမ္မဒေဝ သံသေဝိတာ။
822.Udenayakkhassacetiyaṭṭhāneti udenassa nāma yakkhassa devāyatanasaṅkhepena iṭṭhakāhi kate mahājanassa cittīkataṭṭhāne. Katavihāroti bhagavantaṃ uddissa tattha katavihāro. Vuccatīti purimavohārena ‘‘udenacetiya’’nti vuccati. Gotamakādīsupīti gotamakacetiyanti evamādīsupi. Eseva nayoti cetiyaṭṭhāne katavihārabhāvaṃ atidisati. Vaḍḍhitāti bhāvanāpāripūrivasena paribrūhitā. Punappunaṃ katāti bhāvanāya bahulīkaraṇavasena aparāparaṃ pavattitā ānītā. Yuttayānaṃ viya katāti yathā yuttamājaññayānaṃ chekena sārathinā adhiṭṭhitaṃ yathāruci pavattimarahati, evaṃ yathāruci pavattanārahataṃ gamitā. Patiṭṭhānaṭṭhenāti adhiṭṭhānaṭṭhena. Vatthu viya katāti sabbaso upakkilesavisodhanena iddhivisesānaṃ pavattiṭṭhānabhāvato suvisodhitaparissayavatthu viya katā. Adhiṭṭhitāti paṭipakkhadūrībhāvato subhāvitabhāvena taṃtaṃadhiṭṭhānayogyatāya ṭhapitā. Samantato citāti sabbabhāgena bhāvanupacayaṃ gamitā. Tenāha ‘‘suvaḍḍhitā’’ti. Suṭṭhu samāraddhāti iddhibhāvanāya sikhappattiyā sammadeva saṃsevitā.
အနိယမေနာတိ ‘‘ယသ္သ ကသ္သစီ’’တိ အနိယတဝစနေန။ နိယမေတ္ဝာတိ ‘‘တထာဂတသ္သာ’’တိ သရူပဂ္ဂဟဏေန နိယမေတ္ဝာ။ အာယုပ္ပမာဏန္တိ ပရမာယုပ္ပမာဏံ ဝဒတိ။ တသ္သေဝ ဂဟဏေ ကာရဏံ ဗ္ရဟ္မဇာလဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပန မဟာဗောဓိသတ္တာနံ စရိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဒာယိနော ကမ္မသ္သ အသင္ခေယ္ယာယုကတာသံဝတ္တနသမတ္ထတံ ဟဒယေ ဌပေတ္ဝာ ဗုဒ္ဓာနံ အာယုသင္ခာရသ္သ ပရိသ္သယဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထတာ ပာဠိယံ အာဂတာ ဧဝာတိ ဣမံ ဘဒ္ဒကပ္ပမေဝ တိဋ္ဌေယ္ယာတိ အဝောစ။
Aniyamenāti ‘‘yassa kassacī’’ti aniyatavacanena. Niyametvāti ‘‘tathāgatassā’’ti sarūpaggahaṇena niyametvā. Āyuppamāṇanti paramāyuppamāṇaṃ vadati. Tasseva gahaṇe kāraṇaṃ brahmajālavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Mahāsīvatthero pana mahābodhisattānaṃ carimabhave paṭisandhidāyino kammassa asaṅkheyyāyukatāsaṃvattanasamatthataṃ hadaye ṭhapetvā buddhānaṃ āyusaṅkhārassa parissayavikkhambhanasamatthatā pāḷiyaṃ āgatā evāti imaṃ bhaddakappameva tiṭṭheyyāti avoca.
ခဏ္ဍိစ္စာဒီဟိ အဘိသုယ္ယတီတိ ဧတေန ယထာ ဣဒ္ဓိဗလေန ဇရာယ န ပဋိဃာတော, ဧဝံ တေန မရဏသ္သပိ န ပဋိဃာတောတိ အတ္ထတော အာပန္နမေဝာတိ။ ‘‘က္ဝ သရော ခိတ္တော, က္ဝစနိ ပတိတော’’တိ အညထာ ဝုဋ္ဌိတေနပိ ထေရဝာဒေန အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ သမတ္ထိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘သော ပန န ရုစ္စတိ။ပေ.။ နိယမိတ’’န္တိ။
Khaṇḍiccādīhi abhisuyyatīti etena yathā iddhibalena jarāya na paṭighāto, evaṃ tena maraṇassapi na paṭighātoti atthato āpannamevāti. ‘‘Kva saro khitto, kvacani patito’’ti aññathā vuṭṭhitenapi theravādena aṭṭhakathāvacanameva samatthitanti daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘so pana na ruccati…pe… niyamita’’nti.
ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောတိ ယထာ ကိဉ္စိ အတ္ထာနတ္ထံ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကာ, ဧဝံ အဘိဘူတစိတ္တော။ သော ပန အဘိဘဝော မဟတာ ဥဒကောဃေန အပ္ပကသ္သ ဥဒကသ္သ အဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝိယ အဟောသီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဇ္ဈောတ္ထဋစိတ္တော’’တိ။ အညောတိ ထေရတော, အရိယေဟိ ဝာ အညော ယော ကောစိ ပရော ပုထုဇ္ဇနော။ ပုထုဇ္ဇနဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ယထာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသော မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော ကိဉ္စိ အတ္ထာနတ္ထံ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကောတိ, ဧဝံ ထေရော ဘဂဝတာ ကတံ နိမိတ္တောဘာသံ သဗ္ဗသော န သလ္လက္ခေသီတိ ဒသ္သနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘မာရော ဟီ’’တိအာဒိ။ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာတိ အသုဘေ ‘‘သုဘ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော, စိတ္တဝိပလ္လာသော, ဒုက္ခေ ‘‘သုခ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော, စိတ္တဝိပလ္လာသောတိ ဣမေ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ။ တေနာတိ ယဒိပိ ဣတရေ အဋ္ဌ ဝိပလ္လာသာ ပဟီနာ, ယထာဝုတ္တာနံ စတုန္နံ ဝိပလ္လာသာနံ အပ္ပဟီနဘာဝေန။ အသ္သာတိ ထေရသ္သ။
Pariyuṭṭhitacittoti yathā kiñci atthānatthaṃ sallakkhetuṃ na sakkā, evaṃ abhibhūtacitto. So pana abhibhavo mahatā udakoghena appakassa udakassa ajjhottharaṇaṃ viya ahosīti vuttaṃ ‘‘ajjhotthaṭacitto’’ti. Aññoti therato, ariyehi vā añño yo koci paro puthujjano. Puthujjanaggahaṇañcettha yathā sabbena sabbaṃ appahīnavipallāso mārena pariyuṭṭhitacitto kiñci atthānatthaṃ sallakkhetuṃ na sakkoti, evaṃ thero bhagavatā kataṃ nimittobhāsaṃ sabbaso na sallakkhesīti dassanatthaṃ. Tenāha ‘‘māro hī’’tiādi. Cattāro vipallāsāti asubhe ‘‘subha’’nti saññāvipallāso, cittavipallāso, dukkhe ‘‘sukha’’nti saññāvipallāso, cittavipallāsoti ime cattāro vipallāsā. Tenāti yadipi itare aṭṭha vipallāsā pahīnā, yathāvuttānaṃ catunnaṃ vipallāsānaṃ appahīnabhāvena. Assāti therassa.
မဒ္ဒတီတိ ဖုသနမတ္တေန မဒ္ဒန္တော ဝိယ ဟောတိ, အညထာ တေန မဒ္ဒိတေ သတ္တာနံ မရဏမေဝ သိယာ, ကိံ သက္ခိသ္သတိ န သက္ခိသ္သတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကသ္မာ န သက္ခိသ္သတိ? နနု ဧသ အဂ္ဂသာဝကသ္သ မဟိဒ္ဓိကသ္သ မဟာနုဘာဝသ္သ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌောတိ? သစ္စံ ပဝိဋ္ဌော, တဉ္စ ခော အတ္တနော မဟာနုဘာဝသ္သ ဒသ္သနတ္ထံ, န ဝိဗာဓနာဓိပ္ပာယေန။ ဝိဗာဓနာဓိပ္ပာယေန ပန ဣဓ ‘‘ကိံ သက္ခိသ္သတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟဒယမဒ္ဒနသ္သ အဓိကတတ္တာ။ နိမိတ္တောဘာသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘တိဋ္ဌတု ဘဂဝာ ကပ္ပ’’န္တိ သကလကပ္ပံ အဝဋ္ဌာနယာစနာယ ‘‘ယသ္သ ကသ္သစိ, အာနန္ဒ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာ ဘာဝိတာ’’တိအာဒိနာ အညာပဒေသေန အတ္တနော စတုရိဒ္ဓိပာဒဘာဝနာနုဘာဝေန ကပ္ပံ အဝဋ္ဌာနသမတ္ထတာဝသေန သညုပ္ပာဒနံ နိမိတ္တံ။ တထာ ပန ပရိယာယဂ္ဂဟဏံ မုဉ္စိတ္ဝာ ဥဇုကံယေဝ အတ္တနော အဓိပ္ပာယဝိဘာဝနံ ဩဘာသော။ ဇာနန္တောယေဝာတိ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတဘာဝံ ဇာနန္တော ဧဝ။ အတ္တနော အပရာဓဟေတုကော သတ္တာနံ သောကော တနုကော ဟောတိ, န ဗလဝာတိ အာဟ – ‘‘ဒောသာရောပနေန သောကတနုကရဏတ္ထ’’န္တိ။ ကိံ ပန ထေရော မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တကာလေ ပဝတ္တိံ ပစ္ဆာ ဇာနာတီတိ? န ဇာနာတိ သဘာဝေန, ဗုဒ္ဓာနုဘာဝေန ပန ဇာနာတိ။
Maddatīti phusanamattena maddanto viya hoti, aññathā tena maddite sattānaṃ maraṇameva siyā, kiṃ sakkhissati na sakkhissatīti adhippāyo. Kasmā na sakkhissati? Nanu esa aggasāvakassa mahiddhikassa mahānubhāvassa kucchiṃ paviṭṭhoti? Saccaṃ paviṭṭho, tañca kho attano mahānubhāvassa dassanatthaṃ, na vibādhanādhippāyena. Vibādhanādhippāyena pana idha ‘‘kiṃ sakkhissatī’’ti vuttaṃ hadayamaddanassa adhikatattā. Nimittobhāsanti ettha ‘‘tiṭṭhatu bhagavā kappa’’nti sakalakappaṃ avaṭṭhānayācanāya ‘‘yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā’’tiādinā aññāpadesena attano caturiddhipādabhāvanānubhāvena kappaṃ avaṭṭhānasamatthatāvasena saññuppādanaṃ nimittaṃ. Tathā pana pariyāyaggahaṇaṃ muñcitvā ujukaṃyeva attano adhippāyavibhāvanaṃ obhāso. Jānantoyevāti mārena pariyuṭṭhitabhāvaṃ jānanto eva. Attano aparādhahetuko sattānaṃ soko tanuko hoti, na balavāti āha – ‘‘dosāropanena sokatanukaraṇattha’’nti. Kiṃ pana thero mārena pariyuṭṭhitacittakāle pavattiṃ pacchā jānātīti? Na jānāti sabhāvena, buddhānubhāvena pana jānāti.
အနတ္ထေ နိယောဇေန္တော ဂုဏမာရဏေန မာရေတိ, ဝိရာဂဝိဗန္ဓနေန ဝာ ဇာတိနိမိတ္တတာယ တတ္ထ တတ္ထ ဇာတံ မာရေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘မာရေတီတိ မာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ အတိပာပတ္တာ ပာပိမာ။ ကဏ္ဟဓမ္မသမန္နာဂတော ကဏ္ဟော။ ဝိရာဂာဒိဂုဏာနံ အန္တကရဏတော အန္တကော။ သတ္တာနံ အနတ္ထာဝဟံ ပဋိပတ္တိံ န မုဉ္စတီတိ နမုစိ။ အတ္တနော မာရပာသေန ပမတ္တေ ဗန္ဓတိ, ပမတ္တာ ဝာ ဗန္ဓူ ဧတသ္သာတိ ပမတ္တဗန္ဓု။ သတ္တမသတ္တာဟတော ပရံ သတ္တ အဟာနိ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိ, န ပန ပလ္လင္ကသတ္တာဟာဒိ ဝိယ နိယတကိစ္စသ္သ အဋ္ဌမသတ္တာဟသ္သ နာမ လဗ္ဘနတော။ သတ္တမသတ္တာဟသ္သ ဟိ ပရတော အဇပာလနိဂ္ရောဓမူလေ ဗ္ရဟ္မုနော သက္ကသ္သ စ ပဋိညာတဓမ္မဒေသနံ ဘဂဝန္တံ ဉတ္ဝာ ‘‘ဣဒာနိ သတ္တေ ဓမ္မဒေသနာယ မမ ဝိသယံ အတိက္ကာမေသ္သတီ’’တိ သဉ္ဇာတဒောမနသ္သော ဟုတ္ဝာ ဌိတော စိန္တေသိ, ‘‘ဟန္ဒာဟံ ဒာနိ နံ ဥပာယေန ပရိနိဗ္ဗာပေသ္သာမိ, ဧဝမသ္သ မနောရထော အညထတ္တံ ဂမိသ္သတိ, မမ မနောရထော ဣဇ္ဈိသ္သတီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧကမန္တံ ဌိတော – ‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ’’တိအာဒိနာ ပရိနိဗ္ဗာနံ ယာစိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အဇ္ဇာတိ အာယုသင္ခာရဝောသ္သဇ္ဇနဒိဝသံ သန္ဓာယာဟ။ ဘဂဝာ စသ္သ အတိဗန္ဓနာဓိပ္ပာယံ ဇာနန္တောပိ တံ အနာဝိကတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာနသ္သ အကာလဘာဝမေဝ ပကာသေန္တော ယာစနံ ပဋိက္ခိပိ။ တေနာဟ ‘‘န တာဝာဟ’’န္တိအာဒိ။
Anatthe niyojento guṇamāraṇena māreti, virāgavibandhanena vā jātinimittatāya tattha tattha jātaṃ mārento viya hotīti ‘‘māretīti māro’’ti vuttaṃ. Atipāpattā pāpimā. Kaṇhadhammasamannāgato kaṇho. Virāgādiguṇānaṃ antakaraṇato antako. Sattānaṃ anatthāvahaṃ paṭipattiṃ na muñcatīti namuci. Attano mārapāsena pamatte bandhati, pamattā vā bandhū etassāti pamattabandhu. Sattamasattāhato paraṃ satta ahāni sandhāyāha ‘‘aṭṭhame sattāhe’’ti, na pana pallaṅkasattāhādi viya niyatakiccassa aṭṭhamasattāhassa nāma labbhanato. Sattamasattāhassa hi parato ajapālanigrodhamūle brahmuno sakkassa ca paṭiññātadhammadesanaṃ bhagavantaṃ ñatvā ‘‘idāni satte dhammadesanāya mama visayaṃ atikkāmessatī’’ti sañjātadomanasso hutvā ṭhito cintesi, ‘‘handāhaṃ dāni naṃ upāyena parinibbāpessāmi, evamassa manoratho aññathattaṃ gamissati, mama manoratho ijjhissatī’’ti cintetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ekamantaṃ ṭhito – ‘‘parinibbātu dāni, bhante, bhagavā’’tiādinā parinibbānaṃ yāci. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘aṭṭhame sattāhe’’tiādi. Tattha ajjāti āyusaṅkhāravossajjanadivasaṃ sandhāyāha. Bhagavā cassa atibandhanādhippāyaṃ jānantopi taṃ anāvikatvā parinibbānassa akālabhāvameva pakāsento yācanaṃ paṭikkhipi. Tenāha ‘‘na tāvāha’’ntiādi.
မဂ္ဂဝသေန ဗ္ယတ္တာတိ သစ္စပဋိဝေဓဝေယ္ယတ္တိယေန ဗ္ယတ္တာ။ တထေဝ ဝိနီတာတိ မဂ္ဂဝသေန ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒဝိနယေန ဝိနီတာ။ တထာ ဝိသာရဒာတိ အရိယမဂ္ဂာဓိဂမေနေဝ သတ္ထုသာသနေ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တိယာ ဝိသာရဒာ, သာရဇ္ဇကရာနံ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဒိပာပဓမ္မာနံ ဝိဂမေန ဝိသာရဒဘာဝံ ပတ္တာတိ အတ္ထော။ ယသ္သ သုတသ္သ ဝသေန ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိသ္သရဏံ သမ္ဘဝတိ, တံ ဣဓ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ‘‘သုတ’’န္တိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘တေပိဋကဝသေနာ’’တိ။ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ သမူဟော တေပိဋကံ, တီဏိ ဝာ ပိဋကာနိ တိပိဋကံ, တိပိဋကမေဝ တေပိဋကံ, တသ္သ ဝသေန။ တဒေဝာတိ ယံ တံ တေပိဋကံ သောတဗ္ဗဘာဝေန သုတန္တိ ဝုတ္တံ, တမေဝ။ ဓမ္မန္တိ ပရိယတ္တိဓမ္မံ။ ဓာရေန္တီတိ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသံ ဝိယ အဝိနသ္သန္တံ ကတ္ဝာ သုပ္ပဂုဏသုပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ဓာရေန္တိ ဟဒယေ ဌပေန္တိ။ ဣတိ ပရိယတ္တိဓမ္မဝသေန ဗဟုသ္သုတဓမ္မဓရဘာဝံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ပဋိဝေဓဝသေနပိ တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘အထ ဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အရိယဓမ္မသ္သာတိ မဂ္ဂဖလဓမ္မသ္သ, နဝဝိဓသ္သ ဝာ လောကုတ္တရဓမ္မသ္သ။ အနုဓမ္မဘူတန္တိ အဓိဂမာယာနုရူပံ ဓမ္မဘူတံ။ အနုစ္ဆဝိကပဋိပဒန္တိ တမေဝ ဝိပသ္သနာဓမ္မမာဟ, ဆဗ္ဗိဓာ ဝိသုဒ္ဓိယော ဝာ။ အနုဓမ္မန္တိ နိဗ္ဗာနဓမ္မသ္သ အနုဓမ္မော, ယထာဝုတ္တပဋိပဒာ, တသ္သာနုရူပံ အဘိသလ္လေခိတံ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဓမ္မံ။ စရဏသီလာတိ သမာဒာယ ဝတ္တနသီလာ။ အနုမဂ္ဂဖလဓမ္မော ဧတိသ္သာတိ ဝာ အနုဓမ္မာ, ဝုဋ္ဌာနဂာမိနိဝိပသ္သနာ, တသ္သ စရဏသီလာ။ အတ္တနော အာစရိယဝာဒန္တိ အတ္တနော အာစရိယသ္သ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ဝာဒံ။ သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ အာစာရသိက္ခာပနေန အာစရိယော, ဘဂဝာ, တသ္သ ဝာဒော, စတုသစ္စဒေသနာ။
Maggavasena byattāti saccapaṭivedhaveyyattiyena byattā. Tatheva vinītāti maggavasena kilesānaṃ samucchedavinayena vinītā. Tathā visāradāti ariyamaggādhigameneva satthusāsane vesārajjappattiyā visāradā, sārajjakarānaṃ diṭṭhivicikicchādipāpadhammānaṃ vigamena visāradabhāvaṃ pattāti attho. Yassa sutassa vasena vaṭṭadukkhato nissaraṇaṃ sambhavati, taṃ idha ukkaṭṭhaniddesena ‘‘suta’’nti adhippetanti āha ‘‘tepiṭakavasenā’’ti. Tiṇṇaṃ piṭakānaṃ samūho tepiṭakaṃ, tīṇi vā piṭakāni tipiṭakaṃ, tipiṭakameva tepiṭakaṃ, tassa vasena. Tadevāti yaṃ taṃ tepiṭakaṃ sotabbabhāvena sutanti vuttaṃ, tameva. Dhammanti pariyattidhammaṃ. Dhārentīti suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasaṃ viya avinassantaṃ katvā suppaguṇasuppavattibhāvena dhārenti hadaye ṭhapenti. Iti pariyattidhammavasena bahussutadhammadharabhāvaṃ dassetvā idāni paṭivedhavasenapi taṃ dassento ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Ariyadhammassāti maggaphaladhammassa, navavidhassa vā lokuttaradhammassa. Anudhammabhūtanti adhigamāyānurūpaṃ dhammabhūtaṃ. Anucchavikapaṭipadanti tameva vipassanādhammamāha, chabbidhā visuddhiyo vā. Anudhammanti nibbānadhammassa anudhammo, yathāvuttapaṭipadā, tassānurūpaṃ abhisallekhitaṃ appicchatādidhammaṃ. Caraṇasīlāti samādāya vattanasīlā. Anumaggaphaladhammo etissāti vā anudhammā, vuṭṭhānagāminivipassanā, tassa caraṇasīlā. Attano ācariyavādanti attano ācariyassa sammāsambuddhassa vādaṃ. Sadevakassa lokassa ācārasikkhāpanena ācariyo, bhagavā, tassa vādo, catusaccadesanā.
အာစိက္ခိသ္သန္တီတိ အာဒိတော ကထေသ္သန္တိ, အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတနိယာမေန ပရေ ဥဂ္ဂဏ္ဟာပေသ္သန္တီတိ အတ္ထော။ ဒေသေသ္သန္တီတိ ဝာစေသ္သန္တိ, ပာဠိံ သမ္မာ ပဗောဓေသ္သန္တီတိ အတ္ထော။ ပညပေသ္သန္တီတိ ပဇာနာပေသ္သန္တိ, သင္ကာသေသ္သန္တီတိ အတ္ထော။ ပဋ္ဌပေသ္သန္တီတိ ပကာရေဟိ ဌပေသ္သန္တိ, ပကာသေသ္သန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိဝရိသ္သန္တီတိ ဝိဝဋံ ကရိသ္သန္တိ။ ဝိဘဇိသ္သန္တီတိ ဝိဘတ္တံ ကရိသ္သန္တိ။ ဥတ္တာနီကရိသ္သန္တီတိ အနုတ္တာနံ ဂမ္ဘီရံ ဥတ္တာနံ ပာကဋံ ကရိသ္သန္တိ။ သဟဓမ္မေနာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒော ကာရဏပရိယာယော ‘‘ဟေတုမ္ဟိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒာ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ. ၇၂၀) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘သဟေတုကေန သကာရဏေန ဝစနေနာ’’တိ။
Ācikkhissantīti ādito kathessanti, attanā uggahitaniyāmena pare uggaṇhāpessantīti attho. Desessantīti vācessanti, pāḷiṃ sammā pabodhessantīti attho. Paññapessantīti pajānāpessanti, saṅkāsessantīti attho. Paṭṭhapessantīti pakārehi ṭhapessanti, pakāsessantīti attho. Vivarissantīti vivaṭaṃ karissanti. Vibhajissantīti vibhattaṃ karissanti. Uttānīkarissantīti anuttānaṃ gambhīraṃ uttānaṃ pākaṭaṃ karissanti. Sahadhammenāti ettha dhamma-saddo kāraṇapariyāyo ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 720) viyāti āha ‘‘sahetukena sakāraṇena vacanenā’’ti.
သပ္ပာဋိဟာရိယန္တိ သနိသ္သရဏံ။ ယထာ ပရဝာဒံ ဘဉ္ဇိတ္ဝာ သကဝာဒော ပတိဋ္ဌဟတိ, ဧဝံ ဟေတုဒာဟရဏေဟိ ယထာဓိဂတမတ္ထံ သမ္ပာဒေတ္ဝာ ဓမ္မံ ကထေသ္သန္တိ။ တေနာဟ ‘‘နိယ္ယာနိကံ ကတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေသ္သန္တီ’’တိ , နဝဝိဓံ လောကုတ္တရံ ဓမ္မံ ပဗောဓေသ္သန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပညပေသ္သန္တီ’’တိအာဒီဟိ ဆဟိ ပဒေဟိ ဆ အတ္ထပဒာနိ ဒသ္သိတာနိ, အာဒိတော ပန ဒ္ဝီဟိ ပဒေဟိ ဆ ဗ္ယဉ္ဇနပဒာနိ။ ဧတ္တာဝတာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သံဝဏ္ဏနာနယေန သင္ဂဟေတ္ဝာ ဒသ္သိတံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ နေတ္တိယံ (နေတ္တိ. သင္ဂဟဝာရ) ‘‘ဒ္ဝာဒသ ပဒာနိ သုတ္တံ, တံ သဗ္ဗံ ဗ္ယဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထော စာ’’တိ။
Sappāṭihāriyanti sanissaraṇaṃ. Yathā paravādaṃ bhañjitvā sakavādo patiṭṭhahati, evaṃ hetudāharaṇehi yathādhigatamatthaṃ sampādetvā dhammaṃ kathessanti. Tenāha ‘‘niyyānikaṃ katvā dhammaṃ desessantī’’ti , navavidhaṃ lokuttaraṃ dhammaṃ pabodhessantīti attho. Ettha ca ‘‘paññapessantī’’tiādīhi chahi padehi cha atthapadāni dassitāni, ādito pana dvīhi padehi cha byañjanapadāni. Ettāvatā tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ saṃvaṇṇanānayena saṅgahetvā dassitaṃ hoti. Vuttañhetaṃ nettiyaṃ (netti. saṅgahavāra) ‘‘dvādasa padāni suttaṃ, taṃ sabbaṃ byañjanañca attho cā’’ti.
သိက္ခတ္တယသင္ဂဟိတန္တိ အဓိသီလသိက္ခာဒိသိက္ခတ္တယသင္ဂဟံ။ သကလံ သာသနဗ္ရဟ္မစရိယန္တိ အနဝသေသံ သတ္ထုသာသနဘူတံ သေဋ္ဌစရိယံ။ သမိဒ္ဓန္တိ သမ္မဒေဝ ဝဍ္ဎိတံ။ ဈာနသ္သာဒဝသေနာတိ တေဟိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သမဓိဂတဈာနသုခဝသေန။ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တန္တိ ဥဠာရပဏီတဘာဝူပဂမနေန သဗ္ဗသော ပရိဝုဍ္ဎိမုပဂတံ။ သဗ္ဗပာလိဖုလ္လံ ဝိယ အဘိညာသမ္ပဒာဟိ သာသနာဘိဝုဍ္ဎိယာ မတ္ထကပ္ပတ္တိတော။ ပတိဋ္ဌိတဝသေနာတိ ပတိဋ္ဌာနဝသေန, ပတိဋ္ဌပ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ပဋိဝေဓဝသေန ဗဟုနော ဇနသ္သ ဟိတံ ဗာဟုဇညံ။ တေနာဟ ‘‘မဟာဇနာဘိသမယဝသေနာ’’တိ။ ပုထု ပုထုလံ ဘူတံ ဇာတံ, ပုထုတ္တံ ဘူတံ ပတ္တန္တိ ဝာ ပုထုဘူတံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗာကာရေန ပုထုလဘာဝပ္ပတ္တ’’န္တိ။ သုဋ္ဌု ပကာသိတန္တိ သမ္မဒေဝ အာဒိကလ္ယာဏာဒိဘာဝေန ပဝေဒိတံ။
Sikkhattayasaṅgahitanti adhisīlasikkhādisikkhattayasaṅgahaṃ. Sakalaṃ sāsanabrahmacariyanti anavasesaṃ satthusāsanabhūtaṃ seṭṭhacariyaṃ. Samiddhanti sammadeva vaḍḍhitaṃ. Jhānassādavasenāti tehi tehi bhikkhūhi samadhigatajhānasukhavasena. Vuḍḍhippattanti uḷārapaṇītabhāvūpagamanena sabbaso parivuḍḍhimupagataṃ. Sabbapāliphullaṃ viya abhiññāsampadāhi sāsanābhivuḍḍhiyā matthakappattito. Patiṭṭhitavasenāti patiṭṭhānavasena, patiṭṭhappattiyāti attho. Paṭivedhavasena bahuno janassa hitaṃ bāhujaññaṃ. Tenāha ‘‘mahājanābhisamayavasenā’’ti. Puthu puthulaṃ bhūtaṃ jātaṃ, puthuttaṃ bhūtaṃ pattanti vā puthubhūtaṃ. Tenāha ‘‘sabbākārena puthulabhāvappatta’’nti. Suṭṭhu pakāsitanti sammadeva ādikalyāṇādibhāvena paveditaṃ.
သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတ္ဝာတိ အယံ ကာယာဒိဝိဘာဂော အတ္တဘာဝသညိတော ဒုက္ခဘာရော မယာ ဧတ္တကံ ကာလံ ဝဟိတော, ဣဒာနိ ပန န ဝဟိတဗ္ဗော, ဧတသ္သ အဝဟနတ္ထံ စိရတရံ ကာလံ အရိယမဂ္ဂသမ္ဘာရော သမ္ဘတော, သ္ဝာယံ အရိယမဂ္ဂော ပဋိဝိဒ္ဓော, ယတော ဣမေ ကာယာဒယော အသုဘာဒိတော သဘာဝာဒိတော သမ္မဒေဝ ပရိညာတာတိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သတိံ ယထာတထံ ဝိသယေ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတံ ကတ္ဝာ။ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာတိ ယသ္မာ ဣမသ္သ အတ္တဘာဝသညိတသ္သ ဒုက္ခဘာရသ္သ ဝဟနေ ပယောဇနဘူတံ အတ္တဟိတံ ဗောဓိမူလေ ဧဝ ပရိသမာပိတံ, ပရဟိတံ ပန ဗုဒ္ဓဝေနေယ္ယဝိနယနံ ပရိသမာပိတံ မတ္ထကပ္ပတ္တံ, တံ ဒာနိ မာသတ္တယေနေဝ ပရိသမာပနံ ပာပုဏိသ္သတိ, တသ္မာ အာဟ ‘‘ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ပရိနိဗ္ဗာယိသ္သာမီ’’တိ, ဧဝံ ဗုဒ္ဓဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ သစ္စဘာဂေန ဝိနိစ္ဆယံ ကတ္ဝာ။ အာယုသင္ခာရံ ဝိသ္သဇီတိ အာယုနော ဇီဝိတသ္သ အဘိသင္ခရဏံ ဖလသမာပတ္တိဓမ္မံ န သမာပဇ္ဇိသ္သာမီတိ ဝိသ္သဇိ, တံ ဝိသ္သဇ္ဇနေနေဝ တေန အဘိသင္ခရီယမာနံ ဇီဝိတသင္ခာရံ န ပဝတ္တယိသ္သာမီတိ ဝိသ္သဇိ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။
Satiṃsūpaṭṭhitaṃ katvāti ayaṃ kāyādivibhāgo attabhāvasaññito dukkhabhāro mayā ettakaṃ kālaṃ vahito, idāni pana na vahitabbo, etassa avahanatthaṃ cirataraṃ kālaṃ ariyamaggasambhāro sambhato, svāyaṃ ariyamaggo paṭividdho, yato ime kāyādayo asubhādito sabhāvādito sammadeva pariññātāti catubbidhampi satiṃ yathātathaṃ visaye suṭṭhu upaṭṭhitaṃ katvā. Ñāṇena paricchinditvāti yasmā imassa attabhāvasaññitassa dukkhabhārassa vahane payojanabhūtaṃ attahitaṃ bodhimūle eva parisamāpitaṃ, parahitaṃ pana buddhaveneyyavinayanaṃ parisamāpitaṃ matthakappattaṃ, taṃ dāni māsattayeneva parisamāpanaṃ pāpuṇissati, tasmā āha ‘‘visākhapuṇṇamāyaṃ parinibbāyissāmī’’ti, evaṃ buddhañāṇena paricchinditvā saccabhāgena vinicchayaṃ katvā. Āyusaṅkhāraṃ vissajīti āyuno jīvitassa abhisaṅkharaṇaṃ phalasamāpattidhammaṃ na samāpajjissāmīti vissaji, taṃ vissajjaneneva tena abhisaṅkharīyamānaṃ jīvitasaṅkhāraṃ na pavattayissāmīti vissaji. Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
ဌာနမဟန္တတာယပိ ပဝတ္တိအာကာရမဟန္တတာယပိ မဟန္တော ပထဝီကမ္ပော။ တတ္ထ ဌာနမဟန္တတာယ ဘူမိစာလသ္သ မဟန္တတံ ဒသ္သေတုံ ‘‘တဒာ။ပေ.။ အကမ္ပိတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တံ, သာ ပန ဇာတိခေတ္တဘူတာ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဧဝ, န ယာ ကာစိ။ ယာ မဟာဘိနီဟာရမဟာဇာတိအာဒီသုပိ အကမ္ပိတ္ထ, တဒာပိ တတ္တကာယ ဧဝ ကမ္ပနေ ကိံ ကာရဏံ? ဇာတိခေတ္တဘာဝေန တသ္သေဝ အာဒိတော ပရိဂ္ဂဟသ္သ ကတတ္တာ, ပရိဂ္ဂဟဏဉ္စသ္သ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ပုရိမဗုဒ္ဓာနမ္ပိ တတ္တကမေဝ ဇာတိခေတ္တံ အဟောသိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု နိသ္သဒ္ဒာ ဟောတိ နိရာကုလာ။ပေ.။ မဟာသမုဒ္ဒော အာဘုဇတိ, ဒသသဟသ္သီ ပကမ္ပတီ’’တိ စ အာဒိ။ ဥဒကပရိယန္တံ ကတ္ဝာ ဆပ္ပကာရပ္ပဝေဓနေန။ အဝီတရာဂေ ဘိံသေတီတိ ဘိံသနော, သော ဧဝ ဘိံသနကောတိ အာဟ ‘‘ဘယဇနကော’’တိ။ ဒေဝဘေရိယောတိ ဒေဝဒုန္ဒုဘိသဒ္ဒသ္သ ပရိယာယဝစနမတ္တံ, န စေတ္ထ ကာစိ ဘေရီ ဒေဝဒုန္ဒုဘီတိ အဓိပ္ပေတာ, အထ ခော ဥပ္ပာတဘာဝေန လဗ္ဘမာနော အာကာသတော နိဂ္ဃောသသဒ္ဒော။ တေနာဟ ‘‘ဒေဝော’’တိအာဒိ။ ဒေဝောတိ မေဃော။ တသ္သ ဟိ တဒာ အစ္ဆဘာဝေန အာကာသသ္သ ဝသ္သာဘာဝေန သုက္ခဂဇ္ဇိတသညိတေ သဒ္ဒေ နိစ္ဆရန္တေ ဒေဝဒုန္ဒုဘိသမညာ။ တေနာဟ ‘‘ဒေဝော သုက္ခဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇီ’’တိ။
Ṭhānamahantatāyapi pavattiākāramahantatāyapi mahanto pathavīkampo. Tattha ṭhānamahantatāya bhūmicālassa mahantataṃ dassetuṃ ‘‘tadā…pe… akampitthā’’ti vuttaṃ, sā pana jātikhettabhūtā dasasahassī lokadhātu eva, na yā kāci. Yā mahābhinīhāramahājātiādīsupi akampittha, tadāpi tattakāya eva kampane kiṃ kāraṇaṃ? Jātikhettabhāvena tasseva ādito pariggahassa katattā, pariggahaṇañcassa dhammatāvasena veditabbaṃ. Tathā hi purimabuddhānampi tattakameva jātikhettaṃ ahosi. Tathā hi vuttaṃ ‘‘dasasahassī lokadhātu nissaddā hoti nirākulā…pe… mahāsamuddo ābhujati, dasasahassī pakampatī’’ti ca ādi. Udakapariyantaṃ katvā chappakārappavedhanena. Avītarāge bhiṃsetīti bhiṃsano, so eva bhiṃsanakoti āha ‘‘bhayajanako’’ti. Devabheriyoti devadundubhisaddassa pariyāyavacanamattaṃ, na cettha kāci bherī devadundubhīti adhippetā, atha kho uppātabhāvena labbhamāno ākāsato nigghosasaddo. Tenāha ‘‘devo’’tiādi. Devoti megho. Tassa hi tadā acchabhāvena ākāsassa vassābhāvena sukkhagajjitasaññite sadde niccharante devadundubhisamaññā. Tenāha ‘‘devo sukkhagajjitaṃ gajjī’’ti.
ပီတိဝေဂဝိသ္သဋ္ဌန္တိ ‘‘ဧဝံ စိရတရကာလံ ဝဟိတော အယံ အတ္တဘာဝသညိတော ဒုက္ခဘာရော, ဒာနိ န စိရသ္သေဝ နိက္ခိပိသ္သာမီ’’တိ သဉ္ဇာတသောမနသ္သော ဘဂဝာ သဘာဝေနေဝ ပီတိဝေဂဝိသ္သဋ္ဌံ ဥဒာနံ ဥဒာနေတိ, ဧဝံ ဥဒာနေန္တေန အယမ္ပိ အတ္ထော သာဓိတော ဟောတီတိ ဒသ္သနတ္ထံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
Pītivegavissaṭṭhanti ‘‘evaṃ ciratarakālaṃ vahito ayaṃ attabhāvasaññito dukkhabhāro, dāni na cirasseva nikkhipissāmī’’ti sañjātasomanasso bhagavā sabhāveneva pītivegavissaṭṭhaṃ udānaṃ udāneti, evaṃ udānentena ayampi attho sādhito hotīti dassanatthaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘kasmā’’tiādi vuttaṃ.
တုလီယတီတိ တုလန္တိ တုလ-သဒ္ဒော ကမ္မသာဓနောတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘တုလိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပာနုဘာဝတာယ ပရိစ္ဆိန္နံ။ တထာ ဟိ တံ ပဋိပက္ခေန ပရိတော ခဏ္ဍိတဘာဝေန ပရိတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိပက္ခဝိက္ခမ္ဘနတော ဒီဃသန္တာနတာယ ဝိပုလဖလတာယ စ န တုလံ န ပရိစ္ဆိန္နံ။ ယေဟိ ကာရဏေဟိ ပုဗ္ဗေ အဝိသေသတော ‘‘မဟဂ္ဂတံ အတုလ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တာနိ ကာရဏာနိ ရူပာဝစရတော အာရုပ္ပသ္သ သာတိသယံ ဝိဇ္ဇန္တီတိ အရူပာဝစရံ အတုလန္တိ ဝုတ္တံ, ဣတရဉ္စ တုလန္တိ။ အပ္ပဝိပာကန္တိ တီသုပိ ကမ္မေသု ယံ အပ္ပဝိပာကံ ဟီနံ, တံ တုလံ။ ဗဟုဝိပာကန္တိ ယံ မဟာဝိပာကံ ပဏီတံ, တံ အတုလံ။ ယံ ပနေတ္ထ မဇ္ဈိမံ, တံ ဟီနံ ဥက္ကဋ္ဌန္တိ ဒ္ဝိဓာ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဒ္ဝီသု ဘာဂေသု ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဟီနတ္တိကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ အပ္ပဗဟုဝိပာကတံ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ တသ္သ ဝသေန တုလာတုလဘာဝော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝောတိ အာဟ ‘‘သမ္ဘဝ^ ဟေတုဘူတ’’န္တိ။ နိယကဇ္ဈတ္တရတောတိ သသန္တာနဓမ္မေသု ဝိပသ္သနာဝသေန ဂောစရာသေဝနာယ စ ရတော။ သဝိပာကံ သမာနံ ပဝတ္တိဝိပာကမတ္တဒာယိကမ္မံ သဝိပာကဋ္ဌေန သမ္ဘဝံ, န စ တံ ကာမာဒိ^ ဘဝာဘိသင္ခာရကန္တိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ သမ္ဘဝန္တိ ဝတ္ဝာ ‘‘ဘဝသင္ခာရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩသ္သဇီတိ အရိယမဂ္ဂေန အဝသ္သဇိ။ ကဝစံ ဝိယ အတ္တဘာဝံ ပရိယောနန္ဓိတ္ဝာ ဌိတံ အတ္တနိ သမ္ဘူတတ္တာ အတ္တသမ္ဘဝံ ကိလေသဉ္စ အဘိန္ဒီတိ ကိလေသဘေဒသဟဘာဝိကမ္မောသ္သဇ္ဇနံ ဒသ္သေန္တော တဒုဘယသ္သ ကာရဏမာဟ ‘‘အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော’’တိ။
Tulīyatīti tulanti tula-saddo kammasādhanoti dassetuṃ ‘‘tulita’’nti vuttaṃ. Appānubhāvatāya paricchinnaṃ. Tathā hi taṃ paṭipakkhena parito khaṇḍitabhāvena parittanti vuccati. Paṭipakkhavikkhambhanato dīghasantānatāya vipulaphalatāya ca na tulaṃ na paricchinnaṃ. Yehi kāraṇehi pubbe avisesato ‘‘mahaggataṃ atula’’nti vuttaṃ, tāni kāraṇāni rūpāvacarato āruppassa sātisayaṃ vijjantīti arūpāvacaraṃ atulanti vuttaṃ, itarañca tulanti. Appavipākanti tīsupi kammesu yaṃ appavipākaṃ hīnaṃ, taṃ tulaṃ. Bahuvipākanti yaṃ mahāvipākaṃ paṇītaṃ, taṃ atulaṃ. Yaṃ panettha majjhimaṃ, taṃ hīnaṃ ukkaṭṭhanti dvidhā bhinditvā dvīsu bhāgesu pakkhipitabbaṃ. Hīnattikavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva appabahuvipākataṃ niddhāretvā tassa vasena tulātulabhāvo veditabbo. Sambhavati etasmāti sambhavoti āha ‘‘sambhava^ hetubhūta’’nti. Niyakajjhattaratoti sasantānadhammesu vipassanāvasena gocarāsevanāya ca rato. Savipākaṃ samānaṃ pavattivipākamattadāyikammaṃ savipākaṭṭhena sambhavaṃ, na ca taṃ kāmādi^ bhavābhisaṅkhārakanti tato visesanatthaṃ sambhavanti vatvā ‘‘bhavasaṅkhāra’’nti vuttaṃ. Ossajīti ariyamaggena avassaji. Kavacaṃ viya attabhāvaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ attani sambhūtattā attasambhavaṃkilesañca abhindīti kilesabhedasahabhāvikammossajjanaṃ dassento tadubhayassa kāraṇamāha ‘‘ajjhattarato samāhito’’ti.
ပဌမဝိကပ္ပေ အဝသဇ္ဇနမေဝ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ အဝသဇ္ဇနာကာရောတိ တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘အထ ဝာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တီရေန္တောတိ ‘‘ဥပ္ပာဒော ဘယံ, အနုပ္ပာဒော ခေမ’’န္တိအာဒိနာ ဝီမံသန္တော။ တုလေန္တော တီရေန္တောတိအာဒိနာ သင္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒသ္သေတုံ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိံ ဝတ္ဝာ ဘဝသင္ခာရသ္သ အဝသဇ္ဇနာကာရံ သရူပတော ဒသ္သေတိ။ ဧဝန္တိအာဒိနာ ပန ဥဒာနဂာထာဝဏ္ဏနာယံ အာဒိတော ဝုတ္တမတ္ထံ နိဂမနဝသေန ဒသ္သေတိ။ အဘီတဘာဝဉာပနတ္ထဉ္စာတိ အယမ္ပိ အတ္ထော သင္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
Paṭhamavikappe avasajjanameva vuttaṃ. Ettha avasajjanākāroti taṃ dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Tattha tīrentoti ‘‘uppādo bhayaṃ, anuppādo khema’’ntiādinā vīmaṃsanto. Tulento tīrentotiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘pañcakkhandhā’’tiādiṃ vatvā bhavasaṅkhārassa avasajjanākāraṃ sarūpato dasseti. Evantiādinā pana udānagāthāvaṇṇanāyaṃ ādito vuttamatthaṃ nigamanavasena dasseti. Abhītabhāvañāpanatthañcāti ayampi attho saṅgahitoti daṭṭhabbaṃ.
စာပာလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Cāpālavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya / ၁၀. စေတိယသုတ္တံ • 10. Cetiyasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. စေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Cetiyasuttavaṇṇanā
