| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
५. चेतोखिलसुत्तवण्णना
5. Cetokhilasuttavaṇṇanā
२०५. पञ्चमे चेतोखिला नाम अत्थतो विचिकिच्छा कोधो च। ते पन यस्मिं सन्ताने उप्पज्जन्ति, तस्स खरभावो कक्खळभावो हुत्वा उपतिट्ठन्ति, पगेव अत्तना सम्पयुत्तचित्तस्साति आह ‘‘चित्तस्स थद्धभावा’’ति। यथा लक्खणपारिपूरिया गहिताय सब्बा सत्थु रूपकायसिरी गहिता एव नाम होति एवं सब्बञ्ञुताय सब्बधम्मकायसिरी गहिता एव नाम होतीति तदुभयवत्थुकमेव कङ्खं दस्सेन्तो ‘‘सरीरे कङ्खमानो’’तिआदिमाह। विचिनन्तोति धम्मसभावं वीमंसन्तो। किच्छतीति किलमति। विनिच्छेतुं न सक्कोतीति सन्निट्ठातुं न सक्कोति। आतपति किलेसेति आतप्पं, सम्मावायामोति आह ‘‘आतप्पायाति किलेससन्तापनवीरियकरणत्थाया’’ति। पुनप्पुनं योगायाति भावनं पुनप्पुनं युञ्जनाय। सततकिरियायाति भावनाय निरन्तरप्पयोगाय।
205. Pañcame cetokhilā nāma atthato vicikicchā kodho ca. Te pana yasmiṃ santāne uppajjanti, tassa kharabhāvo kakkhaḷabhāvo hutvā upatiṭṭhanti, pageva attanā sampayuttacittassāti āha ‘‘cittassa thaddhabhāvā’’ti. Yathā lakkhaṇapāripūriyā gahitāya sabbā satthu rūpakāyasirī gahitā eva nāma hoti evaṃ sabbaññutāya sabbadhammakāyasirī gahitā eva nāma hotīti tadubhayavatthukameva kaṅkhaṃ dassento ‘‘sarīre kaṅkhamāno’’tiādimāha. Vicinantoti dhammasabhāvaṃ vīmaṃsanto. Kicchatīti kilamati. Vinicchetuṃ na sakkotīti sanniṭṭhātuṃ na sakkoti. Ātapati kileseti ātappaṃ, sammāvāyāmoti āha ‘‘ātappāyāti kilesasantāpanavīriyakaraṇatthāyā’’ti. Punappunaṃ yogāyāti bhāvanaṃ punappunaṃ yuñjanāya. Satatakiriyāyāti bhāvanāya nirantarappayogāya.
पटिवेधधम्मे कङ्खमानोति एत्थ कथं लोकुत्तरधम्मे कङ्खा पवत्तीति? न आरम्मणकरणवसेन , अनुस्सुताकारपरिवितक्कलद्धे परिकप्पितरूपे कङ्खा पवत्ततीति दस्सेन्तो आह ‘‘विपस्सना…पे॰… वदन्ति, तं अत्थि नु खो नत्थीति कङ्खती’’ति। सिक्खाति चेत्थ पुब्बभागसिक्खा वेदितब्बा। कामञ्चेत्थ विसेसुप्पत्तिया महासावज्जताय चेव संवासनिमित्तं घटनाहेतु अभिण्हुप्पत्तिकताय च सब्रह्मचारीसूति कोपस्स विसयो विसेसेत्वा वुत्तो, अञ्ञत्थापि कोपो न चेतोखिलोति न सक्का विञ्ञातुन्ति केचि। यदि एवं विचिकिच्छायपि अयं नयो आपज्जति, तस्मा यथारुतवसेन गहेतब्बं।
Paṭivedhadhamme kaṅkhamānoti ettha kathaṃ lokuttaradhamme kaṅkhā pavattīti? Na ārammaṇakaraṇavasena , anussutākāraparivitakkaladdhe parikappitarūpe kaṅkhā pavattatīti dassento āha ‘‘vipassanā…pe… vadanti, taṃ atthi nu kho natthīti kaṅkhatī’’ti. Sikkhāti cettha pubbabhāgasikkhā veditabbā. Kāmañcettha visesuppattiyā mahāsāvajjatāya ceva saṃvāsanimittaṃ ghaṭanāhetu abhiṇhuppattikatāya ca sabrahmacārīsūti kopassa visayo visesetvā vutto, aññatthāpi kopo na cetokhiloti na sakkā viññātunti keci. Yadi evaṃ vicikicchāyapi ayaṃ nayo āpajjati, tasmā yathārutavasena gahetabbaṃ.
चेतोखिलसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Cetokhilasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ५. चेतोखिलसुत्तं • 5. Cetokhilasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ५. चेतोखिलसुत्तवण्णना • 5. Cetokhilasuttavaṇṇanā
