| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๕. เจโตขิลสุตฺตวณฺณนา
5. Cetokhilasuttavaṇṇanā
๒๐๕. ปญฺจเม เจโตขิลา นาม อตฺถโต วิจิกิจฺฉา โกโธ จฯ เต ปน ยสฺมิํ สนฺตาเน อุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺส ขรภาโว กกฺขฬภาโว หุตฺวา อุปติฎฺฐนฺติ, ปเคว อตฺตนา สมฺปยุตฺตจิตฺตสฺสาติ อาห ‘‘จิตฺตสฺส ถทฺธภาวา’’ติฯ ยถา ลกฺขณปาริปูริยา คหิตาย สพฺพา สตฺถุ รูปกายสิรี คหิตา เอว นาม โหติ เอวํ สพฺพญฺญุตาย สพฺพธมฺมกายสิรี คหิตา เอว นาม โหตีติ ตทุภยวตฺถุกเมว กงฺขํ ทเสฺสโนฺต ‘‘สรีเร กงฺขมาโน’’ติอาทิมาหฯ วิจินโนฺตติ ธมฺมสภาวํ วีมํสโนฺตฯ กิจฺฉตีติ กิลมติฯ วินิเจฺฉตุํ น สโกฺกตีติ สนฺนิฎฺฐาตุํ น สโกฺกติฯ อาตปติ กิเลเสติ อาตปฺปํ, สมฺมาวายาโมติ อาห ‘‘อาตปฺปายาติ กิเลสสนฺตาปนวีริยกรณตฺถายา’’ติฯ ปุนปฺปุนํ โยคายาติ ภาวนํ ปุนปฺปุนํ ยุญฺชนายฯ สตตกิริยายาติ ภาวนาย นิรนฺตรปฺปโยคายฯ
205. Pañcame cetokhilā nāma atthato vicikicchā kodho ca. Te pana yasmiṃ santāne uppajjanti, tassa kharabhāvo kakkhaḷabhāvo hutvā upatiṭṭhanti, pageva attanā sampayuttacittassāti āha ‘‘cittassa thaddhabhāvā’’ti. Yathā lakkhaṇapāripūriyā gahitāya sabbā satthu rūpakāyasirī gahitā eva nāma hoti evaṃ sabbaññutāya sabbadhammakāyasirī gahitā eva nāma hotīti tadubhayavatthukameva kaṅkhaṃ dassento ‘‘sarīre kaṅkhamāno’’tiādimāha. Vicinantoti dhammasabhāvaṃ vīmaṃsanto. Kicchatīti kilamati. Vinicchetuṃ na sakkotīti sanniṭṭhātuṃ na sakkoti. Ātapati kileseti ātappaṃ, sammāvāyāmoti āha ‘‘ātappāyāti kilesasantāpanavīriyakaraṇatthāyā’’ti. Punappunaṃ yogāyāti bhāvanaṃ punappunaṃ yuñjanāya. Satatakiriyāyāti bhāvanāya nirantarappayogāya.
ปฎิเวธธเมฺม กงฺขมาโนติ เอตฺถ กถํ โลกุตฺตรธเมฺม กงฺขา ปวตฺตีติ? น อารมฺมณกรณวเสน , อนุสฺสุตาการปริวิตกฺกลเทฺธ ปริกปฺปิตรูเป กงฺขา ปวตฺตตีติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วิปสฺสนา…เป.… วทนฺติ, ตํ อตฺถิ นุ โข นตฺถีติ กงฺขตี’’ติฯ สิกฺขาติ เจตฺถ ปุพฺพภาคสิกฺขา เวทิตพฺพาฯ กามเญฺจตฺถ วิเสสุปฺปตฺติยา มหาสาวชฺชตาย เจว สํวาสนิมิตฺตํ ฆฎนาเหตุ อภิณฺหุปฺปตฺติกตาย จ สพฺรหฺมจารีสูติ โกปสฺส วิสโย วิเสเสตฺวา วุโตฺต, อญฺญตฺถาปิ โกโป น เจโตขิโลติ น สกฺกา วิญฺญาตุนฺติ เกจิฯ ยทิ เอวํ วิจิกิจฺฉายปิ อยํ นโย อาปชฺชติ, ตสฺมา ยถารุตวเสน คเหตพฺพํฯ
Paṭivedhadhamme kaṅkhamānoti ettha kathaṃ lokuttaradhamme kaṅkhā pavattīti? Na ārammaṇakaraṇavasena , anussutākāraparivitakkaladdhe parikappitarūpe kaṅkhā pavattatīti dassento āha ‘‘vipassanā…pe… vadanti, taṃ atthi nu kho natthīti kaṅkhatī’’ti. Sikkhāti cettha pubbabhāgasikkhā veditabbā. Kāmañcettha visesuppattiyā mahāsāvajjatāya ceva saṃvāsanimittaṃ ghaṭanāhetu abhiṇhuppattikatāya ca sabrahmacārīsūti kopassa visayo visesetvā vutto, aññatthāpi kopo na cetokhiloti na sakkā viññātunti keci. Yadi evaṃ vicikicchāyapi ayaṃ nayo āpajjati, tasmā yathārutavasena gahetabbaṃ.
เจโตขิลสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Cetokhilasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๕. เจโตขิลสุตฺตํ • 5. Cetokhilasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๕. เจโตขิลสุตฺตวณฺณนา • 5. Cetokhilasuttavaṇṇanā
