| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / படிஸம்பி⁴தா³மக்³க³-அட்ட²கதா² • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
52. சேதோபரியஞாணனித்³தே³ஸவண்ணனா
52. Cetopariyañāṇaniddesavaṇṇanā
104. சேதோபரியஞாணனித்³தே³ஸே ஸோ ஏவங் பஜானாதீதி இதா³னி வத்தப்³ப³ங் விதா⁴னங் உபதி³ஸதி. இத³ங் ரூபங் ஸோமனஸ்ஸிந்த்³ரியஸமுட்டி²தந்திஆதி³ ஆதி³கம்மிகேன ஜா²யினா படிபஜ்ஜிதப்³ப³ங் விதா⁴னங். கத²ங்? ஏதஞ்ஹி ஞாணங் உப்பாதே³துகாமேன ஜா²யினா பட²மங் தாவ தி³ப்³ப³சக்கு²ஞாணங் உப்பாதே³தப்³ப³ங். ஏதஞ்ஹி தி³ப்³ப³சக்கு²வஸேன இஜ்ஜ²தி, தங் ஏதஸ்ஸ பரிகம்மங். தஸ்மா தேன பி⁴க்கு²னா ஆலோகங் வட்³டெ⁴த்வா தி³ப்³பே³ன சக்கு²னா பரஸ்ஸ ஹத³யரூபங் நிஸ்ஸாய வத்தமானஸ்ஸ லோஹிதஸ்ஸ வண்ணங் பஸ்ஸித்வா பஸ்ஸித்வா சித்தங் பரியேஸிதப்³ப³ங். தஞ்ஹி லோஹிதங் குஸலஸோமனஸ்ஸே வத்தமானே ரத்தங் ஹோதி நிக்³ரோத⁴பக்கவண்ணங், அகுஸலஸோமனஸ்ஸே வத்தமானே ததே³வ லுளிதங் ஹோதி, தோ³மனஸ்ஸே வத்தமானே காளகங் ஹோதி ஜம்பு³பக்கவண்ணங் லுளிதங். குஸலூபெக்கா²ய வத்தமானாய பஸன்னங் ஹோதி திலதேலவண்ணங். அகுஸலூபெக்கா²ய வத்தமானாய ததே³வ லுளிதங் ஹோதி. தஸ்மா தேன ‘‘இத³ங் ரூபங் ஸோமனஸ்ஸிந்த்³ரியஸமுட்டி²தங், இத³ங் ரூபங் தோ³மனஸ்ஸிந்த்³ரியஸமுட்டி²தங், இத³ங் ரூபங் உபெக்கி²ந்த்³ரியஸமுட்டி²த’’ந்தி பரஸ்ஸ ஹத³யலோஹிதவண்ணங் பஸ்ஸித்வா பஸ்ஸித்வா சித்தங் பரியேஸந்தேன சேதோபரியஞாணங் தா²மக³தங் காதப்³ப³ங். ஏவங் தா²மக³தே ஹி தஸ்மிங் அனுக்கமேன ஸப்³ப³ம்பி காமாவசராதி³பே⁴த³ங் சித்தங் பஜானாதி சித்தா சித்தமேவ ஸங்கமந்தோ வினா ஹத³யரூபத³ஸ்ஸனேன. வுத்தம்பி சேதங் அட்ட²கதா²யங் –
104. Cetopariyañāṇaniddese so evaṃ pajānātīti idāni vattabbaṃ vidhānaṃ upadisati. Idaṃ rūpaṃ somanassindriyasamuṭṭhitantiādi ādikammikena jhāyinā paṭipajjitabbaṃ vidhānaṃ. Kathaṃ? Etañhi ñāṇaṃ uppādetukāmena jhāyinā paṭhamaṃ tāva dibbacakkhuñāṇaṃ uppādetabbaṃ. Etañhi dibbacakkhuvasena ijjhati, taṃ etassa parikammaṃ. Tasmā tena bhikkhunā ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbena cakkhunā parassa hadayarūpaṃ nissāya vattamānassa lohitassa vaṇṇaṃ passitvā passitvā cittaṃ pariyesitabbaṃ. Tañhi lohitaṃ kusalasomanasse vattamāne rattaṃ hoti nigrodhapakkavaṇṇaṃ, akusalasomanasse vattamāne tadeva luḷitaṃ hoti, domanasse vattamāne kāḷakaṃ hoti jambupakkavaṇṇaṃ luḷitaṃ. Kusalūpekkhāya vattamānāya pasannaṃ hoti tilatelavaṇṇaṃ. Akusalūpekkhāya vattamānāya tadeva luḷitaṃ hoti. Tasmā tena ‘‘idaṃ rūpaṃ somanassindriyasamuṭṭhitaṃ, idaṃ rūpaṃ domanassindriyasamuṭṭhitaṃ, idaṃ rūpaṃ upekkhindriyasamuṭṭhita’’nti parassa hadayalohitavaṇṇaṃ passitvā passitvā cittaṃ pariyesantena cetopariyañāṇaṃ thāmagataṃ kātabbaṃ. Evaṃ thāmagate hi tasmiṃ anukkamena sabbampi kāmāvacarādibhedaṃ cittaṃ pajānāti cittā cittameva saṅkamanto vinā hadayarūpadassanena. Vuttampi cetaṃ aṭṭhakathāyaṃ –
‘‘ஆருப்பே பரஸ்ஸ சித்தங் ஜானிதுகாமோ கஸ்ஸ ஹத³யரூபங் பஸ்ஸதி, கஸ்ஸிந்த்³ரியவிகாரங் ஓலோகேதீதி? ந கஸ்ஸசி. இத்³தி⁴மதோ விஸயோ ஏஸ, யதி³த³ங் யத்த² கத்த²சி சித்தங் ஆவஜ்ஜந்தோ ஸோளஸப்பபே⁴த³ங் சித்தங் ஜானாதி. அகதாபி⁴னிவேஸஸ்ஸ பன வஸேன அயங் கதா²’’தி (விஸுத்³தி⁴॰ 2.401).
‘‘Āruppe parassa cittaṃ jānitukāmo kassa hadayarūpaṃ passati, kassindriyavikāraṃ oloketīti? Na kassaci. Iddhimato visayo esa, yadidaṃ yattha katthaci cittaṃ āvajjanto soḷasappabhedaṃ cittaṃ jānāti. Akatābhinivesassa pana vasena ayaṃ kathā’’ti (visuddhi. 2.401).
பரஸத்தானந்தி அத்தானங் ட²பெத்வா ஸேஸஸத்தானங். பரபுக்³க³லானந்தி இத³ம்பி இமினா ஏகத்த²மேவ, வேனெய்யவஸேன பன தே³ஸனாவிலாஸேன ச ப்³யஞ்ஜனேன நானத்தங் கதங். சேதஸா சேதோ பரிச்ச பஜானாதீதி அத்தனோ சித்தேன தேஸங் சித்தங் பரிச்சி²ந்தி³த்வா ஸராகா³தி³வஸேன நானப்பகாரதோ ஜானாதி. ஸராக³ங் வாதிஆதீ³ஸு வா-ஸத்³தோ³ ஸமுச்சயத்தோ². தத்த² அட்ட²வித⁴ங் லோப⁴ஸஹக³தசித்தங் ஸராக³ங் சித்தங் நாம, அவஸேஸங் சதுபூ⁴மககுஸலாப்³யாகதசித்தங் வீதராக³ங் நாம. த்³வே தோ³மனஸ்ஸசித்தானி, த்³வே விசிகிச்சா²உத்³த⁴ச்சசித்தானீதி இமானி பன சத்தாரி சித்தானி இமஸ்மிங் து³கே ஸங்க³ஹங் ந க³ச்ச²ந்தி. கேசி பன தே²ரா தானிபி வீதராக³பதே³ன ஸங்க³ண்ஹந்தி. து³வித⁴ங் பன தோ³மனஸ்ஸஸஹக³தங் சித்தங் ஸதோ³ஸங் சித்தங் நாம, ஸப்³ப³ம்பி சதுபூ⁴மகங் குஸலாப்³யாகதங் வீததோ³ஸங் நாம. ஸேஸானி த³ஸ அகுஸலசித்தானி இமஸ்மிங் து³கே ஸங்க³ஹங் ந க³ச்ச²ந்தி. கேசி பன தே²ரா தானிபி வீததோ³ஸபதே³ன ஸங்க³ண்ஹந்தி. ஸமோஹங் வீதமோஹந்தி எத்த² பன மோஹேகஹேதுகவஸேன விசிகிச்சா²உத்³த⁴ச்சஸஹக³தத்³வயமேவ ஸமோஹங். மோஹஸ்ஸ பன ஸப்³பா³குஸலேஸு ஸம்ப⁴வதோ த்³வாத³ஸவித⁴ம்பி அகுஸலங் சித்தங் ‘‘ஸமோஹ’’ந்தி வேதி³தப்³ப³ங். அவஸேஸங் குஸலாப்³யாகதங் வீதமோஹங். தி²னமித்³தா⁴னுக³தங் பன ஸங்கி²த்தங், உத்³த⁴ச்சானுக³தங் விக்கி²த்தங். ரூபாவசராரூபாவசரங் மஹக்³க³தங், அவஸேஸங் அமஹக்³க³தங். ஸப்³ப³ம்பி தேபூ⁴மகங் ஸஉத்தரங், லோகுத்தரங் அனுத்தரங். உபசாரப்பத்தங் அப்பனாப்பத்தஞ்ச ஸமாஹிதங், தது³ப⁴யமஸம்பத்தங் அஸமாஹிதங். தத³ங்க³விக்க²ம்ப⁴னஸமுச்சே²த³படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴னிஸ்ஸரணவிமுத்திப்பத்தங் விமுத்தங், பஞ்சவித⁴ம்பி ஏதங் விமுத்திமப்பத்தங் அவிமுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். இதி சேதோபரியஞாணலாபீ⁴ பி⁴க்கு² ஸோளஸப்பபே⁴த³ம்பி சித்தங் பஜானாதி. புது²ஜ்ஜனா பன அரியானங் மக்³க³ப²லசித்தங் ந ஜானந்தி, அரியாபி ச ஹெட்டி²மா ஹெட்டி²மா உபரிமானங் உபரிமானங் மக்³க³ப²லசித்தங் ந ஜானந்தி, உபரிமா உபரிமா பன ஹெட்டி²மானங் ஹெட்டி²மானங் சித்தங் ஜானந்தீதி.
Parasattānanti attānaṃ ṭhapetvā sesasattānaṃ. Parapuggalānanti idampi iminā ekatthameva, veneyyavasena pana desanāvilāsena ca byañjanena nānattaṃ kataṃ. Cetasā ceto paricca pajānātīti attano cittena tesaṃ cittaṃ paricchinditvā sarāgādivasena nānappakārato jānāti. Sarāgaṃ vātiādīsu vā-saddo samuccayattho. Tattha aṭṭhavidhaṃ lobhasahagatacittaṃ sarāgaṃ cittaṃ nāma, avasesaṃ catubhūmakakusalābyākatacittaṃ vītarāgaṃ nāma. Dve domanassacittāni, dve vicikicchāuddhaccacittānīti imāni pana cattāri cittāni imasmiṃ duke saṅgahaṃ na gacchanti. Keci pana therā tānipi vītarāgapadena saṅgaṇhanti. Duvidhaṃ pana domanassasahagataṃ cittaṃ sadosaṃ cittaṃ nāma, sabbampi catubhūmakaṃ kusalābyākataṃ vītadosaṃ nāma. Sesāni dasa akusalacittāni imasmiṃ duke saṅgahaṃ na gacchanti. Keci pana therā tānipi vītadosapadena saṅgaṇhanti. Samohaṃ vītamohanti ettha pana mohekahetukavasena vicikicchāuddhaccasahagatadvayameva samohaṃ. Mohassa pana sabbākusalesu sambhavato dvādasavidhampi akusalaṃ cittaṃ ‘‘samoha’’nti veditabbaṃ. Avasesaṃ kusalābyākataṃ vītamohaṃ. Thinamiddhānugataṃ pana saṃkhittaṃ, uddhaccānugataṃ vikkhittaṃ. Rūpāvacarārūpāvacaraṃ mahaggataṃ, avasesaṃ amahaggataṃ. Sabbampi tebhūmakaṃ sauttaraṃ, lokuttaraṃ anuttaraṃ. Upacārappattaṃ appanāppattañca samāhitaṃ, tadubhayamasampattaṃ asamāhitaṃ. Tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimuttippattaṃ vimuttaṃ, pañcavidhampi etaṃ vimuttimappattaṃ avimuttanti veditabbaṃ. Iti cetopariyañāṇalābhī bhikkhu soḷasappabhedampi cittaṃ pajānāti. Puthujjanā pana ariyānaṃ maggaphalacittaṃ na jānanti, ariyāpi ca heṭṭhimā heṭṭhimā uparimānaṃ uparimānaṃ maggaphalacittaṃ na jānanti, uparimā uparimā pana heṭṭhimānaṃ heṭṭhimānaṃ cittaṃ jānantīti.
சேதோபரியஞாணனித்³தே³ஸவண்ணனா நிட்டி²தா.
Cetopariyañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / ஸுத்தபிடக • Suttapiṭaka / கு²த்³த³கனிகாய • Khuddakanikāya / படிஸம்பி⁴தா³மக்³க³பாளி • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 52. சேதோபரியஞாணனித்³தே³ஸோ • 52. Cetopariyañāṇaniddeso
