Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
มชฺฌิม นิกาย ๑๔๘
The Middle-Length Suttas Collection 148
ฉฉกฺกสุตฺต
Six By Six
เอวํ เม สุตํ—เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ: “ภิกฺขโว”ติฯ
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery. There the Buddha addressed the bhikkhus, “Bhikkhus!”
“ภทนฺเต”ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจโสฺสสุํฯ ภควา เอตทโวจ:
“Venerable sir,” they replied. The Buddha said this:
“ธมฺมํ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ, เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสสฺสามิ, ยทิทํ—ฉ ฉกฺกานิฯ ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ, ภาสิสฺสามี”ติฯ
“Bhikkhus, I shall teach you the Dhamma that’s good in the beginning, good in the middle, and good in the end, meaningful and well-phrased. And I shall reveal a spiritual practice that’s entirely full and pure, namely, the six sets of six. Listen and apply your mind well, I will speak.”
“เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจโสฺสสุํฯ ภควา เอตทโวจ:
“Yes, sir,” they replied. The Buddha said this:
“ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ เวทิตพฺพานิ, ฉ พาหิรานิ อายตนานิ เวทิตพฺพานิ, ฉ วิญฺญาณกายา เวทิตพฺพา, ฉ ผสฺสกายา เวทิตพฺพา, ฉ เวทนากายา เวทิตพฺพา, ฉ ตณฺหากายา เวทิตพฺพาฯ
“The six interior sense fields should be understood. The six exterior sense fields should be understood. The six classes of consciousness should be understood. The six classes of contact should be understood. The six classes of feeling should be understood. The six classes of craving should be understood.
‘ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ เวทิตพฺพานี'ติ—อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ? จกฺขายตนํ, โสตายตนํ, ฆานายตนํ, ชิวฺหายตนํ, กายายตนํ, มนายตนํฯ ‘ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ เวทิตพฺพานี'ติ—อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ, อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํฯ อิทํ ปฐมํ ฉกฺกํฯ
‘The six interior sense fields should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There are the sense fields of the eye, ear, nose, tongue, body, and mind. ‘The six interior sense fields should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it. This is the first set of six.
‘ฉ พาหิรานิ อายตนานิ เวทิตพฺพานี'ติ—อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ? รูปายตนํ, สทฺทายตนํ, คนฺธายตนํ, รสายตนํ, โผฏฺฐพฺพายตนํ, ธมฺมายตนํฯ ‘ฉ พาหิรานิ อายตนานิ เวทิตพฺพานี'ติ—อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ, อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํฯ อิทํ ทุติยํ ฉกฺกํฯ
‘The six exterior sense fields should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There are the sense fields of sights, sounds, smells, tastes, touches, and thoughts. ‘The six exterior sense fields should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it. This is the second set of six.
‘ฉ วิญฺญาณกายา เวทิตพฺพา'ติ—อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ? จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณํ, โสตญฺจ ปฏิจฺจ สทฺเท จ อุปฺปชฺชติ โสตวิญฺญาณํ, ฆานญฺจ ปฏิจฺจ คนฺเธ จ อุปฺปชฺชติ ฆานวิญฺญาณํ, ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ชิวฺหาวิญฺญาณํ, กายญฺจ ปฏิจฺจ โผฏฺฐพฺเพ จ อุปฺปชฺชติ กายวิญฺญาณํ, มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺญาณํฯ ‘ฉ วิญฺญาณกายา เวทิตพฺพา'ติ—อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ, อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํฯ อิทํ ตติยํ ฉกฺกํฯ
‘The six classes of consciousness should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? Eye consciousness arises dependent on the eye and sights. Ear consciousness arises dependent on the ear and sounds. Nose consciousness arises dependent on the nose and smells. Tongue consciousness arises dependent on the tongue and tastes. Body consciousness arises dependent on the body and touches. Mind consciousness arises dependent on the mind and thoughts. ‘The six classes of consciousness should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it. This is the third set of six.
‘ฉ ผสฺสกายา เวทิตพฺพา'ติ—อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ? จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส; โสตญฺจ ปฏิจฺจ สทฺเท จ อุปฺปชฺชติ โสตวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส; ฆานญฺจ ปฏิจฺจ คนฺเธ จ อุปฺปชฺชติ ฆานวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส; ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ชิวฺหาวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส; กายญฺจ ปฏิจฺจ โผฏฺฐพฺเพ จ อุปฺปชฺชติ กายวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส; มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺสฯ ‘ฉ ผสฺสกายา เวทิตพฺพา'ติ—อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ, อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํฯ อิทํ จตุตฺถํ ฉกฺกํฯ
‘The six classes of contact should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? Eye consciousness arises dependent on the eye and sights. The meeting of the three is contact. Ear consciousness arises dependent on the ear and sounds. The meeting of the three is contact. Nose consciousness arises dependent on the nose and smells. The meeting of the three is contact. Tongue consciousness arises dependent on the tongue and tastes. The meeting of the three is contact. Body consciousness arises dependent on the body and touches. The meeting of the three is contact. Mind consciousness arises dependent on the mind and thoughts. The meeting of the three is contact. ‘The six classes of contact should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it. This is the fourth set of six.
‘ฉ เวทนากายา เวทิตพฺพา'ติ—อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ? จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา; โสตญฺจ ปฏิจฺจ สทฺเท จ อุปฺปชฺชติ โสตวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา; ฆานญฺจ ปฏิจฺจ คนฺเธ จ อุปฺปชฺชติ ฆานวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา; ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ชิวฺหาวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา; กายญฺจ ปฏิจฺจ โผฏฺฐพฺเพ จ อุปฺปชฺชติ กายวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา; มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา เวทนาฯ ‘ฉ เวทนากายา เวทิตพฺพา'ติ—อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ, อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํฯ อิทํ ปญฺจมํ ฉกฺกํฯ
‘The six classes of feeling should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? Eye consciousness arises dependent on the eye and sights. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for feeling. Ear consciousness arises dependent on the ear and sounds. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for feeling. Nose consciousness arises dependent on the nose and smells. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for feeling. Tongue consciousness arises dependent on the tongue and tastes. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for feeling. Body consciousness arises dependent on the body and touches. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for feeling. Mind consciousness arises dependent on the mind and thoughts. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for feeling. ‘The six classes of feeling should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it. This is the fifth set of six.
‘ฉ ตณฺหากายา เวทิตพฺพา'ติ—อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ? จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา, เวทนาปจฺจยา ตณฺหา; โสตญฺจ ปฏิจฺจ สทฺเท จ อุปฺปชฺชติ โสตวิญฺญาณํ …เป… ฆานญฺจ ปฏิจฺจ คนฺเธ จ อุปฺปชฺชติ ฆานวิญฺญาณํ … ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ชิวฺหาวิญฺญาณํ … กายญฺจ ปฏิจฺจ โผฏฺฐพฺเพ จ อุปฺปชฺชติ กายวิญฺญาณํ … มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา, เวทนาปจฺจยา ตณฺหาฯ ‘ฉ ตณฺหากายา เวทิตพฺพา'ติ—อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ, อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํฯ อิทํ ฉฏฺฐํ ฉกฺกํฯ
‘The six classes of craving should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? Eye consciousness arises dependent on the eye and sights. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for feeling. Feeling is a condition for craving. Ear consciousness … Nose consciousness … Tongue consciousness … Body consciousness … Mind consciousness arises dependent on the mind and thoughts. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for feeling. Feeling is a condition for craving. ‘The six classes of craving should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it. This is the sixth set of six.
‘จกฺขุ อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ จกฺขุสฺส อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘จกฺขุ อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ จกฺขุ อนตฺตาฯ
If anyone says, ‘the eye is self,’ that is not tenable. The arising and vanishing of the eye is evident, so it would follow that one’s self arises and vanishes. That’s why it’s not tenable to claim that the eye is self. So the eye is not self.
‘รูปา อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ รูปานํ อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘รูปา อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ จกฺขุ อนตฺตา, รูปา อนตฺตาฯ
If anyone says, ‘sights are self,’ that is not tenable. The arising and vanishing of sights is evident, so it would follow that one’s self arises and vanishes. That’s why it’s not tenable to claim that sights are self. So the eye is not self and sights are not self.
‘จกฺขุวิญฺญาณํ อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ จกฺขุวิญฺญาณสฺส อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘จกฺขุวิญฺญาณํ อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ จกฺขุ อนตฺตา, รูปา อนตฺตา, จกฺขุวิญฺญาณํ อนตฺตาฯ
If anyone says, ‘eye consciousness is self,’ that is not tenable. The arising and vanishing of eye consciousness is evident, so it would follow that one’s self arises and vanishes. That’s why it’s not tenable to claim that eye consciousness is self. So the eye, sights, and eye consciousness are not self.
‘จกฺขุสมฺผโสฺส อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘จกฺขุสมฺผโสฺส อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ จกฺขุ อนตฺตา, รูปา อนตฺตา, จกฺขุวิญฺญาณํ อนตฺตา, จกฺขุสมฺผโสฺส อนตฺตาฯ
If anyone says, ‘eye contact is self,’ that is not tenable. The arising and vanishing of eye contact is evident, so it would follow that one’s self arises and vanishes. That’s why it’s not tenable to claim that eye contact is self. So the eye, sights, eye consciousness, and eye contact are not self.
‘เวทนา อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ เวทนาย อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘เวทนา อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ จกฺขุ อนตฺตา, รูปา อนตฺตา, จกฺขุวิญฺญาณํ อนตฺตา, จกฺขุสมฺผโสฺส อนตฺตา, เวทนา อนตฺตาฯ
If anyone says, ‘feeling is self,’ that is not tenable. The arising and vanishing of feeling is evident, so it would follow that one’s self arises and vanishes. That’s why it’s not tenable to claim that feeling is self. So the eye, sights, eye consciousness, eye contact, and feeling are not self.
‘ตณฺหา อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ ตณฺหาย อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘ตณฺหา อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ จกฺขุ อนตฺตา, รูปา อนตฺตา, จกฺขุวิญฺญาณํ อนตฺตา, จกฺขุสมฺผโสฺส อนตฺตา, เวทนา อนตฺตา, ตณฺหา อนตฺตาฯ
If anyone says, ‘craving is self,’ that is not tenable. The arising and vanishing of craving is evident, so it would follow that one’s self arises and vanishes. That’s why it’s not tenable to claim that craving is self. So the eye, sights, eye consciousness, eye contact, feeling, and craving are not self.
‘โสตํ อตฺตา'ติ โย วเทยฺย …เป… ‘ฆานํ อตฺตา'ติ โย วเทยฺย …เป… ‘ชิวฺหา อตฺตา'ติ โย วเทยฺย …เป… ‘กาโย อตฺตา'ติ โย วเทยฺย …เป… ‘มโน อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ มนสฺส อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘มโน อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ มโน อนตฺตาฯ
If anyone says, ‘the ear is self’ … ‘the nose is self’ … ‘the tongue is self’ … ‘the body is self’ … ‘the mind is self,’ that is not tenable. The arising and vanishing of the mind is evident, so it would follow that one’s self arises and vanishes. That’s why it’s not tenable to claim that the mind is self. So the mind is not self.
‘ธมฺมา อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ ธมฺมานํ อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘ธมฺมา อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ มโน อนตฺตา, ธมฺมา อนตฺตาฯ ‘มโนวิญฺญาณํ อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ มโนวิญฺญาณสฺส อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘มโนวิญฺญาณํ อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ มโน อนตฺตา, ธมฺมา อนตฺตา, มโนวิญฺญาณํ อนตฺตาฯ ‘มโนสมฺผโสฺส อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ มโนสมฺผสฺสสฺส อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘มโนสมฺผโสฺส อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ มโน อนตฺตา, ธมฺมา อนตฺตา, มโนวิญฺญาณํ อนตฺตา, มโนสมฺผโสฺส อนตฺตาฯ ‘เวทนา อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ เวทนาย อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘เวทนา อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ มโน อนตฺตา, ธมฺมา อนตฺตา, มโนวิญฺญาณํ อนตฺตา, มโนสมฺผโสฺส อนตฺตา, เวทนา อนตฺตาฯ ‘ตณฺหา อตฺตา'ติ โย วเทยฺย ตํ น อุปปชฺชติฯ ตณฺหาย อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติฯ ยสฺส โข ปน อุปฺปาโทปิ วโยปิ ปญฺญายติ, ‘อตฺตา เม อุปฺปชฺชติ จ เวติ จา'ติ อิจฺจสฺส เอวมาคตํ โหติฯ ตสฺมา ตํ น อุปปชฺชติ: ‘ตณฺหา อตฺตา'ติ โย วเทยฺยฯ อิติ มโน อนตฺตา, ธมฺมา อนตฺตา, มโนวิญฺญาณํ อนตฺตา, มโนสมฺผโสฺส อนตฺตา, เวทนา อนตฺตา, ตณฺหา อนตฺตาฯ
If anyone says, ‘thoughts are self’ … ‘mind consciousness is self’ … ‘mind contact is self’ … ‘feeling is self’ … ‘craving is self,’ that is not tenable. The arising and vanishing of craving is evident, so it would follow that one’s self arises and vanishes. That’s why it’s not tenable to claim that craving is self. So the mind, thoughts, mind consciousness, mind contact, feeling, and craving are not self.
อยํ โข ปน, ภิกฺขเว, สกฺกายสมุทยคามินี ปฏิปทา—จกฺขุํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ;
Now, bhikkhus, this is the way that leads to the origin of identity. You regard the eye like this: ‘This is mine, I am this, this is my self.’
รูเป ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ; จกฺขุวิญฺญาณํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ; จกฺขุสมฺผสฺสํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ; เวทนํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ; ตณฺหํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ; โสตํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ …เป… ฆานํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ …เป… ชิวฺหํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ …เป… กายํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ …เป… มนํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ, ธมฺเม ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ, มโนวิญฺญาณํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ, มโนสมฺผสฺสํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ, เวทนํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ, ตณฺหํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ
You regard sights … eye consciousness … eye contact … feeling … craving like this: ‘This is mine, I am this, this is my self.’ You regard the ear … nose … tongue … body … mind … thoughts … mind consciousness … mind contact … feeling … craving like this: ‘This is mine, I am this, this is my self.’
อยํ โข ปน, ภิกฺขเว, สกฺกายนิโรธคามินี ปฏิปทา—จกฺขุํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ
But this is the way that leads to the cessation of identity. You regard the eye like this: ‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’
รูเป ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ จกฺขุวิญฺญาณํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ จกฺขุสมฺผสฺสํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ เวทนํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ ตณฺหํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ โสตํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ …เป… ฆานํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ …เป… ชิวฺหํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ …เป… กายํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติ …เป… มนํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ ธมฺเม ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ มโนวิญฺญาณํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ มโนสมฺผสฺสํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ เวทนํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ ตณฺหํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ สมนุปสฺสติฯ
You regard sights … eye consciousness … eye contact … feeling … craving like this: ‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’ You regard the ear … nose … tongue … body … mind like this: ‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’ You regard thoughts … mind consciousness … mind contact … feeling … craving like this: ‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’
จกฺขุญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วาฯ โส สุขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺฐติฯ ตสฺส ราคานุสโย อนุเสติฯ ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน โสจติ กิลมติ ปริเทวติ อุรตฺตาฬึ กนฺทติ สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ ตสฺส ปฏิฆานุสโย อนุเสติฯ อทุกฺขมสุขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน ตสฺสา เวทนาย สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ ตสฺส อวิชฺชานุสโย อนุเสติฯ โส วต, ภิกฺขเว, สุขาย เวทนาย ราคานุสยํ อปฺปหาย ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสยํ อปฺปฏิวิโนเทตฺวา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสยํ อสมูหนิตฺวา อวิชฺชํ อปฺปหาย วิชฺชํ อนุปฺปาเทตฺวา ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร ภวิสฺสตีติ—เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ
Eye consciousness arises dependent on the eye and sights. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for the arising of what is felt as pleasant, painful, or neutral. When you experience a pleasant feeling, if you approve, welcome, and keep clinging to it, the underlying tendency to greed underlies that. When you experience a painful feeling, if you sorrow and wail and lament, beating your breast and falling into confusion, the underlying tendency to repulsion underlies that. When you experience a neutral feeling, if you don’t truly understand that feeling’s origin, ending, gratification, drawback, and escape, the underlying tendency to ignorance underlies that. Bhikkhus, without giving up the underlying tendency to greed for pleasant feeling, without dispelling the underlying tendency to repulsion towards painful feeling, without eradicating ignorance in the case of neutral feeling, without giving up ignorance and without giving rise to knowledge, it’s quite impossible to make an end of suffering in the present life.
โสตญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ สทฺเท จ อุปฺปชฺชติ โสตวิญฺญาณํ …เป… ฆานญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ คนฺเธ จ อุปฺปชฺชติ ฆานวิญฺญาณํ …เป… ชิวฺหญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ชิวฺหาวิญฺญาณํ …เป… กายญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ โผฏฺฐพฺเพ จ อุปฺปชฺชติ กายวิญฺญาณํ …เป… มนญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วาฯ โส สุขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺฐติฯ ตสฺส ราคานุสโย อนุเสติฯ ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน โสจติ กิลมติ ปริเทวติ อุรตฺตาฬึ กนฺทติ สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ ตสฺส ปฏิฆานุสโย อนุเสติฯ อทุกฺขมสุขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน ตสฺสา เวทนาย สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ ตสฺส อวิชฺชานุสโย อนุเสติฯ โส วต, ภิกฺขเว, สุขาย เวทนาย ราคานุสยํ อปฺปหาย ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสยํ อปฺปฏิวิโนเทตฺวา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสยํ อสมูหนิตฺวา อวิชฺชํ อปฺปหาย วิชฺชํ อนุปฺปาเทตฺวา ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร ภวิสฺสตีติ—เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ
Ear consciousness … Nose consciousness … Tongue consciousness … Body consciousness … Mind consciousness arises dependent on the mind and thoughts. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for the arising of what is felt as pleasant, painful, or neutral. When you experience a pleasant feeling, if you approve, welcome, and keep clinging to it, the underlying tendency to greed underlies that. When you experience a painful feeling, if you sorrow and wail and lament, beating your breast and falling into confusion, the underlying tendency to repulsion underlies that. When you experience a neutral feeling, if you don’t truly understand that feeling’s origin, ending, gratification, drawback, and escape, the underlying tendency to ignorance underlies that. Bhikkhus, without giving up the underlying tendency to greed for pleasant feeling, without dispelling the underlying tendency to repulsion towards painful feeling, without eradicating ignorance in the case of neutral feeling, without giving up ignorance and without giving rise to knowledge, it’s quite impossible to make an end of suffering in the present life.
จกฺขุญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วาฯ โส สุขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน นาภินนฺทติ นาภิวทติ นาชฺโฌสาย ติฏฺฐติฯ ตสฺส ราคานุสโย นานุเสติฯ ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน น โสจติ น กิลมติ น ปริเทวติ น อุรตฺตาฬึ กนฺทติ น สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ ตสฺส ปฏิฆานุสโย นานุเสติฯ อทุกฺขมสุขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน ตสฺสา เวทนาย สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ตสฺส อวิชฺชานุสโย นานุเสติฯ โส วต, ภิกฺขเว, สุขาย เวทนาย ราคานุสยํ ปหาย ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสยํ ปฏิวิโนเทตฺวา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสยํ สมูหนิตฺวา อวิชฺชํ ปหาย วิชฺชํ อุปฺปาเทตฺวา ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร ภวิสฺสตีติ—ฐานเมตํ วิชฺชติฯ
Eye consciousness arises dependent on the eye and sights. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for the arising of what is felt as pleasant, painful, or neutral. When you experience a pleasant feeling, if you don’t approve, welcome, and keep clinging to it, the underlying tendency to greed does not underlie that. When you experience a painful feeling, if you don’t sorrow or wail or lament, beating your breast and falling into confusion, the underlying tendency to repulsion does not underlie that. When you experience a neutral feeling, if you truly understand that feeling’s origin, ending, gratification, drawback, and escape, the underlying tendency to ignorance does not underlie that. Bhikkhus, after giving up the underlying tendency to greed for pleasant feeling, after dispelling the underlying tendency to repulsion towards painful feeling, after eradicating ignorance in the case of neutral feeling, after giving up ignorance and giving rise to knowledge, it’s quite possible to make an end of suffering in the present life.
โสตญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ สทฺเท จ อุปฺปชฺชติ โสตวิญฺญาณํ …เป…ฯ
Ear consciousness …
ฆานญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ คนฺเธ จ อุปฺปชฺชติ ฆานวิญฺญาณํ …เป…ฯ
Nose consciousness …
ชิวฺหญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ชิวฺหาวิญฺญาณํ …เป…ฯ
Tongue consciousness …
กายญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ โผฏฺฐพฺเพ จ อุปฺปชฺชติ กายวิญฺญาณํ …เป…ฯ
Body consciousness …
“มนญฺจ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺญาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผโสฺส, ผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วาฯ โส สุขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน นาภินนฺทติ นาภิวทติ นาชฺโฌสาย ติฏฺฐติฯ ตสฺส ราคานุสโย นานุเสติฯ ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน น โสจติ น กิลมติ น ปริเทวติ น อุรตฺตาฬึ กนฺทติ น สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ ตสฺส ปฏิฆานุสโย นานุเสติฯ อทุกฺขมสุขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน ตสฺสา เวทนาย สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ตสฺส อวิชฺชานุสโย นานุเสติฯ โส วต, ภิกฺขเว, สุขาย เวทนาย ราคานุสยํ ปหาย ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสยํ ปฏิวิโนเทตฺวา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสยํ สมูหนิตฺวา อวิชฺชํ ปหาย วิชฺชํ อุปฺปาเทตฺวา ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร ภวิสฺสตีติ—ฐานเมตํ วิชฺชติฯ
Mind consciousness arises dependent on the mind and thoughts. The meeting of the three is contact. Contact is a condition for what is felt as pleasant, painful, or neutral. When you experience a pleasant feeling, if you don’t approve, welcome, and keep clinging to it, the underlying tendency to greed does not underlie that. When you experience a painful feeling, if you don’t sorrow or wail or lament, beating your breast and falling into confusion, the underlying tendency to repulsion does not underlie that. When you experience a neutral feeling, if you truly understand that feeling’s origin, ending, gratification, drawback, and escape, the underlying tendency to ignorance does not underlie that. Bhikkhus, after giving up the underlying tendency to greed for pleasant feeling, after dispelling the underlying tendency to repulsion towards painful feeling, after eradicating ignorance in the case of neutral feeling, after giving up ignorance and giving rise to knowledge, it’s quite possible to make an end of suffering in the present life.
เอวํ ปสฺสํ, ภิกฺขเว, สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึ นิพฺพินฺทติ, รูเปสุ นิพฺพินฺทติ, จกฺขุวิญฺญาเณ นิพฺพินฺทติ, จกฺขุสมฺผเสฺส นิพฺพินฺทติ, เวทนาย นิพฺพินฺทติ, ตณฺหาย นิพฺพินฺทติฯ
Seeing this, a learned noble disciple grows disillusioned with the eye, sights, eye consciousness, eye contact, feeling, and craving.
โสตสฺมึ นิพฺพินฺทติ, สทฺเทสุ นิพฺพินฺทติ …เป… ฆานสฺมึ นิพฺพินฺทติ, คนฺเธสุ นิพฺพินฺทติ … ชิวฺหาย นิพฺพินฺทติ, รเสสุ นิพฺพินฺทติ … กายสฺมึ นิพฺพินฺทติ, โผฏฺฐพฺเพสุ นิพฺพินฺทติ … มนสฺมึ นิพฺพินฺทติ, ธมฺเมสุ นิพฺพินฺทติ, มโนวิญฺญาเณ นิพฺพินฺทติ, มโนสมฺผเสฺส นิพฺพินฺทติ, เวทนาย นิพฺพินฺทติ, ตณฺหาย นิพฺพินฺทติฯ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ, วิราคา วิมุจฺจติฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติฯ
They grow disillusioned with the ear … nose … tongue … body … mind, thoughts, mind consciousness, mind contact, feeling, and craving. Being disillusioned, desire fades away. When desire fades away they’re freed. When it is freed, they know it is freed.
‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายา'ติ ปชานาตี”ติฯ
They understand: ‘Rebirth is ended, the spiritual journey has been completed, what had to be done has been done, there is no return to any state of existence.’”
อิทมโวจ ภควาฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติฯ อิมสฺมึ โข ปน เวยฺยากรณสฺมึ ภญฺญมาเน สฏฺฐิมตฺตานํ ภิกฺขูนํ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตานิ วิมุจฺจึสูติฯ
That is what the Buddha said. Satisfied, the bhikkhus approved what the Buddha said. And while this discourse was being spoken, the minds of sixty bhikkhus were freed from defilements by not grasping.
ฉฉกฺกสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํฯ
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]