| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya |
६. छछक्कसुत्तं
6. Chachakkasuttaṃ
४२०. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तत्र खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘भिक्खवो’’ति। ‘‘भदन्ते’’ति ते भिक्खू भगवतो पच्चस्सोसुं। भगवा एतदवोच – ‘‘धम्मं वो, भिक्खवे, देसेस्सामि आदिकल्याणं मज्झेकल्याणं परियोसानकल्याणं सात्थं सब्यञ्जनं, केवलपरिपुण्णं परिसुद्धं ब्रह्मचरियं पकासेस्सामि, यदिदं – छ छक्कानि। तं सुणाथ, साधुकं मनसि करोथ; भासिस्सामी’’ति। ‘‘एवं, भन्ते’’ति खो ते भिक्खू भगवतो पच्चस्सोसुं। भगवा एतदवोच –
420. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca – ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsessāmi, yadidaṃ – cha chakkāni. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘छ अज्झत्तिकानि आयतनानि वेदितब्बानि, छ बाहिरानि आयतनानि वेदितब्बानि, छ विञ्ञाणकाया वेदितब्बा, छ फस्सकाया वेदितब्बा, छ वेदनाकाया वेदितब्बा, छ तण्हाकाया वेदितब्बा।
‘‘Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbāni, cha bāhirāni āyatanāni veditabbāni, cha viññāṇakāyā veditabbā, cha phassakāyā veditabbā, cha vedanākāyā veditabbā, cha taṇhākāyā veditabbā.
४२१. ‘‘‘छ अज्झत्तिकानि आयतनानि वेदितब्बानी’ति – इति खो पनेतं वुत्तं। किञ्चेतं पटिच्च वुत्तं? चक्खायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, जिव्हायतनं , कायायतनं, मनायतनं। ‘छ अज्झत्तिकानि आयतनानि वेदितब्बानी’ति – इति यं तं वुत्तं, इदमेतं पटिच्च वुत्तं। इदं पठमं छक्कं।
421. ‘‘‘Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ , kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ. ‘Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ. Idaṃ paṭhamaṃ chakkaṃ.
‘‘‘छ बाहिरानि आयतनानि वेदितब्बानी’ति – इति खो पनेतं वुत्तं । किञ्चेतं पटिच्च वुत्तं? रूपायतनं, सद्दायतनं, गन्धायतनं, रसायतनं, फोट्ठब्बायतनं, धम्मायतनं। ‘छ बाहिरानि आयतनानि वेदितब्बानी’ति – इति यं तं वुत्तं, इदमेतं पटिच्च वुत्तं। इदं दुतियं छक्कं।
‘‘‘Cha bāhirāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ . Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Rūpāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ, dhammāyatanaṃ. ‘Cha bāhirāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ. Idaṃ dutiyaṃ chakkaṃ.
‘‘‘छ विञ्ञाणकाया वेदितब्बा’ति – इति खो पनेतं वुत्तं। किञ्चेतं पटिच्च वुत्तं? चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणं, सोतञ्च पटिच्च सद्दे च उप्पज्जति सोतविञ्ञाणं, घानञ्च पटिच्च गन्धे च उप्पज्जति घानविञ्ञाणं, जिव्हञ्च पटिच्च रसे च उप्पज्जति जिव्हाविञ्ञाणं, कायञ्च पटिच्च फोट्ठब्बे च उप्पज्जति कायविञ्ञाणं, मनञ्च पटिच्च धम्मे च उप्पज्जति मनोविञ्ञाणं। ‘छ विञ्ञाणकाया वेदितब्बा’ति – इति यं तं वुत्तं, इदमेतं पटिच्च वुत्तं। इदं ततियं छक्कं।
‘‘‘Cha viññāṇakāyā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, sotañca paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ, ghānañca paṭicca gandhe ca uppajjati ghānaviññāṇaṃ, jivhañca paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇaṃ, kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati kāyaviññāṇaṃ, manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ. ‘Cha viññāṇakāyā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ. Idaṃ tatiyaṃ chakkaṃ.
‘‘‘छ फस्सकाया वेदितब्बा’ति – इति खो पनेतं वुत्तं। किञ्चेतं पटिच्च वुत्तं? चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो; सोतञ्च पटिच्च सद्दे च उप्पज्जति सोतविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो; घानञ्च पटिच्च गन्धे च उप्पज्जति घानविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो; जिव्हञ्च पटिच्च रसे च उप्पज्जति जिव्हाविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो; कायञ्च पटिच्च फोट्ठब्बे च उप्पज्जति कायविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो; मनञ्च पटिच्च धम्मे च उप्पज्जति मनोविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो। ‘छ फस्सकाया वेदितब्बा’ति – इति यं तं वुत्तं, इदमेतं पटिच्च वुत्तं। इदं चतुत्थं छक्कं।
‘‘‘Cha phassakāyā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso; sotañca paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso; ghānañca paṭicca gandhe ca uppajjati ghānaviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso; jivhañca paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso; kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati kāyaviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso; manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso. ‘Cha phassakāyā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ. Idaṃ catutthaṃ chakkaṃ.
‘‘‘छ वेदनाकाया वेदितब्बा’ति – इति खो पनेतं वुत्तं। किञ्चेतं पटिच्च वुत्तं? चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया वेदना; सोतञ्च पटिच्च सद्दे च उप्पज्जति सोतविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया वेदना; घानञ्च पटिच्च गन्धे च उप्पज्जति घानविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया वेदना; जिव्हञ्च पटिच्च रसे च उप्पज्जति जिव्हाविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया वेदना; कायञ्च पटिच्च फोट्ठब्बे च उप्पज्जति कायविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया वेदना; मनञ्च पटिच्च धम्मे च उप्पज्जति मनोविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया वेदना। ‘छ वेदनाकाया वेदितब्बा’ति – इति यं तं वुत्तं, इदमेतं पटिच्च वुत्तं। इदं पञ्चमं छक्कं।
‘‘‘Cha vedanākāyā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā; sotañca paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā; ghānañca paṭicca gandhe ca uppajjati ghānaviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā; jivhañca paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā; kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati kāyaviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā; manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā. ‘Cha vedanākāyā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ. Idaṃ pañcamaṃ chakkaṃ.
‘‘‘छ तण्हाकाया वेदितब्बा’ति – इति खो पनेतं वुत्तं। किञ्चेतं पटिच्च वुत्तं? चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा; सोतञ्च पटिच्च सद्दे च उप्पज्जति सोतविञ्ञाणं…पे॰… घानञ्च पटिच्च गन्धे च उप्पज्जति घानविञ्ञाणं… जिव्हञ्च पटिच्च रसे च उप्पज्जति जिव्हाविञ्ञाणं… कायञ्च पटिच्च फोट्ठब्बे च उप्पज्जति कायविञ्ञाणं… मनञ्च पटिच्च धम्मे च उप्पज्जति मनोविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा। ‘छ तण्हाकाया वेदितब्बा’ति – इति यं तं वुत्तं, इदमेतं पटिच्च वुत्तं। इदं छट्ठं छक्कं।
‘‘‘Cha taṇhākāyā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā; sotañca paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ…pe… ghānañca paṭicca gandhe ca uppajjati ghānaviññāṇaṃ… jivhañca paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇaṃ… kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati kāyaviññāṇaṃ… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā. ‘Cha taṇhākāyā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ. Idaṃ chaṭṭhaṃ chakkaṃ.
४२२. ‘‘‘चक्खु अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। चक्खुस्स उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘चक्खु अत्ता’ति यो वदेय्य। इति चक्खु अनत्ता।
422. ‘‘‘Cakkhu attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Cakkhussa uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘cakkhu attā’ti yo vadeyya. Iti cakkhu anattā.
‘‘‘रूपा अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। रूपानं उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘रूपा अत्ता’ति यो वदेय्य। इति चक्खु अनत्ता, रूपा अनत्ता।
‘‘‘Rūpā attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Rūpānaṃ uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘rūpā attā’ti yo vadeyya. Iti cakkhu anattā, rūpā anattā.
‘‘‘चक्खुविञ्ञाणं अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। चक्खुविञ्ञाणस्स उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘चक्खुविञ्ञाणं अत्ता’ति यो वदेय्य। इति चक्खु अनत्ता, रूपा अनत्ता, चक्खुविञ्ञाणं अनत्ता।
‘‘‘Cakkhuviññāṇaṃ attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Cakkhuviññāṇassa uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘cakkhuviññāṇaṃ attā’ti yo vadeyya. Iti cakkhu anattā, rūpā anattā, cakkhuviññāṇaṃ anattā.
‘‘‘चक्खुसम्फस्सो अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। चक्खुसम्फस्सस्स उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति । यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘चक्खुसम्फस्सो अत्ता’ति यो वदेय्य। इति चक्खु अनत्ता, रूपा अनत्ता, चक्खुविञ्ञाणं अनत्ता, चक्खुसम्फस्सो अनत्ता।
‘‘‘Cakkhusamphasso attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Cakkhusamphassassa uppādopi vayopi paññāyati . Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘cakkhusamphasso attā’ti yo vadeyya. Iti cakkhu anattā, rūpā anattā, cakkhuviññāṇaṃ anattā, cakkhusamphasso anattā.
‘‘‘वेदना अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। वेदनाय उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘वेदना अत्ता’ति यो वदेय्य। इति चक्खु अनत्ता, रूपा अनत्ता, चक्खुविञ्ञाणं अनत्ता, चक्खुसम्फस्सो अनत्ता, वेदना अनत्ता।
‘‘‘Vedanā attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Vedanāya uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘vedanā attā’ti yo vadeyya. Iti cakkhu anattā, rūpā anattā, cakkhuviññāṇaṃ anattā, cakkhusamphasso anattā, vedanā anattā.
‘‘‘तण्हा अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। तण्हाय उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘तण्हा अत्ता’ति यो वदेय्य। इति चक्खु अनत्ता, रूपा अनत्ता, चक्खुविञ्ञाणं अनत्ता, चक्खुसम्फस्सो अनत्ता, वेदना अनत्ता, तण्हा अनत्ता।
‘‘‘Taṇhā attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Taṇhāya uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘taṇhā attā’ti yo vadeyya. Iti cakkhu anattā, rūpā anattā, cakkhuviññāṇaṃ anattā, cakkhusamphasso anattā, vedanā anattā, taṇhā anattā.
४२३. ‘‘‘सोतं अत्ता’ति यो वदेय्य…पे॰… ‘घानं अत्ता’ति यो वदेय्य… ‘जिव्हा अत्ता’ति यो वदेय्य… ‘कायो अत्ता’ति यो वदेय्य… ‘मनो अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। मनस्स उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘मनो अत्ता’ति यो वदेय्य। इति मनो अनत्ता।
423. ‘‘‘Sotaṃ attā’ti yo vadeyya…pe… ‘ghānaṃ attā’ti yo vadeyya… ‘jivhā attā’ti yo vadeyya… ‘kāyo attā’ti yo vadeyya… ‘mano attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Manassa uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘mano attā’ti yo vadeyya. Iti mano anattā.
‘‘‘धम्मा अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। धम्मानं उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘धम्मा अत्ता’ति यो वदेय्य। इति मनो अनत्ता, धम्मा अनत्ता।
‘‘‘Dhammā attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Dhammānaṃ uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘dhammā attā’ti yo vadeyya. Iti mano anattā, dhammā anattā.
‘‘‘मनोविञ्ञाणं अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। मनोविञ्ञाणस्स उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘मनोविञ्ञाणं अत्ता’ति यो वदेय्य। इति मनो अनत्ता, धम्मा अनत्ता, मनोविञ्ञाणं अनत्ता।
‘‘‘Manoviññāṇaṃ attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Manoviññāṇassa uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘manoviññāṇaṃ attā’ti yo vadeyya. Iti mano anattā, dhammā anattā, manoviññāṇaṃ anattā.
‘‘‘मनोसम्फस्सो अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। मनोसम्फस्सस्स उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘मनोसम्फस्सो अत्ता’ति यो वदेय्य। इति मनो अनत्ता, धम्मा अनत्ता, मनोविञ्ञाणं अनत्ता, मनोसम्फस्सो अनत्ता।
‘‘‘Manosamphasso attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Manosamphassassa uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘manosamphasso attā’ti yo vadeyya. Iti mano anattā, dhammā anattā, manoviññāṇaṃ anattā, manosamphasso anattā.
‘‘‘वेदना अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। वेदनाय उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘वेदना अत्ता’ति यो वदेय्य। इति मनो अनत्ता, धम्मा अनत्ता, मनोविञ्ञाणं अनत्ता, मनोसम्फस्सो अनत्ता, वेदना अनत्ता।
‘‘‘Vedanā attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Vedanāya uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘vedanā attā’ti yo vadeyya. Iti mano anattā, dhammā anattā, manoviññāṇaṃ anattā, manosamphasso anattā, vedanā anattā.
‘‘‘तण्हा अत्ता’ति यो वदेय्य तं न उपपज्जति। तण्हाय उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति। यस्स खो पन उप्पादोपि वयोपि पञ्ञायति, ‘अत्ता मे उप्पज्जति च वेति चा’ति इच्चस्स एवमागतं होति। तस्मा तं न उपपज्जति – ‘तण्हा अत्ता’ति यो वदेय्य। इति मनो अनत्ता, धम्मा अनत्ता, मनोविञ्ञाणं अनत्ता, मनोसम्फस्सो अनत्ता, वेदना अनत्ता, तण्हा अनत्ता।
‘‘‘Taṇhā attā’ti yo vadeyya taṃ na upapajjati. Taṇhāya uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – ‘taṇhā attā’ti yo vadeyya. Iti mano anattā, dhammā anattā, manoviññāṇaṃ anattā, manosamphasso anattā, vedanā anattā, taṇhā anattā.
४२४. ‘‘अयं खो पन, भिक्खवे, सक्कायसमुदयगामिनी पटिपदा – चक्खुं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति; रूपे ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति; चक्खुविञ्ञाणं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति; चक्खुसम्फस्सं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति; वेदनं ‘एतं मम , एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति; तण्हं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति; सोतं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति…पे॰… घानं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति…पे॰… जिव्हं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति…पे॰… कायं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति…पे॰… मनं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति, धम्मे ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति, मनोविञ्ञाणं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति, मनोसम्फस्सं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति, वेदनं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति, तण्हं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति।
424. ‘‘Ayaṃ kho pana, bhikkhave, sakkāyasamudayagāminī paṭipadā – cakkhuṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati; rūpe ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati; cakkhuviññāṇaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati; cakkhusamphassaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati; vedanaṃ ‘etaṃ mama , esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati; taṇhaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati; sotaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati…pe… ghānaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati…pe… jivhaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati…pe… kāyaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati…pe… manaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati, dhamme ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati, manoviññāṇaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati, manosamphassaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati, vedanaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati, taṇhaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati.
‘‘अयं खो पन, भिक्खवे, सक्कायनिरोधगामिनी पटिपदा – चक्खुं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। रूपे ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। चक्खुविञ्ञाणं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। चक्खुसम्फस्सं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। वेदनं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। तण्हं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। सोतं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति…पे॰… घानं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति… जिव्हं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति… कायं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति… मनं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। धम्मे ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। मनोविञ्ञाणं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। मनोसम्फस्सं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। वेदनं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति। तण्हं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्सति।
‘‘Ayaṃ kho pana, bhikkhave, sakkāyanirodhagāminī paṭipadā – cakkhuṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Rūpe ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Cakkhuviññāṇaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Cakkhusamphassaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Vedanaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Taṇhaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Sotaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati…pe… ghānaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati… jivhaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati… kāyaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati… manaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Dhamme ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Manoviññāṇaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Manosamphassaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Vedanaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati. Taṇhaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati.
४२५. ‘‘चक्खुञ्च, भिक्खवे, पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा। सो सुखाय वेदनाय फुट्ठो समानो अभिनन्दति अभिवदति अज्झोसाय तिट्ठति। तस्स रागानुसयो अनुसेति। दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो सोचति किलमति परिदेवति उरत्ताळिं कन्दति सम्मोहं आपज्जति। तस्स पटिघानुसयो अनुसेति। अदुक्खमसुखाय वेदनाय फुट्ठो समानो तस्सा वेदनाय समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं नप्पजानाति। तस्स अविज्जानुसयो अनुसेति। सो वत, भिक्खवे, सुखाय वेदनाय रागानुसयं अप्पहाय दुक्खाय वेदनाय पटिघानुसयं अप्पटिविनोदेत्वा अदुक्खमसुखाय वेदनाय अविज्जानुसयं असमूहनित्वा अविज्जं अप्पहाय विज्जं अनुप्पादेत्वा दिट्ठेव धम्मे दुक्खस्सन्तकरो भविस्सतीति – नेतं ठानं विज्जति।
425. ‘‘Cakkhuñca, bhikkhave, paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā. So sukhāya vedanāya phuṭṭho samāno abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati. Tassa rāgānusayo anuseti. Dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati. Tassa paṭighānusayo anuseti. Adukkhamasukhāya vedanāya phuṭṭho samāno tassā vedanāya samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti. Tassa avijjānusayo anuseti. So vata, bhikkhave, sukhāya vedanāya rāgānusayaṃ appahāya dukkhāya vedanāya paṭighānusayaṃ appaṭivinodetvā adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayaṃ asamūhanitvā avijjaṃ appahāya vijjaṃ anuppādetvā diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro bhavissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
‘‘सोतञ्च, भिक्खवे, पटिच्च सद्दे च उप्पज्जति सोतविञ्ञाणं…पे॰… घानञ्च, भिक्खवे, पटिच्च गन्धे च उप्पज्जति घानविञ्ञाणं…पे॰… जिव्हञ्च, भिक्खवे, पटिच्च रसे च उप्पज्जति जिव्हाविञ्ञाणं…पे॰… कायञ्च, भिक्खवे, पटिच्च फोट्ठब्बे च उप्पज्जति कायविञ्ञाणं…पे॰… मनञ्च, भिक्खवे, पटिच्च धम्मे च उप्पज्जति मनोविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा। सो सुखाय वेदनाय फुट्ठो समानो अभिनन्दति अभिवदति अज्झोसाय तिट्ठति। तस्स रागानुसयो अनुसेति। दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो सोचति किलमति परिदेवति उरत्ताळिं कन्दति सम्मोहं आपज्जति। तस्स पटिघानुसयो अनुसेति। अदुक्खमसुखाय वेदनाय फुट्ठो समानो तस्सा वेदनाय समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं नप्पजानाति। तस्स अविज्जानुसयो अनुसेति। सो वत, भिक्खवे, सुखाय वेदनाय रागानुसयं अप्पहाय दुक्खाय वेदनाय पटिघानुसयं अप्पटिविनोदेत्वा अदुक्खमसुखाय वेदनाय अविज्जानुसयं असमूहनित्वा अविज्जं अप्पहाय विज्जं अनुप्पादेत्वा दिट्ठेव धम्मे दुक्खस्सन्तकरो भविस्सतीति – नेतं ठानं विज्जति।
‘‘Sotañca, bhikkhave, paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ…pe… ghānañca, bhikkhave, paṭicca gandhe ca uppajjati ghānaviññāṇaṃ…pe… jivhañca, bhikkhave, paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇaṃ…pe… kāyañca, bhikkhave, paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati kāyaviññāṇaṃ…pe… manañca, bhikkhave, paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā. So sukhāya vedanāya phuṭṭho samāno abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati. Tassa rāgānusayo anuseti. Dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati. Tassa paṭighānusayo anuseti. Adukkhamasukhāya vedanāya phuṭṭho samāno tassā vedanāya samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti. Tassa avijjānusayo anuseti. So vata, bhikkhave, sukhāya vedanāya rāgānusayaṃ appahāya dukkhāya vedanāya paṭighānusayaṃ appaṭivinodetvā adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayaṃ asamūhanitvā avijjaṃ appahāya vijjaṃ anuppādetvā diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro bhavissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
४२६. ‘‘चक्खुञ्च , भिक्खवे, पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा। सो सुखाय वेदनाय फुट्ठो समानो नाभिनन्दति नाभिवदति नाज्झोसाय तिट्ठति। तस्स रागानुसयो नानुसेति। दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो न सोचति न किलमति परिदेवति न उरत्ताळिं कन्दति न सम्मोहं आपज्जति। तस्स पटिघानुसयो नानुसेति। अदुक्खमसुखाय वेदनाय फुट्ठो समानो तस्सा वेदनाय समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं पजानाति। तस्स अविज्जानुसयो नानुसेति। सो वत, भिक्खवे, सुखाय वेदनाय रागानुसयं पहाय दुक्खाय वेदनाय पटिघानुसयं पटिविनोदेत्वा अदुक्खमसुखाय वेदनाय अविज्जानुसयं समूहनित्वा अविज्जं पहाय विज्जं उप्पादेत्वा दिट्ठेव धम्मे दुक्खस्सन्तकरो भविस्सतीति – ठानमेतं विज्जति।
426. ‘‘Cakkhuñca , bhikkhave, paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā. So sukhāya vedanāya phuṭṭho samāno nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati. Tassa rāgānusayo nānuseti. Dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno na socati na kilamati paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjati. Tassa paṭighānusayo nānuseti. Adukkhamasukhāya vedanāya phuṭṭho samāno tassā vedanāya samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa avijjānusayo nānuseti. So vata, bhikkhave, sukhāya vedanāya rāgānusayaṃ pahāya dukkhāya vedanāya paṭighānusayaṃ paṭivinodetvā adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayaṃ samūhanitvā avijjaṃ pahāya vijjaṃ uppādetvā diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro bhavissatīti – ṭhānametaṃ vijjati.
‘‘सोतञ्च, भिक्खवे, पटिच्च सद्दे च उप्पज्जति सोतविञ्ञाणं…पे॰…।
‘‘Sotañca, bhikkhave, paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ…pe….
‘‘घानञ्च, भिक्खवे, पटिच्च गन्धे च उप्पज्जति घानविञ्ञाणं…पे॰…।
‘‘Ghānañca, bhikkhave, paṭicca gandhe ca uppajjati ghānaviññāṇaṃ…pe….
‘‘जिव्हञ्च, भिक्खवे, पटिच्च रसे च उप्पज्जति जिव्हाविञ्ञाणं…पे॰… ।
‘‘Jivhañca, bhikkhave, paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇaṃ…pe… .
‘‘कायञ्च, भिक्खवे, पटिच्च फोट्ठब्बे च उप्पज्जति कायविञ्ञाणं…पे॰…।
‘‘Kāyañca, bhikkhave, paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati kāyaviññāṇaṃ…pe….
‘‘मनञ्च, भिक्खवे, पटिच्च धम्मे च उप्पज्जति मनोविञ्ञाणं तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा। सो सुखाय वेदनाय फुट्ठो समानो नाभिनन्दति नाभिवदति नाज्झोसाय तिट्ठति। तस्स रागानुसयो नानुसेति। दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो न सोचति न किलमति न परिदेवति न उरत्ताळिं कन्दति न सम्मोहं आपज्जति। तस्स पटिघानुसयो नानुसेति। अदुक्खमसुखाय वेदनाय फुट्ठो समानो तस्सा वेदनाय समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं पजानाति। तस्स अविज्जानुसयो नानुसेति। सो वत, भिक्खवे, सुखाय वेदनाय रागानुसयं पहाय दुक्खाय वेदनाय पटिघानुसयं पटिविनोदेत्वा अदुक्खमसुखाय वेदनाय अविज्जानुसयं समूहनित्वा अविज्जं पहाय विज्जं उप्पादेत्वा दिट्ठेव धम्मे दुक्खस्सन्तकरो भविस्सतीति – ठानमेतं विज्जति।
‘‘Manañca, bhikkhave, paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā. So sukhāya vedanāya phuṭṭho samāno nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati. Tassa rāgānusayo nānuseti. Dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjati. Tassa paṭighānusayo nānuseti. Adukkhamasukhāya vedanāya phuṭṭho samāno tassā vedanāya samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa avijjānusayo nānuseti. So vata, bhikkhave, sukhāya vedanāya rāgānusayaṃ pahāya dukkhāya vedanāya paṭighānusayaṃ paṭivinodetvā adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayaṃ samūhanitvā avijjaṃ pahāya vijjaṃ uppādetvā diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro bhavissatīti – ṭhānametaṃ vijjati.
४२७. ‘‘एवं पस्सं, भिक्खवे, सुतवा अरियसावको चक्खुस्मिं 1 निब्बिन्दति, रूपेसु निब्बिन्दति, चक्खुविञ्ञाणे निब्बिन्दति, चक्खुसम्फस्से निब्बिन्दति, वेदनाय निब्बिन्दति, तण्हाय निब्बिन्दति। सोतस्मिं निब्बिन्दति, सद्देसु निब्बिन्दति…पे॰… घानस्मिं निब्बिन्दति, गन्धेसु निब्बिन्दति… जिव्हाय निब्बिन्दति, रसेसु निब्बिन्दति… कायस्मिं निब्बिन्दति, फोट्ठब्बेसु निब्बिन्दति… मनस्मिं निब्बिन्दति, धम्मेसु निब्बिन्दति, मनोविञ्ञाणे निब्बिन्दति, मनोसम्फस्से निब्बिन्दति, वेदनाय निब्बिन्दति, तण्हाय निब्बिन्दति। निब्बिन्दं विरज्जति , विरागा विमुच्चति। विमुत्तस्मिं विमुत्तमिति ञाणं होति। ‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’ति पजानाती’’ति।
427. ‘‘Evaṃ passaṃ, bhikkhave, sutavā ariyasāvako cakkhusmiṃ 2 nibbindati, rūpesu nibbindati, cakkhuviññāṇe nibbindati, cakkhusamphasse nibbindati, vedanāya nibbindati, taṇhāya nibbindati. Sotasmiṃ nibbindati, saddesu nibbindati…pe… ghānasmiṃ nibbindati, gandhesu nibbindati… jivhāya nibbindati, rasesu nibbindati… kāyasmiṃ nibbindati, phoṭṭhabbesu nibbindati… manasmiṃ nibbindati, dhammesu nibbindati, manoviññāṇe nibbindati, manosamphasse nibbindati, vedanāya nibbindati, taṇhāya nibbindati. Nibbindaṃ virajjati , virāgā vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
इदमवोच भगवा। अत्तमना ते भिक्खू भगवतो भासितं अभिनन्दुन्ति। इमस्मिं खो पन वेय्याकरणस्मिं भञ्ञमाने सट्ठिमत्तानं भिक्खूनं अनुपादाय आसवेहि चित्तानि विमुच्चिंसूति।
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti. Imasmiṃ kho pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsūti.
छछक्कसुत्तं निट्ठितं छट्ठं।
Chachakkasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ६. छछक्कसुत्तवण्णना • 6. Chachakkasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ६. छछक्कसुत्तवण्णना • 6. Chachakkasuttavaṇṇanā
