| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
६. छछक्कसुत्तवण्णना
6. Chachakkasuttavaṇṇanā
४२०. एवं मे सुतन्ति छछक्कसुत्तं। तत्थ आदिकल्याणन्तिआदिम्हि कल्याणं भद्दकं निद्दोसं कत्वा देसेस्सामि। मज्झपरियोसानेसुपि एसेव नयो। इति भगवा अरियवंसं नवहि, महासतिपट्ठानं सत्तहि, महाअस्सपुरं सत्तहियेव पदेहि थोमेसि। इदं पन सुत्तं नवहि पदेहि थोमेसि।
420.Evaṃme sutanti chachakkasuttaṃ. Tattha ādikalyāṇantiādimhi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ niddosaṃ katvā desessāmi. Majjhapariyosānesupi eseva nayo. Iti bhagavā ariyavaṃsaṃ navahi, mahāsatipaṭṭhānaṃ sattahi, mahāassapuraṃ sattahiyeva padehi thomesi. Idaṃ pana suttaṃ navahi padehi thomesi.
वेदितब्बानीति सहविपस्सनेन मग्गेन जानितब्बानि। मनायतनेन तेभूमकचित्तमेव कथितं, धम्मायतनेन बहिद्धा तेभूमकधम्मा च, मनोविञ्ञाणेन ठपेत्वा द्वे पञ्चविञ्ञाणानि सेसं बावीसतिविधं लोकियविपाकचित्तं। फस्सवेदना यथावुत्तविपाकविञ्ञाणसम्पयुत्ताव। तण्हाति विपाकवेदनापच्चया जवनक्खणे उप्पन्नतण्हा।
Veditabbānīti sahavipassanena maggena jānitabbāni. Manāyatanena tebhūmakacittameva kathitaṃ, dhammāyatanena bahiddhā tebhūmakadhammā ca, manoviññāṇena ṭhapetvā dve pañcaviññāṇāni sesaṃ bāvīsatividhaṃ lokiyavipākacittaṃ. Phassavedanā yathāvuttavipākaviññāṇasampayuttāva. Taṇhāti vipākavedanāpaccayā javanakkhaṇe uppannataṇhā.
४२२. चक्खु अत्ताति पाटियेक्को अनुसन्धि। हेट्ठा कथितानञ्हि द्विन्नं सच्चानं अनत्तभावदस्सनत्थं अयं देसना आरद्धा। तत्थ न उपपज्जतीति न युज्जति। वेतीति विगच्छति निरुज्झति।
422.Cakkhu attāti pāṭiyekko anusandhi. Heṭṭhā kathitānañhi dvinnaṃ saccānaṃ anattabhāvadassanatthaṃ ayaṃ desanā āraddhā. Tattha na upapajjatīti na yujjati. Vetīti vigacchati nirujjhati.
४२४. अयं खो पन, भिक्खवेति अयम्पि पाटियेक्को अनुसन्धि। अयञ्हि देसना तिण्णं गाहानं वसेन वट्टं दस्सेतुं आरद्धा। दुक्खं समुदयोति द्विन्नं सच्चानं वसेन वट्टं दस्सेतुन्तिपि वदन्तियेव। एतं ममातिआदीसु तण्हामानदिट्ठिगाहाव वेदितब्बा। समनुपस्सतीति गाहत्तयवसेन पस्सति।
424.Ayaṃ kho pana, bhikkhaveti ayampi pāṭiyekko anusandhi. Ayañhi desanā tiṇṇaṃ gāhānaṃ vasena vaṭṭaṃ dassetuṃ āraddhā. Dukkhaṃ samudayoti dvinnaṃ saccānaṃ vasena vaṭṭaṃ dassetuntipi vadantiyeva. Etaṃ mamātiādīsu taṇhāmānadiṭṭhigāhāva veditabbā. Samanupassatīti gāhattayavasena passati.
एवं वट्टं दस्सेत्वा इदानि तिण्णं गाहानं पटिपक्खवसेन, निरोधो मग्गोति इमेसं वा द्विन्नं सच्चानं वसेन विवट्टं दस्सेतुं अयं खो पनातिआदिमाह। नेतं ममातिआदीनि तण्हादीनं पटिसेधवचनानि। समनुपस्सतीति अनिच्चं दुक्खमनत्ताति पस्सति।
Evaṃ vaṭṭaṃ dassetvā idāni tiṇṇaṃ gāhānaṃ paṭipakkhavasena, nirodho maggoti imesaṃ vā dvinnaṃ saccānaṃ vasena vivaṭṭaṃ dassetuṃ ayaṃ kho panātiādimāha. Netaṃ mamātiādīni taṇhādīnaṃ paṭisedhavacanāni. Samanupassatīti aniccaṃ dukkhamanattāti passati.
४२५. एवं विवट्टं दस्सेत्वा इदानि तिण्णं अनुसयानं वसेन पुन वट्टं दस्सेतुं चक्खुञ्च, भिक्खवेतिआदिमाह। तत्थ अभिनन्दतीतिआदीनि तण्हादिट्ठिवसेनेव वुत्तानि। अनुसेतीति अप्पहीनो होति। दुक्खस्साति वट्टदुक्खकिलेसदुक्खस्स।
425. Evaṃ vivaṭṭaṃ dassetvā idāni tiṇṇaṃ anusayānaṃ vasena puna vaṭṭaṃ dassetuṃ cakkhuñca, bhikkhavetiādimāha. Tattha abhinandatītiādīni taṇhādiṭṭhivaseneva vuttāni. Anusetīti appahīno hoti. Dukkhassāti vaṭṭadukkhakilesadukkhassa.
४२६. एवं तिण्णं अनुसयानं वसेन वट्टं कथेत्वा इदानि तेसं पटिक्खेपवसेन विवट्टं दस्सेन्तो पुन चक्खुञ्चातिआदिमाह। अविज्जं पहायाति वट्टमूलिकं अविज्जं पजहित्वा। विज्जन्ति अरहत्तमग्गविज्जं उप्पादेत्वा।
426. Evaṃ tiṇṇaṃ anusayānaṃ vasena vaṭṭaṃ kathetvā idāni tesaṃ paṭikkhepavasena vivaṭṭaṃ dassento puna cakkhuñcātiādimāha. Avijjaṃ pahāyāti vaṭṭamūlikaṃ avijjaṃ pajahitvā. Vijjanti arahattamaggavijjaṃ uppādetvā.
४२७. ठानमेतं विज्जतीति एत्तकेनेव कथामग्गेन वट्टविवट्टवसेन देसनं मत्थकं पापेत्वा पुन तदेव सम्पिण्डेत्वा दस्सेन्तो एवं पस्सं, भिक्खवेतिआदिमाह। सट्ठिमत्तानं भिक्खूनन्ति एत्थ अनच्छरियमेतं, यं सयमेव तथागते देसेन्ते सट्ठि भिक्खू अरहत्तं पत्ता। इमञ्हि सुत्तं धम्मसेनापतिम्हि कथेन्तेपि सट्ठि भिक्खू अरहत्तं पत्ता, महामोग्गल्लाने कथेन्तेपि, असीतिमहाथेरेसु कथेन्तेसुपि पत्ता एव। एतम्पि अनच्छरियं। महाभिञ्ञप्पत्ता हि ते सावका।
427.Ṭhānametaṃ vijjatīti ettakeneva kathāmaggena vaṭṭavivaṭṭavasena desanaṃ matthakaṃ pāpetvā puna tadeva sampiṇḍetvā dassento evaṃ passaṃ, bhikkhavetiādimāha. Saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnanti ettha anacchariyametaṃ, yaṃ sayameva tathāgate desente saṭṭhi bhikkhū arahattaṃ pattā. Imañhi suttaṃ dhammasenāpatimhi kathentepi saṭṭhi bhikkhū arahattaṃ pattā, mahāmoggallāne kathentepi, asītimahātheresu kathentesupi pattā eva. Etampi anacchariyaṃ. Mahābhiññappattā hi te sāvakā.
अपरभागे पन तम्बपण्णिदीपे मालेय्यदेवत्थेरो नाम हेट्ठा लोहपासादे इदं सुत्तं कथेसि। तदापि सट्ठि भिक्खू अरहत्तं पत्ता। यथा च लोहपासादे, एवं थेरो महामण्डपेपि इदं सुत्तं कथेसि। महाविहारा निक्खमित्वा चेतियपब्बतं गतो, तत्थापि कथेसि। ततो साकियवंसविहारे, कूटालिविहारे, अन्तरसोब्भे, मुत्तङ्गणे, वातकपब्बते, पाचिनघरके, दीघवापियं, लोकन्दरे, नोमण्डलतले कथेसि। तेसुपि ठानेसु सट्ठि सट्ठि भिक्खू अरहत्तं पत्ता। ततो निक्खमित्वा पन थेरो चित्तलपब्बतं गतो। तदा च चित्तलपब्बतविहारे अतिरेकसट्ठिवस्सो महाथेरो, पोक्खरणियं कुरुवकतित्थं नाम पटिच्छन्नट्ठानं अत्थि, तत्थ थेरो न्हायिस्सामीति ओतिण्णो। देवत्थेरो तस्स सन्तिकं गन्त्वा न्हापेमि, भन्तेति आह। थेरो पटिसन्थारेनेव – ‘‘मालेय्यदेवो नाम अत्थीति वदन्ति, सो अयं भविस्सती’’ति ञत्वा त्वं देवोति आह। आम, भन्तेति। सट्ठिवस्सद्धानं मे, आवुसो, कोचि सरीरं हत्थेन फुसितुं नाम न लभि, त्वं पन न्हापेहीति उत्तरित्वा तीरे निसीदि।
Aparabhāge pana tambapaṇṇidīpe māleyyadevatthero nāma heṭṭhā lohapāsāde idaṃ suttaṃ kathesi. Tadāpi saṭṭhi bhikkhū arahattaṃ pattā. Yathā ca lohapāsāde, evaṃ thero mahāmaṇḍapepi idaṃ suttaṃ kathesi. Mahāvihārā nikkhamitvā cetiyapabbataṃ gato, tatthāpi kathesi. Tato sākiyavaṃsavihāre, kūṭālivihāre, antarasobbhe, muttaṅgaṇe, vātakapabbate, pācinagharake, dīghavāpiyaṃ, lokandare, nomaṇḍalatale kathesi. Tesupi ṭhānesu saṭṭhi saṭṭhi bhikkhū arahattaṃ pattā. Tato nikkhamitvā pana thero cittalapabbataṃ gato. Tadā ca cittalapabbatavihāre atirekasaṭṭhivasso mahāthero, pokkharaṇiyaṃ kuruvakatitthaṃ nāma paṭicchannaṭṭhānaṃ atthi, tattha thero nhāyissāmīti otiṇṇo. Devatthero tassa santikaṃ gantvā nhāpemi, bhanteti āha. Thero paṭisanthāreneva – ‘‘māleyyadevo nāma atthīti vadanti, so ayaṃ bhavissatī’’ti ñatvā tvaṃ devoti āha. Āma, bhanteti. Saṭṭhivassaddhānaṃ me, āvuso, koci sarīraṃ hatthena phusituṃ nāma na labhi, tvaṃ pana nhāpehīti uttaritvā tīre nisīdi.
थेरो सब्बम्पि हत्थपादादिपरिकम्मं कत्वा महाथेरं न्हापेसि। तं दिवसञ्च धम्मस्सवनदिवसो होति। अथ महाथेरो – ‘‘देव अम्हाकं धम्मदानं दातुं वट्टती’’ति आह। थेरो साधु, भन्तेति सम्पटिच्छि। अत्थङ्गते सूरिये धम्मस्सवनं घोसेसुं। अतिक्कन्तसट्ठिवस्साव सट्ठि महाथेरा धम्मस्सवनत्थं अगमंसु। देवत्थेरो सरभाणावसाने इमं सुत्तं आरभि, सुत्तन्तपरियोसाने च सट्ठि महाथेरा अरहत्तं पापुणिंसु। ततो तिस्समहाविहारं गन्त्वा कथेसि, तस्मिम्पि सट्ठि थेरा। ततो नागमहाविहारे काळकच्छगामे कथेसि, तस्मिम्पि सट्ठि थेरा। ततो कल्याणिं गन्त्वा तत्थ चातुद्दसे हेट्ठापासादे कथेसि, तस्मिम्पि सट्ठि थेरा। उपोसथदिवसे उपरिपासादे कथेसि, तस्मिम्पि सट्ठि थेराति एवं देवत्थेरेयेव इदं सुत्तं कथेन्ते सट्ठिट्ठानेसु सट्ठि सट्ठि जना अरहत्तं पत्ता।
Thero sabbampi hatthapādādiparikammaṃ katvā mahātheraṃ nhāpesi. Taṃ divasañca dhammassavanadivaso hoti. Atha mahāthero – ‘‘deva amhākaṃ dhammadānaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Thero sādhu, bhanteti sampaṭicchi. Atthaṅgate sūriye dhammassavanaṃ ghosesuṃ. Atikkantasaṭṭhivassāva saṭṭhi mahātherā dhammassavanatthaṃ agamaṃsu. Devatthero sarabhāṇāvasāne imaṃ suttaṃ ārabhi, suttantapariyosāne ca saṭṭhi mahātherā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tato tissamahāvihāraṃ gantvā kathesi, tasmimpi saṭṭhi therā. Tato nāgamahāvihāre kāḷakacchagāme kathesi, tasmimpi saṭṭhi therā. Tato kalyāṇiṃ gantvā tattha cātuddase heṭṭhāpāsāde kathesi, tasmimpi saṭṭhi therā. Uposathadivase uparipāsāde kathesi, tasmimpi saṭṭhi therāti evaṃ devatthereyeva idaṃ suttaṃ kathente saṭṭhiṭṭhānesu saṭṭhi saṭṭhi janā arahattaṃ pattā.
अम्बिलकाळकविहारे पन तिपिटकचूळनागत्थेरे इमं सुत्तं कथेन्ते मनुस्सपरिसा गावुतं अहोसि, देवपरिसा योजनिका। सुत्तपरियोसाने सहस्सभिक्खू अरहत्तं पत्ता, देवेसु पन ततो ततो एकेकोव पुथुज्जनो अहोसीति।
Ambilakāḷakavihāre pana tipiṭakacūḷanāgatthere imaṃ suttaṃ kathente manussaparisā gāvutaṃ ahosi, devaparisā yojanikā. Suttapariyosāne sahassabhikkhū arahattaṃ pattā, devesu pana tato tato ekekova puthujjano ahosīti.
पपञ्चसूदनिया मज्झिमनिकायट्ठकथाय
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
छछक्कसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Chachakkasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya / ६. छछक्कसुत्तं • 6. Chachakkasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ६. छछक्कसुत्तवण्णना • 6. Chachakkasuttavaṇṇanā
