| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
(៦.) ឆក្កនិទ្ទេសវណ្ណនា
(6.) Chakkaniddesavaṇṇanā
៩៤៤. ឆក្កនិទ្ទេសេ យស្មា កុទ្ធោ វា កោធវសេន, សន្ទិដ្ឋិបរាមាសី វា សន្ទិដ្ឋិបរាមាសិតាយ កលហំ វិគ្គហំ វិវាទំ អាបជ្ជតិ, តស្មា កោធាទយោ ‘វិវាទមូលានី’តិ វុត្តា។
944. Chakkaniddese yasmā kuddho vā kodhavasena, sandiṭṭhiparāmāsī vā sandiṭṭhiparāmāsitāya kalahaṃ viggahaṃ vivādaṃ āpajjati, tasmā kodhādayo ‘vivādamūlānī’ti vuttā.
ឆន្ទរាគនិទ្ទេសេ កាមគេហសិតត្តា ឆន្ទរាគា គេហស្សិតា ធម្មាតិ សង្គហតោ វត្វា បុន បភេទតោ ទស្សេតុំ មនាបិយេសុ រូបេសូតិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ មនាបិយេសូតិ មនវឌ្ឍនកេសុ ឥដ្ឋេសុ។ វិរោធា ឯវ វិរោធវត្ថូនិ។ អមនាបិយេសូតិ អនិដ្ឋេសុ។
Chandarāganiddese kāmagehasitattā chandarāgā gehassitā dhammāti saṅgahato vatvā puna pabhedato dassetuṃ manāpiyesu rūpesūtiādi vuttaṃ. Tattha manāpiyesūti manavaḍḍhanakesu iṭṭhesu. Virodhā eva virodhavatthūni. Amanāpiyesūti aniṭṭhesu.
៩៤៥. អគារវេសុ អគារវោតិ គារវវិរហិតោ។ អប្បតិស្សោតិ អប្បតិស្សយោ អនីចវុត្តិ។ ឯត្ថ បន យោ ភិក្ខុ សត្ថរិ ធរមានេ តីសុ កាលេសុ ឧបដ្ឋានំ ន យាតិ, សត្ថរិ អនុបាហនេ ចង្កមន្តេ សឧបាហនោ ចង្កមតិ , នីចេ ចង្កមេ ចង្កមន្តេ ឧច្ចេ ចង្កមេ ចង្កមតិ, ហេដ្ឋា វសន្តេ ឧបរិ វសតិ, សត្ថុទស្សនដ្ឋានេ ឧភោ អំសេ បារុបតិ, ឆត្តំ ធារេតិ, ឧបាហនំ ធារេតិ, ន្ហាយតិ, ឧច្ចារំ វា បស្សាវំ វា ករោតិ, បរិនិព្ពុតេ វា បន ចេតិយំ វន្ទិតុំ ន គច្ឆតិ, ចេតិយស្ស បញ្ញាយនដ្ឋានេ សត្ថុទស្សនដ្ឋានេ វុត្តំ សព្ពំ ករោតិ – អយំ សត្ថរិ អគារវោ នាម។ យោ បន ធម្មសវនេ សង្ឃុដ្ឋេ សក្កច្ចំ ន គច្ឆតិ, សក្កច្ចំ ធម្មំ ន សុណាតិ, សមុល្លបន្តោ និសីទតិ, ន សក្កច្ចំ គណ្ហាតិ, ន សក្កច្ចំ វាចេតិ – ‘អយំ ធម្មេ អគារវោ នាម។ យោ បន ថេរេន ភិក្ខុនា អនជ្ឈិដ្ឋោ ធម្មំ ទេសេតិ, បញ្ហំ កថេតិ, វុឌ្ឍេ ភិក្ខូ ឃដ្ដេន្តោ គច្ឆតិ, តិដ្ឋតិ, និសីទតិ, ទុស្សបល្លត្ថិកំ វា ហត្ថបល្លត្ថិកំ វា ករោតិ, សង្ឃមជ្ឈេ ឧភោ អំសេ បារុបតិ, ឆត្តុបាហនំ ធារេតិ – អយំ សង្ឃេ អគារវោ នាម។ ឯកភិក្ខុស្មិម្បិ ហិ អគារវេ កតេ សង្ឃេ អគារវោ កតោវ ហោតិ។ តិស្សោ សិក្ខា បន អបូរយមានោវ សិក្ខាយ អគារវោ នាម។ អប្បមាទលក្ខណំ អននុព្រូហយមានោ អប្បមាទេ អគារវោ នាម។ ទុវិធំ បដិសន្ថារំ អករោន្តោ បដិសន្ថារេ អគារវោ នាម។
945. Agāravesu agāravoti gāravavirahito. Appatissoti appatissayo anīcavutti. Ettha pana yo bhikkhu satthari dharamāne tīsu kālesu upaṭṭhānaṃ na yāti, satthari anupāhane caṅkamante saupāhano caṅkamati , nīce caṅkame caṅkamante ucce caṅkame caṅkamati, heṭṭhā vasante upari vasati, satthudassanaṭṭhāne ubho aṃse pārupati, chattaṃ dhāreti, upāhanaṃ dhāreti, nhāyati, uccāraṃ vā passāvaṃ vā karoti, parinibbute vā pana cetiyaṃ vandituṃ na gacchati, cetiyassa paññāyanaṭṭhāne satthudassanaṭṭhāne vuttaṃ sabbaṃ karoti – ayaṃ satthari agāravo nāma. Yo pana dhammasavane saṅghuṭṭhe sakkaccaṃ na gacchati, sakkaccaṃ dhammaṃ na suṇāti, samullapanto nisīdati, na sakkaccaṃ gaṇhāti, na sakkaccaṃ vāceti – ‘ayaṃ dhamme agāravo nāma. Yo pana therena bhikkhunā anajjhiṭṭho dhammaṃ deseti, pañhaṃ katheti, vuḍḍhe bhikkhū ghaṭṭento gacchati, tiṭṭhati, nisīdati, dussapallatthikaṃ vā hatthapallatthikaṃ vā karoti, saṅghamajjhe ubho aṃse pārupati, chattupāhanaṃ dhāreti – ayaṃ saṅghe agāravo nāma. Ekabhikkhusmimpi hi agārave kate saṅghe agāravo katova hoti. Tisso sikkhā pana apūrayamānova sikkhāya agāravo nāma. Appamādalakkhaṇaṃ ananubrūhayamāno appamāde agāravo nāma. Duvidhaṃ paṭisanthāraṃ akaronto paṭisanthāre agāravo nāma.
បរិហានិយា ធម្មាតិ បរិហានករា ធម្មា។ កម្មារាមតាតិ នវកម្មេ វា ចីវរវិចារណាទីសុ វា កម្មេសុ អភិរតិ យុត្តបយុត្តតា។ ភស្សារាមតាតិ តិរច្ឆានកថាវសេន ភស្សេ យុត្តបយុត្តតា។ និទ្ទារាមតាតិ និទ្ទាយ យុត្តបយុត្តតា។ សង្គណិការាមតាតិ សង្គណិកាយ យុត្តបយុត្តតា។ សំសគ្គារាមតាតិ សវនសំសគ្គេ, ទស្សនសំសគ្គេ, សមុល្លាបសំសគ្គេ, បរិភោគសំសគ្គេ, កាយសំសគ្គេតិ បញ្ចវិធេ សំសគ្គេ យុត្តបយុត្តតា។ បបញ្ចារាមតាតិ តណ្ហាមានទិដ្ឋិបបញ្ចេសុ យុត្តបយុត្តតា។
Parihāniyā dhammāti parihānakarā dhammā. Kammārāmatāti navakamme vā cīvaravicāraṇādīsu vā kammesu abhirati yuttapayuttatā. Bhassārāmatāti tiracchānakathāvasena bhasse yuttapayuttatā. Niddārāmatāti niddāya yuttapayuttatā. Saṅgaṇikārāmatāti saṅgaṇikāya yuttapayuttatā. Saṃsaggārāmatāti savanasaṃsagge, dassanasaṃsagge, samullāpasaṃsagge, paribhogasaṃsagge, kāyasaṃsaggeti pañcavidhe saṃsagge yuttapayuttatā. Papañcārāmatāti taṇhāmānadiṭṭhipapañcesu yuttapayuttatā.
៩៤៦. សោមនស្សុបវិចារាទីសុ សោមនស្សេន សទ្ធិំ ឧបវិចរន្តីតិ សោមនស្សុបវិចារា។ ចក្ខុនា រូបំ ទិស្វាតិ ចក្ខុវិញ្ញាណេន រូបំ បស្សិត្វា។ សោមនស្សដ្ឋានិយន្តិ សោមនស្សស្ស អារម្មណវសេន ការណភូតំ។ ឧបវិចរតីតិ តត្ថ វិចារប្បវត្តនេន ឧបវិចរតិ។ វិតក្កោ បន តំសម្បយុត្តោ វាតិ ឥមិនា នយេន តីសុបិ ឆក្កេសុ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
946. Somanassupavicārādīsu somanassena saddhiṃ upavicarantīti somanassupavicārā. Cakkhunā rūpaṃ disvāti cakkhuviññāṇena rūpaṃ passitvā. Somanassaṭṭhāniyanti somanassassa ārammaṇavasena kāraṇabhūtaṃ. Upavicaratīti tattha vicārappavattanena upavicarati. Vitakko pana taṃsampayutto vāti iminā nayena tīsupi chakkesu attho veditabbo.
៩៤៧. គេហសិតានីតិ កាមគុណនិស្សិតានិ។ សោមនស្សានីតិ ចេតសិកសុខានិ។ ទោមនស្សានីតិ ចេតសិកទុក្ខានិ។ ឧបេក្ខាតិ អញ្ញាណសម្បយុត្តា ឧបេក្ខា វេទនា, អញ្ញាណុបេក្ខាតិបិ ឯតាសំយេវ នាមំ។
947. Gehasitānīti kāmaguṇanissitāni. Somanassānīti cetasikasukhāni. Domanassānīti cetasikadukkhāni. Upekkhāti aññāṇasampayuttā upekkhā vedanā, aññāṇupekkhātipi etāsaṃyeva nāmaṃ.
៩៤៨. អត្ថិ មេ អត្តាតិ វាតិ សព្ពបទេសុ វា-សទ្ទោ វិកប្បត្ថោ; ឯវំ វា ទិដ្ឋិ ឧប្បជ្ជតីតិ វុត្តំ ហោតិ។ អត្ថិ មេ អត្តាតិ ចេត្ថ សស្សតទិដ្ឋិ សព្ពកាលេសុ អត្តនោ អត្ថិតំ គណ្ហាតិ។ សច្ចតោ ថេតតោតិ ភូតតោ ច ថិរតោ ច; ឥទំ សច្ចន្តិ សុដ្ឋុ ទឡ្ហភាវេនាតិ វុត្តំ ហោតិ។ នត្ថិ មេ អត្តាតិ អយំ បន ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ, សតោ សត្តស្ស តត្ថ តត្ថ វិភវគ្គហណតោ។ អថ វា បុរិមាបិ តីសុ កាលេសុ អត្ថីតិ គហណតោ សស្សតទិដ្ឋិ, បច្ចុប្បន្នមេវ អត្ថីតិ គណ្ហន្តី ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ។ បច្ឆិមាបិ អតីតានាគតេសុ នត្ថីតិ គហណតោ ‘ភស្មន្តា អាហុតិយោ’តិ គហិតទិដ្ឋិកានំ វិយ ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ, អតីតេយេវ នត្ថីតិ គណ្ហន្តី អធិច្ចសមុប្បន្និកស្សេវ សស្សតទិដ្ឋិ។ អត្តនា វា អត្តានំ សញ្ជានាមីតិ សញ្ញាក្ខន្ធសីសេន ខន្ធេ អត្តាតិ គហេត្វា សញ្ញាយ អវសេសក្ខន្ធេ សញ្ជាននតោ ‘ឥមិនា អត្តនា ឥមំ អត្តានំ សញ្ជានាមី’តិ ឯវំ ហោតិ។ អត្តនា វា អនត្តានន្តិ សញ្ញាក្ខន្ធំយេវ អត្តាតិ គហេត្វា ឥតរេ ចត្តារោ ខន្ធេ អនត្តាតិ គហេត្វា សញ្ញាយ តេសំ ជាននតោ ឯវំ ហោតិ។ អនត្តនា វា អត្តានន្តិ សញ្ញាក្ខន្ធំ អនត្តាតិ ឥតរេ ច ចត្តារោ ខន្ធេ អត្តាតិ គហេត្វា សញ្ញាយ តេសំ ជាននតោ ឯវំ ហោតិ។ សព្ពាបិ សស្សតុច្ឆេទទិដ្ឋិយោវ។
948. Atthi me attāti vāti sabbapadesu vā-saddo vikappattho; evaṃ vā diṭṭhi uppajjatīti vuttaṃ hoti. Atthi me attāti cettha sassatadiṭṭhi sabbakālesu attano atthitaṃ gaṇhāti. Saccato thetatoti bhūtato ca thirato ca; idaṃ saccanti suṭṭhu daḷhabhāvenāti vuttaṃ hoti. Natthi me attāti ayaṃ pana ucchedadiṭṭhi, sato sattassa tattha tattha vibhavaggahaṇato. Atha vā purimāpi tīsu kālesu atthīti gahaṇato sassatadiṭṭhi, paccuppannameva atthīti gaṇhantī ucchedadiṭṭhi. Pacchimāpi atītānāgatesu natthīti gahaṇato ‘bhasmantā āhutiyo’ti gahitadiṭṭhikānaṃ viya ucchedadiṭṭhi, atīteyeva natthīti gaṇhantī adhiccasamuppannikasseva sassatadiṭṭhi. Attanā vā attānaṃ sañjānāmīti saññākkhandhasīsena khandhe attāti gahetvā saññāya avasesakkhandhe sañjānanato ‘iminā attanā imaṃ attānaṃ sañjānāmī’ti evaṃ hoti. Attanā vā anattānanti saññākkhandhaṃyeva attāti gahetvā itare cattāro khandhe anattāti gahetvā saññāya tesaṃ jānanato evaṃ hoti. Anattanā vā attānanti saññākkhandhaṃ anattāti itare ca cattāro khandhe attāti gahetvā saññāya tesaṃ jānanato evaṃ hoti. Sabbāpi sassatucchedadiṭṭhiyova.
វទោ វេទេយ្យោតិ អាទយោ បន សស្សតទិដ្ឋិយា ឯវ អភិនិវេសាការា។ តត្ថ វទតីតិ វទោ; វចីកម្មស្ស ការកោតិ វុត្តំ ហោតិ។ វេទយតីតិ វេទេយ្យោ; ជានាតិ អនុភវតិ ចាតិ វុត្តំ ហោតិ។ ឥទានិ យំ សោ វេទេតិ តំ ទស្សេតុំ តត្រ តត្រ ទីឃរត្តំ កល្យាណបាបកានន្តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ តត្រ តត្រាតិ តេសុ តេសុ យោនិគតិឋិតិនិវាសនិកាយេសុ អារម្មណេសុ វា។ ទីឃរត្តន្តិ ចិររត្តំ។ បច្ចនុភោតីតិ បដិសំវេទយតិ។ ន សោ ជាតោ នាហោសីតិ សោ អត្តា អជាតិធម្មតោ ន ជាតោ នាម; សទា វិជ្ជមានោ យេវាតិ អត្ថោ។ តេនេវ អតីតេ នាហោសិ, អនាគតេបិ ន ភវិស្សតិ។ យោ ហិ ជាតោ សោ អហោសិ, យោ ច ជាយិស្សតិ សោ ភវិស្សតីតិ។ អថវា ‘ន សោ ជាតោ នាហោសី’តិ សោ សទា វិជ្ជមានត្តា អតីតេបិ ន ជាតុ នាហោសិ , អនាគតេបិ ន ជាតុ ន ភវិស្សតិ។ និច្ចោតិ ឧប្បាទវយរហិតោ។ ធុវោតិ ថិរោ សារភូតោ។ សស្សតោតិ សព្ពកាលិកោ។ អវិបរិណាមធម្មោតិ អត្តនោ បកតិភាវំ អវិជហនធម្មោ កកណ្ដកោ វិយ នានប្បការត្តំ នាបជ្ជតិ។ ឯវមយំ សព្ពាសវទិដ្ឋិ (ម. និ. ១.១៧ អាទយោ) នាម កថិតា។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។
Vado vedeyyoti ādayo pana sassatadiṭṭhiyā eva abhinivesākārā. Tattha vadatīti vado; vacīkammassa kārakoti vuttaṃ hoti. Vedayatīti vedeyyo; jānāti anubhavati cāti vuttaṃ hoti. Idāni yaṃ so vedeti taṃ dassetuṃ tatra tatra dīgharattaṃ kalyāṇapāpakānantiādi vuttaṃ. Tattha tatra tatrāti tesu tesu yonigatiṭhitinivāsanikāyesu ārammaṇesu vā. Dīgharattanti cirarattaṃ. Paccanubhotīti paṭisaṃvedayati. Na so jāto nāhosīti so attā ajātidhammato na jāto nāma; sadā vijjamāno yevāti attho. Teneva atīte nāhosi, anāgatepi na bhavissati. Yo hi jāto so ahosi, yo ca jāyissati so bhavissatīti. Athavā ‘na so jāto nāhosī’ti so sadā vijjamānattā atītepi na jātu nāhosi , anāgatepi na jātu na bhavissati. Niccoti uppādavayarahito. Dhuvoti thiro sārabhūto. Sassatoti sabbakāliko. Avipariṇāmadhammoti attano pakatibhāvaṃ avijahanadhammo kakaṇṭako viya nānappakārattaṃ nāpajjati. Evamayaṃ sabbāsavadiṭṭhi (ma. ni. 1.17 ādayo) nāma kathitā. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ឆក្កនិទ្ទេសវណ្ណនា។
Chakkaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
