Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సంయుత్తనికాయ (అట్ఠకథా) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
౩. ఛన్దసమాధిసుత్తవణ్ణనా
3. Chandasamādhisuttavaṇṇanā
౮౨౫. తతియే ఛన్దన్తి కత్తుకమ్యతాఛన్దం. నిస్సాయాతి నిస్సయం కత్వా, అధిపతిం కత్వాతి అత్థో. పధానసఙ్ఖారాతి పధానభూతా సఙ్ఖారా, చతుకిచ్చసాధకసమ్మప్పధానవీరియస్సేతం అధివచనం. ఇతి అయఞ్చ ఛన్దోతిఆదీసు ఛన్దో ఛన్దసమాధినా చేవ పధానసఙ్ఖారేహి చ, ఛన్దసమాధి ఛన్దేన చేవ పధానసఙ్ఖారేహి చ, పధానసఙ్ఖారాపి ఛన్దేన చేవ ఛన్దసమాధినా చ సమన్నాగతా . తస్మా సబ్బే తే ధమ్మే ఏకతో కత్వా అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, ఛన్దసమాధిప్పధానసఙ్ఖారసమన్నాగతో ఇద్ధిపాదోతి వుత్తం. ఇద్ధిపాదవిభఙ్గే (విభ॰ ౪౩౭) పన ‘‘యో తథాభూతస్స వేదనాక్ఖన్ధో తిఆదినా నయేన ఇమేహి ధమ్మేహి సమన్నాగతా సేసఅరూపినో ధమ్మా ఇద్ధిపాదాతి వుత్తా.
825. Tatiye chandanti kattukamyatāchandaṃ. Nissāyāti nissayaṃ katvā, adhipatiṃ katvāti attho. Padhānasaṅkhārāti padhānabhūtā saṅkhārā, catukiccasādhakasammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Iti ayañca chandotiādīsu chando chandasamādhinā ceva padhānasaṅkhārehi ca, chandasamādhi chandena ceva padhānasaṅkhārehi ca, padhānasaṅkhārāpi chandena ceva chandasamādhinā ca samannāgatā . Tasmā sabbe te dhamme ekato katvā ayaṃ vuccati, bhikkhave, chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādoti vuttaṃ. Iddhipādavibhaṅge (vibha. 437) pana ‘‘yo tathābhūtassa vedanākkhandho tiādinā nayena imehi dhammehi samannāgatā sesaarūpino dhammā iddhipādāti vuttā.
అపిచ ఇమేపి తయో ధమ్మా ఇద్ధీపి హోన్తి ఇద్ధిపాదాపి. కథం? ఛన్దఞ్హి భావయతో ఛన్దో ఇద్ధి నామ హోతి, సమాధిప్పధానసఙ్ఖారా ఛన్దిద్ధిపాదో నామ. సమాధిం భావేన్తస్స సమాధి ఇద్ధి నామ హోతి, ఛన్దప్పధానసఙ్ఖారా సమాధిద్ధియా పాదో నామ. పధానసఙ్ఖారే భావేన్తస్స పధానసఙ్ఖారా ఇద్ధి నామ హోతి, ఛన్దసమాధి పధానసఙ్ఖారిద్ధియా పాదో నామ, సమ్పయుత్తధమ్మేసు హి ఏకస్మిం ఇజ్ఝమానే సేసాపి ఇజ్ఝన్తియేవ.
Apica imepi tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi. Kathaṃ? Chandañhi bhāvayato chando iddhi nāma hoti, samādhippadhānasaṅkhārā chandiddhipādo nāma. Samādhiṃ bhāventassa samādhi iddhi nāma hoti, chandappadhānasaṅkhārā samādhiddhiyā pādo nāma. Padhānasaṅkhāre bhāventassa padhānasaṅkhārā iddhi nāma hoti, chandasamādhi padhānasaṅkhāriddhiyā pādo nāma, sampayuttadhammesu hi ekasmiṃ ijjhamāne sesāpi ijjhantiyeva.
అపిచ తేసం తేసం ధమ్మానం పుబ్బభాగవసేనాపి ఏతేసం ఇద్ధిపాదతా వేదితబ్బా. పఠమజ్ఝానఞ్హి ఇద్ధి నామ, పఠమజ్ఝానస్స పుబ్బభాగపరికమ్మసమ్పయుత్తా ఛన్దాదయో ఇద్ధిపాదో నామ. ఏతేనుపాయేన యావ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనా, ఇద్ధివిధం ఆదిం కత్వా యావ దిబ్బచక్ఖుఅభిఞ్ఞా, సోతాపత్తిమగ్గం ఆదిం కత్వా యావ అరహత్తమగ్గా నయో నేతబ్బో. సేసిద్ధిపాదేసుపి ఏసేవ నయో.
Apica tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ pubbabhāgavasenāpi etesaṃ iddhipādatā veditabbā. Paṭhamajjhānañhi iddhi nāma, paṭhamajjhānassa pubbabhāgaparikammasampayuttā chandādayo iddhipādo nāma. Etenupāyena yāva nevasaññānāsaññāyatanā, iddhividhaṃ ādiṃ katvā yāva dibbacakkhuabhiññā, sotāpattimaggaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggā nayo netabbo. Sesiddhipādesupi eseva nayo.
కేచి పన ‘‘అనిబ్బత్తో ఛన్దో ఇద్ధిపాదో’’తి వదన్తి. ఇధ తేసం వాదమద్దనత్థాయ అభిధమ్మే ఉత్తరచూళవారో నామ ఆగతో –
Keci pana ‘‘anibbatto chando iddhipādo’’ti vadanti. Idha tesaṃ vādamaddanatthāya abhidhamme uttaracūḷavāro nāma āgato –
‘‘చత్తారో ఇద్ధిపాదా – ఛన్దిద్ధిపాదో, వీరియిద్ధిపాదో, చిత్తిద్ధిపాదో, వీమంసిద్ధిపాదో. తత్థ కతమో ఛన్దిద్ధిపాదో? ఇధ, భిక్ఖు, యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖాపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, యో తస్మిం సమయే ఛన్దో ఛన్దికతా కత్తుకమ్యతా కుసలో ధమ్మచ్ఛన్దో, అయం వుచ్చతి ఛన్దిద్ధిపాదో. అవసేసా ధమ్మా ఛన్దిద్ధిపాదసమ్పయుత్తా’’తి (విభ॰ ౪౫౭-౪౫౮).
‘‘Cattāro iddhipādā – chandiddhipādo, vīriyiddhipādo, cittiddhipādo, vīmaṃsiddhipādo. Tattha katamo chandiddhipādo? Idha, bhikkhu, yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, yo tasmiṃ samaye chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando, ayaṃ vuccati chandiddhipādo. Avasesā dhammā chandiddhipādasampayuttā’’ti (vibha. 457-458).
ఇమే పన లోకుత్తరవసేనేవ ఆగతా.
Ime pana lokuttaravaseneva āgatā.
తత్థ రట్ఠపాలత్థేరో ఛన్దం ధురం కత్వా లోకుత్తరధమ్మం నిబ్బత్తేసి. సోణత్థేరో వీరియం ధురం కత్వా; సమ్భుతత్థేరో చిత్తం ధురం కత్వా, ఆయస్మా మోఘరాజా వీమంసం ధురం కత్వాతి. తత్థ యథా చతూసు అమచ్చపుత్తేసు ఠానన్తరం పత్థేత్వా రాజానం ఉపనిస్సాయ విహరన్తేసు ఏకో ఉపట్ఠానే ఛన్దజాతో రఞ్ఞో అజ్ఝాసయఞ్చ రుచిఞ్చ ఞత్వా దివా చ రత్తో చ ఉపట్ఠహన్తో రాజానం ఆరాధేత్వా ఠానన్తరం పాపుణి. ఏవం ఛన్దధురేన లోకుత్తరధమ్మనిబ్బత్తకో వేదితబ్బో.
Tattha raṭṭhapālatthero chandaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi. Soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā; sambhutatthero cittaṃ dhuraṃ katvā, āyasmā mogharājā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvāti. Tattha yathā catūsu amaccaputtesu ṭhānantaraṃ patthetvā rājānaṃ upanissāya viharantesu eko upaṭṭhāne chandajāto rañño ajjhāsayañca ruciñca ñatvā divā ca ratto ca upaṭṭhahanto rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Evaṃ chandadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ఏకో పన – ‘‘దివసే దివసే ఉపట్ఠాతుం న సక్కోమి, ఉప్పన్నే కిచ్చే పరక్కమేన ఆరాధేస్సామీ’’తి కుపితే పచ్చన్తే రఞ్ఞా పహితో పరక్కమేన సత్తుమద్దనం కత్వా పాపుణి. యథా సో, ఏవం వీరియధురేన లోకుత్తరధమ్మనిబ్బత్తకో వేదితబ్బో. ఏకో ‘‘దివసే దివసే ఉపట్ఠానమ్పి ఉరేన సత్తిసరసమ్పటిచ్ఛనమ్పి భారోయేవ, మన్తబలేన ఆరాధేస్సామీ’’తి ఖత్తవిజ్జాయ కతపరిచయత్తా మన్తసంవిధానేన రాజానం ఆరాధేత్వా పాపుణి. యథా సో, ఏవం చిత్తధురేన లోకుత్తరధమ్మనిబ్బత్తకో వేదితబ్బో.
Eko pana – ‘‘divase divase upaṭṭhātuṃ na sakkomi, uppanne kicce parakkamena ārādhessāmī’’ti kupite paccante raññā pahito parakkamena sattumaddanaṃ katvā pāpuṇi. Yathā so, evaṃ vīriyadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo. Eko ‘‘divase divase upaṭṭhānampi urena sattisarasampaṭicchanampi bhāroyeva, mantabalena ārādhessāmī’’ti khattavijjāya kataparicayattā mantasaṃvidhānena rājānaṃ ārādhetvā pāpuṇi. Yathā so, evaṃ cittadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
అపరో – ‘‘కిం ఇమేహి ఉపట్ఠానాదీహి, రాజానో నామ జాతిసమ్పన్నస్స ఠానన్తరం దేన్తి, తాదిసస్స దేన్తో మయ్హం దస్సతీ’’తి జాతిసమ్పత్తిమేవ నిస్సాయ ఠానన్తరం పాపుణి. యథా సో, ఏవం సుపరిసుద్ధం వీమంసం నిస్సాయ వీమంసధురేన లోకుత్తరధమ్మనిబ్బత్తకో వేదితబ్బోతి. ఇమస్మిం సుత్తే వివట్టపాదకఇద్ధి కథితా.
Aparo – ‘‘kiṃ imehi upaṭṭhānādīhi, rājāno nāma jātisampannassa ṭhānantaraṃ denti, tādisassa dento mayhaṃ dassatī’’ti jātisampattimeva nissāya ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Yathā so, evaṃ suparisuddhaṃ vīmaṃsaṃ nissāya vīmaṃsadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabboti. Imasmiṃ sutte vivaṭṭapādakaiddhi kathitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / సంయుత్తనికాయ • Saṃyuttanikāya / ౩. ఛన్దసమాధిసుత్తం • 3. Chandasamādhisuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / సంయుత్తనికాయ (టీకా) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ౩. ఛన్దసమాధిసుత్తవణ్ణనా • 3. Chandasamādhisuttavaṇṇanā