| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೩. ಛನ್ದಸಮಾಧಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
3. Chandasamādhisuttavaṇṇanā
೮೨೫. ತತಿಯೇ ಛನ್ದನ್ತಿ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದಂ। ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ನಿಸ್ಸಯಂ ಕತ್ವಾ, ಅಧಿಪತಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಪಧಾನಭೂತಾ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಚತುಕಿಚ್ಚಸಾಧಕಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಇತಿ ಅಯಞ್ಚ ಛನ್ದೋತಿಆದೀಸು ಛನ್ದೋ ಛನ್ದಸಮಾಧಿನಾ ಚೇವ ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಚ, ಛನ್ದಸಮಾಧಿ ಛನ್ದೇನ ಚೇವ ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಚ, ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಾಪಿ ಛನ್ದೇನ ಚೇವ ಛನ್ದಸಮಾಧಿನಾ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಾ । ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛನ್ದಸಮಾಧಿಪ್ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತೋ ಇದ್ಧಿಪಾದೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದ್ಧಿಪಾದವಿಭಙ್ಗೇ (ವಿಭ॰ ೪೩೭) ಪನ ‘‘ಯೋ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಇಮೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಸೇಸಅರೂಪಿನೋ ಧಮ್ಮಾ ಇದ್ಧಿಪಾದಾತಿ ವುತ್ತಾ।
825. Tatiye chandanti kattukamyatāchandaṃ. Nissāyāti nissayaṃ katvā, adhipatiṃ katvāti attho. Padhānasaṅkhārāti padhānabhūtā saṅkhārā, catukiccasādhakasammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Iti ayañca chandotiādīsu chando chandasamādhinā ceva padhānasaṅkhārehi ca, chandasamādhi chandena ceva padhānasaṅkhārehi ca, padhānasaṅkhārāpi chandena ceva chandasamādhinā ca samannāgatā . Tasmā sabbe te dhamme ekato katvā ayaṃ vuccati, bhikkhave, chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādoti vuttaṃ. Iddhipādavibhaṅge (vibha. 437) pana ‘‘yo tathābhūtassa vedanākkhandho tiādinā nayena imehi dhammehi samannāgatā sesaarūpino dhammā iddhipādāti vuttā.
ಅಪಿಚ ಇಮೇಪಿ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಇದ್ಧೀಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಇದ್ಧಿಪಾದಾಪಿ। ಕಥಂ? ಛನ್ದಞ್ಹಿ ಭಾವಯತೋ ಛನ್ದೋ ಇದ್ಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಸಮಾಧಿಪ್ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಾ ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದೋ ನಾಮ। ಸಮಾಧಿಂ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿ ಇದ್ಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಛನ್ದಪ್ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಾ ಸಮಾಧಿದ್ಧಿಯಾ ಪಾದೋ ನಾಮ। ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರೇ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಾ ಇದ್ಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಛನ್ದಸಮಾಧಿ ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಿದ್ಧಿಯಾ ಪಾದೋ ನಾಮ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇಸು ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಇಜ್ಝಮಾನೇ ಸೇಸಾಪಿ ಇಜ್ಝನ್ತಿಯೇವ।
Apica imepi tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi. Kathaṃ? Chandañhi bhāvayato chando iddhi nāma hoti, samādhippadhānasaṅkhārā chandiddhipādo nāma. Samādhiṃ bhāventassa samādhi iddhi nāma hoti, chandappadhānasaṅkhārā samādhiddhiyā pādo nāma. Padhānasaṅkhāre bhāventassa padhānasaṅkhārā iddhi nāma hoti, chandasamādhi padhānasaṅkhāriddhiyā pādo nāma, sampayuttadhammesu hi ekasmiṃ ijjhamāne sesāpi ijjhantiyeva.
ಅಪಿಚ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗವಸೇನಾಪಿ ಏತೇಸಂ ಇದ್ಧಿಪಾದತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪಠಮಜ್ಝಾನಞ್ಹಿ ಇದ್ಧಿ ನಾಮ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪರಿಕಮ್ಮಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಛನ್ದಾದಯೋ ಇದ್ಧಿಪಾದೋ ನಾಮ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಯಾವ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಾ, ಇದ್ಧಿವಿಧಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಅಭಿಞ್ಞಾ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ನಯೋ ನೇತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಿದ್ಧಿಪಾದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Apica tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ pubbabhāgavasenāpi etesaṃ iddhipādatā veditabbā. Paṭhamajjhānañhi iddhi nāma, paṭhamajjhānassa pubbabhāgaparikammasampayuttā chandādayo iddhipādo nāma. Etenupāyena yāva nevasaññānāsaññāyatanā, iddhividhaṃ ādiṃ katvā yāva dibbacakkhuabhiññā, sotāpattimaggaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggā nayo netabbo. Sesiddhipādesupi eseva nayo.
ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಛನ್ದೋ ಇದ್ಧಿಪಾದೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಇಧ ತೇಸಂ ವಾದಮದ್ದನತ್ಥಾಯ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಉತ್ತರಚೂಳವಾರೋ ನಾಮ ಆಗತೋ –
Keci pana ‘‘anibbatto chando iddhipādo’’ti vadanti. Idha tesaṃ vādamaddanatthāya abhidhamme uttaracūḷavāro nāma āgato –
‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ – ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದೋ, ವೀರಿಯಿದ್ಧಿಪಾದೋ, ಚಿತ್ತಿದ್ಧಿಪಾದೋ, ವೀಮಂಸಿದ್ಧಿಪಾದೋ। ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದೋ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖು, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಝಾನಂ ಭಾವೇತಿ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಅಪಚಯಗಾಮಿಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಪಠಮಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಪತ್ತಿಯಾ ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ…ಪೇ॰… ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಂ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಂ, ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಛನ್ದೋ ಛನ್ದಿಕತಾ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾ ಕುಸಲೋ ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದೋ। ಅವಸೇಸಾ ಧಮ್ಮಾ ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೪೫೭-೪೫೮)।
‘‘Cattāro iddhipādā – chandiddhipādo, vīriyiddhipādo, cittiddhipādo, vīmaṃsiddhipādo. Tattha katamo chandiddhipādo? Idha, bhikkhu, yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, yo tasmiṃ samaye chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando, ayaṃ vuccati chandiddhipādo. Avasesā dhammā chandiddhipādasampayuttā’’ti (vibha. 457-458).
ಇಮೇ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರವಸೇನೇವ ಆಗತಾ।
Ime pana lokuttaravaseneva āgatā.
ತತ್ಥ ರಟ್ಠಪಾಲತ್ಥೇರೋ ಛನ್ದಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ। ಸೋಣತ್ಥೇರೋ ವೀರಿಯಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ; ಸಮ್ಭುತತ್ಥೇರೋ ಚಿತ್ತಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ, ಆಯಸ್ಮಾ ಮೋಘರಾಜಾ ವೀಮಂಸಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾತಿ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಚತೂಸು ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೇಸು ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೇಸು ಏಕೋ ಉಪಟ್ಠಾನೇ ಛನ್ದಜಾತೋ ರಞ್ಞೋ ಅಜ್ಝಾಸಯಞ್ಚ ರುಚಿಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಠಾನನ್ತರಂ ಪಾಪುಣಿ। ಏವಂ ಛನ್ದಧುರೇನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tattha raṭṭhapālatthero chandaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi. Soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā; sambhutatthero cittaṃ dhuraṃ katvā, āyasmā mogharājā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvāti. Tattha yathā catūsu amaccaputtesu ṭhānantaraṃ patthetvā rājānaṃ upanissāya viharantesu eko upaṭṭhāne chandajāto rañño ajjhāsayañca ruciñca ñatvā divā ca ratto ca upaṭṭhahanto rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Evaṃ chandadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ಏಕೋ ಪನ – ‘‘ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಕಿಚ್ಚೇ ಪರಕ್ಕಮೇನ ಆರಾಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕುಪಿತೇ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತೋ ಪರಕ್ಕಮೇನ ಸತ್ತುಮದ್ದನಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಪುಣಿ। ಯಥಾ ಸೋ, ಏವಂ ವೀರಿಯಧುರೇನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏಕೋ ‘‘ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಉಪಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಉರೇನ ಸತ್ತಿಸರಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಮ್ಪಿ ಭಾರೋಯೇವ, ಮನ್ತಬಲೇನ ಆರಾಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಖತ್ತವಿಜ್ಜಾಯ ಕತಪರಿಚಯತ್ತಾ ಮನ್ತಸಂವಿಧಾನೇನ ರಾಜಾನಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಪಾಪುಣಿ। ಯಥಾ ಸೋ, ಏವಂ ಚಿತ್ತಧುರೇನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Eko pana – ‘‘divase divase upaṭṭhātuṃ na sakkomi, uppanne kicce parakkamena ārādhessāmī’’ti kupite paccante raññā pahito parakkamena sattumaddanaṃ katvā pāpuṇi. Yathā so, evaṃ vīriyadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo. Eko ‘‘divase divase upaṭṭhānampi urena sattisarasampaṭicchanampi bhāroyeva, mantabalena ārādhessāmī’’ti khattavijjāya kataparicayattā mantasaṃvidhānena rājānaṃ ārādhetvā pāpuṇi. Yathā so, evaṃ cittadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ಅಪರೋ – ‘‘ಕಿಂ ಇಮೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಾನಾದೀಹಿ, ರಾಜಾನೋ ನಾಮ ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಠಾನನ್ತರಂ ದೇನ್ತಿ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ದೇನ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಜಾತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಮೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಾನನ್ತರಂ ಪಾಪುಣಿ। ಯಥಾ ಸೋ, ಏವಂ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ವೀಮಂಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವೀಮಂಸಧುರೇನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಿವಟ್ಟಪಾದಕಇದ್ಧಿ ಕಥಿತಾ।
Aparo – ‘‘kiṃ imehi upaṭṭhānādīhi, rājāno nāma jātisampannassa ṭhānantaraṃ denti, tādisassa dento mayhaṃ dassatī’’ti jātisampattimeva nissāya ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Yathā so, evaṃ suparisuddhaṃ vīmaṃsaṃ nissāya vīmaṃsadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabboti. Imasmiṃ sutte vivaṭṭapādakaiddhi kathitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೩. ಛನ್ದಸಮಾಧಿಸುತ್ತಂ • 3. Chandasamādhisuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೩. ಛನ್ದಸಮಾಧಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Chandasamādhisuttavaṇṇanā
