| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
੩. ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Chandasamādhisuttavaṇṇanā
੮੨੫. ਤਤਿਯੇ ਛਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਕਤ੍ਤੁਕਮ੍ਯਤਾਛਨ੍ਦਂ। ਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ, ਅਧਿਪਤਿਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ ਪਧਾਨਭੂਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਚਤੁਕਿਚ੍ਚਸਾਧਕਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨવੀਰਿਯਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਇਤਿ ਅਯਞ੍ਚ ਛਨ੍ਦੋਤਿਆਦੀਸੁ ਛਨ੍ਦੋ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਨਾ ਚੇવ ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਚ, ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿ ਛਨ੍ਦੇਨ ਚੇવ ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਚ, ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾਪਿ ਛਨ੍ਦੇਨ ਚੇવ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਨਾ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ । ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦ੍ਧਿਪਾਦવਿਭਙ੍ਗੇ (વਿਭ॰ ੪੩੭) ਪਨ ‘‘ਯੋ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਇਮੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਸੇਸਅਰੂਪਿਨੋ ਧਮ੍ਮਾ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ।
825. Tatiye chandanti kattukamyatāchandaṃ. Nissāyāti nissayaṃ katvā, adhipatiṃ katvāti attho. Padhānasaṅkhārāti padhānabhūtā saṅkhārā, catukiccasādhakasammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Iti ayañca chandotiādīsu chando chandasamādhinā ceva padhānasaṅkhārehi ca, chandasamādhi chandena ceva padhānasaṅkhārehi ca, padhānasaṅkhārāpi chandena ceva chandasamādhinā ca samannāgatā . Tasmā sabbe te dhamme ekato katvā ayaṃ vuccati, bhikkhave, chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādoti vuttaṃ. Iddhipādavibhaṅge (vibha. 437) pana ‘‘yo tathābhūtassa vedanākkhandho tiādinā nayena imehi dhammehi samannāgatā sesaarūpino dhammā iddhipādāti vuttā.
ਅਪਿਚ ਇਮੇਪਿ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਇਦ੍ਧੀਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾਪਿ। ਕਥਂ? ਛਨ੍ਦਞ੍ਹਿ ਭਾવਯਤੋ ਛਨ੍ਦੋ ਇਦ੍ਧਿ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਸਮਾਧਿਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾ ਛਨ੍ਦਿਦ੍ਧਿਪਾਦੋ ਨਾਮ। ਸਮਾਧਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿ ਇਦ੍ਧਿ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਛਨ੍ਦਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾ ਸਮਾਧਿਦ੍ਧਿਯਾ ਪਾਦੋ ਨਾਮ। ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰੇ ਭਾવੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾ ਇਦ੍ਧਿ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿ ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਿਦ੍ਧਿਯਾ ਪਾਦੋ ਨਾਮ, ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਹਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਇਜ੍ਝਮਾਨੇ ਸੇਸਾਪਿ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤਿਯੇવ।
Apica imepi tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi. Kathaṃ? Chandañhi bhāvayato chando iddhi nāma hoti, samādhippadhānasaṅkhārā chandiddhipādo nāma. Samādhiṃ bhāventassa samādhi iddhi nāma hoti, chandappadhānasaṅkhārā samādhiddhiyā pādo nāma. Padhānasaṅkhāre bhāventassa padhānasaṅkhārā iddhi nāma hoti, chandasamādhi padhānasaṅkhāriddhiyā pādo nāma, sampayuttadhammesu hi ekasmiṃ ijjhamāne sesāpi ijjhantiyeva.
ਅਪਿਚ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗવਸੇਨਾਪਿ ਏਤੇਸਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਞ੍ਹਿ ਇਦ੍ਧਿ ਨਾਮ, ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਰਿਕਮ੍ਮਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਛਨ੍ਦਾਦਯੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋ ਨਾਮ। ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਯਾવ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਾ, ਇਦ੍ਧਿવਿਧਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਅਭਿਞ੍ਞਾ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਾ ਨਯੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ। ਸੇਸਿਦ੍ਧਿਪਾਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Apica tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ pubbabhāgavasenāpi etesaṃ iddhipādatā veditabbā. Paṭhamajjhānañhi iddhi nāma, paṭhamajjhānassa pubbabhāgaparikammasampayuttā chandādayo iddhipādo nāma. Etenupāyena yāva nevasaññānāsaññāyatanā, iddhividhaṃ ādiṃ katvā yāva dibbacakkhuabhiññā, sotāpattimaggaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggā nayo netabbo. Sesiddhipādesupi eseva nayo.
ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਅਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਛਨ੍ਦੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਤੇਸਂ વਾਦਮਦ੍ਦਨਤ੍ਥਾਯ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਉਤ੍ਤਰਚੂਲ਼વਾਰੋ ਨਾਮ ਆਗਤੋ –
Keci pana ‘‘anibbatto chando iddhipādo’’ti vadanti. Idha tesaṃ vādamaddanatthāya abhidhamme uttaracūḷavāro nāma āgato –
‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ – ਛਨ੍ਦਿਦ੍ਧਿਪਾਦੋ, વੀਰਿਯਿਦ੍ਧਿਪਾਦੋ, ਚਿਤ੍ਤਿਦ੍ਧਿਪਾਦੋ, વੀਮਂਸਿਦ੍ਧਿਪਾਦੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਛਨ੍ਦਿਦ੍ਧਿਪਾਦੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਝਾਨਂ ਭਾવੇਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ ਅਪਚਯਗਾਮਿਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਪਠਮਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ…ਪੇ॰… ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾਪਟਿਪਦਂ ਦਨ੍ਧਾਭਿਞ੍ਞਂ, ਯੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਛਨ੍ਦੋ ਛਨ੍ਦਿਕਤਾ ਕਤ੍ਤੁਕਮ੍ਯਤਾ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਛਨ੍ਦਿਦ੍ਧਿਪਾਦੋ। ਅવਸੇਸਾ ਧਮ੍ਮਾ ਛਨ੍ਦਿਦ੍ਧਿਪਾਦਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੪੫੭-੪੫੮)।
‘‘Cattāro iddhipādā – chandiddhipādo, vīriyiddhipādo, cittiddhipādo, vīmaṃsiddhipādo. Tattha katamo chandiddhipādo? Idha, bhikkhu, yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, yo tasmiṃ samaye chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando, ayaṃ vuccati chandiddhipādo. Avasesā dhammā chandiddhipādasampayuttā’’ti (vibha. 457-458).
ਇਮੇ ਪਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਸੇਨੇવ ਆਗਤਾ।
Ime pana lokuttaravaseneva āgatā.
ਤਤ੍ਥ ਰਟ੍ਠਪਾਲਤ੍ਥੇਰੋ ਛਨ੍ਦਂ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿ। ਸੋਣਤ੍ਥੇਰੋ વੀਰਿਯਂ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾ; ਸਮ੍ਭੁਤਤ੍ਥੇਰੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਮੋਘਰਾਜਾ વੀਮਂਸਂ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਚਤੂਸੁ ਅਮਚ੍ਚਪੁਤ੍ਤੇਸੁ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਤ੍ਥੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਨ੍ਤੇਸੁ ਏਕੋ ਉਪਟ੍ਠਾਨੇ ਛਨ੍ਦਜਾਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯਞ੍ਚ ਰੁਚਿਞ੍ਚ ਞਤ੍વਾ ਦਿવਾ ਚ ਰਤ੍ਤੋ ਚ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ ਰਾਜਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਏવਂ ਛਨ੍ਦਧੁਰੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Tattha raṭṭhapālatthero chandaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi. Soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā; sambhutatthero cittaṃ dhuraṃ katvā, āyasmā mogharājā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvāti. Tattha yathā catūsu amaccaputtesu ṭhānantaraṃ patthetvā rājānaṃ upanissāya viharantesu eko upaṭṭhāne chandajāto rañño ajjhāsayañca ruciñca ñatvā divā ca ratto ca upaṭṭhahanto rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Evaṃ chandadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ਏਕੋ ਪਨ – ‘‘ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਉਪਟ੍ਠਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਕਿਚ੍ਚੇ ਪਰਕ੍ਕਮੇਨ ਆਰਾਧੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਕੁਪਿਤੇ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਰਞ੍ਞਾ ਪਹਿਤੋ ਪਰਕ੍ਕਮੇਨ ਸਤ੍ਤੁਮਦ੍ਦਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਪੁਣਿ। ਯਥਾ ਸੋ, ਏવਂ વੀਰਿਯਧੁਰੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਕੋ ‘‘ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਉਪਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਉਰੇਨ ਸਤ੍ਤਿਸਰਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਮ੍ਪਿ ਭਾਰੋਯੇવ, ਮਨ੍ਤਬਲੇਨ ਆਰਾਧੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਖਤ੍ਤવਿਜ੍ਜਾਯ ਕਤਪਰਿਚਯਤ੍ਤਾ ਮਨ੍ਤਸਂવਿਧਾਨੇਨ ਰਾਜਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ ਪਾਪੁਣਿ। ਯਥਾ ਸੋ, ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਧੁਰੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Eko pana – ‘‘divase divase upaṭṭhātuṃ na sakkomi, uppanne kicce parakkamena ārādhessāmī’’ti kupite paccante raññā pahito parakkamena sattumaddanaṃ katvā pāpuṇi. Yathā so, evaṃ vīriyadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo. Eko ‘‘divase divase upaṭṭhānampi urena sattisarasampaṭicchanampi bhāroyeva, mantabalena ārādhessāmī’’ti khattavijjāya kataparicayattā mantasaṃvidhānena rājānaṃ ārādhetvā pāpuṇi. Yathā so, evaṃ cittadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ਅਪਰੋ – ‘‘ਕਿਂ ਇਮੇਹਿ ਉਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਹਿ, ਰਾਜਾਨੋ ਨਾਮ ਜਾਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਦੇਨ੍ਤੋ ਮਯ੍ਹਂ ਦਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਜਾਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਯਥਾ ਸੋ, ਏવਂ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ વੀਮਂਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વੀਮਂਸਧੁਰੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ વਿવਟ੍ਟਪਾਦਕਇਦ੍ਧਿ ਕਥਿਤਾ।
Aparo – ‘‘kiṃ imehi upaṭṭhānādīhi, rājāno nāma jātisampannassa ṭhānantaraṃ denti, tādisassa dento mayhaṃ dassatī’’ti jātisampattimeva nissāya ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Yathā so, evaṃ suparisuddhaṃ vīmaṃsaṃ nissāya vīmaṃsadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabboti. Imasmiṃ sutte vivaṭṭapādakaiddhi kathitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੩. ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Chandasamādhisuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ੩. ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Chandasamādhisuttavaṇṇanā
