Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സംയുത്തനികായ (അട്ഠകഥാ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
൩. ഛന്ദസമാധിസുത്തവണ്ണനാ
3. Chandasamādhisuttavaṇṇanā
൮൨൫. തതിയേ ഛന്ദന്തി കത്തുകമ്യതാഛന്ദം. നിസ്സായാതി നിസ്സയം കത്വാ, അധിപതിം കത്വാതി അത്ഥോ. പധാനസങ്ഖാരാതി പധാനഭൂതാ സങ്ഖാരാ, ചതുകിച്ചസാധകസമ്മപ്പധാനവീരിയസ്സേതം അധിവചനം. ഇതി അയഞ്ച ഛന്ദോതിആദീസു ഛന്ദോ ഛന്ദസമാധിനാ ചേവ പധാനസങ്ഖാരേഹി ച, ഛന്ദസമാധി ഛന്ദേന ചേവ പധാനസങ്ഖാരേഹി ച, പധാനസങ്ഖാരാപി ഛന്ദേന ചേവ ഛന്ദസമാധിനാ ച സമന്നാഗതാ . തസ്മാ സബ്ബേ തേ ധമ്മേ ഏകതോ കത്വാ അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ഛന്ദസമാധിപ്പധാനസങ്ഖാരസമന്നാഗതോ ഇദ്ധിപാദോതി വുത്തം. ഇദ്ധിപാദവിഭങ്ഗേ (വിഭ॰ ൪൩൭) പന ‘‘യോ തഥാഭൂതസ്സ വേദനാക്ഖന്ധോ തിആദിനാ നയേന ഇമേഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതാ സേസഅരൂപിനോ ധമ്മാ ഇദ്ധിപാദാതി വുത്താ.
825. Tatiye chandanti kattukamyatāchandaṃ. Nissāyāti nissayaṃ katvā, adhipatiṃ katvāti attho. Padhānasaṅkhārāti padhānabhūtā saṅkhārā, catukiccasādhakasammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Iti ayañca chandotiādīsu chando chandasamādhinā ceva padhānasaṅkhārehi ca, chandasamādhi chandena ceva padhānasaṅkhārehi ca, padhānasaṅkhārāpi chandena ceva chandasamādhinā ca samannāgatā . Tasmā sabbe te dhamme ekato katvā ayaṃ vuccati, bhikkhave, chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādoti vuttaṃ. Iddhipādavibhaṅge (vibha. 437) pana ‘‘yo tathābhūtassa vedanākkhandho tiādinā nayena imehi dhammehi samannāgatā sesaarūpino dhammā iddhipādāti vuttā.
അപിച ഇമേപി തയോ ധമ്മാ ഇദ്ധീപി ഹോന്തി ഇദ്ധിപാദാപി. കഥം? ഛന്ദഞ്ഹി ഭാവയതോ ഛന്ദോ ഇദ്ധി നാമ ഹോതി, സമാധിപ്പധാനസങ്ഖാരാ ഛന്ദിദ്ധിപാദോ നാമ. സമാധിം ഭാവേന്തസ്സ സമാധി ഇദ്ധി നാമ ഹോതി, ഛന്ദപ്പധാനസങ്ഖാരാ സമാധിദ്ധിയാ പാദോ നാമ. പധാനസങ്ഖാരേ ഭാവേന്തസ്സ പധാനസങ്ഖാരാ ഇദ്ധി നാമ ഹോതി, ഛന്ദസമാധി പധാനസങ്ഖാരിദ്ധിയാ പാദോ നാമ, സമ്പയുത്തധമ്മേസു ഹി ഏകസ്മിം ഇജ്ഝമാനേ സേസാപി ഇജ്ഝന്തിയേവ.
Apica imepi tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi. Kathaṃ? Chandañhi bhāvayato chando iddhi nāma hoti, samādhippadhānasaṅkhārā chandiddhipādo nāma. Samādhiṃ bhāventassa samādhi iddhi nāma hoti, chandappadhānasaṅkhārā samādhiddhiyā pādo nāma. Padhānasaṅkhāre bhāventassa padhānasaṅkhārā iddhi nāma hoti, chandasamādhi padhānasaṅkhāriddhiyā pādo nāma, sampayuttadhammesu hi ekasmiṃ ijjhamāne sesāpi ijjhantiyeva.
അപിച തേസം തേസം ധമ്മാനം പുബ്ബഭാഗവസേനാപി ഏതേസം ഇദ്ധിപാദതാ വേദിതബ്ബാ. പഠമജ്ഝാനഞ്ഹി ഇദ്ധി നാമ, പഠമജ്ഝാനസ്സ പുബ്ബഭാഗപരികമ്മസമ്പയുത്താ ഛന്ദാദയോ ഇദ്ധിപാദോ നാമ. ഏതേനുപായേന യാവ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനാ, ഇദ്ധിവിധം ആദിം കത്വാ യാവ ദിബ്ബചക്ഖുഅഭിഞ്ഞാ, സോതാപത്തിമഗ്ഗം ആദിം കത്വാ യാവ അരഹത്തമഗ്ഗാ നയോ നേതബ്ബോ. സേസിദ്ധിപാദേസുപി ഏസേവ നയോ.
Apica tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ pubbabhāgavasenāpi etesaṃ iddhipādatā veditabbā. Paṭhamajjhānañhi iddhi nāma, paṭhamajjhānassa pubbabhāgaparikammasampayuttā chandādayo iddhipādo nāma. Etenupāyena yāva nevasaññānāsaññāyatanā, iddhividhaṃ ādiṃ katvā yāva dibbacakkhuabhiññā, sotāpattimaggaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggā nayo netabbo. Sesiddhipādesupi eseva nayo.
കേചി പന ‘‘അനിബ്ബത്തോ ഛന്ദോ ഇദ്ധിപാദോ’’തി വദന്തി. ഇധ തേസം വാദമദ്ദനത്ഥായ അഭിധമ്മേ ഉത്തരചൂളവാരോ നാമ ആഗതോ –
Keci pana ‘‘anibbatto chando iddhipādo’’ti vadanti. Idha tesaṃ vādamaddanatthāya abhidhamme uttaracūḷavāro nāma āgato –
‘‘ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ – ഛന്ദിദ്ധിപാദോ, വീരിയിദ്ധിപാദോ, ചിത്തിദ്ധിപാദോ, വീമംസിദ്ധിപാദോ. തത്ഥ കതമോ ഛന്ദിദ്ധിപാദോ? ഇധ, ഭിക്ഖു, യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖാപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, യോ തസ്മിം സമയേ ഛന്ദോ ഛന്ദികതാ കത്തുകമ്യതാ കുസലോ ധമ്മച്ഛന്ദോ, അയം വുച്ചതി ഛന്ദിദ്ധിപാദോ. അവസേസാ ധമ്മാ ഛന്ദിദ്ധിപാദസമ്പയുത്താ’’തി (വിഭ॰ ൪൫൭-൪൫൮).
‘‘Cattāro iddhipādā – chandiddhipādo, vīriyiddhipādo, cittiddhipādo, vīmaṃsiddhipādo. Tattha katamo chandiddhipādo? Idha, bhikkhu, yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, yo tasmiṃ samaye chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando, ayaṃ vuccati chandiddhipādo. Avasesā dhammā chandiddhipādasampayuttā’’ti (vibha. 457-458).
ഇമേ പന ലോകുത്തരവസേനേവ ആഗതാ.
Ime pana lokuttaravaseneva āgatā.
തത്ഥ രട്ഠപാലത്ഥേരോ ഛന്ദം ധുരം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മം നിബ്ബത്തേസി. സോണത്ഥേരോ വീരിയം ധുരം കത്വാ; സമ്ഭുതത്ഥേരോ ചിത്തം ധുരം കത്വാ, ആയസ്മാ മോഘരാജാ വീമംസം ധുരം കത്വാതി. തത്ഥ യഥാ ചതൂസു അമച്ചപുത്തേസു ഠാനന്തരം പത്ഥേത്വാ രാജാനം ഉപനിസ്സായ വിഹരന്തേസു ഏകോ ഉപട്ഠാനേ ഛന്ദജാതോ രഞ്ഞോ അജ്ഝാസയഞ്ച രുചിഞ്ച ഞത്വാ ദിവാ ച രത്തോ ച ഉപട്ഠഹന്തോ രാജാനം ആരാധേത്വാ ഠാനന്തരം പാപുണി. ഏവം ഛന്ദധുരേന ലോകുത്തരധമ്മനിബ്ബത്തകോ വേദിതബ്ബോ.
Tattha raṭṭhapālatthero chandaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi. Soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā; sambhutatthero cittaṃ dhuraṃ katvā, āyasmā mogharājā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvāti. Tattha yathā catūsu amaccaputtesu ṭhānantaraṃ patthetvā rājānaṃ upanissāya viharantesu eko upaṭṭhāne chandajāto rañño ajjhāsayañca ruciñca ñatvā divā ca ratto ca upaṭṭhahanto rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Evaṃ chandadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ഏകോ പന – ‘‘ദിവസേ ദിവസേ ഉപട്ഠാതും ന സക്കോമി, ഉപ്പന്നേ കിച്ചേ പരക്കമേന ആരാധേസ്സാമീ’’തി കുപിതേ പച്ചന്തേ രഞ്ഞാ പഹിതോ പരക്കമേന സത്തുമദ്ദനം കത്വാ പാപുണി. യഥാ സോ, ഏവം വീരിയധുരേന ലോകുത്തരധമ്മനിബ്ബത്തകോ വേദിതബ്ബോ. ഏകോ ‘‘ദിവസേ ദിവസേ ഉപട്ഠാനമ്പി ഉരേന സത്തിസരസമ്പടിച്ഛനമ്പി ഭാരോയേവ, മന്തബലേന ആരാധേസ്സാമീ’’തി ഖത്തവിജ്ജായ കതപരിചയത്താ മന്തസംവിധാനേന രാജാനം ആരാധേത്വാ പാപുണി. യഥാ സോ, ഏവം ചിത്തധുരേന ലോകുത്തരധമ്മനിബ്ബത്തകോ വേദിതബ്ബോ.
Eko pana – ‘‘divase divase upaṭṭhātuṃ na sakkomi, uppanne kicce parakkamena ārādhessāmī’’ti kupite paccante raññā pahito parakkamena sattumaddanaṃ katvā pāpuṇi. Yathā so, evaṃ vīriyadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo. Eko ‘‘divase divase upaṭṭhānampi urena sattisarasampaṭicchanampi bhāroyeva, mantabalena ārādhessāmī’’ti khattavijjāya kataparicayattā mantasaṃvidhānena rājānaṃ ārādhetvā pāpuṇi. Yathā so, evaṃ cittadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
അപരോ – ‘‘കിം ഇമേഹി ഉപട്ഠാനാദീഹി, രാജാനോ നാമ ജാതിസമ്പന്നസ്സ ഠാനന്തരം ദേന്തി, താദിസസ്സ ദേന്തോ മയ്ഹം ദസ്സതീ’’തി ജാതിസമ്പത്തിമേവ നിസ്സായ ഠാനന്തരം പാപുണി. യഥാ സോ, ഏവം സുപരിസുദ്ധം വീമംസം നിസ്സായ വീമംസധുരേന ലോകുത്തരധമ്മനിബ്ബത്തകോ വേദിതബ്ബോതി. ഇമസ്മിം സുത്തേ വിവട്ടപാദകഇദ്ധി കഥിതാ.
Aparo – ‘‘kiṃ imehi upaṭṭhānādīhi, rājāno nāma jātisampannassa ṭhānantaraṃ denti, tādisassa dento mayhaṃ dassatī’’ti jātisampattimeva nissāya ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Yathā so, evaṃ suparisuddhaṃ vīmaṃsaṃ nissāya vīmaṃsadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabboti. Imasmiṃ sutte vivaṭṭapādakaiddhi kathitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / സംയുത്തനികായ • Saṃyuttanikāya / ൩. ഛന്ദസമാധിസുത്തം • 3. Chandasamādhisuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / സംയുത്തനികായ (ടീകാ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ൩. ഛന്ദസമാധിസുത്തവണ്ണനാ • 3. Chandasamādhisuttavaṇṇanā