| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi |
७. सङ्घभेदकक्खन्धकं
7. Saṅghabhedakakkhandhakaṃ
१. पठमभाणवारो
1. Paṭhamabhāṇavāro
छसक्यपब्बज्जाकथा
Chasakyapabbajjākathā
३३०. तेन समयेन बुद्धो भगवा अनुपियायं विहरति, अनुपियं नाम मल्लानं निगमो। तेन खो पन समयेन अभिञ्ञाता अभिञ्ञाता सक्यकुमारा भगवन्तं पब्बजितं अनुपब्बजन्ति। तेन खो पन समयेन महानामो च सक्को अनुरुद्धो च सक्को द्वेभातिका होन्ति। अनुरुद्धो सक्को सुखुमालो होति। तस्स तयो पासादा होन्ति – एको हेमन्तिको, एको गिम्हिको, एको वस्सिको। सो वस्सिके पासादे चत्तारो मासे 1 निप्पुरिसेहि तूरियेहि परिचारयमानो 2 न हेट्ठापासादं ओरोहति। अथ खो महानामस्स सक्कस्स एतदहोसि – ‘‘एतरहि खो अभिञ्ञाता अभिञ्ञाता सक्यकुमारा भगवन्तं पब्बजितं अनुपब्बजन्ति। अम्हाकञ्च पन कुला नत्थि कोचि अगारस्मा अनगारियं पब्बजितो। यंनूनाहं वा पब्बजेय्यं, अनुरुद्धो वा’’ति। अथ खो महानामो सक्को येन अनुरुद्धो सक्को तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा अनुरुद्धं सक्कं एतदवोच – ‘‘एतरहि, तात अनुरुद्ध, अभिञ्ञाता अभिञ्ञाता सक्यकुमारा भगवन्तं पब्बजितं अनुपब्बजन्ति। अम्हाकञ्च पन कुला नत्थि कोचि अगारस्मा अनगारियं पब्बजितो। तेन हि त्वं वा पब्बज, अहं वा पब्बजिस्सामी’’ति। ‘‘अहं खो सुखुमालो, नाहं सक्कोमि अगारस्मा अनगारियं पब्बजितुं। त्वं पब्बजाही’’ति। ‘‘एहि खो ते, तात अनुरुद्ध, घरावासत्थं अनुसासिस्सामि। पठमं खेत्तं कसापेतब्बं। कसापेत्वा वपापेतब्बं। वपापेत्वा उदकं अभिनेतब्बं। उदकं अभिनेत्वा उदकं निन्नेतब्बं। उदकं निन्नेत्वा निद्धापेतब्बं। निद्धापेत्वा 3 लवापेतब्बं। लवापेत्वा उब्बाहापेतब्बं। उब्बाहापेत्वा पुञ्जं कारापेतब्बं। पुञ्जं कारापेत्वा मद्दापेतब्बं। मद्दापेत्वा पलालानि उद्धरापेतब्बानि। पलालानि उद्धरापेत्वा भुसिका उद्धरापेतब्बा। भुसिकं उद्धरापेत्वा ओपुनापेतब्बं 4। ओपुनापेत्वा अतिहरापेतब्बं। अतिहरापेत्वा आयतिम्पि वस्सं एवमेव कातब्बं, आयतिम्पि वस्सं एवमेव कातब्ब’’न्ति। ‘‘न कम्मा खीयन्ति? न कम्मानं अन्तो पञ्ञायति? कदा कम्मा खीयिस्सन्ति? कदा कम्मानं अन्तो पञ्ञायिस्सति? कदा मयं अप्पोस्सुक्का पञ्चहि कामगुणेहि समप्पिता समङ्गीभूता परिचारेस्सामा’’ति? ‘‘न हि, तात अनुरुद्ध, कम्मा खीयन्ति। न कम्मानं अन्तो पञ्ञायति। अखीणेव कम्मे पितरो च पितामहा च कालङ्कता’’ति। ‘‘तेन हि त्वञ्ञेव घरावासत्थेन उपजानाहि। अहं अगारस्मा अनगारियं पब्बजिस्सामी’’ति।
330. Tena samayena buddho bhagavā anupiyāyaṃ viharati, anupiyaṃ nāma mallānaṃ nigamo. Tena kho pana samayena abhiññātā abhiññātā sakyakumārā bhagavantaṃ pabbajitaṃ anupabbajanti. Tena kho pana samayena mahānāmo ca sakko anuruddho ca sakko dvebhātikā honti. Anuruddho sakko sukhumālo hoti. Tassa tayo pāsādā honti – eko hemantiko, eko gimhiko, eko vassiko. So vassike pāsāde cattāro māse 5 nippurisehi tūriyehi paricārayamāno 6 na heṭṭhāpāsādaṃ orohati. Atha kho mahānāmassa sakkassa etadahosi – ‘‘etarahi kho abhiññātā abhiññātā sakyakumārā bhagavantaṃ pabbajitaṃ anupabbajanti. Amhākañca pana kulā natthi koci agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Yaṃnūnāhaṃ vā pabbajeyyaṃ, anuruddho vā’’ti. Atha kho mahānāmo sakko yena anuruddho sakko tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā anuruddhaṃ sakkaṃ etadavoca – ‘‘etarahi, tāta anuruddha, abhiññātā abhiññātā sakyakumārā bhagavantaṃ pabbajitaṃ anupabbajanti. Amhākañca pana kulā natthi koci agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Tena hi tvaṃ vā pabbaja, ahaṃ vā pabbajissāmī’’ti. ‘‘Ahaṃ kho sukhumālo, nāhaṃ sakkomi agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Tvaṃ pabbajāhī’’ti. ‘‘Ehi kho te, tāta anuruddha, gharāvāsatthaṃ anusāsissāmi. Paṭhamaṃ khettaṃ kasāpetabbaṃ. Kasāpetvā vapāpetabbaṃ. Vapāpetvā udakaṃ abhinetabbaṃ. Udakaṃ abhinetvā udakaṃ ninnetabbaṃ. Udakaṃ ninnetvā niddhāpetabbaṃ. Niddhāpetvā 7 lavāpetabbaṃ. Lavāpetvā ubbāhāpetabbaṃ. Ubbāhāpetvā puñjaṃ kārāpetabbaṃ. Puñjaṃ kārāpetvā maddāpetabbaṃ. Maddāpetvā palālāni uddharāpetabbāni. Palālāni uddharāpetvā bhusikā uddharāpetabbā. Bhusikaṃ uddharāpetvā opunāpetabbaṃ 8. Opunāpetvā atiharāpetabbaṃ. Atiharāpetvā āyatimpi vassaṃ evameva kātabbaṃ, āyatimpi vassaṃ evameva kātabba’’nti. ‘‘Na kammā khīyanti? Na kammānaṃ anto paññāyati? Kadā kammā khīyissanti? Kadā kammānaṃ anto paññāyissati? Kadā mayaṃ appossukkā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricāressāmā’’ti? ‘‘Na hi, tāta anuruddha, kammā khīyanti. Na kammānaṃ anto paññāyati. Akhīṇeva kamme pitaro ca pitāmahā ca kālaṅkatā’’ti. ‘‘Tena hi tvaññeva gharāvāsatthena upajānāhi. Ahaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmī’’ti.
अथ खो अनुरुद्धो सक्को येन माता तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा मातरं एतदवोच – ‘‘इच्छामहं, अम्म, अगारस्मा अनगारियं पब्बजितुं। अनुजानाहि मं अगारस्मा अनगारियं पब्बज्जाया’’ति। एवं वुत्ते अनुरुद्धस्स सक्कस्स माता अनुरुद्धं सक्कं एतदवोच – ‘‘तुम्हे खो मे, तात अनुरुद्ध, द्वे पुत्ता पिया मनापा अप्पटिकूला। मरणेनपि वो अकामका विना भविस्सामि। किं पनाहं तुम्हे जीवन्ते अनुजानिस्सामि अगारस्मा अनगारियं पब्बज्जाया’’ति? दुतियम्पि खो…पे॰… ततियम्पि खो अनुरुद्धो सक्को मातरं एतदवोच – ‘‘इच्छामहं, अम्म, अगारस्मा अनगारियं पब्बजितुं। अनुजानाहि मं अगारस्मा अनगारियं पब्बज्जाया’’ति 9। तेन खो पन समयेन भद्दियो सक्यराजा सक्यानं रज्जं कारेति। सो च अनुरुद्धस्स सक्कस्स सहायो होति। अथ खो अनुरुद्धस्स सक्कस्स माता – ‘अयं खो भद्दियो सक्यराजा सक्यानं रज्जं कारेति; अनुरुद्धस्स सक्कस्स सहायो; सो न उस्सहति अगारस्मा अनगारियं पब्बजितु’न्ति – अनुरुद्धं सक्कं एतदवोच – ‘‘सचे, तात अनुरुद्ध, भद्दियो सक्यराजा अगारस्मा अनगारियं पब्बजति, एवं त्वम्पि पब्बजाही’’ति। अथ खो अनुरुद्धो सक्को येन भद्दियो सक्यराजा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भद्दियं सक्यराजानं एतदवोच – ‘‘मम खो, सम्म, पब्बज्जा तव पटिबद्धा’’ति। ‘‘सचे ते, सम्म, पब्बज्जा मम पटिबद्धा वा अप्पटिबद्धा वा सा होतु, अहं तया; यथा सुखं पब्बजाही’’ति। ‘‘एहि, सम्म, उभो अगारस्मा अनगारियं पब्बजिस्सामा’’ति। ‘‘नाहं, सम्म, सक्कोमि अगारस्मा अनगारियं पब्बजितुन्ति । यं ते सक्का अञ्ञं मया कातुं, क्याहं 10 करिस्सामि। त्वं पब्बजाही’’ति। ‘‘माता खो मं, सम्म, एवमाह – ‘सचे, तात अनुरुद्ध, भद्दियो सक्यराजा अगारस्मा अनगारियं पब्बजति, एवं त्वम्पि पब्बजाही’’’ति। ‘‘भासिता खो पन ते, सम्म, एसा वाचा। सचे ते, सम्म, पब्बज्जा मम पटिबद्धा वा, अप्पटिबद्धा वा सा होतु, अहं तया; यथा सुखं पब्बजाही’’ति। ‘‘एहि, सम्म, उभो अगारस्मा अनगारियं पब्बजिस्सामा’’ति।
Atha kho anuruddho sakko yena mātā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā mātaraṃ etadavoca – ‘‘icchāmahaṃ, amma, agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Anujānāhi maṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti. Evaṃ vutte anuruddhassa sakkassa mātā anuruddhaṃ sakkaṃ etadavoca – ‘‘tumhe kho me, tāta anuruddha, dve puttā piyā manāpā appaṭikūlā. Maraṇenapi vo akāmakā vinā bhavissāmi. Kiṃ panāhaṃ tumhe jīvante anujānissāmi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti? Dutiyampi kho…pe… tatiyampi kho anuruddho sakko mātaraṃ etadavoca – ‘‘icchāmahaṃ, amma, agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Anujānāhi maṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti 11. Tena kho pana samayena bhaddiyo sakyarājā sakyānaṃ rajjaṃ kāreti. So ca anuruddhassa sakkassa sahāyo hoti. Atha kho anuruddhassa sakkassa mātā – ‘ayaṃ kho bhaddiyo sakyarājā sakyānaṃ rajjaṃ kāreti; anuruddhassa sakkassa sahāyo; so na ussahati agārasmā anagāriyaṃ pabbajitu’nti – anuruddhaṃ sakkaṃ etadavoca – ‘‘sace, tāta anuruddha, bhaddiyo sakyarājā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, evaṃ tvampi pabbajāhī’’ti. Atha kho anuruddho sakko yena bhaddiyo sakyarājā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhaddiyaṃ sakyarājānaṃ etadavoca – ‘‘mama kho, samma, pabbajjā tava paṭibaddhā’’ti. ‘‘Sace te, samma, pabbajjā mama paṭibaddhā vā appaṭibaddhā vā sā hotu, ahaṃ tayā; yathā sukhaṃ pabbajāhī’’ti. ‘‘Ehi, samma, ubho agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmā’’ti. ‘‘Nāhaṃ, samma, sakkomi agārasmā anagāriyaṃ pabbajitunti . Yaṃ te sakkā aññaṃ mayā kātuṃ, kyāhaṃ 12 karissāmi. Tvaṃ pabbajāhī’’ti. ‘‘Mātā kho maṃ, samma, evamāha – ‘sace, tāta anuruddha, bhaddiyo sakyarājā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, evaṃ tvampi pabbajāhī’’’ti. ‘‘Bhāsitā kho pana te, samma, esā vācā. Sace te, samma, pabbajjā mama paṭibaddhā vā, appaṭibaddhā vā sā hotu, ahaṃ tayā; yathā sukhaṃ pabbajāhī’’ti. ‘‘Ehi, samma, ubho agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmā’’ti.
तेन खो पन समयेन मनुस्सा सच्चवादिनो होन्ति, सच्चपटिञ्ञा। अथ खो भद्दियो सक्यराजा अनुरुद्धं सक्कं एतदवोच – ‘‘आगमेहि, सम्म, सत्तवस्सानि। सत्तन्नं वस्सानं अच्चयेन उभो अगारस्मा अनगारियं पब्बजिस्सामा’’ति। ‘‘अतिचिरं, सम्म, सत्तवस्सानि। नाहं सक्कोमि सत्तवस्सानि आगमेतु’’न्ति। ‘‘आगमेहि, सम्म, छवस्सानि…पे॰… पञ्चवस्सानि… चत्तारि वस्सानि… तीणि वस्सानि… द्वे वस्सानि… एकं वस्सं। एकस्स वस्सस्स अच्चयेन उभो अगारस्मा अनगारियं पब्बजिस्सामा’’ति। ‘‘अतिचिरं, सम्म, एकवस्सं। नाहं सक्कोमि एकं वस्सं आगमेतु’’न्ति। ‘‘आगमेहि, सम्म, सत्तमासे। सत्तन्नं मासानं अच्चयेन उभोपि अगारस्मा अनगारियं पब्बजिस्सामा’’ति। ‘‘अतिचिरं, सम्म, सत्तमासा। नाहं सक्कोमि सत्तमासे आगमेतु’’न्ति। ‘‘आगमेहि, सम्म, छ मासे…पे॰… पञ्च मासे… चत्तारो मासे… तयो मासे… द्वे मासे… एकं मासं… अड्ढमासं। अड्ढमासस्स अच्चयेन उभोपि अगारस्मा अनगारियं पब्बजिस्सामा’’ति। ‘‘अतिचिरं, सम्म, अड्ढमासो। नाहं सक्कोमि अड्ढमासं आगमेतु’’न्ति। ‘‘आगमेहि, सम्म, सत्ताहं यावाहं पुत्ते च भातरो च रज्जं निय्यादेमी’’ति। ‘‘न चिरं, सम्म, सत्ताहो, आगमेस्सामी’’ति।
Tena kho pana samayena manussā saccavādino honti, saccapaṭiññā. Atha kho bhaddiyo sakyarājā anuruddhaṃ sakkaṃ etadavoca – ‘‘āgamehi, samma, sattavassāni. Sattannaṃ vassānaṃ accayena ubho agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmā’’ti. ‘‘Aticiraṃ, samma, sattavassāni. Nāhaṃ sakkomi sattavassāni āgametu’’nti. ‘‘Āgamehi, samma, chavassāni…pe… pañcavassāni… cattāri vassāni… tīṇi vassāni… dve vassāni… ekaṃ vassaṃ. Ekassa vassassa accayena ubho agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmā’’ti. ‘‘Aticiraṃ, samma, ekavassaṃ. Nāhaṃ sakkomi ekaṃ vassaṃ āgametu’’nti. ‘‘Āgamehi, samma, sattamāse. Sattannaṃ māsānaṃ accayena ubhopi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmā’’ti. ‘‘Aticiraṃ, samma, sattamāsā. Nāhaṃ sakkomi sattamāse āgametu’’nti. ‘‘Āgamehi, samma, cha māse…pe… pañca māse… cattāro māse… tayo māse… dve māse… ekaṃ māsaṃ… aḍḍhamāsaṃ. Aḍḍhamāsassa accayena ubhopi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmā’’ti. ‘‘Aticiraṃ, samma, aḍḍhamāso. Nāhaṃ sakkomi aḍḍhamāsaṃ āgametu’’nti. ‘‘Āgamehi, samma, sattāhaṃ yāvāhaṃ putte ca bhātaro ca rajjaṃ niyyādemī’’ti. ‘‘Na ciraṃ, samma, sattāho, āgamessāmī’’ti.
३३१. अथ खो भद्दियो च सक्यराजा अनुरुद्धो च आनन्दो च भगु च किमिलो च देवदत्तो च, उपालिकप्पकेन सत्तमा, यथा पुरे चतुरङ्गिनिया सेनाय उय्यानभूमिं निय्यन्ति, एवमेव चतुरङ्गिनिया सेनाय निय्यिंसु। ते दूरं गन्त्वा सेनं निवत्तापेत्वा परविसयं ओक्कमित्वा आभरणं ओमुञ्चित्वा उत्तरासङ्गेन भण्डिकं बन्धित्वा उपालिं कप्पकं एतदवोचुं – ‘‘हन्द, भणे उपालि, निवत्तस्सु; अलं ते एत्तकं जीविकाया’’ति। अथ खो उपालिस्स कप्पकस्स निवत्तन्तस्स एतदहोसि – ‘‘चण्डा खो साकिया; इमिना कुमारा निप्पातिताति घातापेय्युम्पि मं। इमे हि नाम सक्यकुमारा अगारस्मा अनगारियं पब्बजिस्सन्ति। किमङ्ग 13 पनाह’’न्ति। भण्डिकं मुञ्चित्वा तं भण्डं रुक्खे आलग्गेत्वा ‘यो पस्सति, दिन्नंयेव हरतू’ति वत्वा येन ते सक्यकुमारा तेनुपसङ्कमि। अद्दसासुं खो ते सक्यकुमारा उपालिं कप्पकं दूरतोव आगच्छन्तं। दिस्वान उपालिं कप्पकं एतदवोचुं – ‘‘किस्स, भणे उपालि, निवत्तेसी’’ति? ‘‘इध मे, अय्यपुत्ता, निवत्तन्तस्स एतदहोसि – ‘चण्डा खो साकिया; इमिना कुमारा निप्पातिताति घातापेय्युम्पि मं। इमे हि नाम सक्यकुमारा अगारस्मा अनगारियं पब्बजिस्सन्ति। किमङ्ग पनाह’न्ति। सो खो अहं, अय्यपुत्ता, भण्डिकं मुञ्चित्वा तं भण्डं रुक्खे आलग्गेत्वा ‘यो पस्सति, दिन्नञ्ञेव हरतू’ति वत्वा ततोम्हि पटिनिवत्तो’’ति। ‘‘सुट्ठु, भणे उपालि, अकासि यम्पि न निवत्तो 14। चण्डा खो साकिया; इमिना कुमारा निप्पातिताति घातापेय्युम्पि त’’न्ति।
331. Atha kho bhaddiyo ca sakyarājā anuruddho ca ānando ca bhagu ca kimilo ca devadatto ca, upālikappakena sattamā, yathā pure caturaṅginiyā senāya uyyānabhūmiṃ niyyanti, evameva caturaṅginiyā senāya niyyiṃsu. Te dūraṃ gantvā senaṃ nivattāpetvā paravisayaṃ okkamitvā ābharaṇaṃ omuñcitvā uttarāsaṅgena bhaṇḍikaṃ bandhitvā upāliṃ kappakaṃ etadavocuṃ – ‘‘handa, bhaṇe upāli, nivattassu; alaṃ te ettakaṃ jīvikāyā’’ti. Atha kho upālissa kappakassa nivattantassa etadahosi – ‘‘caṇḍā kho sākiyā; iminā kumārā nippātitāti ghātāpeyyumpi maṃ. Ime hi nāma sakyakumārā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissanti. Kimaṅga 15 panāha’’nti. Bhaṇḍikaṃ muñcitvā taṃ bhaṇḍaṃ rukkhe ālaggetvā ‘yo passati, dinnaṃyeva haratū’ti vatvā yena te sakyakumārā tenupasaṅkami. Addasāsuṃ kho te sakyakumārā upāliṃ kappakaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna upāliṃ kappakaṃ etadavocuṃ – ‘‘kissa, bhaṇe upāli, nivattesī’’ti? ‘‘Idha me, ayyaputtā, nivattantassa etadahosi – ‘caṇḍā kho sākiyā; iminā kumārā nippātitāti ghātāpeyyumpi maṃ. Ime hi nāma sakyakumārā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissanti. Kimaṅga panāha’nti. So kho ahaṃ, ayyaputtā, bhaṇḍikaṃ muñcitvā taṃ bhaṇḍaṃ rukkhe ālaggetvā ‘yo passati, dinnaññeva haratū’ti vatvā tatomhi paṭinivatto’’ti. ‘‘Suṭṭhu, bhaṇe upāli, akāsi yampi na nivatto 16. Caṇḍā kho sākiyā; iminā kumārā nippātitāti ghātāpeyyumpi ta’’nti.
अथ खो सक्यकुमारा उपालिं कप्पकं आदाय येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदिंसु। एकमन्तं निसिन्ना खो ते सक्यकुमारा भगवन्तं एतदवोचुं – ‘‘मयं, भन्ते, साकिया नाम मानस्सिनो। अयं , भन्ते, उपालि कप्पको अम्हाकं दीघरत्तं परिचारको। इमं भगवा पठमं पब्बाजेतु। इमस्स मयं अभिवादनपच्चुट्ठानअञ्जलिकम्मसामीचिकम्मं करिस्साम। एवं अम्हाकं साकियानं साकियमानो निम्मानायिस्सती’’ति 17।
Atha kho sakyakumārā upāliṃ kappakaṃ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te sakyakumārā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘mayaṃ, bhante, sākiyā nāma mānassino. Ayaṃ , bhante, upāli kappako amhākaṃ dīgharattaṃ paricārako. Imaṃ bhagavā paṭhamaṃ pabbājetu. Imassa mayaṃ abhivādanapaccuṭṭhānaañjalikammasāmīcikammaṃ karissāma. Evaṃ amhākaṃ sākiyānaṃ sākiyamāno nimmānāyissatī’’ti 18.
अथ खो भगवा उपालिं कप्पकं पठमं पब्बाजेसि, पच्छा ते सक्यकुमारे। अथ खो आयस्मा भद्दियो तेनेव अन्तरवस्सेन तिस्सो विज्जा सच्छाकासि। आयस्मा अनुरुद्धो दिब्बचक्खुं उप्पादेसि। आयस्मा आनन्दो सोतापत्तिफलं सच्छाकासि। देवदत्तो पोथुज्जनिकं इद्धिं अभिनिप्फादेसि।
Atha kho bhagavā upāliṃ kappakaṃ paṭhamaṃ pabbājesi, pacchā te sakyakumāre. Atha kho āyasmā bhaddiyo teneva antaravassena tisso vijjā sacchākāsi. Āyasmā anuruddho dibbacakkhuṃ uppādesi. Āyasmā ānando sotāpattiphalaṃ sacchākāsi. Devadatto pothujjanikaṃ iddhiṃ abhinipphādesi.
३३२. तेन खो पन समयेन आयस्मा भद्दियो अरञ्ञगतोपि रुक्खमूलगतोपि सुञ्ञागारगतोपि अभिक्खणं उदानं उदानेसि – ‘‘अहो सुखं, अहो सुख’’न्ति। अथ खो सम्बहुला भिक्खू येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदिंसु। एकमन्तं निसिन्ना खो ते भिक्खू भगवन्तं एतदवोचुं – ‘‘आयस्मा, भन्ते, भद्दियो अरञ्ञगतोपि रुक्खमूलगतोपि सुञ्ञागारगतोपि अभिक्खणं उदानं उदानेसि – ‘अहो सुखं, अहो सुख’न्ति। निस्संसयं खो, भन्ते, आयस्मा भद्दियो अनभिरतोव ब्रह्मचरियं चरति। तंयेव वा पुरिमं रज्जसुखं समनुस्सरन्तो अरञ्ञगतोपि रुक्खमूलगतोपि सुञ्ञागारगतोपि अभिक्खणं उदानं उदानेसि – ‘अहो सुखं, अहो सुख’’’न्ति।
332. Tena kho pana samayena āyasmā bhaddiyo araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi abhikkhaṇaṃ udānaṃ udānesi – ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti. Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘āyasmā, bhante, bhaddiyo araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi abhikkhaṇaṃ udānaṃ udānesi – ‘aho sukhaṃ, aho sukha’nti. Nissaṃsayaṃ kho, bhante, āyasmā bhaddiyo anabhiratova brahmacariyaṃ carati. Taṃyeva vā purimaṃ rajjasukhaṃ samanussaranto araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi abhikkhaṇaṃ udānaṃ udānesi – ‘aho sukhaṃ, aho sukha’’’nti.
अथ खो भगवा अञ्ञतरं भिक्खुं आमन्तेसि – ‘‘एहि त्वं, भिक्खु, मम वचनेन भद्दियं भिक्खुं आमन्तेहि – ‘सत्था तं, आवुसो भद्दिय, आमन्तेती’’’ति । ‘‘एवं भन्ते’’ति खो सो भिक्खु भगवतो पटिस्सुत्वा येनायस्मा भद्दियो तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं भद्दियं एतदवोच – ‘‘सत्था तं, आवुसो भद्दिय, आमन्तेती’’ति। ‘‘एवमावुसो’’ति खो आयस्मा भद्दियो तस्स भिक्खुनो पटिस्सुत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नं खो आयस्मन्तं भद्दियं भगवा एतदवोच – ‘‘सच्चं किर त्वं, भद्दिय, अरञ्ञगतोपि रुक्खमूलगतोपि सुञ्ञागारगतोपि अभिक्खणं उदानं उदानेसि – ‘अहो सुखं, अहो सुख’’’न्ति? ‘‘एवं भन्ते’’ति। ‘‘किं पन त्वं, भद्दिय, अत्थवसं सम्पस्समानो अरञ्ञगतोपि रुक्खमूलगतोपि सुञ्ञागारगतोपि अभिक्खणं उदानं उदानेसि – ‘अहो सुखं अहो सुख’’’न्ति? ‘‘पुब्बे मे, भन्ते, रञ्ञो सतोपि अन्तोपि अन्तेपुरे रक्खा सुसंविहिता होति, बहिपि अन्तेपुरे रक्खा सुसंविहिता होति, अन्तोपि नगरे रक्खा सुसंविहिता होति, बहिपि नगरे रक्खा सुसंविहिता होति, अन्तोपि जनपदे रक्खा सुसंविहिता होति, बहिपि जनपदे रक्खा सुसंविहिता होति। सो खो अहं, भन्ते, एवं रक्खितोपि गोपितोपि सन्तो भीतो उब्बिग्गो उस्सङ्की उत्रस्तो विहरामि। एतरहि खो पन अहं एको, भन्ते, अरञ्ञगतोपि रुक्खमूलगतोपि सुञ्ञागारगतोपि अभीतो अनुब्बिग्गो अनुस्सङ्की अनुत्रस्तो अप्पोस्सुक्को पन्नलोमो परदत्तवुत्तो मिगभूतेन चेतसा विहरामीति। इमं खो अहं, भन्ते, अत्थवसं सम्पस्समानो अरञ्ञगतोपि रुक्खमूलगतोपि सुञ्ञागारगतोपि अभिक्खणं उदानं उदानेमि – ‘अहो सुखं, अहो सुख’’’न्ति। अथ खो भगवा एतमत्थं विदित्वा तायं वेलायं इमं उदानं उदानेसि –
Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena bhaddiyaṃ bhikkhuṃ āmantehi – ‘satthā taṃ, āvuso bhaddiya, āmantetī’’’ti . ‘‘Evaṃ bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā bhaddiyo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ bhaddiyaṃ etadavoca – ‘‘satthā taṃ, āvuso bhaddiya, āmantetī’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā bhaddiyo tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ bhaddiyaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, bhaddiya, araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi abhikkhaṇaṃ udānaṃ udānesi – ‘aho sukhaṃ, aho sukha’’’nti? ‘‘Evaṃ bhante’’ti. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, bhaddiya, atthavasaṃ sampassamāno araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi abhikkhaṇaṃ udānaṃ udānesi – ‘aho sukhaṃ aho sukha’’’nti? ‘‘Pubbe me, bhante, rañño satopi antopi antepure rakkhā susaṃvihitā hoti, bahipi antepure rakkhā susaṃvihitā hoti, antopi nagare rakkhā susaṃvihitā hoti, bahipi nagare rakkhā susaṃvihitā hoti, antopi janapade rakkhā susaṃvihitā hoti, bahipi janapade rakkhā susaṃvihitā hoti. So kho ahaṃ, bhante, evaṃ rakkhitopi gopitopi santo bhīto ubbiggo ussaṅkī utrasto viharāmi. Etarahi kho pana ahaṃ eko, bhante, araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi abhīto anubbiggo anussaṅkī anutrasto appossukko pannalomo paradattavutto migabhūtena cetasā viharāmīti. Imaṃ kho ahaṃ, bhante, atthavasaṃ sampassamāno araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi abhikkhaṇaṃ udānaṃ udānemi – ‘aho sukhaṃ, aho sukha’’’nti. Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi –
19 ‘‘यस्सन्तरतो न सन्ति कोपा, इति भवाभवतञ्च वीतिवत्तो।
20 ‘‘Yassantarato na santi kopā, iti bhavābhavatañca vītivatto;
तं विगतभयं सुखिं असोकं, देवा नानुभवन्ति दस्सनाया’’ति॥
Taṃ vigatabhayaṃ sukhiṃ asokaṃ, devā nānubhavanti dassanāyā’’ti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / छसक्यपब्बज्जाकथा • Chasakyapabbajjākathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / छसक्यपब्बज्जाकथावण्णना • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / छसक्यपब्बज्जाकथावण्णना • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / छसक्यपब्बज्जाकथादिवण्णना • Chasakyapabbajjākathādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / छसक्यपब्बज्जाकथा • Chasakyapabbajjākathā
