Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమానవత్థు-అట్ఠకథా • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
౩. ఛత్తమాణవకవిమానవణ్ణనా
3. Chattamāṇavakavimānavaṇṇanā
యో వదతం పవరో మనుజేసూతి ఛత్తమాణవకవిమానం. తస్స కా ఉప్పత్తి? భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే. తేన సమయేన సేతబ్యాయం అఞ్ఞతరస్స బ్రాహ్మణస్స కిచ్ఛాలద్ధో పుత్తో ఛత్తో నామ బ్రాహ్మణమాణవో అహోసి. సో వయప్పత్తో పితరా పేసితో ఉక్కట్ఠం గన్త్వా బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స సన్తికే మేధావితాయ అనలసతాయ చ న చిరేనేవ మన్తే విజ్జాట్ఠానాని చ ఉగ్గహేత్వా బ్రాహ్మణసిప్పే నిప్ఫత్తిం పత్తో. సో ఆచరియం అభివాదేత్వా ‘‘మయా తుమ్హాకం సన్తికే సిప్పం సిక్ఖితం, కిం వో గరుదక్ఖిణం దేమీ’’తి ఆహ. ఆచరియో ‘‘గరుదక్ఖిణా నామ అన్తేవాసికస్స విభవానురూపా, కహాపణసహస్సమానేహీ’’తి ఆహ. ఛత్తమాణవో ఆచరియం అభివాదేత్వా సేతబ్యం గన్త్వా మాతాపితరో వన్దిత్వా తేహి అభినన్దియమానో కతపటిసన్థారో తమత్థం పితు ఆరోచేత్వా ‘‘దేథ మే దాతబ్బయుత్తకం, అజ్జేవ దత్వా ఆగమిస్సామీ’’తి ఆహ. తం మాతాపితరో ‘‘తాత, అజ్జ వికాలో, స్వే గమిస్ససీ’’తి వత్వా కహాపణే నీహరిత్వా భణ్డికం బన్ధాపేత్వా ఠపేసుం. చోరా తం పవత్తిం ఞత్వా ఛత్తమాణవకస్స గమనమగ్గే అఞ్ఞతరస్మిం వనగహనే నిలీనా అచ్ఛింసు ‘‘మాణవం మారేత్వా కహాపణే గణ్హిస్సామా’’తి.
Yo vadataṃ pavaro manujesūti chattamāṇavakavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena samayena setabyāyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa kicchāladdho putto chatto nāma brāhmaṇamāṇavo ahosi. So vayappatto pitarā pesito ukkaṭṭhaṃ gantvā brāhmaṇassa pokkharasātissa santike medhāvitāya analasatāya ca na cireneva mante vijjāṭṭhānāni ca uggahetvā brāhmaṇasippe nipphattiṃ patto. So ācariyaṃ abhivādetvā ‘‘mayā tumhākaṃ santike sippaṃ sikkhitaṃ, kiṃ vo garudakkhiṇaṃ demī’’ti āha. Ācariyo ‘‘garudakkhiṇā nāma antevāsikassa vibhavānurūpā, kahāpaṇasahassamānehī’’ti āha. Chattamāṇavo ācariyaṃ abhivādetvā setabyaṃ gantvā mātāpitaro vanditvā tehi abhinandiyamāno katapaṭisanthāro tamatthaṃ pitu ārocetvā ‘‘detha me dātabbayuttakaṃ, ajjeva datvā āgamissāmī’’ti āha. Taṃ mātāpitaro ‘‘tāta, ajja vikālo, sve gamissasī’’ti vatvā kahāpaṇe nīharitvā bhaṇḍikaṃ bandhāpetvā ṭhapesuṃ. Corā taṃ pavattiṃ ñatvā chattamāṇavakassa gamanamagge aññatarasmiṃ vanagahane nilīnā acchiṃsu ‘‘māṇavaṃ māretvā kahāpaṇe gaṇhissāmā’’ti.
భగవా పచ్చూససమయే మహాకరుణాసమాపత్తితో వుట్ఠాయ లోకం వోలోకేన్తో ఛత్తమాణవకస్స సరణేసు చ సీలేసు చ పతిట్ఠానం, చోరేహి మారితస్స దేవలోకే నిబ్బత్తిం, తతో సహ విమానేన ఆగతస్స తత్థ సన్నిపతితపరిసాయ చ ధమ్మాభిసమయం దిస్వా పఠమతరమేవ గన్త్వా మాణవకస్స గమనమగ్గే అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే నిసీది. మాణవో ఆచరియధనం గహేత్వా సేతబ్యతో ఉక్కట్ఠాభిముఖో గచ్ఛన్తో అన్తరామగ్గే భగవన్తం నిసిన్నం దిస్వా ఉపసఙ్కమిత్వా అట్ఠాసి. ‘‘కుహిం గమిస్ససీ’’తి భగవతా వుత్తో ‘‘ఉక్కట్ఠం, భో గోతమ, గమిస్సామి మయ్హం ఆచరియస్స పోక్ఖరసాతిస్స గరుదక్ఖిణం దాతు’’న్తి ఆహ. అథ భగవా ‘‘జానాసి పన త్వం, మాణవ, తీణి సరణాని, పఞ్చ సీలానీ’’తి వత్వా తేన ‘‘నాహం జానామి, కిమత్థియాని పనేతాని కీదిసాని చా’’తి వుత్తే ‘‘ఇదమీదిస’’న్తి సరణగమనస్స సీలసమాదానస్స చ ఫలానిసంసం విభావేత్వా ‘‘ఉగ్గణ్హాహి తావ, మాణవక, సరణగమనవిధి’’న్తి వత్వా ‘‘సాధు ఉగ్గణ్హిస్సామి, కథేథ భన్తే భగవా’’తి తేన యాచితో తస్స రుచియా అనురూపం గాథాబన్ధవసేన సరణగమనవిధిం దస్సేన్తో –
Bhagavā paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento chattamāṇavakassa saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhānaṃ, corehi māritassa devaloke nibbattiṃ, tato saha vimānena āgatassa tattha sannipatitaparisāya ca dhammābhisamayaṃ disvā paṭhamatarameva gantvā māṇavakassa gamanamagge aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Māṇavo ācariyadhanaṃ gahetvā setabyato ukkaṭṭhābhimukho gacchanto antarāmagge bhagavantaṃ nisinnaṃ disvā upasaṅkamitvā aṭṭhāsi. ‘‘Kuhiṃ gamissasī’’ti bhagavatā vutto ‘‘ukkaṭṭhaṃ, bho gotama, gamissāmi mayhaṃ ācariyassa pokkharasātissa garudakkhiṇaṃ dātu’’nti āha. Atha bhagavā ‘‘jānāsi pana tvaṃ, māṇava, tīṇi saraṇāni, pañca sīlānī’’ti vatvā tena ‘‘nāhaṃ jānāmi, kimatthiyāni panetāni kīdisāni cā’’ti vutte ‘‘idamīdisa’’nti saraṇagamanassa sīlasamādānassa ca phalānisaṃsaṃ vibhāvetvā ‘‘uggaṇhāhi tāva, māṇavaka, saraṇagamanavidhi’’nti vatvā ‘‘sādhu uggaṇhissāmi, kathetha bhante bhagavā’’ti tena yācito tassa ruciyā anurūpaṃ gāthābandhavasena saraṇagamanavidhiṃ dassento –
౮౮౬.
886.
‘‘యో వదతం పవరో మనుజేసు, సక్యమునీ భగవా కతకిచ్చో;
‘‘Yo vadataṃ pavaro manujesu, sakyamunī bhagavā katakicco;
పారగతో బలవీరియసమఙ్గీ, తం సుగతం సరణత్థముపేహి.
Pāragato balavīriyasamaṅgī, taṃ sugataṃ saraṇatthamupehi.
౮౮౭.
887.
‘‘రాగవిరాగమనేజమసోకం , ధమ్మమసఙ్ఖతమప్పటికూలం;
‘‘Rāgavirāgamanejamasokaṃ , dhammamasaṅkhatamappaṭikūlaṃ;
మధురమిమం పగుణం సువిభత్తం, ధమ్మమిమం సరణత్థముపేహి.
Madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattaṃ, dhammamimaṃ saraṇatthamupehi.
౮౮౮.
888.
‘‘యత్థ చ దిన్న మహప్ఫలమాహు, చతూసు సుచీసు పురిసయుగేసు;
‘‘Yattha ca dinna mahapphalamāhu, catūsu sucīsu purisayugesu;
అట్ఠ చ పుగ్గల ధమ్మదసా తే, సఙ్ఘమిమం సరణత్థముపేహీ’’తి. –
Aṭṭha ca puggala dhammadasā te, saṅghamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti. –
తిస్సో గాథాయో అభాసి.
Tisso gāthāyo abhāsi.
౮౮౬. తత్థ యోతి అనియమితవచనం, తస్స ‘‘త’’న్తి ఇమినా నియమనం వేదితబ్బం. వదతన్తి వదన్తానం. పవరోతి సేట్ఠో, కథికానం ఉత్తమో వాదీవరోతి అత్థో. మనుజేసూతి ఉక్కట్ఠనిద్దేసో యథా ‘‘సత్థా దేవమనుస్సాన’’న్తి. భగవా పన దేవమనుస్సానమ్పి బ్రహ్మానమ్పి సబ్బేసమ్పి సత్తానం పవరోయేవ, భగవతో చ చరిమభవే మనుస్సేసు ఉప్పన్నతాయ వుత్తం ‘‘మనుజేసూ’’తి. తేనేవాహ ‘‘సక్యమునీ’’తి. సక్యకులప్పసుతతాయ సక్యో, కాయమోనేయ్యాదీహి సమన్నాగతతో అనవసేసస్స చ ఞేయ్యస్స ముననతో ముని చాతి సక్యముని. భాగ్యవన్తతాదీహి చతూహి కారణేహి భగవా. చతూహి మగ్గేహి కాతబ్బస్స పరిఞ్ఞాదిపభేదస్స సోళసవిధస్స కిచ్చస్స కతత్తా నిప్ఫాదితత్తా కతకిచ్చో. పారం సక్కాయస్స పరతీరం నిబ్బానం గతో సయమ్భుఞాణేన అధిగతోతి పారగతో. అసదిసేన కాయబలేన, అనఞ్ఞసాధారణేన ఞాణబలేన, చతుబ్బిధసమ్మప్పధానవీరియేన చ సమన్నాగతత్తా బలవీరియసమఙ్గీ. సోభనగమనత్తా, సున్దరం ఠానం గతత్తా, సమ్మా గతత్తా, సమ్మా చ గదితత్తా సుగతో. తం సుగతం సమ్మాసమ్బుద్ధం సరణత్థం సరణాయ పరాయణాయ అపాయదుక్ఖవట్టదుక్ఖపరిత్తాణాయ ఉపేహి ఉపగచ్ఛ, అజ్జ పట్ఠాయ అహితనివత్తనేన హితసంవడ్ఢనేన ‘‘అయం మే భగవా సరణం తాణం లేణం పరాయణం గతి పటిసరణ’’న్తి భజ సేవ, ఏవం జానాహి వా బుజ్ఝస్సూతి అత్థో.
886. Tattha yoti aniyamitavacanaṃ, tassa ‘‘ta’’nti iminā niyamanaṃ veditabbaṃ. Vadatanti vadantānaṃ. Pavaroti seṭṭho, kathikānaṃ uttamo vādīvaroti attho. Manujesūti ukkaṭṭhaniddeso yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti. Bhagavā pana devamanussānampi brahmānampi sabbesampi sattānaṃ pavaroyeva, bhagavato ca carimabhave manussesu uppannatāya vuttaṃ ‘‘manujesū’’ti. Tenevāha ‘‘sakyamunī’’ti. Sakyakulappasutatāya sakyo, kāyamoneyyādīhi samannāgatato anavasesassa ca ñeyyassa munanato muni cāti sakyamuni. Bhāgyavantatādīhi catūhi kāraṇehi bhagavā. Catūhi maggehi kātabbassa pariññādipabhedassa soḷasavidhassa kiccassa katattā nipphāditattā katakicco. Pāraṃ sakkāyassa paratīraṃ nibbānaṃ gato sayambhuñāṇena adhigatoti pāragato. Asadisena kāyabalena, anaññasādhāraṇena ñāṇabalena, catubbidhasammappadhānavīriyena ca samannāgatattā balavīriyasamaṅgī. Sobhanagamanattā, sundaraṃ ṭhānaṃ gatattā, sammā gatattā, sammā ca gaditattā sugato. Taṃ sugataṃ sammāsambuddhaṃ saraṇatthaṃ saraṇāya parāyaṇāya apāyadukkhavaṭṭadukkhaparittāṇāya upehi upagaccha, ajja paṭṭhāya ahitanivattanena hitasaṃvaḍḍhanena ‘‘ayaṃ me bhagavā saraṇaṃ tāṇaṃ leṇaṃ parāyaṇaṃ gati paṭisaraṇa’’nti bhaja seva, evaṃ jānāhi vā bujjhassūti attho.
౮౮౭. రాగవిరాగన్తి అరియమగ్గమాహ. తేన హి అరియా అనాదికాలభావితమ్పి రాగం విరజ్జేన్తి. అనేజమసోకన్తి అరియఫలం. తఞ్హి ఏజాసఙ్ఖాతాయ తణ్హాయ అవసిట్ఠానఞ్చ సోకనిమిత్తానం కిలేసానం సబ్బసో పటిప్పస్సమ్భనతో ‘‘అనేజం అసోక’’న్తి చ వుచ్చతి. ధమ్మన్తి సభావధమ్మం. సభావతో గహేతబ్బధమ్మో హేస యదిదం మగ్గఫలనిబ్బానాని, న పరియత్తిధమ్మో వియ పఞ్ఞత్తిధమ్మవసేన. ధమ్మన్తి వా పరమత్థధమ్మం, నిబ్బానన్తి అత్థో. సమేచ్చ సమ్భుయ్య పచ్చయేహి కతం సఙ్ఖతం, న సఙ్ఖతన్తి అసఙ్ఖతం. తదేవ నిబ్బానం. నత్థి ఏత్థ కిఞ్చిపి పటికూలన్తి అప్పటికూలం. సవనవేలాయం ఉపపరిక్ఖణవేలాయం పటిపజ్జనవేలాయన్తి సబ్బదాపి ఇట్ఠమేవాతి మధురం. సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణసన్నిస్సయాయ పటిభానసమ్పదాయ పవత్తితత్తా సుప్పవత్తిభావతో నిపుణభావతో చ పగుణం. విభజితబ్బస్స అత్థస్స ఖన్ధాదివసేన కుసలాదివసేన ఉద్దేసాదివసేన చ సుట్ఠు విభజనతో సువిభత్తం. తీహిపి పదేహి పరియత్తిధమ్మమేవ వదతి. తేనేవ హిస్స ఆపాథకాలే వియ విమద్దనకాలేపి కథేన్తస్స వియ సుణన్తస్సాపి సమ్ముఖీభావతో ఉభతోపచ్చక్ఖతాయ దస్సనత్థం ‘‘ఇమ’’న్తి వుత్తం. ధమ్మన్తి యథావపటిపజ్జన్తే అపాయదుక్ఖపాతతో ధారణత్థేన ధమ్మం, ఇదం చతుబ్బిధస్సాపి ధమ్మస్స సాధారణవచనం. పరియత్తిధమ్మోపి హి సరణేసు చ సీలేసు చ పతిట్ఠానమత్తాయపి యథావపటిపత్తియా అపాయదుక్ఖపాతతో ధారేతి ఏవ. ఇమస్స చ అత్థస్స ఇదమేవ విమానం సాధకన్తి దట్ఠబ్బం. సాధారణభావేన యథావుత్తధమ్మస్స పచ్చక్ఖం కత్వా దస్సేన్తో పున ‘‘ఇమ’’న్తి ఆహ.
887.Rāgavirāganti ariyamaggamāha. Tena hi ariyā anādikālabhāvitampi rāgaṃ virajjenti. Anejamasokanti ariyaphalaṃ. Tañhi ejāsaṅkhātāya taṇhāya avasiṭṭhānañca sokanimittānaṃ kilesānaṃ sabbaso paṭippassambhanato ‘‘anejaṃ asoka’’nti ca vuccati. Dhammanti sabhāvadhammaṃ. Sabhāvato gahetabbadhammo hesa yadidaṃ maggaphalanibbānāni, na pariyattidhammo viya paññattidhammavasena. Dhammanti vā paramatthadhammaṃ, nibbānanti attho. Samecca sambhuyya paccayehi kataṃ saṅkhataṃ, na saṅkhatanti asaṅkhataṃ. Tadeva nibbānaṃ. Natthi ettha kiñcipi paṭikūlanti appaṭikūlaṃ. Savanavelāyaṃ upaparikkhaṇavelāyaṃ paṭipajjanavelāyanti sabbadāpi iṭṭhamevāti madhuraṃ. Sabbaññutaññāṇasannissayāya paṭibhānasampadāya pavattitattā suppavattibhāvato nipuṇabhāvato ca paguṇaṃ. Vibhajitabbassa atthassa khandhādivasena kusalādivasena uddesādivasena ca suṭṭhu vibhajanato suvibhattaṃ. Tīhipi padehi pariyattidhammameva vadati. Teneva hissa āpāthakāle viya vimaddanakālepi kathentassa viya suṇantassāpi sammukhībhāvato ubhatopaccakkhatāya dassanatthaṃ ‘‘ima’’nti vuttaṃ. Dhammanti yathāvapaṭipajjante apāyadukkhapātato dhāraṇatthena dhammaṃ, idaṃ catubbidhassāpi dhammassa sādhāraṇavacanaṃ. Pariyattidhammopi hi saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhānamattāyapi yathāvapaṭipattiyā apāyadukkhapātato dhāreti eva. Imassa ca atthassa idameva vimānaṃ sādhakanti daṭṭhabbaṃ. Sādhāraṇabhāvena yathāvuttadhammassa paccakkhaṃ katvā dassento puna ‘‘ima’’nti āha.
౮౮౮. యత్థాతి యస్మిం అరియసఙ్ఘే. దిన్నన్తి పరిచ్చత్తం అన్నాదిదేయ్యధమ్మం. దిన్న మహప్ఫలన్తి గాథాసుఖత్థం అనునాసికలోపో కతో. అచ్చన్తమేవ కిలేసాసుచితో విసుజ్ఝనేన సుచీసు ‘‘సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో’’తిఆదినా (అ॰ ని॰ ౮.౬౦) వుత్తేసు చతూసు పురిసయుగేసు. అట్ఠాతి మగ్గట్ఠఫలట్ఠేసు యుగళే అకత్వా విసుం విసుం గహణేన అట్ఠ పుగ్గలా. గాథాసుఖత్థమేవ చేత్థ ‘‘పుగ్గల ధమ్మదసా’’తి రస్సం కత్వా నిద్దేసో. ధమ్మదసాతి చతుసచ్చధమ్మస్స నిబ్బానధమ్మస్స చ పచ్చక్ఖతో దస్సనకా. దిట్ఠిసీలసామఞ్ఞేన సంహతభావేన సఙ్ఘం.
888.Yatthāti yasmiṃ ariyasaṅghe. Dinnanti pariccattaṃ annādideyyadhammaṃ. Dinna mahapphalanti gāthāsukhatthaṃ anunāsikalopo kato. Accantameva kilesāsucito visujjhanena sucīsu ‘‘sotāpanno sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno’’tiādinā (a. ni. 8.60) vuttesu catūsu purisayugesu. Aṭṭhāti maggaṭṭhaphalaṭṭhesu yugaḷe akatvā visuṃ visuṃ gahaṇena aṭṭha puggalā. Gāthāsukhatthameva cettha ‘‘puggala dhammadasā’’ti rassaṃ katvā niddeso. Dhammadasāti catusaccadhammassa nibbānadhammassa ca paccakkhato dassanakā. Diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatabhāvena saṅghaṃ.
ఏవం భగవతా తీహి గాథాహి సరణగుణసన్దస్సనేన సద్ధిం సరణగమనవిధిమ్హి వుత్తే మాణవో తంతంసరణగుణానుస్సరణముఖేన సరణగమనవిధినో అత్తనో హదయే ఠపితభావం విభావేన్తో తస్సా తస్సా గాథాయ అనన్తరం ‘‘యో వదతం పవరో’’తిఆదినా తం తం గాథం పచ్చనుభాసి. ఏవం పచ్చనుభాసిత్వా ఠితస్స పఞ్చ సిక్ఖాపదాని సరూపతో ఫలానిసంసతో చ విభావేత్వా తేసం సమాదానవిధిం కథేసి. సో తమ్పి సుట్ఠు ఉపధారేత్వా పసన్నమానసో ‘‘హన్దాహం భగవా గమిస్సామీ’’తి వత్వా రతనత్తయగుణం అనుస్సరన్తో తంయేవ మగ్గం పటిపజ్జి. భగవాపి ‘‘అలం ఇమస్స ఏత్తకం కుసలం దేవలోకూపపత్తియా’’తి జేతవనమేవ అగమాసి.
Evaṃ bhagavatā tīhi gāthāhi saraṇaguṇasandassanena saddhiṃ saraṇagamanavidhimhi vutte māṇavo taṃtaṃsaraṇaguṇānussaraṇamukhena saraṇagamanavidhino attano hadaye ṭhapitabhāvaṃ vibhāvento tassā tassā gāthāya anantaraṃ ‘‘yo vadataṃ pavaro’’tiādinā taṃ taṃ gāthaṃ paccanubhāsi. Evaṃ paccanubhāsitvā ṭhitassa pañca sikkhāpadāni sarūpato phalānisaṃsato ca vibhāvetvā tesaṃ samādānavidhiṃ kathesi. So tampi suṭṭhu upadhāretvā pasannamānaso ‘‘handāhaṃ bhagavā gamissāmī’’ti vatvā ratanattayaguṇaṃ anussaranto taṃyeva maggaṃ paṭipajji. Bhagavāpi ‘‘alaṃ imassa ettakaṃ kusalaṃ devalokūpapattiyā’’ti jetavanameva agamāsi.
మాణవస్స పన పసన్నచిత్తస్స రతనత్తయగుణం సల్లక్ఖణవసేన ‘‘సరణం ఉపేమీ’’తి పవత్తచిత్తుప్పాదతాయ సరణేసు చ, భగవతా వుత్తనయేన పఞ్చన్నం సీలానం అధిట్ఠానేన సీలేసు చ పతిట్ఠితస్స తేనేవ నయేన రతనత్తయగుణే అనుస్సరన్తస్సేవ గచ్ఛన్తస్స చోరా మగ్గే పరియుట్ఠింసు. సో తే అగణేత్వా రతనత్తయగుణే అనుస్సరన్తోయేవ గచ్ఛతి. తఞ్చేకో చోరో గుమ్బన్తరం ఉపనిస్సాయ ఠితో విసపీతేన సరేన సహసావ విజ్ఝిత్వా జీవితక్ఖయం పాపేత్వా కహాపణభణ్డికం గహేత్వా అత్తనో సహాయేహి సద్ధిం పక్కామి. మాణవో పన కాలం కత్వా తావతింసభవనే తింసయోజనికే కనకవిమానే సుత్తప్పబుద్ధో వియ అచ్ఛరాసహస్సపరివుతో సట్ఠిసకటభారాలఙ్కారపటిమణ్డితత్తభావో నిబ్బత్తి, తస్స విమానస్స ఆభా సాతిరేకాని వీసతియోజనాని ఫరిత్వా తిట్ఠతి.
Māṇavassa pana pasannacittassa ratanattayaguṇaṃ sallakkhaṇavasena ‘‘saraṇaṃ upemī’’ti pavattacittuppādatāya saraṇesu ca, bhagavatā vuttanayena pañcannaṃ sīlānaṃ adhiṭṭhānena sīlesu ca patiṭṭhitassa teneva nayena ratanattayaguṇe anussarantasseva gacchantassa corā magge pariyuṭṭhiṃsu. So te agaṇetvā ratanattayaguṇe anussarantoyeva gacchati. Tañceko coro gumbantaraṃ upanissāya ṭhito visapītena sarena sahasāva vijjhitvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā kahāpaṇabhaṇḍikaṃ gahetvā attano sahāyehi saddhiṃ pakkāmi. Māṇavo pana kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane tiṃsayojanike kanakavimāne suttappabuddho viya accharāsahassaparivuto saṭṭhisakaṭabhārālaṅkārapaṭimaṇḍitattabhāvo nibbatti, tassa vimānassa ābhā sātirekāni vīsatiyojanāni pharitvā tiṭṭhati.
అథ మాణవం కాలకతం దిస్వా సేతబ్యగామవాసినో మనుస్సా సేతబ్యం గన్త్వా తస్స మాతాపితూనం ఉక్కట్ఠగామవాసినో చ ఉక్కట్ఠం గన్త్వా బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స కథేసుం. తం సుత్వా తస్స మాతాపితరో ఞాతిమిత్తా బ్రాహ్మణో చ పోక్ఖరసాతి సపరివారా అస్సుముఖా రోదమానా తం పదేసం అగమంసు, యేభుయ్యేన సేతబ్యవాసినో చ ఉక్కట్ఠవాసినో చ ఇచ్ఛానఙ్గలవాసినో చ సన్నిపతింసు, మహాసమాగమో అహోసి. అథ మాణవస్స మాతాపితరో మగ్గస్స అవిదూరే చితకం సజ్జేత్వా సరీరకిచ్చం కాతుం ఆరభింసు.
Atha māṇavaṃ kālakataṃ disvā setabyagāmavāsino manussā setabyaṃ gantvā tassa mātāpitūnaṃ ukkaṭṭhagāmavāsino ca ukkaṭṭhaṃ gantvā brāhmaṇassa pokkharasātissa kathesuṃ. Taṃ sutvā tassa mātāpitaro ñātimittā brāhmaṇo ca pokkharasāti saparivārā assumukhā rodamānā taṃ padesaṃ agamaṃsu, yebhuyyena setabyavāsino ca ukkaṭṭhavāsino ca icchānaṅgalavāsino ca sannipatiṃsu, mahāsamāgamo ahosi. Atha māṇavassa mātāpitaro maggassa avidūre citakaṃ sajjetvā sarīrakiccaṃ kātuṃ ārabhiṃsu.
అథ భగవా చిన్తేసి ‘‘మయి గతే ఛత్తమాణవో మం వన్దితుం ఆగమిస్సతి, ఆగతఞ్చ తం కతకమ్మం కథాపేన్తో కమ్మఫలం పచ్చక్ఖం కారేత్వా ధమ్మం దేసేస్సామి, ఏవం మహాజనస్స ధమ్మాభిసమయో భవిస్సతీ’’తి చిన్తేత్వా మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం తం పదేసం ఉపగన్త్వా అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే నిసీది ఛబ్బణ్ణబుద్ధరంసియో విస్సజ్జేన్తో. అథ ఛత్తమాణవదేవపుత్తోపి అత్తనో సమ్పత్తిం పచ్చవేక్ఖిత్వా, తస్సా కారణం ఉపధారేన్తో సరణగమనఞ్చ సీలసమాదానఞ్చ దిస్వా, విమ్హయజాతో భగవతి సఞ్జాతపసాదబహుమానో ‘‘ఇదానేవాహం గన్త్వా భగవన్తఞ్చ భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ వన్దిస్సామి, రతనత్తయగుణే చ మహాజనస్స పాకటే కరిస్సామీ’’తి కతఞ్ఞుతం నిస్సాయ సకలం తం అరఞ్ఞపదేసం ఏకాలోకం కరోన్తో, సహ విమానేన ఆగన్త్వా విమానతో ఓరుయ్హ మహతా పరివారేన సద్ధిం దిస్సమానరూపో ఉపసఙ్కమిత్వా భగవతో పాదేసు సిరసా నిపతన్తో అభివాదేత్వా అఞ్జలిం పగ్గయ్హ ఏకమన్తం అట్ఠాసి. తం దిస్వా మహాజనో ‘‘కో ను ఖో అయం దేవో వా బ్రహ్మా వా’’తి అచ్ఛరియబ్భుతజాతో ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం పరివారేసి. భగవా తేన కతపుఞ్ఞకమ్మం పాకటం కాతుం –
Atha bhagavā cintesi ‘‘mayi gate chattamāṇavo maṃ vandituṃ āgamissati, āgatañca taṃ katakammaṃ kathāpento kammaphalaṃ paccakkhaṃ kāretvā dhammaṃ desessāmi, evaṃ mahājanassa dhammābhisamayo bhavissatī’’ti cintetvā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ taṃ padesaṃ upagantvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjento. Atha chattamāṇavadevaputtopi attano sampattiṃ paccavekkhitvā, tassā kāraṇaṃ upadhārento saraṇagamanañca sīlasamādānañca disvā, vimhayajāto bhagavati sañjātapasādabahumāno ‘‘idānevāhaṃ gantvā bhagavantañca bhikkhusaṅghañca vandissāmi, ratanattayaguṇe ca mahājanassa pākaṭe karissāmī’’ti kataññutaṃ nissāya sakalaṃ taṃ araññapadesaṃ ekālokaṃ karonto, saha vimānena āgantvā vimānato oruyha mahatā parivārena saddhiṃ dissamānarūpo upasaṅkamitvā bhagavato pādesu sirasā nipatanto abhivādetvā añjaliṃ paggayha ekamantaṃ aṭṭhāsi. Taṃ disvā mahājano ‘‘ko nu kho ayaṃ devo vā brahmā vā’’ti acchariyabbhutajāto upasaṅkamitvā bhagavantaṃ parivāresi. Bhagavā tena katapuññakammaṃ pākaṭaṃ kātuṃ –
౮౮౯.
889.
‘‘న తథా తపతి నభే సూరియో, చన్దో చ న భాసతి న ఫుస్సో;
‘‘Na tathā tapati nabhe sūriyo, cando ca na bhāsati na phusso;
యథా అతులమిదం మహప్పభాసం, కో ను త్వం తిదివా మహిం ఉపాగా.
Yathā atulamidaṃ mahappabhāsaṃ, ko nu tvaṃ tidivā mahiṃ upāgā.
౮౯౦.
890.
‘‘ఛిన్దతి రంసీ పభఙ్కరస్స, సాధికవీసతియోజనాని ఆభా;
‘‘Chindati raṃsī pabhaṅkarassa, sādhikavīsatiyojanāni ābhā;
రత్తిమపి యథా దివం కరోతి, పరిసుద్ధం విమలం సుభం విమానం.
Rattimapi yathā divaṃ karoti, parisuddhaṃ vimalaṃ subhaṃ vimānaṃ.
౮౯౧.
891.
‘‘బహుపదుమవిచిత్రపుణ్డరీకం, వోకిణ్ణం కుసుమేహి నేకచిత్తం;
‘‘Bahupadumavicitrapuṇḍarīkaṃ, vokiṇṇaṃ kusumehi nekacittaṃ;
అరజవిరజహేమజాలఛన్నం, ఆకాసే తపతి యథాపి సూరియో.
Arajavirajahemajālachannaṃ, ākāse tapati yathāpi sūriyo.
౮౯౨.
892.
‘‘రత్తమ్బరపీతవాససాహి, అగరుపియఙ్గుచన్దనుస్సదాహి;
‘‘Rattambarapītavāsasāhi, agarupiyaṅgucandanussadāhi;
కఞ్చనతనుసన్నిభత్తచాహి, పరిపూరం గగనంవ తారకాహి.
Kañcanatanusannibhattacāhi, paripūraṃ gaganaṃva tārakāhi.
౮౯౩.
893.
‘‘నరనారియో బహుకేత్థనేకవణ్ణా, కుసుమవిభూసితాభరణేత్థ సుమనా;
‘‘Naranāriyo bahuketthanekavaṇṇā, kusumavibhūsitābharaṇettha sumanā;
అనిలపముఞ్చితా పవన్తి సురభిం, తపనియవితతా సువణ్ణఛన్నా.
Anilapamuñcitā pavanti surabhiṃ, tapaniyavitatā suvaṇṇachannā.
౮౯౪.
894.
‘‘కిస్స సంయమస్స అయం విపాకో, కేనాసి కమ్మఫలేనిధూపపన్నో;
‘‘Kissa saṃyamassa ayaṃ vipāko, kenāsi kammaphalenidhūpapanno;
యథా చ తే అధిగతమిదం విమానం, తదనుపదం అవచాసి ఇగ్ఘ పుట్ఠో’’తి. –
Yathā ca te adhigatamidaṃ vimānaṃ, tadanupadaṃ avacāsi iggha puṭṭho’’ti. –
తం దేవపుత్తం పటిపుచ్ఛి.
Taṃ devaputtaṃ paṭipucchi.
౮౮౬. తత్థ తపతీతి దిప్పతి. నభేతి ఆకాసే. ఫుస్సోతి ఫుస్సతారకా. అతులన్తి అనుపమం, అప్పమాణం వా. ఇదం వుత్తం హోతి – యథా ఇదం తవ విమానం అనుపమం అప్పమాణం పభస్సరభావేన తతో ఏవ మహప్పభాసం ఆకాసే దిప్పతి, న తథా తారకరూపాని దిప్పన్తి, న చన్దో, తాని తావ తిట్ఠన్తు, నాపి సూరియో దిప్పతి, ఏవంభూతో కో ను త్వం దేవలోకతో ఇమం భూమిపదేసం ఉపగతో, తం పాకటం కత్వా ఇమస్స మహాజనస్స కథేహీతి.
886. Tattha tapatīti dippati. Nabheti ākāse. Phussoti phussatārakā. Atulanti anupamaṃ, appamāṇaṃ vā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā idaṃ tava vimānaṃ anupamaṃ appamāṇaṃ pabhassarabhāvena tato eva mahappabhāsaṃ ākāse dippati, na tathā tārakarūpāni dippanti, na cando, tāni tāva tiṭṭhantu, nāpi sūriyo dippati, evaṃbhūto ko nu tvaṃ devalokato imaṃ bhūmipadesaṃ upagato, taṃ pākaṭaṃ katvā imassa mahājanassa kathehīti.
౮౯౦. ఛిన్దతీతి విచ్ఛిన్దతి, పవత్తితుం అదేన్తో పటిహనతీతి అత్థో. రంసీతి రస్మియో. పభఙ్కరస్సాతి సూరియస్స. తస్స చ విమానస్స పభా సమన్తతో పఞ్చవీసతి యోజనాని ఫరిత్వా తిట్ఠతి. తేనాహ ‘‘సాధికవీసతియోజనాని ఆభా’’తి. రత్తిమపి యథా దివం కరోతీతి అత్తనో పభాయ అన్ధకారం విధమన్తం రత్తిభాగమ్పి దివసభాగం వియ కరోతి. పరిసమన్తతో అన్తో చేవ బహి చ సుద్ధతాయ పరిసుద్ధం. సబ్బసో మలాభావేన విమలం. సున్దరతాయ సుభం.
890.Chindatīti vicchindati, pavattituṃ adento paṭihanatīti attho. Raṃsīti rasmiyo. Pabhaṅkarassāti sūriyassa. Tassa ca vimānassa pabhā samantato pañcavīsati yojanāni pharitvā tiṭṭhati. Tenāha ‘‘sādhikavīsatiyojanāni ābhā’’ti. Rattimapi yathā divaṃ karotīti attano pabhāya andhakāraṃ vidhamantaṃ rattibhāgampi divasabhāgaṃ viya karoti. Parisamantato anto ceva bahi ca suddhatāya parisuddhaṃ. Sabbaso malābhāvena vimalaṃ. Sundaratāya subhaṃ.
౮౯౧. బహుపదుమవిచిత్రపుణ్డరీకన్తి బహువిధరత్తకమలఞ్చేవ విచిత్తవణ్ణసేతకమలఞ్చ. సేతకమలం పదుమం, రత్తకమలం పుణ్డరీకన్తి వదన్తి. వోకిణ్ణం కుసుమేహీతి అఞ్ఞేహి చ నానావిధేహి పుప్ఫేహి సమోకిణ్ణం. నేకచిత్తన్తి మాలాకమ్మలతాకమ్మాదినానావిధవిచిత్తం. అరజవిరజహేమజాలఛన్నన్తి సయం అపగతరజం విరజేన నిద్దోసేన కఞ్చనజాలేన ఛాదితం.
891.Bahupadumavicitrapuṇḍarīkanti bahuvidharattakamalañceva vicittavaṇṇasetakamalañca. Setakamalaṃ padumaṃ, rattakamalaṃ puṇḍarīkanti vadanti. Vokiṇṇaṃ kusumehīti aññehi ca nānāvidhehi pupphehi samokiṇṇaṃ. Nekacittanti mālākammalatākammādinānāvidhavicittaṃ. Arajavirajahemajālachannanti sayaṃ apagatarajaṃ virajena niddosena kañcanajālena chāditaṃ.
౮౯౨. రత్తమ్బరపీతవాససాహీతి రత్తవత్థాహి చేవ పీతవత్థాహి చ. ఏకా హి రత్తం దిబ్బవత్థం నివాసేత్వా పీతం ఉత్తరియం కరోతి, అపరా పీతం నివాసేత్వా రత్తం ఉత్తరియం కరోతి. తం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘రత్తమ్బరపీతవాససాహీ’’తి . అగరుపియఙ్గుచన్దనుస్సదాహీతి అగరుగన్ధేన పియఙ్గుమాలాహి చన్దనగన్ధేహి చ ఉస్సదాహి, ఉస్సన్నదిబ్బాగరుగన్ధాదికాహీతి అత్థో. కఞ్చనతనుసన్నిభత్తచాహీతి కనకసదిససుఖుమచ్ఛవీహి. పరిపూరన్తి తహం తహం విచరన్తీహి సఙ్గీతిపసుతాహి చ పరిపుణ్ణం.
892.Rattambarapītavāsasāhīti rattavatthāhi ceva pītavatthāhi ca. Ekā hi rattaṃ dibbavatthaṃ nivāsetvā pītaṃ uttariyaṃ karoti, aparā pītaṃ nivāsetvā rattaṃ uttariyaṃ karoti. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘rattambarapītavāsasāhī’’ti . Agarupiyaṅgucandanussadāhīti agarugandhena piyaṅgumālāhi candanagandhehi ca ussadāhi, ussannadibbāgarugandhādikāhīti attho. Kañcanatanusannibhattacāhīti kanakasadisasukhumacchavīhi. Paripūranti tahaṃ tahaṃ vicarantīhi saṅgītipasutāhi ca paripuṇṇaṃ.
౮౯౩. బహుకేత్థాతి బహుకా ఏత్థ. అనేకవణ్ణాతి నానారూపా. కుసమవిభూసితాభరణాతి విసేసతో సురభివాయనత్థం దిబ్బకుసుమేహి అలఙ్కతదిబ్బాభరణా. ఏత్థాతి ఏతస్మిం విమానే. సుమనాతి సున్దరమనా పముదితచిత్తా. అనిలపముఞ్చితా పవన్తి సురభిన్తి అనిలేన పముఞ్చితగన్ధానం పుప్ఫానం వాయునా విముత్తపత్తపుటం వియ విబన్ధతాయ వికసితతాయ చ సుగన్ధం పవాయన్తి. ‘‘అనిలపధూపితా’’తిపి పఠన్తి, వాతేన మన్దం ఆవుయ్హమానా హేమమయపుప్ఫాతి అత్థో. కనకచీరకాదీహి వేణిఆదీసు ఓతతతాయ తపనియవితతా. యేభుయ్యేన కఞ్చనాభరణేహి అచ్ఛాదితసరీరతాయ సువణ్ణఛన్నా. నరనారియోతి దేవపుత్తా దేవధీతరో చ బహుకా ఏత్థ తవ విమానేతి దస్సేతి.
893.Bahuketthāti bahukā ettha. Anekavaṇṇāti nānārūpā. Kusamavibhūsitābharaṇāti visesato surabhivāyanatthaṃ dibbakusumehi alaṅkatadibbābharaṇā. Etthāti etasmiṃ vimāne. Sumanāti sundaramanā pamuditacittā. Anilapamuñcitā pavanti surabhinti anilena pamuñcitagandhānaṃ pupphānaṃ vāyunā vimuttapattapuṭaṃ viya vibandhatāya vikasitatāya ca sugandhaṃ pavāyanti. ‘‘Anilapadhūpitā’’tipi paṭhanti, vātena mandaṃ āvuyhamānā hemamayapupphāti attho. Kanakacīrakādīhi veṇiādīsu otatatāya tapaniyavitatā. Yebhuyyena kañcanābharaṇehi acchāditasarīratāya suvaṇṇachannā. Naranāriyoti devaputtā devadhītaro ca bahukā ettha tava vimāneti dasseti.
౮౯౪. ఇఙ్ఘాతి చోదనత్థే నిపాతో పుట్ఠోతి పుచ్ఛితో ఇమస్స మహాజనస్స కమ్మఫలపచ్చక్ఖభావాయాతి అధిప్పాయో.
894.Iṅghāti codanatthe nipāto puṭṭhoti pucchito imassa mahājanassa kammaphalapaccakkhabhāvāyāti adhippāyo.
తతో దేవపుత్తో ఇమాహి గాథాహి బ్యాకాసి –
Tato devaputto imāhi gāthāhi byākāsi –
౮౯౫.
895.
‘‘సయమిధ పథే సమేచ్చ మాణవేన, సత్థానుసాసి అనుకమ్పమానో;
‘‘Sayamidha pathe samecca māṇavena, satthānusāsi anukampamāno;
తవ రతనవరస్స ధమ్మం సుత్వా, కరిస్సామీతి చ బ్రవిత్థ ఛత్తో.
Tava ratanavarassa dhammaṃ sutvā, karissāmīti ca bravittha chatto.
౮౯౬.
896.
‘‘జినవరపవరం ఉపేహి సరణం, ధమ్మఞ్చాపి తథేవ భిక్ఖుసఙ్ఘం;
‘‘Jinavarapavaraṃ upehi saraṇaṃ, dhammañcāpi tatheva bhikkhusaṅghaṃ;
నోతి పఠమం అవోచహం భన్తే, పచ్ఛా తే వచనం తథేవకాసిం.
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
౮౯౭.
897.
‘‘మా చ పాణవధం వివిధం చరస్సు అసుచిం,
‘‘Mā ca pāṇavadhaṃ vividhaṃ carassu asuciṃ,
న హి పాణేసు అసఞ్ఞతం అవణ్ణయింసు సప్పఞ్ఞా;
Na hi pāṇesu asaññataṃ avaṇṇayiṃsu sappaññā;
నోతి పఠమం అవోచహం భన్తే, పచ్ఛా తే వచనం తథేవకాసిం.
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
౮౯౮.
898.
‘‘మా చ పరజనస్స రక్ఖితమ్పి, ఆదాతబ్బమమఞ్ఞిథో అదిన్నం;
‘‘Mā ca parajanassa rakkhitampi, ādātabbamamaññitho adinnaṃ;
నోతి పఠమం అవోచహం భన్తే, పచ్ఛా తే వచనం తథేవకాసిం.
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
౮౯౯.
899.
‘‘మా చ పరజనస్స రక్ఖితాయో, పరభరియా అగమా అనరియమేతం;
‘‘Mā ca parajanassa rakkhitāyo, parabhariyā agamā anariyametaṃ;
నోతి పఠమం అవోచహం భన్తే, పచ్ఛా తే వచనం తథేవకాసిం.
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
౯౦౦.
900.
‘‘మా చ వితథం అఞ్ఞథా అభాణి, న హి ముసావాదం అవణ్ణయింసు సప్పఞ్ఞా;
‘‘Mā ca vitathaṃ aññathā abhāṇi, na hi musāvādaṃ avaṇṇayiṃsu sappaññā;
నోతి పఠమం అవోచహం భన్తే, పచ్ఛా తే వచనం తథేవకాసిం.
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
౯౦౧.
901.
‘‘యేన చ పురిసస్స అపేతి సఞ్ఞా, తం మజ్జం పరివజ్జయస్సు సబ్బం;
‘‘Yena ca purisassa apeti saññā, taṃ majjaṃ parivajjayassu sabbaṃ;
నోతి పఠమం అవోచహం భన్తే, పచ్ఛా తే వచనం తథేవకాసిం.
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
౯౦౨.
902.
‘‘స్వాహం ఇధ పఞ్చ సిక్ఖా కరిత్వా, పటిపజ్జిత్వా తథాగతస్స ధమ్మే;
‘‘Svāhaṃ idha pañca sikkhā karitvā, paṭipajjitvā tathāgatassa dhamme;
ద్వేపథమగమాసిం చోరమజ్ఝే, తే మం తత్థ వధింసు భోగహేతు.
Dvepathamagamāsiṃ coramajjhe, te maṃ tattha vadhiṃsu bhogahetu.
౯౦౩.
903.
‘‘ఏత్తకమిదం అనుస్సరామి కుసలం, తతో పరం న మే విజ్జతి అఞ్ఞం;
‘‘Ettakamidaṃ anussarāmi kusalaṃ, tato paraṃ na me vijjati aññaṃ;
తేన సుచరితేన కమ్మునాహం, ఉప్పన్నో తిదివేసు కామకామీ.
Tena sucaritena kammunāhaṃ, uppanno tidivesu kāmakāmī.
౯౦౪.
904.
‘‘పస్స ఖణముహుత్తసఞ్ఞమస్స, అనుధమ్మప్పటిపత్తియా విపాకం;
‘‘Passa khaṇamuhuttasaññamassa, anudhammappaṭipattiyā vipākaṃ;
జలమివ యససా సమేక్ఖమానా, బహుకామం పిహయన్తి హీనకమ్మా.
Jalamiva yasasā samekkhamānā, bahukāmaṃ pihayanti hīnakammā.
౯౦౫.
905.
‘‘పస్స కతిపయాయ దేసనాయ, సుగతిఞ్చమ్హి గతో సుఖఞ్చ పత్తో;
‘‘Passa katipayāya desanāya, sugatiñcamhi gato sukhañca patto;
యే చ తే సతతం సుణన్తి ధమ్మం, మఞ్ఞే తే అమతం ఫుసన్తి ఖేమం.
Ye ca te satataṃ suṇanti dhammaṃ, maññe te amataṃ phusanti khemaṃ.
౯౦౬.
906.
‘‘అప్పమ్పి కతం మహావిపాకం, విపులం హోతి తథాగతస్స ధమ్మే;
‘‘Appampi kataṃ mahāvipākaṃ, vipulaṃ hoti tathāgatassa dhamme;
పస్స కతపుఞ్ఞతాయ ఛత్తో, ఓభాసేతి పథవిం యథాపి సూరియో.
Passa katapuññatāya chatto, obhāseti pathaviṃ yathāpi sūriyo.
౯౦౭.
907.
‘‘కిమిదం కుసలం కిమాచరేమ, ఇచ్చేకే హి సమేచ్చ మన్తయన్తి;
‘‘Kimidaṃ kusalaṃ kimācarema, icceke hi samecca mantayanti;
తే మయం పునరేవ లద్ధ మానుసత్తం, పటిపన్నా విహరేము సీలవన్తో.
Te mayaṃ punareva laddha mānusattaṃ, paṭipannā viharemu sīlavanto.
౯౦౮.
908.
‘‘బహుకారో అనుకమ్పకో చ సత్థా, ఇతి మే సతి అగమా దివా దివస్స;
‘‘Bahukāro anukampako ca satthā, iti me sati agamā divā divassa;
స్వాహం ఉపగతోమ్హి సచ్చనామం, అనుకమ్పస్సు పునపి సుణేమ్హ ధమ్మం.
Svāhaṃ upagatomhi saccanāmaṃ, anukampassu punapi suṇemha dhammaṃ.
౯౦౯.
909.
‘‘యే చిధ పజహన్తి కామరాగం, భవరాగానుసయఞ్చ పహాయ మోహం;
‘‘Ye cidha pajahanti kāmarāgaṃ, bhavarāgānusayañca pahāya mohaṃ;
న చ తే పున ముపేన్తి గబ్భసేయ్యం, పరినిబ్బానగతా హి సీతిభూతా’’తి.
Na ca te puna mupenti gabbhaseyyaṃ, parinibbānagatā hi sītibhūtā’’ti.
౮౯౫. తత్థ సయమిధ పథే సమేచ్చ మాణవేనాతి ఇధ ఇమస్మిం పథే మహామగ్గే సయమేవ ఉపగతేన మాణవేన బ్రాహ్మణకుమారేన సమేచ్చ సమాగన్త్వా. దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికపరమత్థేహి సత్తానం యథారహమనుసాసనతో సత్థా భగవా, త్వం యం మాణవం యథాధమ్మం అనుసాసి అనుకమ్పమానో అనుగ్గణ్హన్తో, తవ రతనవరస్స అగ్గరతనస్స సమ్మాసమ్బుద్ధస్స, తం ధమ్మం సుత్వా ఇతి ఏవం కరిస్సామి యథానుసిట్ఠం పటిపజ్జిస్సామీతి, సో ఛత్తో ఛత్తనామకో మాణవో బ్రవిత్థ కథేసీతి పదయోజనా.
895. Tattha sayamidha pathe samecca māṇavenāti idha imasmiṃ pathe mahāmagge sayameva upagatena māṇavena brāhmaṇakumārena samecca samāgantvā. Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi sattānaṃ yathārahamanusāsanato satthā bhagavā, tvaṃ yaṃ māṇavaṃ yathādhammaṃ anusāsi anukampamāno anuggaṇhanto, tava ratanavarassa aggaratanassa sammāsambuddhassa, taṃ dhammaṃ sutvā iti evaṃ karissāmi yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjissāmīti, so chatto chattanāmako māṇavo bravittha kathesīti padayojanā.
౮౯౬. ఏవం యథాపుచ్ఛితం కమ్మం కారణతో దస్సేత్వా ఇదాని తం సరూపతో విభాగతో చ దస్సేన్తో సత్థారా సమాదపితభావం అత్తనా చ తత్థ పచ్ఛా పతిట్ఠితభావం దస్సేతుం ‘‘జినవరపవర’’న్తిఆదిమాహ. తత్థ నోతి పఠమం అవోచహం భన్తేతి భన్తే భగవా ‘‘సరణగమనం జానాసీ’’తి తయా వుత్తో ‘‘నో’’తి న ‘‘జానామీ’’తి పఠమం అవోచం అహం. పచ్ఛా తే వచనం తథేవకాసిన్తి పచ్ఛా తయా వుత్తం కథం పరివత్తేన్తో తవ వచనం తథేవ అకాసిం పటిపజ్జిం, తీణిపి సరణాని ఉపగచ్ఛిన్తి అత్థో.
896. Evaṃ yathāpucchitaṃ kammaṃ kāraṇato dassetvā idāni taṃ sarūpato vibhāgato ca dassento satthārā samādapitabhāvaṃ attanā ca tattha pacchā patiṭṭhitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘jinavarapavara’’ntiādimāha. Tattha noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhanteti bhante bhagavā ‘‘saraṇagamanaṃ jānāsī’’ti tayā vutto ‘‘no’’ti na ‘‘jānāmī’’ti paṭhamaṃ avocaṃ ahaṃ. Pacchā te vacanaṃ tathevakāsinti pacchā tayā vuttaṃ kathaṃ parivattento tava vacanaṃ tatheva akāsiṃ paṭipajjiṃ, tīṇipi saraṇāni upagacchinti attho.
౮౯౭. వివిధన్తి ఉచ్చావచం, అప్పసావజ్జం మహాసావజ్జఞ్చాతి అత్థో. మా చరస్సూతి మా అకాసి. అసుచిన్తి కిలేసాసుచిమిస్సతాయ న సుచిం. పాణేసు అసఞ్ఞతన్తి పాణఘాతతో అవిరతం. న హి అవణ్ణయింసూతి న హి వణ్ణయన్తి. పచ్చూప్పన్నకాలత్థే హి ఇదం అతీతకాలవచనం. అథ వా ‘‘అవణ్ణయింసూ’’తి ఏకదేసేన సకలస్స కాలస్స ఉపలక్ఖణం, తస్మా యథా న వణ్ణయింసు అతీతమద్ధానం, ఏవం ఏతరహిపి న వణ్ణయన్తి, అనాగతేపి న వణ్ణయిస్సన్తీతి వుత్తం హోతి.
897.Vividhanti uccāvacaṃ, appasāvajjaṃ mahāsāvajjañcāti attho. Mā carassūti mā akāsi. Asucinti kilesāsucimissatāya na suciṃ. Pāṇesu asaññatanti pāṇaghātato avirataṃ. Na hi avaṇṇayiṃsūti na hi vaṇṇayanti. Paccūppannakālatthe hi idaṃ atītakālavacanaṃ. Atha vā ‘‘avaṇṇayiṃsū’’ti ekadesena sakalassa kālassa upalakkhaṇaṃ, tasmā yathā na vaṇṇayiṃsu atītamaddhānaṃ, evaṃ etarahipi na vaṇṇayanti, anāgatepi na vaṇṇayissantīti vuttaṃ hoti.
౮౯౮-౯౦౦. పరజనస్స రక్ఖితన్తి పరపరిగ్గహితవత్థు. తేనాహ ‘‘అదిన్న’’న్తి. మా అగమాతి మా అజ్ఝాచరి. వితథన్తి అతథం, ముసాతి అత్థో. అఞ్ఞథాతి అఞ్ఞథావ, వితథసఞ్ఞీ ఏవం వితథన్తి జానన్తో ఏవం మా భణీతి అత్థో.
898-900.Parajanassa rakkhitanti parapariggahitavatthu. Tenāha ‘‘adinna’’nti. Mā agamāti mā ajjhācari. Vitathanti atathaṃ, musāti attho. Aññathāti aññathāva, vitathasaññī evaṃ vitathanti jānanto evaṃ mā bhaṇīti attho.
౯౦౧. యేనాతి యేన మజ్జేన, పీతేనాతి అధిప్పాయో. అపేతీతి విగచ్ఛతి. సఞ్ఞాతి ధమ్మసఞ్ఞా, లోకసఞ్ఞా ఏవ వా. సబ్బన్తి అనవసేసం, బీజతో పట్ఠాయాతి అత్థో.
901.Yenāti yena majjena, pītenāti adhippāyo. Apetīti vigacchati. Saññāti dhammasaññā, lokasaññā eva vā. Sabbanti anavasesaṃ, bījato paṭṭhāyāti attho.
౯౦౨. స్వాహన్తి సో తదా ఛత్తమాణవభూతో అహం. ఇధ ఇమస్మిం మగ్గపదేసే, ఇమస్మిం వా తవ సాసనే. తేనాహ ‘‘తథాగతస్స ధమ్మే’’తి. పఞ్చ సిక్ఖాతి పఞ్చ సీలాని. కరిత్వాతి ఆదియిత్వా, అధిట్ఠాయాతి అత్థో. ద్వేపథన్తి ద్విన్నం గామసీమానం వేమజ్ఝభూతం పథం, సీమన్తరికపథన్తి అత్థో. తేతి తే చోరా. తత్థాతి సీమన్తరికమగ్గే. భోగహేతూతి ఆమిసకిఞ్చిక్ఖనిమిత్తం.
902.Svāhanti so tadā chattamāṇavabhūto ahaṃ. Idha imasmiṃ maggapadese, imasmiṃ vā tava sāsane. Tenāha ‘‘tathāgatassa dhamme’’ti. Pañca sikkhāti pañca sīlāni. Karitvāti ādiyitvā, adhiṭṭhāyāti attho. Dvepathanti dvinnaṃ gāmasīmānaṃ vemajjhabhūtaṃ pathaṃ, sīmantarikapathanti attho. Teti te corā. Tatthāti sīmantarikamagge. Bhogahetūti āmisakiñcikkhanimittaṃ.
౯౦౩. తతోతి యథావుత్తకుసలతో పరం ఉపరి అఞ్ఞం కుసలం న విజ్జతి న ఉపలబ్భతి, యమహం అనుస్సరేయ్యన్తి అత్థో. కామకామీతి యథిచ్ఛితకామగుణసమఙ్గీ.
903.Tatoti yathāvuttakusalato paraṃ upari aññaṃ kusalaṃ na vijjati na upalabbhati, yamahaṃ anussareyyanti attho. Kāmakāmīti yathicchitakāmaguṇasamaṅgī.
౯౦౪. ఖణముహుత్తసఞ్ఞమస్సాతి ఖణముహుత్తమత్తం పవత్తసీలస్స. అనుధమ్మప్పటిపత్తియాతి యథాధిగతస్స ఫలస్స అనురూపధమ్మం పటిపజ్జమానస్స భగవా పస్స, తుయ్హం ఓవాదధమ్మస్స వా అనురూపాయ ధమ్మపటిపత్తియా వుత్తనియామేనేవ సరణగమనస్స సీలసమాదానస్స చాతి అత్థో. జలమివ యససాతి ఇద్ధియా పరివారసమ్పత్తియా చ జలన్తం వియ. సమేక్ఖమానాతి పస్సన్తా. బహుకాతి బహవో. పిహయన్తీతి ‘‘కథం ను ఖో మయం ఏదిసా భవేయ్యామా’’తి పత్థేన్తి. హీనకమ్మాతి మమ సమ్పత్తితో నిహీనభోగా.
904.Khaṇamuhuttasaññamassāti khaṇamuhuttamattaṃ pavattasīlassa. Anudhammappaṭipattiyāti yathādhigatassa phalassa anurūpadhammaṃ paṭipajjamānassa bhagavā passa, tuyhaṃ ovādadhammassa vā anurūpāya dhammapaṭipattiyā vuttaniyāmeneva saraṇagamanassa sīlasamādānassa cāti attho. Jalamiva yasasāti iddhiyā parivārasampattiyā ca jalantaṃ viya. Samekkhamānāti passantā. Bahukāti bahavo. Pihayantīti ‘‘kathaṃ nu kho mayaṃ edisā bhaveyyāmā’’ti patthenti. Hīnakammāti mama sampattito nihīnabhogā.
౯౦౫. కతిపయాయాతి అప్పికాయ. యేతి యే భిక్ఖూ చేవ ఉపాసకాదయో చ. చ-సద్దో బ్యతిరేకే. తేతి తవ. సతతన్తి దివసే దివసే.
905.Katipayāyāti appikāya. Yeti ye bhikkhū ceva upāsakādayo ca. Ca-saddo byatireke. Teti tava. Satatanti divase divase.
౯౦౬. విపులన్తి ఉళారఫలం విపులానుభావం. తథాగతస్స ధమ్మేతి తథాగతస్స సాసనే ఓవాదే ఠత్వా కతన్తి యోజనా. ఏవం అనుద్దేసికవసేన వుత్తమేవత్థం అత్తుద్దేసికవసేన దస్సేన్తో ‘‘పస్సా’’తిఆదిమాహ. తత్థ పస్సాతి భగవన్తం వదతి, అత్తానమేవ వా అఞ్ఞం వియ చ కత్వా వదతి.
906.Vipulanti uḷāraphalaṃ vipulānubhāvaṃ. Tathāgatassa dhammeti tathāgatassa sāsane ovāde ṭhatvā katanti yojanā. Evaṃ anuddesikavasena vuttamevatthaṃ attuddesikavasena dassento ‘‘passā’’tiādimāha. Tattha passāti bhagavantaṃ vadati, attānameva vā aññaṃ viya ca katvā vadati.
౯౦౭. కిమిదం కుసలం కిమాచరేమాతి కుసలం నామేతం కింసభావం కీదిసం, కథం వా తం ఆచరేయ్యామ. ఇచ్చేకే హి సమేచ్చ మన్తయన్తీతి ఏవమేకే సమేచ్చ సమాగన్త్వా పథవిం పరివత్తేన్తా వియ సినేరుం ఉక్ఖిపన్తా వియ చ సుదుక్కరం కత్వా మన్తయన్తి విచారేన్తి, మయం పన అకిచ్ఛేనేవ పునపి కుసలం ఆచరేయ్యామాతి అధిప్పాయో. తేనేవాహ ‘‘మయ’’న్తిఆది.
907.Kimidaṃkusalaṃ kimācaremāti kusalaṃ nāmetaṃ kiṃsabhāvaṃ kīdisaṃ, kathaṃ vā taṃ ācareyyāma. Icceke hi samecca mantayantīti evameke samecca samāgantvā pathaviṃ parivattentā viya sineruṃ ukkhipantā viya ca sudukkaraṃ katvā mantayanti vicārenti, mayaṃ pana akiccheneva punapi kusalaṃ ācareyyāmāti adhippāyo. Tenevāha ‘‘maya’’ntiādi.
౯౦౮. బహుకారోతి బహూపకారో, మహాఉపకారో వా. అనుకమ్పకోతి కారుణికో. మ-కారో పదసన్ధికరో. ఇతీతి ఏవం, భగవతో అత్తని పటిపన్నాకారం సన్ధాయ వదతి. మే సతీతి మయి సతి విజ్జమానే, చోరేహి అవధితే ఏవాతి అత్థో. దివా దివస్సాతి దివసస్సపి దివా, కాలస్సేవాతి అత్థో. స్వాహన్తి సో ఛత్తమాణవభూతో అహం. సచ్చనామన్తి ‘‘భగవా అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో’’తిఆదినామేహి అవితథనామం భూతత్థనామం. అనుకమ్పస్సూతి అనుగ్గణ్హాహి. పునపీతి భియ్యోపి సుణేము, తవ ధమ్మం సుణేయ్యామయేవాతి అత్థో.
908.Bahukāroti bahūpakāro, mahāupakāro vā. Anukampakoti kāruṇiko. Ma-kāro padasandhikaro. Itīti evaṃ, bhagavato attani paṭipannākāraṃ sandhāya vadati. Me satīti mayi sati vijjamāne, corehi avadhite evāti attho. Divā divassāti divasassapi divā, kālassevāti attho. Svāhanti so chattamāṇavabhūto ahaṃ. Saccanāmanti ‘‘bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādināmehi avitathanāmaṃ bhūtatthanāmaṃ. Anukampassūti anuggaṇhāhi. Punapīti bhiyyopi suṇemu, tava dhammaṃ suṇeyyāmayevāti attho.
ఏవం దేవపుత్తో సబ్బమేతం కతఞ్ఞుతాభావే ఠత్వా సత్థు పయిరుపాసనే చ ధమ్మస్సవనే చ అతిత్తిమేవ దీపేన్తో వదతి. భగవా దేవపుత్తస్స చ తత్థ సన్నిపతితపరిసాయ చ అజ్ఝాసయం ఓలోకేత్వా అనుపుబ్బికథం కథేసి. అథ నేసం అల్లచిత్తతం ఞత్వా సాముక్కంసికం ధమ్మదేసనం పకాసేసి. దేసనాపరియోసానే దేవపుత్తో చేవ మాతాపితరో చస్స సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహింసు, మహతో చ జనకాయస్స ధమ్మాభిసమయో అహోసి.
Evaṃ devaputto sabbametaṃ kataññutābhāve ṭhatvā satthu payirupāsane ca dhammassavane ca atittimeva dīpento vadati. Bhagavā devaputtassa ca tattha sannipatitaparisāya ca ajjhāsayaṃ oloketvā anupubbikathaṃ kathesi. Atha nesaṃ allacittataṃ ñatvā sāmukkaṃsikaṃ dhammadesanaṃ pakāsesi. Desanāpariyosāne devaputto ceva mātāpitaro cassa sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu, mahato ca janakāyassa dhammābhisamayo ahosi.
౯౦౯. పఠమఫలే పతిట్ఠితో దేవపుత్తో ఉపరిమగ్గేసు అత్తనో గరుచిత్తీకారం, తదధిగమస్స చ మహానిసంసతం విభావేన్తో ‘‘యే చిధ పజహన్తి కామరాగ’’న్తి పరియోసానగాథమాహ. తస్సత్థో – యే ఇధ ఇమస్మిం సాసనే ఠితా పజహన్తి అనవసేసతో సముచ్ఛిన్దన్తి కామరాగం, న చ తే పున ఉపేన్తి గబ్భసేయ్యం ఓరమ్భాగియానం సంయోజనానం సముచ్ఛిన్నత్తా. యే చ పన పహాయ మోహం సబ్బసో సముగ్ఘాతేత్వా భవరాగానుసయఞ్చ పజహన్తి, తే పున ఉపేన్తి గబ్భసేయ్యన్తి వత్తబ్బమేవ నత్థి. కస్మా? పరినిబ్బానగతా హి సీతిభూతా, తే హి ఉత్తమపురిసా అనుపాదిసేసాయ నిబ్బానధాతుయా పరినిబ్బానం గతా ఏవం ఇధేవ సబ్బవేదయితానం సబ్బపరిళాహానం బ్యన్తిభావేన సీతిభూతా.
909. Paṭhamaphale patiṭṭhito devaputto uparimaggesu attano garucittīkāraṃ, tadadhigamassa ca mahānisaṃsataṃ vibhāvento ‘‘ye cidha pajahanti kāmarāga’’nti pariyosānagāthamāha. Tassattho – ye idha imasmiṃ sāsane ṭhitā pajahanti anavasesato samucchindanti kāmarāgaṃ, na ca te puna upentigabbhaseyyaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ samucchinnattā. Ye ca pana pahāya mohaṃ sabbaso samugghātetvā bhavarāgānusayañca pajahanti, te puna upenti gabbhaseyyanti vattabbameva natthi. Kasmā? Parinibbānagatā hi sītibhūtā, te hi uttamapurisā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbānaṃ gatā evaṃ idheva sabbavedayitānaṃ sabbapariḷāhānaṃ byantibhāvena sītibhūtā.
ఇతి దేవపుత్తో అత్తనో అరియసోతసమాపన్నభావం పవేదేన్తో అనుపాదిసేసాయ నిబ్బానధాతుయా దేసనాయ కూటం గహేత్వా భగవన్తం వన్దిత్వా పదక్ఖిణం కత్వా భిక్ఖుసఙ్ఘస్స అపచితిం దస్సేత్వా మాతాపితరో ఆపుచ్ఛిత్వా దేవలోకమేవ గతో, సత్థాపి ఉట్ఠాయాసనా గతో సద్ధిం భిక్ఖుసఙ్ఘేన. మాణవస్స పన మాతాపితరో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి సబ్బో చ మహాజనో భగవన్తం అనుగన్త్వా నివత్తి. భగవా జేతవనం గన్త్వా సన్నిపతితాయ పరిసాయ ఇమం విమానం విత్థారతో కథేసి. సా దేసనా మహాజనస్స సాత్థికా అహోసీతి.
Iti devaputto attano ariyasotasamāpannabhāvaṃ pavedento anupādisesāya nibbānadhātuyā desanāya kūṭaṃ gahetvā bhagavantaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā bhikkhusaṅghassa apacitiṃ dassetvā mātāpitaro āpucchitvā devalokameva gato, satthāpi uṭṭhāyāsanā gato saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Māṇavassa pana mātāpitaro brāhmaṇo pokkharasāti sabbo ca mahājano bhagavantaṃ anugantvā nivatti. Bhagavā jetavanaṃ gantvā sannipatitāya parisāya imaṃ vimānaṃ vitthārato kathesi. Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
ఛత్తమాణవకవిమానవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Chattamāṇavakavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / విమానవత్థుపాళి • Vimānavatthupāḷi / ౩. ఛత్తమాణవకవిమానవత్థు • 3. Chattamāṇavakavimānavatthu