| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
੩. ਛਤ੍ਤਮਾਣવਕવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ
3. Chattamāṇavakavimānavaṇṇanā
ਯੋ વਦਤਂ ਪવਰੋ ਮਨੁਜੇਸੂਤਿ ਛਤ੍ਤਮਾਣવਕવਿਮਾਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ। ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਸੇਤਬ੍ਯਾਯਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਛਾਲਦ੍ਧੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਛਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਾਣવੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਿਤਰਾ ਪੇਸਿਤੋ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਮੇਧਾવਿਤਾਯ ਅਨਲਸਤਾਯ ਚ ਨ ਚਿਰੇਨੇવ ਮਨ੍ਤੇ વਿਜ੍ਜਾਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਚ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸਿਪ੍ਪੇ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਆਚਰਿਯਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਯਾ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਂ, ਕਿਂ વੋ ਗਰੁਦਕ੍ਖਿਣਂ ਦੇਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਆਚਰਿਯੋ ‘‘ਗਰੁਦਕ੍ਖਿਣਾ ਨਾਮ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਸ੍ਸ વਿਭવਾਨੁਰੂਪਾ, ਕਹਾਪਣਸਹਸ੍ਸਮਾਨੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਛਤ੍ਤਮਾਣવੋ ਆਚਰਿਯਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਸੇਤਬ੍ਯਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਯਮਾਨੋ ਕਤਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰੋ ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਿਤੁ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਦੇਥ ਮੇ ਦਾਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ, ਅਜ੍ਜੇવ ਦਤ੍વਾ ਆਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਂ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ‘‘ਤਾਤ, ਅਜ੍ਜ વਿਕਾਲੋ, ਸ੍વੇ ਗਮਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਕਹਾਪਣੇ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਭਣ੍ਡਿਕਂ ਬਨ੍ਧਾਪੇਤ੍વਾ ਠਪੇਸੁਂ। ਚੋਰਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਞਤ੍વਾ ਛਤ੍ਤਮਾਣવਕਸ੍ਸ ਗਮਨਮਗ੍ਗੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ વਨਗਹਨੇ ਨਿਲੀਨਾ ਅਚ੍ਛਿਂਸੁ ‘‘ਮਾਣવਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਕਹਾਪਣੇ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
Yo vadataṃ pavaro manujesūti chattamāṇavakavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena samayena setabyāyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa kicchāladdho putto chatto nāma brāhmaṇamāṇavo ahosi. So vayappatto pitarā pesito ukkaṭṭhaṃ gantvā brāhmaṇassa pokkharasātissa santike medhāvitāya analasatāya ca na cireneva mante vijjāṭṭhānāni ca uggahetvā brāhmaṇasippe nipphattiṃ patto. So ācariyaṃ abhivādetvā ‘‘mayā tumhākaṃ santike sippaṃ sikkhitaṃ, kiṃ vo garudakkhiṇaṃ demī’’ti āha. Ācariyo ‘‘garudakkhiṇā nāma antevāsikassa vibhavānurūpā, kahāpaṇasahassamānehī’’ti āha. Chattamāṇavo ācariyaṃ abhivādetvā setabyaṃ gantvā mātāpitaro vanditvā tehi abhinandiyamāno katapaṭisanthāro tamatthaṃ pitu ārocetvā ‘‘detha me dātabbayuttakaṃ, ajjeva datvā āgamissāmī’’ti āha. Taṃ mātāpitaro ‘‘tāta, ajja vikālo, sve gamissasī’’ti vatvā kahāpaṇe nīharitvā bhaṇḍikaṃ bandhāpetvā ṭhapesuṃ. Corā taṃ pavattiṃ ñatvā chattamāṇavakassa gamanamagge aññatarasmiṃ vanagahane nilīnā acchiṃsu ‘‘māṇavaṃ māretvā kahāpaṇe gaṇhissāmā’’ti.
ਭਗવਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਮਹਾਕਰੁਣਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਛਤ੍ਤਮਾਣવਕਸ੍ਸ ਸਰਣੇਸੁ ਚ ਸੀਲੇਸੁ ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਚੋਰੇਹਿ ਮਾਰਿਤਸ੍ਸ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂ, ਤਤੋ ਸਹ વਿਮਾਨੇਨ ਆਗਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਪਰਿਸਾਯ ਚ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਠਮਤਰਮੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਾਣવਕਸ੍ਸ ਗਮਨਮਗ੍ਗੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਮਾਣવੋ ਆਚਰਿਯਧਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੇਤਬ੍ਯਤੋ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਾਭਿਮੁਖੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ‘‘ਕੁਹਿਂ ਗਮਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ ਮਯ੍ਹਂ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਸ੍ਸ ਗਰੁਦਕ੍ਖਿਣਂ ਦਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਅਥ ਭਗવਾ ‘‘ਜਾਨਾਸਿ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਮਾਣવ, ਤੀਣਿ ਸਰਣਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ ਸੀਲਾਨੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨ ‘‘ਨਾਹਂ ਜਾਨਾਮਿ, ਕਿਮਤ੍ਥਿਯਾਨਿ ਪਨੇਤਾਨਿ ਕੀਦਿਸਾਨਿ ਚਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਇਦਮੀਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ ਸਰਣਗਮਨਸ੍ਸ ਸੀਲਸਮਾਦਾਨਸ੍ਸ ਚ ਫਲਾਨਿਸਂਸਂ વਿਭਾવੇਤ੍વਾ ‘‘ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਹਿ ਤਾવ, ਮਾਣવਕ, ਸਰਣਗਮਨવਿਧਿ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਸਾਧੁ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕਥੇਥ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਤੇਨ ਯਾਚਿਤੋ ਤਸ੍ਸ ਰੁਚਿਯਾ ਅਨੁਰੂਪਂ ਗਾਥਾਬਨ੍ਧવਸੇਨ ਸਰਣਗਮਨવਿਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ –
Bhagavā paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento chattamāṇavakassa saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhānaṃ, corehi māritassa devaloke nibbattiṃ, tato saha vimānena āgatassa tattha sannipatitaparisāya ca dhammābhisamayaṃ disvā paṭhamatarameva gantvā māṇavakassa gamanamagge aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Māṇavo ācariyadhanaṃ gahetvā setabyato ukkaṭṭhābhimukho gacchanto antarāmagge bhagavantaṃ nisinnaṃ disvā upasaṅkamitvā aṭṭhāsi. ‘‘Kuhiṃ gamissasī’’ti bhagavatā vutto ‘‘ukkaṭṭhaṃ, bho gotama, gamissāmi mayhaṃ ācariyassa pokkharasātissa garudakkhiṇaṃ dātu’’nti āha. Atha bhagavā ‘‘jānāsi pana tvaṃ, māṇava, tīṇi saraṇāni, pañca sīlānī’’ti vatvā tena ‘‘nāhaṃ jānāmi, kimatthiyāni panetāni kīdisāni cā’’ti vutte ‘‘idamīdisa’’nti saraṇagamanassa sīlasamādānassa ca phalānisaṃsaṃ vibhāvetvā ‘‘uggaṇhāhi tāva, māṇavaka, saraṇagamanavidhi’’nti vatvā ‘‘sādhu uggaṇhissāmi, kathetha bhante bhagavā’’ti tena yācito tassa ruciyā anurūpaṃ gāthābandhavasena saraṇagamanavidhiṃ dassento –
੮੮੬.
886.
‘‘ਯੋ વਦਤਂ ਪવਰੋ ਮਨੁਜੇਸੁ, ਸਕ੍ਯਮੁਨੀ ਭਗવਾ ਕਤਕਿਚ੍ਚੋ।
‘‘Yo vadataṃ pavaro manujesu, sakyamunī bhagavā katakicco;
ਪਾਰਗਤੋ ਬਲવੀਰਿਯਸਮਙ੍ਗੀ, ਤਂ ਸੁਗਤਂ ਸਰਣਤ੍ਥਮੁਪੇਹਿ॥
Pāragato balavīriyasamaṅgī, taṃ sugataṃ saraṇatthamupehi.
੮੮੭.
887.
‘‘ਰਾਗવਿਰਾਗਮਨੇਜਮਸੋਕਂ , ਧਮ੍ਮਮਸਙ੍ਖਤਮਪ੍ਪਟਿਕੂਲਂ।
‘‘Rāgavirāgamanejamasokaṃ , dhammamasaṅkhatamappaṭikūlaṃ;
ਮਧੁਰਮਿਮਂ ਪਗੁਣਂ ਸੁવਿਭਤ੍ਤਂ, ਧਮ੍ਮਮਿਮਂ ਸਰਣਤ੍ਥਮੁਪੇਹਿ॥
Madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattaṃ, dhammamimaṃ saraṇatthamupehi.
੮੮੮.
888.
‘‘ਯਤ੍ਥ ਚ ਦਿਨ੍ਨ ਮਹਪ੍ਫਲਮਾਹੁ, ਚਤੂਸੁ ਸੁਚੀਸੁ ਪੁਰਿਸਯੁਗੇਸੁ।
‘‘Yattha ca dinna mahapphalamāhu, catūsu sucīsu purisayugesu;
ਅਟ੍ਠ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲ ਧਮ੍ਮਦਸਾ ਤੇ, ਸਙ੍ਘਮਿਮਂ ਸਰਣਤ੍ਥਮੁਪੇਹੀ’’ਤਿ॥ –
Aṭṭha ca puggala dhammadasā te, saṅghamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti. –
ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ।
Tisso gāthāyo abhāsi.
੮੮੬. ਤਤ੍ਥ ਯੋਤਿ ਅਨਿਯਮਿਤવਚਨਂ, ਤਸ੍ਸ ‘‘ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਿਯਮਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਦਤਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਾਨਂ। ਪવਰੋਤਿ ਸੇਟ੍ਠੋ, ਕਥਿਕਾਨਂ ਉਤ੍ਤਮੋ વਾਦੀવਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਨੁਜੇਸੂਤਿ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਯਥਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਭਗવਾ ਪਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਮ੍ਪਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪવਰੋਯੇવ, ਭਗવਤੋ ਚ ਚਰਿਮਭવੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮਨੁਜੇਸੂ’’ਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਸਕ੍ਯਮੁਨੀ’’ਤਿ। ਸਕ੍ਯਕੁਲਪ੍ਪਸੁਤਤਾਯ ਸਕ੍ਯੋ, ਕਾਯਮੋਨੇਯ੍ਯਾਦੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤੋ ਅਨવਸੇਸਸ੍ਸ ਚ ਞੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਮੁਨਨਤੋ ਮੁਨਿ ਚਾਤਿ ਸਕ੍ਯਮੁਨਿ। ਭਾਗ੍ਯવਨ੍ਤਤਾਦੀਹਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਭਗવਾ। ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਕਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਦਿਪਭੇਦਸ੍ਸ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਨਿਪ੍ਫਾਦਿਤਤ੍ਤਾ ਕਤਕਿਚ੍ਚੋ। ਪਾਰਂ ਸਕ੍ਕਾਯਸ੍ਸ ਪਰਤੀਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਤੋ ਸਯਮ੍ਭੁਞਾਣੇਨ ਅਧਿਗਤੋਤਿ ਪਾਰਗਤੋ। ਅਸਦਿਸੇਨ ਕਾਯਬਲੇਨ, ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣੇਨ ਞਾਣਬਲੇਨ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨવੀਰਿਯੇਨ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਬਲવੀਰਿਯਸਮਙ੍ਗੀ। ਸੋਭਨਗਮਨਤ੍ਤਾ, ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਠਾਨਂ ਗਤਤ੍ਤਾ, ਸਮ੍ਮਾ ਗਤਤ੍ਤਾ, ਸਮ੍ਮਾ ਚ ਗਦਿਤਤ੍ਤਾ ਸੁਗਤੋ। ਤਂ ਸੁਗਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਤ੍ਥਂ ਸਰਣਾਯ ਪਰਾਯਣਾਯ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖવਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਪਰਿਤ੍ਤਾਣਾਯ ਉਪੇਹਿ ਉਪਗਚ੍ਛ, ਅਜ੍ਜ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਹਿਤਨਿવਤ੍ਤਨੇਨ ਹਿਤਸਂવਡ੍ਢਨੇਨ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਭਗવਾ ਸਰਣਂ ਤਾਣਂ ਲੇਣਂ ਪਰਾਯਣਂ ਗਤਿ ਪਟਿਸਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਭਜ ਸੇવ, ਏવਂ ਜਾਨਾਹਿ વਾ ਬੁਜ੍ਝਸ੍ਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
886. Tattha yoti aniyamitavacanaṃ, tassa ‘‘ta’’nti iminā niyamanaṃ veditabbaṃ. Vadatanti vadantānaṃ. Pavaroti seṭṭho, kathikānaṃ uttamo vādīvaroti attho. Manujesūti ukkaṭṭhaniddeso yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti. Bhagavā pana devamanussānampi brahmānampi sabbesampi sattānaṃ pavaroyeva, bhagavato ca carimabhave manussesu uppannatāya vuttaṃ ‘‘manujesū’’ti. Tenevāha ‘‘sakyamunī’’ti. Sakyakulappasutatāya sakyo, kāyamoneyyādīhi samannāgatato anavasesassa ca ñeyyassa munanato muni cāti sakyamuni. Bhāgyavantatādīhi catūhi kāraṇehi bhagavā. Catūhi maggehi kātabbassa pariññādipabhedassa soḷasavidhassa kiccassa katattā nipphāditattā katakicco. Pāraṃ sakkāyassa paratīraṃ nibbānaṃ gato sayambhuñāṇena adhigatoti pāragato. Asadisena kāyabalena, anaññasādhāraṇena ñāṇabalena, catubbidhasammappadhānavīriyena ca samannāgatattā balavīriyasamaṅgī. Sobhanagamanattā, sundaraṃ ṭhānaṃ gatattā, sammā gatattā, sammā ca gaditattā sugato. Taṃ sugataṃ sammāsambuddhaṃ saraṇatthaṃ saraṇāya parāyaṇāya apāyadukkhavaṭṭadukkhaparittāṇāya upehi upagaccha, ajja paṭṭhāya ahitanivattanena hitasaṃvaḍḍhanena ‘‘ayaṃ me bhagavā saraṇaṃ tāṇaṃ leṇaṃ parāyaṇaṃ gati paṭisaraṇa’’nti bhaja seva, evaṃ jānāhi vā bujjhassūti attho.
੮੮੭. ਰਾਗવਿਰਾਗਨ੍ਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਮਾਹ। ਤੇਨ ਹਿ ਅਰਿਯਾ ਅਨਾਦਿਕਾਲਭਾવਿਤਮ੍ਪਿ ਰਾਗਂ વਿਰਜ੍ਜੇਨ੍ਤਿ। ਅਨੇਜਮਸੋਕਨ੍ਤਿ ਅਰਿਯਫਲਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਏਜਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅવਸਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਸੋਕਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨਤੋ ‘‘ਅਨੇਜਂ ਅਸੋਕ’’ਨ੍ਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਸਭਾવਧਮ੍ਮਂ। ਸਭਾવਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮੋ ਹੇਸ ਯਦਿਦਂ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿ, ਨ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋ વਿਯ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮવਸੇਨ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વਾ ਪਰਮਤ੍ਥਧਮ੍ਮਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮੇਚ੍ਚ ਸਮ੍ਭੁਯ੍ਯ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਕਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ, ਨ ਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਅਸਙ੍ਖਤਂ। ਤਦੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿਪਿ ਪਟਿਕੂਲਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਂ। ਸવਨવੇਲਾਯਂ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਣવੇਲਾਯਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨવੇਲਾਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਦਾਪਿ ਇਟ੍ਠਮੇવਾਤਿ ਮਧੁਰਂ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਾਯ ਪਟਿਭਾਨਸਮ੍ਪਦਾਯ ਪવਤ੍ਤਿਤਤ੍ਤਾ ਸੁਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ ਨਿਪੁਣਭਾવਤੋ ਚ ਪਗੁਣਂ। વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਖਨ੍ਧਾਦਿવਸੇਨ ਕੁਸਲਾਦਿવਸੇਨ ਉਦ੍ਦੇਸਾਦਿવਸੇਨ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਭਜਨਤੋ ਸੁવਿਭਤ੍ਤਂ। ਤੀਹਿਪਿ ਪਦੇਹਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਮੇવ વਦਤਿ। ਤੇਨੇવ ਹਿਸ੍ਸ ਆਪਾਥਕਾਲੇ વਿਯ વਿਮਦ੍ਦਨਕਾਲੇਪਿ ਕਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ ਸੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਤੋ ਉਭਤੋਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤਾਯ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਇਮ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਯਥਾવਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਪਾਤਤੋ ਧਾਰਣਤ੍ਥੇਨ ਧਮ੍ਮਂ, ਇਦਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸ੍ਸਾਪਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣવਚਨਂ। ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋਪਿ ਹਿ ਸਰਣੇਸੁ ਚ ਸੀਲੇਸੁ ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਮਤ੍ਤਾਯਪਿ ਯਥਾવਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਪਾਤਤੋ ਧਾਰੇਤਿ ਏવ। ਇਮਸ੍ਸ ਚ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਇਦਮੇવ વਿਮਾਨਂ ਸਾਧਕਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਸਾਧਾਰਣਭਾવੇਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਪੁਨ ‘‘ਇਮ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।
887.Rāgavirāganti ariyamaggamāha. Tena hi ariyā anādikālabhāvitampi rāgaṃ virajjenti. Anejamasokanti ariyaphalaṃ. Tañhi ejāsaṅkhātāya taṇhāya avasiṭṭhānañca sokanimittānaṃ kilesānaṃ sabbaso paṭippassambhanato ‘‘anejaṃ asoka’’nti ca vuccati. Dhammanti sabhāvadhammaṃ. Sabhāvato gahetabbadhammo hesa yadidaṃ maggaphalanibbānāni, na pariyattidhammo viya paññattidhammavasena. Dhammanti vā paramatthadhammaṃ, nibbānanti attho. Samecca sambhuyya paccayehi kataṃ saṅkhataṃ, na saṅkhatanti asaṅkhataṃ. Tadeva nibbānaṃ. Natthi ettha kiñcipi paṭikūlanti appaṭikūlaṃ. Savanavelāyaṃ upaparikkhaṇavelāyaṃ paṭipajjanavelāyanti sabbadāpi iṭṭhamevāti madhuraṃ. Sabbaññutaññāṇasannissayāya paṭibhānasampadāya pavattitattā suppavattibhāvato nipuṇabhāvato ca paguṇaṃ. Vibhajitabbassa atthassa khandhādivasena kusalādivasena uddesādivasena ca suṭṭhu vibhajanato suvibhattaṃ. Tīhipi padehi pariyattidhammameva vadati. Teneva hissa āpāthakāle viya vimaddanakālepi kathentassa viya suṇantassāpi sammukhībhāvato ubhatopaccakkhatāya dassanatthaṃ ‘‘ima’’nti vuttaṃ. Dhammanti yathāvapaṭipajjante apāyadukkhapātato dhāraṇatthena dhammaṃ, idaṃ catubbidhassāpi dhammassa sādhāraṇavacanaṃ. Pariyattidhammopi hi saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhānamattāyapi yathāvapaṭipattiyā apāyadukkhapātato dhāreti eva. Imassa ca atthassa idameva vimānaṃ sādhakanti daṭṭhabbaṃ. Sādhāraṇabhāvena yathāvuttadhammassa paccakkhaṃ katvā dassento puna ‘‘ima’’nti āha.
੮੮੮. ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘੇ। ਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਅਨ੍ਨਾਦਿਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ। ਦਿਨ੍ਨ ਮਹਪ੍ਫਲਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾਸੁਖਤ੍ਥਂ ਅਨੁਨਾਸਿਕਲੋਪੋ ਕਤੋ। ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਕਿਲੇਸਾਸੁਚਿਤੋ વਿਸੁਜ੍ਝਨੇਨ ਸੁਚੀਸੁ ‘‘ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੬੦) વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਪੁਰਿਸਯੁਗੇਸੁ। ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਫਲਟ੍ਠੇਸੁ ਯੁਗਲ਼ੇ ਅਕਤ੍વਾ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਗਹਣੇਨ ਅਟ੍ਠ ਪੁਗ੍ਗਲਾ। ਗਾਥਾਸੁਖਤ੍ਥਮੇવ ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਪੁਗ੍ਗਲ ਧਮ੍ਮਦਸਾ’’ਤਿ ਰਸ੍ਸਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਧਮ੍ਮਦਸਾਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਦਸ੍ਸਨਕਾ। ਦਿਟ੍ਠਿਸੀਲਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਸਂਹਤਭਾવੇਨ ਸਙ੍ਘਂ।
888.Yatthāti yasmiṃ ariyasaṅghe. Dinnanti pariccattaṃ annādideyyadhammaṃ. Dinna mahapphalanti gāthāsukhatthaṃ anunāsikalopo kato. Accantameva kilesāsucito visujjhanena sucīsu ‘‘sotāpanno sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno’’tiādinā (a. ni. 8.60) vuttesu catūsu purisayugesu. Aṭṭhāti maggaṭṭhaphalaṭṭhesu yugaḷe akatvā visuṃ visuṃ gahaṇena aṭṭha puggalā. Gāthāsukhatthameva cettha ‘‘puggala dhammadasā’’ti rassaṃ katvā niddeso. Dhammadasāti catusaccadhammassa nibbānadhammassa ca paccakkhato dassanakā. Diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatabhāvena saṅghaṃ.
ਏવਂ ਭਗવਤਾ ਤੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਸਰਣਗੁਣਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਰਣਗਮਨવਿਧਿਮ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤੇ ਮਾਣવੋ ਤਂਤਂਸਰਣਗੁਣਾਨੁਸ੍ਸਰਣਮੁਖੇਨ ਸਰਣਗਮਨવਿਧਿਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਦਯੇ ਠਪਿਤਭਾવਂ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਤਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ‘‘ਯੋ વਦਤਂ ਪવਰੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਂ ਤਂ ਗਾਥਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭਾਸਿ। ਏવਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭਾਸਿਤ੍વਾ ਠਿਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਰੂਪਤੋ ਫਲਾਨਿਸਂਸਤੋ ਚ વਿਭਾવੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਸਮਾਦਾਨવਿਧਿਂ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਤਮ੍ਪਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਉਪਧਾਰੇਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ‘‘ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਭਗવਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ ਤਂਯੇવ ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ। ਭਗવਾਪਿ ‘‘ਅਲਂ ਇਮਸ੍ਸ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕੁਸਲਂ ਦੇવਲੋਕੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ ਜੇਤવਨਮੇવ ਅਗਮਾਸਿ।
Evaṃ bhagavatā tīhi gāthāhi saraṇaguṇasandassanena saddhiṃ saraṇagamanavidhimhi vutte māṇavo taṃtaṃsaraṇaguṇānussaraṇamukhena saraṇagamanavidhino attano hadaye ṭhapitabhāvaṃ vibhāvento tassā tassā gāthāya anantaraṃ ‘‘yo vadataṃ pavaro’’tiādinā taṃ taṃ gāthaṃ paccanubhāsi. Evaṃ paccanubhāsitvā ṭhitassa pañca sikkhāpadāni sarūpato phalānisaṃsato ca vibhāvetvā tesaṃ samādānavidhiṃ kathesi. So tampi suṭṭhu upadhāretvā pasannamānaso ‘‘handāhaṃ bhagavā gamissāmī’’ti vatvā ratanattayaguṇaṃ anussaranto taṃyeva maggaṃ paṭipajji. Bhagavāpi ‘‘alaṃ imassa ettakaṃ kusalaṃ devalokūpapattiyā’’ti jetavanameva agamāsi.
ਮਾਣવਸ੍ਸ ਪਨ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ ‘‘ਸਰਣਂ ਉਪੇਮੀ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਤਾਯ ਸਰਣੇਸੁ ਚ, ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸੀਲਾਨਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸੀਲੇਸੁ ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਤੇਨੇવ ਨਯੇਨ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚੋਰਾ ਮਗ੍ਗੇ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਂਸੁ। ਸੋ ਤੇ ਅਗਣੇਤ੍વਾ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋਯੇવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਞ੍ਚੇਕੋ ਚੋਰੋ ਗੁਮ੍ਬਨ੍ਤਰਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਠਿਤੋ વਿਸਪੀਤੇਨ ਸਰੇਨ ਸਹਸਾવ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਕਹਾਪਣਭਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਹਾਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਮਾਣવੋ ਪਨ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਤਿਂਸਯੋਜਨਿਕੇ ਕਨਕવਿਮਾਨੇ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧੋ વਿਯ ਅਚ੍ਛਰਾਸਹਸ੍ਸਪਰਿવੁਤੋ ਸਟ੍ਠਿਸਕਟਭਾਰਾਲਙ੍ਕਾਰਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਤ੍ਤਭਾવੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਿਮਾਨਸ੍ਸ ਆਭਾ ਸਾਤਿਰੇਕਾਨਿ વੀਸਤਿਯੋਜਨਾਨਿ ਫਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ।
Māṇavassa pana pasannacittassa ratanattayaguṇaṃ sallakkhaṇavasena ‘‘saraṇaṃ upemī’’ti pavattacittuppādatāya saraṇesu ca, bhagavatā vuttanayena pañcannaṃ sīlānaṃ adhiṭṭhānena sīlesu ca patiṭṭhitassa teneva nayena ratanattayaguṇe anussarantasseva gacchantassa corā magge pariyuṭṭhiṃsu. So te agaṇetvā ratanattayaguṇe anussarantoyeva gacchati. Tañceko coro gumbantaraṃ upanissāya ṭhito visapītena sarena sahasāva vijjhitvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā kahāpaṇabhaṇḍikaṃ gahetvā attano sahāyehi saddhiṃ pakkāmi. Māṇavo pana kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane tiṃsayojanike kanakavimāne suttappabuddho viya accharāsahassaparivuto saṭṭhisakaṭabhārālaṅkārapaṭimaṇḍitattabhāvo nibbatti, tassa vimānassa ābhā sātirekāni vīsatiyojanāni pharitvā tiṭṭhati.
ਅਥ ਮਾਣવਂ ਕਾਲਕਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸੇਤਬ੍ਯਗਾਮવਾਸਿਨੋ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸੇਤਬ੍ਯਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਗਾਮવਾਸਿਨੋ ਚ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਸ੍ਸ ਕਥੇਸੁਂ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿ ਸਪਰਿવਾਰਾ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖਾ ਰੋਦਮਾਨਾ ਤਂ ਪਦੇਸਂ ਅਗਮਂਸੁ, ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸੇਤਬ੍ਯવਾਸਿਨੋ ਚ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠવਾਸਿਨੋ ਚ ਇਚ੍ਛਾਨਙ੍ਗਲવਾਸਿਨੋ ਚ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਂਸੁ, ਮਹਾਸਮਾਗਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਚਿਤਕਂ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਰੀਰਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ ਆਰਭਿਂਸੁ।
Atha māṇavaṃ kālakataṃ disvā setabyagāmavāsino manussā setabyaṃ gantvā tassa mātāpitūnaṃ ukkaṭṭhagāmavāsino ca ukkaṭṭhaṃ gantvā brāhmaṇassa pokkharasātissa kathesuṃ. Taṃ sutvā tassa mātāpitaro ñātimittā brāhmaṇo ca pokkharasāti saparivārā assumukhā rodamānā taṃ padesaṃ agamaṃsu, yebhuyyena setabyavāsino ca ukkaṭṭhavāsino ca icchānaṅgalavāsino ca sannipatiṃsu, mahāsamāgamo ahosi. Atha māṇavassa mātāpitaro maggassa avidūre citakaṃ sajjetvā sarīrakiccaṃ kātuṃ ārabhiṃsu.
ਅਥ ਭਗવਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਮਯਿ ਗਤੇ ਛਤ੍ਤਮਾਣવੋ ਮਂ વਨ੍ਦਿਤੁਂ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਆਗਤਞ੍ਚ ਤਂ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਕਥਾਪੇਨ੍ਤੋ ਕਮ੍ਮਫਲਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਏવਂ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਂ ਪਦੇਸਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਬੁਦ੍ਧਰਂਸਿਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ। ਅਥ ਛਤ੍ਤਮਾਣવਦੇવਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਕਾਰਣਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਸਰਣਗਮਨਞ੍ਚ ਸੀਲਸਮਾਦਾਨਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾ, વਿਮ੍ਹਯਜਾਤੋ ਭਗવਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤਪਸਾਦਬਹੁਮਾਨੋ ‘‘ਇਦਾਨੇવਾਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣੇ ਚ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਾਕਟੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਕਤਞ੍ਞੁਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਕਲਂ ਤਂ ਅਰਞ੍ਞਪਦੇਸਂ ਏਕਾਲੋਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ, ਸਹ વਿਮਾਨੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਮਾਨਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਮਹਤਾ ਪਰਿવਾਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਰੂਪੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇਸੁ ਸਿਰਸਾ ਨਿਪਤਨ੍ਤੋ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਜਨੋ ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਅਯਂ ਦੇવੋ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ વਾ’’ਤਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਬ੍ਭੁਤਜਾਤੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਰਿવਾਰੇਸਿ। ਭਗવਾ ਤੇਨ ਕਤਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਂ ਪਾਕਟਂ ਕਾਤੁਂ –
Atha bhagavā cintesi ‘‘mayi gate chattamāṇavo maṃ vandituṃ āgamissati, āgatañca taṃ katakammaṃ kathāpento kammaphalaṃ paccakkhaṃ kāretvā dhammaṃ desessāmi, evaṃ mahājanassa dhammābhisamayo bhavissatī’’ti cintetvā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ taṃ padesaṃ upagantvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjento. Atha chattamāṇavadevaputtopi attano sampattiṃ paccavekkhitvā, tassā kāraṇaṃ upadhārento saraṇagamanañca sīlasamādānañca disvā, vimhayajāto bhagavati sañjātapasādabahumāno ‘‘idānevāhaṃ gantvā bhagavantañca bhikkhusaṅghañca vandissāmi, ratanattayaguṇe ca mahājanassa pākaṭe karissāmī’’ti kataññutaṃ nissāya sakalaṃ taṃ araññapadesaṃ ekālokaṃ karonto, saha vimānena āgantvā vimānato oruyha mahatā parivārena saddhiṃ dissamānarūpo upasaṅkamitvā bhagavato pādesu sirasā nipatanto abhivādetvā añjaliṃ paggayha ekamantaṃ aṭṭhāsi. Taṃ disvā mahājano ‘‘ko nu kho ayaṃ devo vā brahmā vā’’ti acchariyabbhutajāto upasaṅkamitvā bhagavantaṃ parivāresi. Bhagavā tena katapuññakammaṃ pākaṭaṃ kātuṃ –
੮੮੯.
889.
‘‘ਨ ਤਥਾ ਤਪਤਿ ਨਭੇ ਸੂਰਿਯੋ, ਚਨ੍ਦੋ ਚ ਨ ਭਾਸਤਿ ਨ ਫੁਸ੍ਸੋ।
‘‘Na tathā tapati nabhe sūriyo, cando ca na bhāsati na phusso;
ਯਥਾ ਅਤੁਲਮਿਦਂ ਮਹਪ੍ਪਭਾਸਂ, ਕੋ ਨੁ ਤ੍વਂ ਤਿਦਿવਾ ਮਹਿਂ ਉਪਾਗਾ॥
Yathā atulamidaṃ mahappabhāsaṃ, ko nu tvaṃ tidivā mahiṃ upāgā.
੮੯੦.
890.
‘‘ਛਿਨ੍ਦਤਿ ਰਂਸੀ ਪਭਙ੍ਕਰਸ੍ਸ, ਸਾਧਿਕવੀਸਤਿਯੋਜਨਾਨਿ ਆਭਾ।
‘‘Chindati raṃsī pabhaṅkarassa, sādhikavīsatiyojanāni ābhā;
ਰਤ੍ਤਿਮਪਿ ਯਥਾ ਦਿવਂ ਕਰੋਤਿ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ વਿਮਲਂ ਸੁਭਂ વਿਮਾਨਂ॥
Rattimapi yathā divaṃ karoti, parisuddhaṃ vimalaṃ subhaṃ vimānaṃ.
੮੯੧.
891.
‘‘ਬਹੁਪਦੁਮવਿਚਿਤ੍ਰਪੁਣ੍ਡਰੀਕਂ, વੋਕਿਣ੍ਣਂ ਕੁਸੁਮੇਹਿ ਨੇਕਚਿਤ੍ਤਂ।
‘‘Bahupadumavicitrapuṇḍarīkaṃ, vokiṇṇaṃ kusumehi nekacittaṃ;
ਅਰਜવਿਰਜਹੇਮਜਾਲਛਨ੍ਨਂ, ਆਕਾਸੇ ਤਪਤਿ ਯਥਾਪਿ ਸੂਰਿਯੋ॥
Arajavirajahemajālachannaṃ, ākāse tapati yathāpi sūriyo.
੮੯੨.
892.
‘‘ਰਤ੍ਤਮ੍ਬਰਪੀਤવਾਸਸਾਹਿ, ਅਗਰੁਪਿਯਙ੍ਗੁਚਨ੍ਦਨੁਸ੍ਸਦਾਹਿ।
‘‘Rattambarapītavāsasāhi, agarupiyaṅgucandanussadāhi;
ਕਞ੍ਚਨਤਨੁਸਨ੍ਨਿਭਤ੍ਤਚਾਹਿ, ਪਰਿਪੂਰਂ ਗਗਨਂવ ਤਾਰਕਾਹਿ॥
Kañcanatanusannibhattacāhi, paripūraṃ gaganaṃva tārakāhi.
੮੯੩.
893.
‘‘ਨਰਨਾਰਿਯੋ ਬਹੁਕੇਤ੍ਥਨੇਕવਣ੍ਣਾ, ਕੁਸੁਮવਿਭੂਸਿਤਾਭਰਣੇਤ੍ਥ ਸੁਮਨਾ।
‘‘Naranāriyo bahuketthanekavaṇṇā, kusumavibhūsitābharaṇettha sumanā;
ਅਨਿਲਪਮੁਞ੍ਚਿਤਾ ਪવਨ੍ਤਿ ਸੁਰਭਿਂ, ਤਪਨਿਯવਿਤਤਾ ਸੁવਣ੍ਣਛਨ੍ਨਾ॥
Anilapamuñcitā pavanti surabhiṃ, tapaniyavitatā suvaṇṇachannā.
੮੯੪.
894.
‘‘ਕਿਸ੍ਸ ਸਂਯਮਸ੍ਸ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ, ਕੇਨਾਸਿ ਕਮ੍ਮਫਲੇਨਿਧੂਪਪਨ੍ਨੋ।
‘‘Kissa saṃyamassa ayaṃ vipāko, kenāsi kammaphalenidhūpapanno;
ਯਥਾ ਚ ਤੇ ਅਧਿਗਤਮਿਦਂ વਿਮਾਨਂ, ਤਦਨੁਪਦਂ ਅવਚਾਸਿ ਇਗ੍ਘ ਪੁਟ੍ਠੋ’’ਤਿ॥ –
Yathā ca te adhigatamidaṃ vimānaṃ, tadanupadaṃ avacāsi iggha puṭṭho’’ti. –
ਤਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿ।
Taṃ devaputtaṃ paṭipucchi.
੮੮੬. ਤਤ੍ਥ ਤਪਤੀਤਿ ਦਿਪ੍ਪਤਿ। ਨਭੇਤਿ ਆਕਾਸੇ। ਫੁਸ੍ਸੋਤਿ ਫੁਸ੍ਸਤਾਰਕਾ। ਅਤੁਲਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪਮਂ, ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ વਾ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਥਾ ਇਦਂ ਤવ વਿਮਾਨਂ ਅਨੁਪਮਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ ਪਭਸ੍ਸਰਭਾવੇਨ ਤਤੋ ਏવ ਮਹਪ੍ਪਭਾਸਂ ਆਕਾਸੇ ਦਿਪ੍ਪਤਿ, ਨ ਤਥਾ ਤਾਰਕਰੂਪਾਨਿ ਦਿਪ੍ਪਨ੍ਤਿ, ਨ ਚਨ੍ਦੋ, ਤਾਨਿ ਤਾવ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੁ, ਨਾਪਿ ਸੂਰਿਯੋ ਦਿਪ੍ਪਤਿ, ਏવਂਭੂਤੋ ਕੋ ਨੁ ਤ੍વਂ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਇਮਂ ਭੂਮਿਪਦੇਸਂ ਉਪਗਤੋ, ਤਂ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਸ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਕਥੇਹੀਤਿ।
886. Tattha tapatīti dippati. Nabheti ākāse. Phussoti phussatārakā. Atulanti anupamaṃ, appamāṇaṃ vā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā idaṃ tava vimānaṃ anupamaṃ appamāṇaṃ pabhassarabhāvena tato eva mahappabhāsaṃ ākāse dippati, na tathā tārakarūpāni dippanti, na cando, tāni tāva tiṭṭhantu, nāpi sūriyo dippati, evaṃbhūto ko nu tvaṃ devalokato imaṃ bhūmipadesaṃ upagato, taṃ pākaṭaṃ katvā imassa mahājanassa kathehīti.
੮੯੦. ਛਿਨ੍ਦਤੀਤਿ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਪવਤ੍ਤਿਤੁਂ ਅਦੇਨ੍ਤੋ ਪਟਿਹਨਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਰਂਸੀਤਿ ਰਸ੍ਮਿਯੋ। ਪਭਙ੍ਕਰਸ੍ਸਾਤਿ ਸੂਰਿਯਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਸ ਚ વਿਮਾਨਸ੍ਸ ਪਭਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਯੋਜਨਾਨਿ ਫਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਾਧਿਕવੀਸਤਿਯੋਜਨਾਨਿ ਆਭਾ’’ਤਿ। ਰਤ੍ਤਿਮਪਿ ਯਥਾ ਦਿવਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਭਾਯ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ વਿਧਮਨ੍ਤਂ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗਮ੍ਪਿ ਦਿવਸਭਾਗਂ વਿਯ ਕਰੋਤਿ। ਪਰਿਸਮਨ੍ਤਤੋ ਅਨ੍ਤੋ ਚੇવ ਬਹਿ ਚ ਸੁਦ੍ਧਤਾਯ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਮਲਾਭਾવੇਨ વਿਮਲਂ। ਸੁਨ੍ਦਰਤਾਯ ਸੁਭਂ।
890.Chindatīti vicchindati, pavattituṃ adento paṭihanatīti attho. Raṃsīti rasmiyo. Pabhaṅkarassāti sūriyassa. Tassa ca vimānassa pabhā samantato pañcavīsati yojanāni pharitvā tiṭṭhati. Tenāha ‘‘sādhikavīsatiyojanāni ābhā’’ti. Rattimapi yathā divaṃ karotīti attano pabhāya andhakāraṃ vidhamantaṃ rattibhāgampi divasabhāgaṃ viya karoti. Parisamantato anto ceva bahi ca suddhatāya parisuddhaṃ. Sabbaso malābhāvena vimalaṃ. Sundaratāya subhaṃ.
੮੯੧. ਬਹੁਪਦੁਮવਿਚਿਤ੍ਰਪੁਣ੍ਡਰੀਕਨ੍ਤਿ ਬਹੁવਿਧਰਤ੍ਤਕਮਲਞ੍ਚੇવ વਿਚਿਤ੍ਤવਣ੍ਣਸੇਤਕਮਲਞ੍ਚ। ਸੇਤਕਮਲਂ ਪਦੁਮਂ, ਰਤ੍ਤਕਮਲਂ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। વੋਕਿਣ੍ਣਂ ਕੁਸੁਮੇਹੀਤਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਚ ਨਾਨਾવਿਧੇਹਿ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਸਮੋਕਿਣ੍ਣਂ। ਨੇਕਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਮਾਲਾਕਮ੍ਮਲਤਾਕਮ੍ਮਾਦਿਨਾਨਾવਿਧવਿਚਿਤ੍ਤਂ। ਅਰਜવਿਰਜਹੇਮਜਾਲਛਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਸਯਂ ਅਪਗਤਰਜਂ વਿਰਜੇਨ ਨਿਦ੍ਦੋਸੇਨ ਕਞ੍ਚਨਜਾਲੇਨ ਛਾਦਿਤਂ।
891.Bahupadumavicitrapuṇḍarīkanti bahuvidharattakamalañceva vicittavaṇṇasetakamalañca. Setakamalaṃ padumaṃ, rattakamalaṃ puṇḍarīkanti vadanti. Vokiṇṇaṃ kusumehīti aññehi ca nānāvidhehi pupphehi samokiṇṇaṃ. Nekacittanti mālākammalatākammādinānāvidhavicittaṃ. Arajavirajahemajālachannanti sayaṃ apagatarajaṃ virajena niddosena kañcanajālena chāditaṃ.
੮੯੨. ਰਤ੍ਤਮ੍ਬਰਪੀਤવਾਸਸਾਹੀਤਿ ਰਤ੍ਤવਤ੍ਥਾਹਿ ਚੇવ ਪੀਤવਤ੍ਥਾਹਿ ਚ। ਏਕਾ ਹਿ ਰਤ੍ਤਂ ਦਿਬ੍ਬવਤ੍ਥਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪੀਤਂ ਉਤ੍ਤਰਿਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਪਰਾ ਪੀਤਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਂ ਉਤ੍ਤਰਿਯਂ ਕਰੋਤਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਰਤ੍ਤਮ੍ਬਰਪੀਤવਾਸਸਾਹੀ’’ਤਿ । ਅਗਰੁਪਿਯਙ੍ਗੁਚਨ੍ਦਨੁਸ੍ਸਦਾਹੀਤਿ ਅਗਰੁਗਨ੍ਧੇਨ ਪਿਯਙ੍ਗੁਮਾਲਾਹਿ ਚਨ੍ਦਨਗਨ੍ਧੇਹਿ ਚ ਉਸ੍ਸਦਾਹਿ, ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਦਿਬ੍ਬਾਗਰੁਗਨ੍ਧਾਦਿਕਾਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਞ੍ਚਨਤਨੁਸਨ੍ਨਿਭਤ੍ਤਚਾਹੀਤਿ ਕਨਕਸਦਿਸਸੁਖੁਮਚ੍ਛવੀਹਿ। ਪਰਿਪੂਰਨ੍ਤਿ ਤਹਂ ਤਹਂ વਿਚਰਨ੍ਤੀਹਿ ਸਙ੍ਗੀਤਿਪਸੁਤਾਹਿ ਚ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ।
892.Rattambarapītavāsasāhīti rattavatthāhi ceva pītavatthāhi ca. Ekā hi rattaṃ dibbavatthaṃ nivāsetvā pītaṃ uttariyaṃ karoti, aparā pītaṃ nivāsetvā rattaṃ uttariyaṃ karoti. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘rattambarapītavāsasāhī’’ti . Agarupiyaṅgucandanussadāhīti agarugandhena piyaṅgumālāhi candanagandhehi ca ussadāhi, ussannadibbāgarugandhādikāhīti attho. Kañcanatanusannibhattacāhīti kanakasadisasukhumacchavīhi. Paripūranti tahaṃ tahaṃ vicarantīhi saṅgītipasutāhi ca paripuṇṇaṃ.
੮੯੩. ਬਹੁਕੇਤ੍ਥਾਤਿ ਬਹੁਕਾ ਏਤ੍ਥ। ਅਨੇਕવਣ੍ਣਾਤਿ ਨਾਨਾਰੂਪਾ। ਕੁਸਮવਿਭੂਸਿਤਾਭਰਣਾਤਿ વਿਸੇਸਤੋ ਸੁਰਭਿવਾਯਨਤ੍ਥਂ ਦਿਬ੍ਬਕੁਸੁਮੇਹਿ ਅਲਙ੍ਕਤਦਿਬ੍ਬਾਭਰਣਾ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ વਿਮਾਨੇ। ਸੁਮਨਾਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਮਨਾ ਪਮੁਦਿਤਚਿਤ੍ਤਾ। ਅਨਿਲਪਮੁਞ੍ਚਿਤਾ ਪવਨ੍ਤਿ ਸੁਰਭਿਨ੍ਤਿ ਅਨਿਲੇਨ ਪਮੁਞ੍ਚਿਤਗਨ੍ਧਾਨਂ ਪੁਪ੍ਫਾਨਂ વਾਯੁਨਾ વਿਮੁਤ੍ਤਪਤ੍ਤਪੁਟਂ વਿਯ વਿਬਨ੍ਧਤਾਯ વਿਕਸਿਤਤਾਯ ਚ ਸੁਗਨ੍ਧਂ ਪવਾਯਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਨਿਲਪਧੂਪਿਤਾ’’ਤਿਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ, વਾਤੇਨ ਮਨ੍ਦਂ ਆવੁਯ੍ਹਮਾਨਾ ਹੇਮਮਯਪੁਪ੍ਫਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਨਕਚੀਰਕਾਦੀਹਿ વੇਣਿਆਦੀਸੁ ਓਤਤਤਾਯ ਤਪਨਿਯવਿਤਤਾ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਕਞ੍ਚਨਾਭਰਣੇਹਿ ਅਚ੍ਛਾਦਿਤਸਰੀਰਤਾਯ ਸੁવਣ੍ਣਛਨ੍ਨਾ। ਨਰਨਾਰਿਯੋਤਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਾ ਦੇવਧੀਤਰੋ ਚ ਬਹੁਕਾ ਏਤ੍ਥ ਤવ વਿਮਾਨੇਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
893.Bahuketthāti bahukā ettha. Anekavaṇṇāti nānārūpā. Kusamavibhūsitābharaṇāti visesato surabhivāyanatthaṃ dibbakusumehi alaṅkatadibbābharaṇā. Etthāti etasmiṃ vimāne. Sumanāti sundaramanā pamuditacittā. Anilapamuñcitā pavanti surabhinti anilena pamuñcitagandhānaṃ pupphānaṃ vāyunā vimuttapattapuṭaṃ viya vibandhatāya vikasitatāya ca sugandhaṃ pavāyanti. ‘‘Anilapadhūpitā’’tipi paṭhanti, vātena mandaṃ āvuyhamānā hemamayapupphāti attho. Kanakacīrakādīhi veṇiādīsu otatatāya tapaniyavitatā. Yebhuyyena kañcanābharaṇehi acchāditasarīratāya suvaṇṇachannā. Naranāriyoti devaputtā devadhītaro ca bahukā ettha tava vimāneti dasseti.
੮੯੪. ਇਙ੍ਘਾਤਿ ਚੋਦਨਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ ਪੁਟ੍ਠੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਇਮਸ੍ਸ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਫਲਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭਾવਾਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
894.Iṅghāti codanatthe nipāto puṭṭhoti pucchito imassa mahājanassa kammaphalapaccakkhabhāvāyāti adhippāyo.
ਤਤੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ –
Tato devaputto imāhi gāthāhi byākāsi –
੮੯੫.
895.
‘‘ਸਯਮਿਧ ਪਥੇ ਸਮੇਚ੍ਚ ਮਾਣવੇਨ, ਸਤ੍ਥਾਨੁਸਾਸਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਮਾਨੋ।
‘‘Sayamidha pathe samecca māṇavena, satthānusāsi anukampamāno;
ਤવ ਰਤਨવਰਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਚ ਬ੍ਰવਿਤ੍ਥ ਛਤ੍ਤੋ॥
Tava ratanavarassa dhammaṃ sutvā, karissāmīti ca bravittha chatto.
੮੯੬.
896.
‘‘ਜਿਨવਰਪવਰਂ ਉਪੇਹਿ ਸਰਣਂ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਚਾਪਿ ਤਥੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ।
‘‘Jinavarapavaraṃ upehi saraṇaṃ, dhammañcāpi tatheva bhikkhusaṅghaṃ;
ਨੋਤਿ ਪਠਮਂ ਅવੋਚਹਂ ਭਨ੍ਤੇ, ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ વਚਨਂ ਤਥੇવਕਾਸਿਂ॥
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
੮੯੭.
897.
‘‘ਮਾ ਚ ਪਾਣવਧਂ વਿવਿਧਂ ਚਰਸ੍ਸੁ ਅਸੁਚਿਂ,
‘‘Mā ca pāṇavadhaṃ vividhaṃ carassu asuciṃ,
ਨ ਹਿ ਪਾਣੇਸੁ ਅਸਞ੍ਞਤਂ ਅવਣ੍ਣਯਿਂਸੁ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਾ।
Na hi pāṇesu asaññataṃ avaṇṇayiṃsu sappaññā;
ਨੋਤਿ ਪਠਮਂ ਅવੋਚਹਂ ਭਨ੍ਤੇ, ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ વਚਨਂ ਤਥੇવਕਾਸਿਂ॥
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
੮੯੮.
898.
‘‘ਮਾ ਚ ਪਰਜਨਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਿਤਮ੍ਪਿ, ਆਦਾਤਬ੍ਬਮਮਞ੍ਞਿਥੋ ਅਦਿਨ੍ਨਂ।
‘‘Mā ca parajanassa rakkhitampi, ādātabbamamaññitho adinnaṃ;
ਨੋਤਿ ਪਠਮਂ ਅવੋਚਹਂ ਭਨ੍ਤੇ, ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ વਚਨਂ ਤਥੇવਕਾਸਿਂ॥
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
੮੯੯.
899.
‘‘ਮਾ ਚ ਪਰਜਨਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਿਤਾਯੋ, ਪਰਭਰਿਯਾ ਅਗਮਾ ਅਨਰਿਯਮੇਤਂ।
‘‘Mā ca parajanassa rakkhitāyo, parabhariyā agamā anariyametaṃ;
ਨੋਤਿ ਪਠਮਂ ਅવੋਚਹਂ ਭਨ੍ਤੇ, ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ વਚਨਂ ਤਥੇવਕਾਸਿਂ॥
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
੯੦੦.
900.
‘‘ਮਾ ਚ વਿਤਥਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਅਭਾਣਿ, ਨ ਹਿ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਅવਣ੍ਣਯਿਂਸੁ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਾ।
‘‘Mā ca vitathaṃ aññathā abhāṇi, na hi musāvādaṃ avaṇṇayiṃsu sappaññā;
ਨੋਤਿ ਪਠਮਂ ਅવੋਚਹਂ ਭਨ੍ਤੇ, ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ વਚਨਂ ਤਥੇવਕਾਸਿਂ॥
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
੯੦੧.
901.
‘‘ਯੇਨ ਚ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਪੇਤਿ ਸਞ੍ਞਾ, ਤਂ ਮਜ੍ਜਂ ਪਰਿવਜ੍ਜਯਸ੍ਸੁ ਸਬ੍ਬਂ।
‘‘Yena ca purisassa apeti saññā, taṃ majjaṃ parivajjayassu sabbaṃ;
ਨੋਤਿ ਪਠਮਂ ਅવੋਚਹਂ ਭਨ੍ਤੇ, ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ વਚਨਂ ਤਥੇવਕਾਸਿਂ॥
Noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhante, pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
੯੦੨.
902.
‘‘ਸ੍વਾਹਂ ਇਧ ਪਞ੍ਚ ਸਿਕ੍ਖਾ ਕਰਿਤ੍વਾ, ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇ।
‘‘Svāhaṃ idha pañca sikkhā karitvā, paṭipajjitvā tathāgatassa dhamme;
ਦ੍વੇਪਥਮਗਮਾਸਿਂ ਚੋਰਮਜ੍ਝੇ, ਤੇ ਮਂ ਤਤ੍ਥ વਧਿਂਸੁ ਭੋਗਹੇਤੁ॥
Dvepathamagamāsiṃ coramajjhe, te maṃ tattha vadhiṃsu bhogahetu.
੯੦੩.
903.
‘‘ਏਤ੍ਤਕਮਿਦਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਾਮਿ ਕੁਸਲਂ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਨ ਮੇ વਿਜ੍ਜਤਿ ਅਞ੍ਞਂ।
‘‘Ettakamidaṃ anussarāmi kusalaṃ, tato paraṃ na me vijjati aññaṃ;
ਤੇਨ ਸੁਚਰਿਤੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾਹਂ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਤਿਦਿવੇਸੁ ਕਾਮਕਾਮੀ॥
Tena sucaritena kammunāhaṃ, uppanno tidivesu kāmakāmī.
੯੦੪.
904.
‘‘ਪਸ੍ਸ ਖਣਮੁਹੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਮਸ੍ਸ, ਅਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਪਾਕਂ।
‘‘Passa khaṇamuhuttasaññamassa, anudhammappaṭipattiyā vipākaṃ;
ਜਲਮਿવ ਯਸਸਾ ਸਮੇਕ੍ਖਮਾਨਾ, ਬਹੁਕਾਮਂ ਪਿਹਯਨ੍ਤਿ ਹੀਨਕਮ੍ਮਾ॥
Jalamiva yasasā samekkhamānā, bahukāmaṃ pihayanti hīnakammā.
੯੦੫.
905.
‘‘ਪਸ੍ਸ ਕਤਿਪਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ, ਸੁਗਤਿਞ੍ਚਮ੍ਹਿ ਗਤੋ ਸੁਖਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤੋ।
‘‘Passa katipayāya desanāya, sugatiñcamhi gato sukhañca patto;
ਯੇ ਚ ਤੇ ਸਤਤਂ ਸੁਣਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਂ, ਮਞ੍ਞੇ ਤੇ ਅਮਤਂ ਫੁਸਨ੍ਤਿ ਖੇਮਂ॥
Ye ca te satataṃ suṇanti dhammaṃ, maññe te amataṃ phusanti khemaṃ.
੯੦੬.
906.
‘‘ਅਪ੍ਪਮ੍ਪਿ ਕਤਂ ਮਹਾવਿਪਾਕਂ, વਿਪੁਲਂ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇ।
‘‘Appampi kataṃ mahāvipākaṃ, vipulaṃ hoti tathāgatassa dhamme;
ਪਸ੍ਸ ਕਤਪੁਞ੍ਞਤਾਯ ਛਤ੍ਤੋ, ਓਭਾਸੇਤਿ ਪਥવਿਂ ਯਥਾਪਿ ਸੂਰਿਯੋ॥
Passa katapuññatāya chatto, obhāseti pathaviṃ yathāpi sūriyo.
੯੦੭.
907.
‘‘ਕਿਮਿਦਂ ਕੁਸਲਂ ਕਿਮਾਚਰੇਮ, ਇਚ੍ਚੇਕੇ ਹਿ ਸਮੇਚ੍ਚ ਮਨ੍ਤਯਨ੍ਤਿ।
‘‘Kimidaṃ kusalaṃ kimācarema, icceke hi samecca mantayanti;
ਤੇ ਮਯਂ ਪੁਨਰੇવ ਲਦ੍ਧ ਮਾਨੁਸਤ੍ਤਂ, ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ વਿਹਰੇਮੁ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ॥
Te mayaṃ punareva laddha mānusattaṃ, paṭipannā viharemu sīlavanto.
੯੦੮.
908.
‘‘ਬਹੁਕਾਰੋ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਚ ਸਤ੍ਥਾ, ਇਤਿ ਮੇ ਸਤਿ ਅਗਮਾ ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸ।
‘‘Bahukāro anukampako ca satthā, iti me sati agamā divā divassa;
ਸ੍વਾਹਂ ਉਪਗਤੋਮ੍ਹਿ ਸਚ੍ਚਨਾਮਂ, ਅਨੁਕਮ੍ਪਸ੍ਸੁ ਪੁਨਪਿ ਸੁਣੇਮ੍ਹ ਧਮ੍ਮਂ॥
Svāhaṃ upagatomhi saccanāmaṃ, anukampassu punapi suṇemha dhammaṃ.
੯੦੯.
909.
‘‘ਯੇ ਚਿਧ ਪਜਹਨ੍ਤਿ ਕਾਮਰਾਗਂ, ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯਞ੍ਚ ਪਹਾਯ ਮੋਹਂ।
‘‘Ye cidha pajahanti kāmarāgaṃ, bhavarāgānusayañca pahāya mohaṃ;
ਨ ਚ ਤੇ ਪੁਨ ਮੁਪੇਨ੍ਤਿ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਂ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਗਤਾ ਹਿ ਸੀਤਿਭੂਤਾ’’ਤਿ॥
Na ca te puna mupenti gabbhaseyyaṃ, parinibbānagatā hi sītibhūtā’’ti.
੮੯੫. ਤਤ੍ਥ ਸਯਮਿਧ ਪਥੇ ਸਮੇਚ੍ਚ ਮਾਣવੇਨਾਤਿ ਇਧ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਥੇ ਮਹਾਮਗ੍ਗੇ ਸਯਮੇવ ਉਪਗਤੇਨ ਮਾਣવੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਮਾਰੇਨ ਸਮੇਚ੍ਚ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਪਰਮਤ੍ਥੇਹਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਯਥਾਰਹਮਨੁਸਾਸਨਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਭਗવਾ, ਤ੍વਂ ਯਂ ਮਾਣવਂ ਯਥਾਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸਾਸਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਮਾਨੋ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ, ਤવ ਰਤਨવਰਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਰਤਨਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਇਤਿ ਏવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ, ਸੋ ਛਤ੍ਤੋ ਛਤ੍ਤਨਾਮਕੋ ਮਾਣવੋ ਬ੍ਰવਿਤ੍ਥ ਕਥੇਸੀਤਿ ਪਦਯੋਜਨਾ।
895. Tattha sayamidha pathe samecca māṇavenāti idha imasmiṃ pathe mahāmagge sayameva upagatena māṇavena brāhmaṇakumārena samecca samāgantvā. Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi sattānaṃ yathārahamanusāsanato satthā bhagavā, tvaṃ yaṃ māṇavaṃ yathādhammaṃ anusāsi anukampamāno anuggaṇhanto, tava ratanavarassa aggaratanassa sammāsambuddhassa, taṃ dhammaṃ sutvā iti evaṃ karissāmi yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjissāmīti, so chatto chattanāmako māṇavo bravittha kathesīti padayojanā.
੮੯੬. ਏવਂ ਯਥਾਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਾਰਣਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਸਰੂਪਤੋ વਿਭਾਗਤੋ ਚ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਸਮਾਦਪਿਤਭਾવਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਚ ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਛਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਜਿਨવਰਪવਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਨੋਤਿ ਪਠਮਂ ਅવੋਚਹਂ ਭਨ੍ਤੇਤਿ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਾ ‘‘ਸਰਣਗਮਨਂ ਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ ਤਯਾ વੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਨੋ’’ਤਿ ਨ ‘‘ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ ਪਠਮਂ ਅવੋਚਂ ਅਹਂ। ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ વਚਨਂ ਤਥੇવਕਾਸਿਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਛਾ ਤਯਾ વੁਤ੍ਤਂ ਕਥਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਤવ વਚਨਂ ਤਥੇવ ਅਕਾਸਿਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਂ, ਤੀਣਿਪਿ ਸਰਣਾਨਿ ਉਪਗਚ੍ਛਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
896. Evaṃ yathāpucchitaṃ kammaṃ kāraṇato dassetvā idāni taṃ sarūpato vibhāgato ca dassento satthārā samādapitabhāvaṃ attanā ca tattha pacchā patiṭṭhitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘jinavarapavara’’ntiādimāha. Tattha noti paṭhamaṃ avocahaṃ bhanteti bhante bhagavā ‘‘saraṇagamanaṃ jānāsī’’ti tayā vutto ‘‘no’’ti na ‘‘jānāmī’’ti paṭhamaṃ avocaṃ ahaṃ. Pacchā te vacanaṃ tathevakāsinti pacchā tayā vuttaṃ kathaṃ parivattento tava vacanaṃ tatheva akāsiṃ paṭipajjiṃ, tīṇipi saraṇāni upagacchinti attho.
੮੯੭. વਿવਿਧਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਾવਚਂ, ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਞ੍ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਾ ਚਰਸ੍ਸੂਤਿ ਮਾ ਅਕਾਸਿ। ਅਸੁਚਿਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਾਸੁਚਿਮਿਸ੍ਸਤਾਯ ਨ ਸੁਚਿਂ। ਪਾਣੇਸੁ ਅਸਞ੍ਞਤਨ੍ਤਿ ਪਾਣਘਾਤਤੋ ਅવਿਰਤਂ। ਨ ਹਿ ਅવਣ੍ਣਯਿਂਸੂਤਿ ਨ ਹਿ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਚੂਪ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲਤ੍ਥੇ ਹਿ ਇਦਂ ਅਤੀਤਕਾਲવਚਨਂ। ਅਥ વਾ ‘‘ਅવਣ੍ਣਯਿਂਸੂ’’ਤਿ ਏਕਦੇਸੇਨ ਸਕਲਸ੍ਸ ਕਾਲਸ੍ਸ ਉਪਲਕ੍ਖਣਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਨ વਣ੍ਣਯਿਂਸੁ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਂ, ਏવਂ ਏਤਰਹਿਪਿ ਨ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ, ਅਨਾਗਤੇਪਿ ਨ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
897.Vividhanti uccāvacaṃ, appasāvajjaṃ mahāsāvajjañcāti attho. Mā carassūti mā akāsi. Asucinti kilesāsucimissatāya na suciṃ. Pāṇesu asaññatanti pāṇaghātato avirataṃ. Na hi avaṇṇayiṃsūti na hi vaṇṇayanti. Paccūppannakālatthe hi idaṃ atītakālavacanaṃ. Atha vā ‘‘avaṇṇayiṃsū’’ti ekadesena sakalassa kālassa upalakkhaṇaṃ, tasmā yathā na vaṇṇayiṃsu atītamaddhānaṃ, evaṃ etarahipi na vaṇṇayanti, anāgatepi na vaṇṇayissantīti vuttaṃ hoti.
੮੯੮-੯੦੦. ਪਰਜਨਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਿਤਨ੍ਤਿ ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤવਤ੍ਥੁ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਦਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਮਾ ਅਗਮਾਤਿ ਮਾ ਅਜ੍ਝਾਚਰਿ। વਿਤਥਨ੍ਤਿ ਅਤਥਂ, ਮੁਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞਥਾਤਿ ਅਞ੍ਞਥਾવ, વਿਤਥਸਞ੍ਞੀ ਏવਂ વਿਤਥਨ੍ਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਮਾ ਭਣੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
898-900.Parajanassa rakkhitanti parapariggahitavatthu. Tenāha ‘‘adinna’’nti. Mā agamāti mā ajjhācari. Vitathanti atathaṃ, musāti attho. Aññathāti aññathāva, vitathasaññī evaṃ vitathanti jānanto evaṃ mā bhaṇīti attho.
੯੦੧. ਯੇਨਾਤਿ ਯੇਨ ਮਜ੍ਜੇਨ, ਪੀਤੇਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਪੇਤੀਤਿ વਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਸਞ੍ਞਾਤਿ ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਾ, ਲੋਕਸਞ੍ਞਾ ਏવ વਾ। ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਨવਸੇਸਂ, ਬੀਜਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
901.Yenāti yena majjena, pītenāti adhippāyo. Apetīti vigacchati. Saññāti dhammasaññā, lokasaññā eva vā. Sabbanti anavasesaṃ, bījato paṭṭhāyāti attho.
੯੦੨. ਸ੍વਾਹਨ੍ਤਿ ਸੋ ਤਦਾ ਛਤ੍ਤਮਾਣવਭੂਤੋ ਅਹਂ। ਇਧ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗਪਦੇਸੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਾ ਤવ ਸਾਸਨੇ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿ। ਪਞ੍ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਤਿ ਪਞ੍ਚ ਸੀਲਾਨਿ। ਕਰਿਤ੍વਾਤਿ ਆਦਿਯਿਤ੍વਾ, ਅਧਿਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦ੍વੇਪਥਨ੍ਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗਾਮਸੀਮਾਨਂ વੇਮਜ੍ਝਭੂਤਂ ਪਥਂ, ਸੀਮਨ੍ਤਰਿਕਪਥਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਤਿ ਤੇ ਚੋਰਾ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਸੀਮਨ੍ਤਰਿਕਮਗ੍ਗੇ। ਭੋਗਹੇਤੂਤਿ ਆਮਿਸਕਿਞ੍ਚਿਕ੍ਖਨਿਮਿਤ੍ਤਂ।
902.Svāhanti so tadā chattamāṇavabhūto ahaṃ. Idha imasmiṃ maggapadese, imasmiṃ vā tava sāsane. Tenāha ‘‘tathāgatassa dhamme’’ti. Pañca sikkhāti pañca sīlāni. Karitvāti ādiyitvā, adhiṭṭhāyāti attho. Dvepathanti dvinnaṃ gāmasīmānaṃ vemajjhabhūtaṃ pathaṃ, sīmantarikapathanti attho. Teti te corā. Tatthāti sīmantarikamagge. Bhogahetūti āmisakiñcikkhanimittaṃ.
੯੦੩. ਤਤੋਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਕੁਸਲਤੋ ਪਰਂ ਉਪਰਿ ਅਞ੍ਞਂ ਕੁਸਲਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ, ਯਮਹਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਮਕਾਮੀਤਿ ਯਥਿਚ੍ਛਿਤਕਾਮਗੁਣਸਮਙ੍ਗੀ।
903.Tatoti yathāvuttakusalato paraṃ upari aññaṃ kusalaṃ na vijjati na upalabbhati, yamahaṃ anussareyyanti attho. Kāmakāmīti yathicchitakāmaguṇasamaṅgī.
੯੦੪. ਖਣਮੁਹੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਮਸ੍ਸਾਤਿ ਖਣਮੁਹੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤਂ ਪવਤ੍ਤਸੀਲਸ੍ਸ। ਅਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਯਥਾਧਿਗਤਸ੍ਸ ਫਲਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਪਸ੍ਸ, ਤੁਯ੍ਹਂ ਓવਾਦਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਾ ਅਨੁਰੂਪਾਯ ਧਮ੍ਮਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਤ੍ਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਸਰਣਗਮਨਸ੍ਸ ਸੀਲਸਮਾਦਾਨਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜਲਮਿવ ਯਸਸਾਤਿ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਪਰਿવਾਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਜਲਨ੍ਤਂ વਿਯ। ਸਮੇਕ੍ਖਮਾਨਾਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ। ਬਹੁਕਾਤਿ ਬਹવੋ। ਪਿਹਯਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਮਯਂ ਏਦਿਸਾ ਭવੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਿ। ਹੀਨਕਮ੍ਮਾਤਿ ਮਮ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਨਿਹੀਨਭੋਗਾ।
904.Khaṇamuhuttasaññamassāti khaṇamuhuttamattaṃ pavattasīlassa. Anudhammappaṭipattiyāti yathādhigatassa phalassa anurūpadhammaṃ paṭipajjamānassa bhagavā passa, tuyhaṃ ovādadhammassa vā anurūpāya dhammapaṭipattiyā vuttaniyāmeneva saraṇagamanassa sīlasamādānassa cāti attho. Jalamiva yasasāti iddhiyā parivārasampattiyā ca jalantaṃ viya. Samekkhamānāti passantā. Bahukāti bahavo. Pihayantīti ‘‘kathaṃ nu kho mayaṃ edisā bhaveyyāmā’’ti patthenti. Hīnakammāti mama sampattito nihīnabhogā.
੯੦੫. ਕਤਿਪਯਾਯਾਤਿ ਅਪ੍ਪਿਕਾਯ। ਯੇਤਿ ਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਚੇવ ਉਪਾਸਕਾਦਯੋ ਚ। ਚ-ਸਦ੍ਦੋ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕੇ। ਤੇਤਿ ਤવ। ਸਤਤਨ੍ਤਿ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ।
905.Katipayāyāti appikāya. Yeti ye bhikkhū ceva upāsakādayo ca. Ca-saddo byatireke. Teti tava. Satatanti divase divase.
੯੦੬. વਿਪੁਲਨ੍ਤਿ ਉਲ਼ਾਰਫਲਂ વਿਪੁਲਾਨੁਭਾવਂ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਓવਾਦੇ ਠਤ੍વਾ ਕਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏવਂ ਅਨੁਦ੍ਦੇਸਿਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਅਤ੍ਤੁਦ੍ਦੇਸਿਕવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਸ੍ਸਾਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਦਤਿ, ਅਤ੍ਤਾਨਮੇવ વਾ ਅਞ੍ਞਂ વਿਯ ਚ ਕਤ੍વਾ વਦਤਿ।
906.Vipulanti uḷāraphalaṃ vipulānubhāvaṃ. Tathāgatassa dhammeti tathāgatassa sāsane ovāde ṭhatvā katanti yojanā. Evaṃ anuddesikavasena vuttamevatthaṃ attuddesikavasena dassento ‘‘passā’’tiādimāha. Tattha passāti bhagavantaṃ vadati, attānameva vā aññaṃ viya ca katvā vadati.
੯੦੭. ਕਿਮਿਦਂ ਕੁਸਲਂ ਕਿਮਾਚਰੇਮਾਤਿ ਕੁਸਲਂ ਨਾਮੇਤਂ ਕਿਂਸਭਾવਂ ਕੀਦਿਸਂ, ਕਥਂ વਾ ਤਂ ਆਚਰੇਯ੍ਯਾਮ। ਇਚ੍ਚੇਕੇ ਹਿ ਸਮੇਚ੍ਚ ਮਨ੍ਤਯਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਮੇਕੇ ਸਮੇਚ੍ਚ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਥવਿਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਾ વਿਯ ਸਿਨੇਰੁਂ ਉਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਾ વਿਯ ਚ ਸੁਦੁਕ੍ਕਰਂ ਕਤ੍વਾ ਮਨ੍ਤਯਨ੍ਤਿ વਿਚਾਰੇਨ੍ਤਿ, ਮਯਂ ਪਨ ਅਕਿਚ੍ਛੇਨੇવ ਪੁਨਪਿ ਕੁਸਲਂ ਆਚਰੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਮਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ।
907.Kimidaṃkusalaṃ kimācaremāti kusalaṃ nāmetaṃ kiṃsabhāvaṃ kīdisaṃ, kathaṃ vā taṃ ācareyyāma. Icceke hi samecca mantayantīti evameke samecca samāgantvā pathaviṃ parivattentā viya sineruṃ ukkhipantā viya ca sudukkaraṃ katvā mantayanti vicārenti, mayaṃ pana akiccheneva punapi kusalaṃ ācareyyāmāti adhippāyo. Tenevāha ‘‘maya’’ntiādi.
੯੦੮. ਬਹੁਕਾਰੋਤਿ ਬਹੂਪਕਾਰੋ, ਮਹਾਉਪਕਾਰੋ વਾ। ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋਤਿ ਕਾਰੁਣਿਕੋ। ਮ-ਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿਕਰੋ। ਇਤੀਤਿ ਏવਂ, ਭਗવਤੋ ਅਤ੍ਤਨਿ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾਕਾਰਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਮੇ ਸਤੀਤਿ ਮਯਿ ਸਤਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ, ਚੋਰੇਹਿ ਅવਧਿਤੇ ਏવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸਾਤਿ ਦਿવਸਸ੍ਸਪਿ ਦਿવਾ, ਕਾਲਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸ੍વਾਹਨ੍ਤਿ ਸੋ ਛਤ੍ਤਮਾਣવਭੂਤੋ ਅਹਂ। ਸਚ੍ਚਨਾਮਨ੍ਤਿ ‘‘ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾਮੇਹਿ ਅવਿਤਥਨਾਮਂ ਭੂਤਤ੍ਥਨਾਮਂ। ਅਨੁਕਮ੍ਪਸ੍ਸੂਤਿ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਾਹਿ। ਪੁਨਪੀਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋਪਿ ਸੁਣੇਮੁ, ਤવ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣੇਯ੍ਯਾਮਯੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
908.Bahukāroti bahūpakāro, mahāupakāro vā. Anukampakoti kāruṇiko. Ma-kāro padasandhikaro. Itīti evaṃ, bhagavato attani paṭipannākāraṃ sandhāya vadati. Me satīti mayi sati vijjamāne, corehi avadhite evāti attho. Divā divassāti divasassapi divā, kālassevāti attho. Svāhanti so chattamāṇavabhūto ahaṃ. Saccanāmanti ‘‘bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādināmehi avitathanāmaṃ bhūtatthanāmaṃ. Anukampassūti anuggaṇhāhi. Punapīti bhiyyopi suṇemu, tava dhammaṃ suṇeyyāmayevāti attho.
ਏવਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਕਤਞ੍ਞੁਤਾਭਾવੇ ਠਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨੇ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ ਚ ਅਤਿਤ੍ਤਿਮੇવ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ વਦਤਿ। ਭਗવਾ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਪਰਿਸਾਯ ਚ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਅਥ ਨੇਸਂ ਅਲ੍ਲਚਿਤ੍ਤਤਂ ਞਤ੍વਾ ਸਾਮੁਕ੍ਕਂਸਿਕਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਪਕਾਸੇਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਚੇવ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਚਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਂਸੁ, ਮਹਤੋ ਚ ਜਨਕਾਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸਿ।
Evaṃ devaputto sabbametaṃ kataññutābhāve ṭhatvā satthu payirupāsane ca dhammassavane ca atittimeva dīpento vadati. Bhagavā devaputtassa ca tattha sannipatitaparisāya ca ajjhāsayaṃ oloketvā anupubbikathaṃ kathesi. Atha nesaṃ allacittataṃ ñatvā sāmukkaṃsikaṃ dhammadesanaṃ pakāsesi. Desanāpariyosāne devaputto ceva mātāpitaro cassa sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu, mahato ca janakāyassa dhammābhisamayo ahosi.
੯੦੯. ਪਠਮਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਉਪਰਿਮਗ੍ਗੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਰੁਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰਂ, ਤਦਧਿਗਮਸ੍ਸ ਚ ਮਹਾਨਿਸਂਸਤਂ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯੇ ਚਿਧ ਪਜਹਨ੍ਤਿ ਕਾਮਰਾਗ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯੋਸਾਨਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯੇ ਇਧ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਠਿਤਾ ਪਜਹਨ੍ਤਿ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਕਾਮਰਾਗਂ, ਨ ਚ ਤੇ ਪੁਨ ਉਪੇਨ੍ਤਿ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਯੇ ਚ ਪਨ ਪਹਾਯ ਮੋਹਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯਞ੍ਚ ਪਜਹਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪੁਨ ਉਪੇਨ੍ਤਿ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਗਤਾ ਹਿ ਸੀਤਿਭੂਤਾ, ਤੇ ਹਿ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਤਾ ਏવਂ ਇਧੇવ ਸਬ੍ਬવੇਦਯਿਤਾਨਂ ਸਬ੍ਬਪਰਿਲ਼ਾਹਾਨਂ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਭਾવੇਨ ਸੀਤਿਭੂਤਾ।
909. Paṭhamaphale patiṭṭhito devaputto uparimaggesu attano garucittīkāraṃ, tadadhigamassa ca mahānisaṃsataṃ vibhāvento ‘‘ye cidha pajahanti kāmarāga’’nti pariyosānagāthamāha. Tassattho – ye idha imasmiṃ sāsane ṭhitā pajahanti anavasesato samucchindanti kāmarāgaṃ, na ca te puna upentigabbhaseyyaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ samucchinnattā. Ye ca pana pahāya mohaṃ sabbaso samugghātetvā bhavarāgānusayañca pajahanti, te puna upenti gabbhaseyyanti vattabbameva natthi. Kasmā? Parinibbānagatā hi sītibhūtā, te hi uttamapurisā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbānaṃ gatā evaṃ idheva sabbavedayitānaṃ sabbapariḷāhānaṃ byantibhāvena sītibhūtā.
ਇਤਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਰਿਯਸੋਤਸਮਾਪਨ੍ਨਭਾવਂ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੋ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਦੇਸਨਾਯ ਕੂਟਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਪਚਿਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਆਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਮੇવ ਗਤੋ, ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਗਤੋ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ। ਮਾਣવਸ੍ਸ ਪਨ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿ ਸਬ੍ਬੋ ਚ ਮਹਾਜਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਿ। ਭਗવਾ ਜੇਤવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਇਮਂ વਿਮਾਨਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਕਥੇਸਿ। ਸਾ ਦੇਸਨਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
Iti devaputto attano ariyasotasamāpannabhāvaṃ pavedento anupādisesāya nibbānadhātuyā desanāya kūṭaṃ gahetvā bhagavantaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā bhikkhusaṅghassa apacitiṃ dassetvā mātāpitaro āpucchitvā devalokameva gato, satthāpi uṭṭhāyāsanā gato saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Māṇavassa pana mātāpitaro brāhmaṇo pokkharasāti sabbo ca mahājano bhagavantaṃ anugantvā nivatti. Bhagavā jetavanaṃ gantvā sannipatitāya parisāya imaṃ vimānaṃ vitthārato kathesi. Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
ਛਤ੍ਤਮਾਣવਕવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Chattamāṇavakavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁਪਾਲ਼ਿ • Vimānavatthupāḷi / ੩. ਛਤ੍ਤਮਾਣવਕવਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ • 3. Chattamāṇavakavimānavatthu
