| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဉ္စပကရဏ-မူလဋီကာ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
၆. ဆဋ္ဌနယော သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒဝဏ္ဏနာ
6. Chaṭṭhanayo sampayogavippayogapadavaṇṇanā
၂၂၈. သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒေ ယံ လဗ္ဘတိ, ယဉ္စ န လဗ္ဘတိ, တံ သဗ္ဗံ ပုစ္ဆာယ ဂဟိတန္တိ ဣဒံ န ရူပက္ခန္ဓာဒီနိ ပဒာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, အထ ခော သမ္ပယောဂပဒံ ဝိပ္ပယောဂပဒဉ္စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရူပက္ခန္ဓာဒီသု ဟိ ယံ ဓမ္မာယတနာဒိပဒံ န လဗ္ဘတိ, တံ ပုစ္ဆာယပိ န ဂဟိတံ။ သမ္ပယောဂပဒံ ပန ရူပက္ခန္ဓာဒီသု အလဗ္ဘမာနမ္ပိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ကတိဟိ။ပေ.။ သမ္ပယုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆာယ ဂဟိတံ, ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီသု လဗ္ဘမာနံ, ဝိပ္ပယောဂပဒံ ပန သဗ္ဗတ္ထ လဗ္ဘမာနမေဝာတိ။ ရူပဓမ္မာနံ ပန ရူပေန နိဗ္ဗာနေန ဝာ, နိဗ္ဗာနသ္သ စ ရူပေန သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဂော နာမ နတ္ထီတိ ဧကုပ္ပာဒာဒိသဘာဂတာယ အဘာဝတော သမ္ပယောဂံ နိဝာရေန္တေန သာ ဧဝ ဧကုပ္ပာဒာဒိတာ ဧတေသံ ဝိသဘာဂတာတိ တဒဘာဝတော ဝိပ္ပယောဂောပိ နိဝာရိတော ဧဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စတူသု ဟိ ခန္ဓေသု ဝိဇ္ဇမာနာ ဧကုပ္ပာဒာဒိတာ တေသံ အညမညံ သဘာဂတာ ဟောတိ ရူပနိဗ္ဗာနေဟိ တေသံ တေဟိ စ ရူပနိဗ္ဗာနာနံ ဝိသဘာဂတာ စ, န စ ရူပေကဒေသသ္သ နိဗ္ဗာနသ္သ ဝာ သာ ဧကုပ္ပာဒာဒိတာ အတ္ထိ, ယာ ရူပေကဒေသေန ရူပေကဒေသနိဗ္ဗာနာနံ နိဗ္ဗာနေန စ ရူပသ္သ ဝိသဘာဂတာ သိယာ။ တေနေဝ ‘‘စတူဟိ ဝိပ္ပယောဂော’’တိ ဝုတ္တန္တိ။
228. Sampayogavippayogapade yaṃ labbhati, yañca na labbhati, taṃ sabbaṃ pucchāya gahitanti idaṃ na rūpakkhandhādīni padāni sandhāya vuttaṃ, atha kho sampayogapadaṃ vippayogapadañcāti veditabbaṃ. Rūpakkhandhādīsu hi yaṃ dhammāyatanādipadaṃ na labbhati, taṃ pucchāyapi na gahitaṃ. Sampayogapadaṃ pana rūpakkhandhādīsu alabbhamānampi ‘‘rūpakkhandho katihi…pe… sampayutto’’ti evaṃ pucchāya gahitaṃ, vedanākkhandhādīsu labbhamānaṃ, vippayogapadaṃ pana sabbattha labbhamānamevāti. Rūpadhammānaṃ pana rūpena nibbānena vā, nibbānassa ca rūpena saddhiṃ sampayogo nāma natthīti ekuppādādisabhāgatāya abhāvato sampayogaṃ nivārentena sā eva ekuppādāditā etesaṃ visabhāgatāti tadabhāvato vippayogopi nivārito eva hotīti daṭṭhabbo. Catūsu hi khandhesu vijjamānā ekuppādāditā tesaṃ aññamaññaṃ sabhāgatā hoti rūpanibbānehi tesaṃ tehi ca rūpanibbānānaṃ visabhāgatā ca, na ca rūpekadesassa nibbānassa vā sā ekuppādāditā atthi, yā rūpekadesena rūpekadesanibbānānaṃ nibbānena ca rūpassa visabhāgatā siyā. Teneva ‘‘catūhi vippayogo’’ti vuttanti.
သတ္တသု ဝိညာဏဓာတူသု ဧကာယပိ အဝိပ္ပယုတ္တေတိ ယထာ ရူပဘဝော တီဟိ ဝိညာဏဓာတူဟိ, နေဝဝိပာကနဝိပာကဓမ္မဓမ္မာ ပဉ္စဟိ, အဝိတက္ကအဝိစာရာ ဧကာယ ဝိပ္ပယုတ္တေ အနာရမ္မဏမိသ္သကေ ဓမ္မေ ဒီပေန္တိ, ဧဝံ အဒီပေတ္ဝာ ဧကာယပိ ဝိပ္ပယုတ္တေ အဟောန္တေ သတ္တဟိပိ သမ္ပယုတ္တေ သတ္တပိ ဝာ တာ ဒီပေန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ အဝိပ္ပယုတ္တေတိ ဟိ ယေ ဝိပ္ပယုတ္တာ န ဟောန္တိ, တေ ဓမ္မေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, န သမ္ပယုတ္တေတိ။ တေန ယာနိ တာဟိ သမ္ပယုတ္တေ ဒီပေန္တိ ဓမ္မာယတနာဒိပဒာနိ, ယာနိ စ သမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တဘာဝေဟိ နဝတ္တဗ္ဗံ ဒီပေန္တိ အစေတသိကာဒိပဒာနိ, ယာနိ စ သမ္ပယုတ္တနဝတ္တဗ္ဗာနိ ဒီပေန္တိ ဒုက္ခသစ္စာဒိပဒာနိ, တေသံ သဗ္ဗေသံ အနာရမ္မဏမိသ္သကဓမ္မဒီပကာနံ အဂ္ဂဟဏံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ဟိ အနာရမ္မဏမိသ္သကသဗ္ဗဝိညာဏဓာတုတံသမ္ပယုတ္တတဒုဘယသမုဒာယာနံ ခန္ဓာယတနဓာတူသု ကေနစိ သမ္ပယောဂော ဝိပ္ပယောဂော ဝာ အတ္ထီတိ။
Sattasuviññāṇadhātūsu ekāyapi avippayutteti yathā rūpabhavo tīhi viññāṇadhātūhi, nevavipākanavipākadhammadhammā pañcahi, avitakkaavicārā ekāya vippayutte anārammaṇamissake dhamme dīpenti, evaṃ adīpetvā ekāyapi vippayutte ahonte sattahipi sampayutte sattapi vā tā dīpentīti adhippāyo. Avippayutteti hi ye vippayuttā na honti, te dhammeti vuttaṃ hoti, na sampayutteti. Tena yāni tāhi sampayutte dīpenti dhammāyatanādipadāni, yāni ca sampayuttavippayuttabhāvehi navattabbaṃ dīpenti acetasikādipadāni, yāni ca sampayuttanavattabbāni dīpenti dukkhasaccādipadāni, tesaṃ sabbesaṃ anārammaṇamissakadhammadīpakānaṃ aggahaṇaṃ vuttaṃ hoti. Na hi anārammaṇamissakasabbaviññāṇadhātutaṃsampayuttatadubhayasamudāyānaṃ khandhāyatanadhātūsu kenaci sampayogo vippayogo vā atthīti.
ယဒိ ဧဝံ ဝိပ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ, တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အကုသလာဗ္ယာကတာ ဟိ အနာရမ္မဏမိသ္သောဘယဓမ္မာတိ? န, ယထာဝုတ္တသမုဒာယာနံ ခန္ဓာဒီဟေဝ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂာဘာဝဝစနတော။ ခန္ဓာဒယော ဟိ တဒေကဒေသာ တဒေကဒေသညသမုဒာယာ စ, သမုဒာယေကဒေသာနဉ္စ ဝိဘာဂာဘာဝတော န သဘာဂဝိသဘာဂတာ အတ္ထိ, တေန တေသံ ခန္ဓာဒီဟိ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂာဘာဝော ဟောတိ။ ကုသလာ ပန ဓမ္မာ အကုသလာဗ္ယာကတေဟိ ဝိဘတ္တာ, တေ စ ကုသလေဟိ, န တေသံ သမုဒာယေကဒေသဘာဝော တဒေကဒေသညသမုဒာယဘာဝော ဝာ, တသ္မာ ခန္ဓာဒီနိ အနာမသိတ္ဝာ ဝိပ္ပယုတ္တတာမတ္တေန ယထာနိဒ္ဓာရိတဓမ္မဒသ္သနေ ကုသလေဟိ ဣတရေသံ, ဣတရေဟိ စ ကုသလာနံ ဝိပ္ပယောဂော န န ဟောတိ ဝိသဘာဂတာသဗ္ဘာဝတောတိ တေသံ အညမညဝိပ္ပယုတ္တတာ ဝုတ္တာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗေသု ဧဝရူပေသု။
Yadi evaṃ vippayuttenavippayuttapadaniddese ‘‘kusalehi dhammehi ye dhammā vippayuttā, tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā’’ti na vattabbaṃ. Akusalābyākatā hi anārammaṇamissobhayadhammāti? Na, yathāvuttasamudāyānaṃ khandhādīheva sampayogavippayogābhāvavacanato. Khandhādayo hi tadekadesā tadekadesaññasamudāyā ca, samudāyekadesānañca vibhāgābhāvato na sabhāgavisabhāgatā atthi, tena tesaṃ khandhādīhi sampayogavippayogābhāvo hoti. Kusalā pana dhammā akusalābyākatehi vibhattā, te ca kusalehi, na tesaṃ samudāyekadesabhāvo tadekadesaññasamudāyabhāvo vā, tasmā khandhādīni anāmasitvā vippayuttatāmattena yathāniddhāritadhammadassane kusalehi itaresaṃ, itarehi ca kusalānaṃ vippayogo na na hoti visabhāgatāsabbhāvatoti tesaṃ aññamaññavippayuttatā vuttā. Esa nayo sabbesu evarūpesu.
ဥဒ္ဒာနေ ပန အဋ္ဌာရသ တတော ပရေတိ ဣဒံ ‘‘သောဠသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, တေဝီသန္တိ ဣဒဉ္စ ‘‘ဧကဝီသ’’န္တိ။ သဗ္ဗတ္ထ စ ကာလသန္တာနဘေဒရဟိတာရဟိတဗဟုဓမ္မသမောဓာနာနံ သင္ခာရက္ခန္ဓဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတူနံ ဧကဒေသာ သမုဒယသစ္စဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ဧကဒေသသမ္မိသ္သာ စ ဣဒ္ဓိပာဒာဒယော အနာရမ္မဏေဟိ အသမ္မိသ္သာ ရူပက္ခန္ဓာဒယော စ သာရမ္မဏေဟိ အသမ္မိသ္သာ သမ္ပယောဂီဝိပ္ပယောဂီဘာဝေန သမာနကာလသန္တာနေဟိ စ ဧကဒေသန္တရေဟိ ဝိဘတ္တာ ဧဝ ဂဟိတာတိ တေဟိ တေ ကေဟိစိ ဧကဒေသန္တရေဟိ ဝိဘတ္တေဟိ ယထာယောဂံ သမ္ပယောဂံ ဝိပ္ပယောဂဉ္စ လဘန္တိ။ အတ္ထိ ဟိ တေသံ ဧကုပ္ပာဒာဒိတာ သဘာဂတာ ဝိသဘာဂတာ စာတိ။ တေန တတ္ထ တတ္ထ ‘‘ဧကေန ခန္ဓေန ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ ကေဟိစိ သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ စ, ‘‘ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ ကေဟိစိ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ဘိန္နကာလသမုဒာယာ ဧဝ ပန ဝေဒနာသညာဝိညာဏက္ခန္ဓာ ဝတ္တမာနာ စ ဧကေကဓမ္မာ ဧဝ, တသ္မာ တေသံ သမာနကာလသ္သ ဝိဘဇိတဗ္ဗသ္သ အဘာဝတော န သုခိန္ဒ္ရိယာဒီနိ ဝေဒနာက္ခန္ဓသ္သ ဝိဘာဂံ ကရောန္တိ, စက္ခုဝိညာဏဓာတာဒယော စ ဝိညာဏက္ခန္ဓသ္သ မနာယတနသ္သ စ။ တေန ‘‘သုခိန္ဒ္ရိယံ ဧကေန ခန္ဓေန ကေဟိစိ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိ, ‘‘စက္ခုဝိညာဏဓာတု ဧကေန ခန္ဓေန ဧကေနာယတနေန ကေဟိစိ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ စ ဧဝမာဒိ န ဝုတ္တံ, ခန္ဓာယတနဝိဘာဂဝိရဟိတမ္ပိ ပန ဝိညာဏံ ဓာတုဝိဘာဂေန ဝိဘတ္တမေဝ ဝုတ္တန္တိ ‘‘စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ပေ.။ မနောဝိညာဏဓာတု သောဠသဟိ ဓာတူဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝမေဝံ ဣန္ဒ္ရိယဝိဘာဂေန ဝိဘတ္တာနံ သုခိန္ဒ္ရိယာဒီနံ ‘‘သုခိန္ဒ္ရိယေန ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိအာဒီသု ယထာယောဂံ ဝိပ္ပယောဂော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, နာဝိဘတ္တသ္သ ဝေဒနာက္ခန္ဓသ္သာတိ။
Uddāne pana aṭṭhārasa tato pareti idaṃ ‘‘soḷasā’’ti vattabbaṃ, tevīsanti idañca ‘‘ekavīsa’’nti. Sabbattha ca kālasantānabhedarahitārahitabahudhammasamodhānānaṃ saṅkhārakkhandhadhammāyatanadhammadhātūnaṃ ekadesā samudayasaccavedanākkhandhādayo ekadesasammissā ca iddhipādādayo anārammaṇehi asammissā rūpakkhandhādayo ca sārammaṇehi asammissā sampayogīvippayogībhāvena samānakālasantānehi ca ekadesantarehi vibhattā eva gahitāti tehi te kehici ekadesantarehi vibhattehi yathāyogaṃ sampayogaṃ vippayogañca labhanti. Atthi hi tesaṃ ekuppādāditā sabhāgatā visabhāgatā cāti. Tena tattha tattha ‘‘ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici sampayutta’’nti ca, ‘‘ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici vippayutta’’nti ca vuttaṃ. Bhinnakālasamudāyā eva pana vedanāsaññāviññāṇakkhandhā vattamānā ca ekekadhammā eva, tasmā tesaṃ samānakālassa vibhajitabbassa abhāvato na sukhindriyādīni vedanākkhandhassa vibhāgaṃ karonti, cakkhuviññāṇadhātādayo ca viññāṇakkhandhassa manāyatanassa ca. Tena ‘‘sukhindriyaṃ ekena khandhena kehici vippayutta’’nti, ‘‘cakkhuviññāṇadhātu ekena khandhena ekenāyatanena kehici vippayuttā’’ti ca evamādi na vuttaṃ, khandhāyatanavibhāgavirahitampi pana viññāṇaṃ dhātuvibhāgena vibhattameva vuttanti ‘‘cakkhuviññāṇadhātu…pe… manoviññāṇadhātu soḷasahi dhātūhi vippayuttā’’ti vuttaṃ, evamevaṃ indriyavibhāgena vibhattānaṃ sukhindriyādīnaṃ ‘‘sukhindriyena ye dhammā vippayuttā’’tiādīsu yathāyogaṃ vippayogo daṭṭhabbo, nāvibhattassa vedanākkhandhassāti.
၂၃၅. ယထာ တံသမ္ပယောဂီဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘သမုဒယသစ္စံ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ တံဝိပ္ပယောဂီဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ စေ? အဝိဘာဂေဟိ တေဟိ ဝိပ္ပယောဂဝစနသ္သ အယုတ္တတ္တာ။ ဝိဘာဂေ ဟိ သတိ သမုဒယသစ္စံ သုခဒုက္ခဒောမနသ္သိန္ဒ္ရိယေဟိ မနောဝိညာဏဓာတုတော အညဝိညာဏဓာတူဟိ ဝိပ္ပယုတ္တန္တိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ ဝိဘာဂေနေဝ ဝိသဘာဂတာယ သင္ဂဟိတတ္တာ, ဝိဘာဂရဟိတေဟိ ပန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ န ယုတ္တံ, တေဟိ ဝိဇ္ဇမာနေဟိ ဝိဇ္ဇမာနသ္သ သမုဒယသ္သ ဝိသဘာဂဘာဝာဘာဝတော။ ယဉ္ဟိ အနုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ ဝိယ အာမဋ္ဌကာလဘေဒံ န ဟောတိ သင္ခတံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ, တံ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝံ နိသ္သာယ သမ္ပယောဂီဝိပ္ပယောဂီဘာဝေန ဥဒ္ဓရီယတိ, တဉ္စ ဝိဘာဂရဟိတေဟိ ခန္ဓာဒီဟိ သင္ခတေဟိ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝမေဝ နိသ္သာယ အနာမဋ္ဌကာလဘေဒေ အတ္ထိတာယ ဧဝ နိသ္သိတဗ္ဗတ္တာ။ အဝိဇ္ဇမာနသ္သ ဟိ အဝိဇ္ဇမာနေန, အဝိဇ္ဇမာနသ္သ စ ဝိဇ္ဇမာနေန, ဝိဇ္ဇမာနသ္သ စ အဝိဇ္ဇမာနေန သမ္ပယောဂော နတ္ထိ, ဝိပ္ပယောဂော ပန အဝိဇ္ဇမာနတာဒီပကေ ဘေဒေ ဂဟိတေ တေနေဝ ဝိသဘာဂတာပိ ဂဟိတာ ဧဝာတိ ဟောတိ ။ ဘေဒေ ပန အဂ္ဂဟိတေ တေန တေန ဂဟဏေန ဝိသဘာဂတာယ အဂ္ဂဟိတတ္တာ သတိ သဘာဂတ္တေ ဝိဇ္ဇမာနတာယ ဧဝ ဓမ္မာနံ သဘာဂသ္သ ပရိစ္ဆိန္ဒနတော ဝိဇ္ဇမာနတာ ဒသ္သိတာတိ ဧကုပ္ပာဒာဒိဘာဝသင္ခာတာ သဘာဂတာပိ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောတိ။ တသ္သာ စ ဂဟိတတ္တာ သမ္ပယောဂောဝ လဗ္ဘတိ, န ဝိပ္ပယောဂော, တသ္မာ သမုဒယသစ္စံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တတ္တေန ဝုတ္တံ, န ဝိပ္ပယုတ္တတ္တေနာတိ။ ဧသ နယော မဂ္ဂသစ္စာဒီသုပီတိ။
235. Yathā taṃsampayogībhāvaṃ sandhāya ‘‘samudayasaccaṃ tīhi khandhehi sampayutta’’nti vuttaṃ, evaṃ taṃvippayogībhāvaṃ sandhāya ‘‘tīhi khandhehi vippayutta’’nti kasmā na vuttanti ce? Avibhāgehi tehi vippayogavacanassa ayuttattā. Vibhāge hi sati samudayasaccaṃ sukhadukkhadomanassindriyehi manoviññāṇadhātuto aññaviññāṇadhātūhi vippayuttanti yuttaṃ vattuṃ vibhāgeneva visabhāgatāya saṅgahitattā, vibhāgarahitehi pana vedanākkhandhādīhi na yuttaṃ, tehi vijjamānehi vijjamānassa samudayassa visabhāgabhāvābhāvato. Yañhi anuppannā dhammā viya āmaṭṭhakālabhedaṃ na hoti saṅkhataṃ uddharitabbaṃ, taṃ paccuppannabhāvaṃ nissāya sampayogīvippayogībhāvena uddharīyati, tañca vibhāgarahitehi khandhādīhi saṅkhatehi paccuppannabhāvameva nissāya anāmaṭṭhakālabhede atthitāya eva nissitabbattā. Avijjamānassa hi avijjamānena, avijjamānassa ca vijjamānena, vijjamānassa ca avijjamānena sampayogo natthi, vippayogo pana avijjamānatādīpake bhede gahite teneva visabhāgatāpi gahitā evāti hoti . Bhede pana aggahite tena tena gahaṇena visabhāgatāya aggahitattā sati sabhāgatte vijjamānatāya eva dhammānaṃ sabhāgassa paricchindanato vijjamānatā dassitāti ekuppādādibhāvasaṅkhātā sabhāgatāpi gahitā eva hoti. Tassā ca gahitattā sampayogova labbhati, na vippayogo, tasmā samudayasaccaṃ vedanākkhandhādīhi sampayuttattena vuttaṃ, na vippayuttattenāti. Esa nayo maggasaccādīsupīti.
၂၆၂. ‘‘ဒုတိယဇ္ဈာနဝိစာရဉ္ဟိ ဌပေတ္ဝာ သေသာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနံ ယေ ပဓာနာ ဝိတက္ကော ဝိယ ကောဋ္ဌာသန္တရစိတ္တုပ္ပာဒေသု အလီနာ, တေ ဧဝ ဣဓ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာတိ အဓိပ္ပေတာတိ ဒသ္သေတိ။ တေနေဝ ဟိ အနန္တရနယေ သမုဒယသစ္စေန သမာနဂတိကာ န သဝိတက္ကသဝိစာရေဟီတိ တေ န ဂဟိတာ။ ဒသမောသာနနယေသု စ တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာနဉ္စ သောဠသဟိ ဓာတူဟိ ဝိပ္ပယောဂော အဋ္ဌာရသသင္ဂဟိတော စ ဝုတ္တော။ ဝိတက္ကသဟိတေသုပိ ပန တေသု ဂဟိတေသု သဗ္ဗေပိ တေ ဝိစာရေန သမ္ပယုတ္တာတိ ‘‘ဧကေန ခန္ဓေန ကေဟိစိ သမ္ပယုတ္တာ’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ သော ဟိ သမုဒာယော ဝိစာရံ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ အညေန ကေနစိ သမ္ပယုတ္တော န ဟောတိ။ န ဟိ တဒေကဒေသသ္သ ဝိတက္ကသ္သ ဝိစာရတော အညေန သမ္ပယောဂော သမုဒာယသ္သ ဟောတိ။ ယထာ နာနာစိတ္တုပ္ပာဒေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဣဒ္ဓိပာဒာနံ သမုဒာယသ္သ ဣဒ္ဓိပာဒသ္သ ဧကဒေသာနံ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သမ္ပယောဂော သမုဒာယသ္သ န ဟောတိ, ဧဝမိဓာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ပန တေသု ဧကောပိ ဝေဒနာသညာက္ခန္ဓေဟိ သင္ခာရက္ခန္ဓေကဒေသေန စ အသမ္ပယုတ္တော နာမ နတ္ထီတိ သမုဒာယသ္သ တေဟိ သမ္ပယုတ္တတာ ဝုတ္တာ, ဧဝမိဓာပိ ဝိစာရေန အသမ္ပယုတ္တသ္သ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တသ္သ ကသ္သစိ အဘာဝတော သမုဒာယသ္သ တေန သမ္ပယုတ္တတာ န န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာနံ ဒသ္သနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကာဒီနံ ဝိယ သမ္ပယုတ္တတာ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ ဒသ္သနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကေသု ကေစိ သင္ခာရက္ခန္ဓေကဒေသေန မောဟေန သမ္ပယုတ္တာ, ကေစိ အသမ္ပယုတ္တာတိ န သမုဒာယော တေန သမ္ပယုတ္တော, နာပိ အညော ကောစိ ဓမ္မော အတ္ထိ, ယေန သော သမုဒာယော သမ္ပယုတ္တော သိယာတိ ‘‘ဒသ္သနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ ဓမ္မာ သမ္ပယုတ္တာတိ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဟေတုကသဟေတုကာဒယောပိ။ န ပနေဝံ ယေန အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တသမုဒာယော သမ္ပယုတ္တော သိယာ, တံ နတ္ထိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေသု ကသ္သစိ ဝိစာရေန အသမ္ပယုတ္တသ္သ အဘာဝာ, တသ္မာ တေ ‘‘သမ္ပယုတ္တာ’’တိ န န ဝတ္တဗ္ဗာတိ။ သဗ္ဗတ္ထ စ ဧကဓမ္မေပိ ကေဟိစီတိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော သင္ခာယ အနိယမိတတ္တာ ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
262. ‘‘Dutiyajjhānavicārañhi ṭhapetvā sesā avitakkavicāramattā’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ ye padhānā vitakko viya koṭṭhāsantaracittuppādesu alīnā, te eva idha avitakkavicāramattāti adhippetāti dasseti. Teneva hi anantaranaye samudayasaccena samānagatikā na savitakkasavicārehīti te na gahitā. Dasamosānanayesu ca tehi vippayuttehi vippayuttānaṃ tehi vippayuttānañca soḷasahi dhātūhi vippayogo aṭṭhārasasaṅgahito ca vutto. Vitakkasahitesupi pana tesu gahitesu sabbepi te vicārena sampayuttāti ‘‘ekena khandhena kehici sampayuttā’’ti sakkā vattuṃ. So hi samudāyo vicāraṃ vajjetvā aññena kenaci sampayutto na hoti. Na hi tadekadesassa vitakkassa vicārato aññena sampayogo samudāyassa hoti. Yathā nānācittuppādesu uppajjamānānaṃ iddhipādānaṃ samudāyassa iddhipādassa ekadesānaṃ tīhi khandhehi sampayogo samudāyassa na hoti, evamidhāpi daṭṭhabbaṃ. Yathā pana tesu ekopi vedanāsaññākkhandhehi saṅkhārakkhandhekadesena ca asampayutto nāma natthīti samudāyassa tehi sampayuttatā vuttā, evamidhāpi vicārena asampayuttassa avitakkavicāramattassa kassaci abhāvato samudāyassa tena sampayuttatā na na sakkā vattuṃ. Na hi avitakkavicāramattānaṃ dassanenapahātabbahetukādīnaṃ viya sampayuttatā na vattabbā. Yathā hi dassanenapahātabbahetukesu keci saṅkhārakkhandhekadesena mohena sampayuttā, keci asampayuttāti na samudāyo tena sampayutto, nāpi añño koci dhammo atthi, yena so samudāyo sampayutto siyāti ‘‘dassanenapahātabbahetukā dhammā sampayuttāti natthī’’ti vuttaṃ, evaṃ bhāvanāyapahātabbahetukasahetukādayopi. Na panevaṃ yena avitakkavicāramattasamudāyo sampayutto siyā, taṃ natthi avitakkavicāramattesu kassaci vicārena asampayuttassa abhāvā, tasmā te ‘‘sampayuttā’’ti na na vattabbāti. Sabbattha ca ekadhammepi kehicīti bahuvacananiddeso saṅkhāya aniyamitattā katoti veditabbo.
ဆဋ္ဌနယသမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Chaṭṭhanayasampayogavippayogapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ဓာတုကထာပာဠိ • Dhātukathāpāḷi / ၆. သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒနိဒ္ဒေသော • 6. Sampayogavippayogapadaniddeso
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / အဘိဓမ္မပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ပဉ္စပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ၆. ဆဋ္ဌနယော သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒဝဏ္ဏနာ • 6. Chaṭṭhanayo sampayogavippayogapadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-အနုဋီကာ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ၆. ဆဋ္ဌနယော သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒဝဏ္ဏနာ • 6. Chaṭṭhanayo sampayogavippayogapadavaṇṇanā
