Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā

    6. ඡට්‌ඨනයො සම්‌පයොගවිප්‌පයොගපදවණ්‌ණනා

    6. Chaṭṭhanayo sampayogavippayogapadavaṇṇanā

    228. සම්‌පයොගවිප්‌පයොගපදෙ යං ලබ්‌භති, යඤ්‌ච න ලබ්‌භති, තං සබ්‌බං පුච්‌ඡාය ගහිතන්‌ති ඉදං න රූපක්‌ඛන්‌ධාදීනි පදානි සන්‌ධාය වුත්‌තං, අථ ඛො සම්‌පයොගපදං විප්‌පයොගපදඤ්‌චාති වෙදිතබ්‌බං. රූපක්‌ඛන්‌ධාදීසු හි යං ධම්‌මායතනාදිපදං න ලබ්‌භති, තං පුච්‌ඡායපි න ගහිතං. සම්‌පයොගපදං පන රූපක්‌ඛන්‌ධාදීසු අලබ්‌භමානම්‌පි ‘‘රූපක්‌ඛන්‌ධො කතිහි…පෙ.… සම්‌පයුත්‌තො’’ති එවං පුච්‌ඡාය ගහිතං, වෙදනාක්‌ඛන්‌ධාදීසු ලබ්‌භමානං, විප්‌පයොගපදං පන සබ්‌බත්‌ථ ලබ්‌භමානමෙවාති. රූපධම්‌මානං පන රූපෙන නිබ්‌බානෙන වා, නිබ්‌බානස්‌ස ච රූපෙන සද්‌ධිං සම්‌පයොගො නාම නත්‌ථීති එකුප්‌පාදාදිසභාගතාය අභාවතො සම්‌පයොගං නිවාරෙන්‌තෙන සා එව එකුප්‌පාදාදිතා එතෙසං විසභාගතාති තදභාවතො විප්‌පයොගොපි නිවාරිතො එව හොතීති දට්‌ඨබ්‌බො. චතූසු හි ඛන්‌ධෙසු විජ්‌ජමානා එකුප්‌පාදාදිතා තෙසං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සභාගතා හොති රූපනිබ්‌බානෙහි තෙසං තෙහි ච රූපනිබ්‌බානානං විසභාගතා ච, න ච රූපෙකදෙසස්‌ස නිබ්‌බානස්‌ස වා සා එකුප්‌පාදාදිතා අත්‌ථි, යා රූපෙකදෙසෙන රූපෙකදෙසනිබ්‌බානානං නිබ්‌බානෙන ච රූපස්‌ස විසභාගතා සියා. තෙනෙව ‘‘චතූහි විප්‌පයොගො’’ති වුත්‌තන්‌ති.

    228. Sampayogavippayogapade yaṃ labbhati, yañca na labbhati, taṃ sabbaṃ pucchāya gahitanti idaṃ na rūpakkhandhādīni padāni sandhāya vuttaṃ, atha kho sampayogapadaṃ vippayogapadañcāti veditabbaṃ. Rūpakkhandhādīsu hi yaṃ dhammāyatanādipadaṃ na labbhati, taṃ pucchāyapi na gahitaṃ. Sampayogapadaṃ pana rūpakkhandhādīsu alabbhamānampi ‘‘rūpakkhandho katihi…pe… sampayutto’’ti evaṃ pucchāya gahitaṃ, vedanākkhandhādīsu labbhamānaṃ, vippayogapadaṃ pana sabbattha labbhamānamevāti. Rūpadhammānaṃ pana rūpena nibbānena vā, nibbānassa ca rūpena saddhiṃ sampayogo nāma natthīti ekuppādādisabhāgatāya abhāvato sampayogaṃ nivārentena sā eva ekuppādāditā etesaṃ visabhāgatāti tadabhāvato vippayogopi nivārito eva hotīti daṭṭhabbo. Catūsu hi khandhesu vijjamānā ekuppādāditā tesaṃ aññamaññaṃ sabhāgatā hoti rūpanibbānehi tesaṃ tehi ca rūpanibbānānaṃ visabhāgatā ca, na ca rūpekadesassa nibbānassa vā sā ekuppādāditā atthi, yā rūpekadesena rūpekadesanibbānānaṃ nibbānena ca rūpassa visabhāgatā siyā. Teneva ‘‘catūhi vippayogo’’ti vuttanti.

    සත්‌තසු විඤ්‌ඤාණධාතූසු එකායපි අවිප්‌පයුත්‌තෙති යථා රූපභවො තීහි විඤ්‌ඤාණධාතූහි, නෙවවිපාකනවිපාකධම්‌මධම්‌මා පඤ්‌චහි, අවිතක්‌කඅවිචාරා එකාය විප්‌පයුත්‌තෙ අනාරම්‌මණමිස්‌සකෙ ධම්‌මෙ දීපෙන්‌ති, එවං අදීපෙත්‌වා එකායපි විප්‌පයුත්‌තෙ අහොන්‌තෙ සත්‌තහිපි සම්‌පයුත්‌තෙ සත්‌තපි වා තා දීපෙන්‌තීති අධිප්‌පායො. අවිප්‌පයුත්‌තෙති හි යෙ විප්‌පයුත්‌තා න හොන්‌ති, තෙ ධම්‌මෙති වුත්‌තං හොති, න සම්‌පයුත්‌තෙති. තෙන යානි තාහි සම්‌පයුත්‌තෙ දීපෙන්‌ති ධම්‌මායතනාදිපදානි, යානි ච සම්‌පයුත්‌තවිප්‌පයුත්‌තභාවෙහි නවත්‌තබ්‌බං දීපෙන්‌ති අචෙතසිකාදිපදානි, යානි ච සම්‌පයුත්‌තනවත්‌තබ්‌බානි දීපෙන්‌ති දුක්‌ඛසච්‌චාදිපදානි, තෙසං සබ්‌බෙසං අනාරම්‌මණමිස්‌සකධම්‌මදීපකානං අග්‌ගහණං වුත්‌තං හොති. න හි අනාරම්‌මණමිස්‌සකසබ්‌බවිඤ්‌ඤාණධාතුතංසම්‌පයුත්‌තතදුභයසමුදායානං ඛන්‌ධායතනධාතූසු කෙනචි සම්‌පයොගො විප්‌පයොගො වා අත්‌ථීති.

    Sattasuviññāṇadhātūsu ekāyapi avippayutteti yathā rūpabhavo tīhi viññāṇadhātūhi, nevavipākanavipākadhammadhammā pañcahi, avitakkaavicārā ekāya vippayutte anārammaṇamissake dhamme dīpenti, evaṃ adīpetvā ekāyapi vippayutte ahonte sattahipi sampayutte sattapi vā tā dīpentīti adhippāyo. Avippayutteti hi ye vippayuttā na honti, te dhammeti vuttaṃ hoti, na sampayutteti. Tena yāni tāhi sampayutte dīpenti dhammāyatanādipadāni, yāni ca sampayuttavippayuttabhāvehi navattabbaṃ dīpenti acetasikādipadāni, yāni ca sampayuttanavattabbāni dīpenti dukkhasaccādipadāni, tesaṃ sabbesaṃ anārammaṇamissakadhammadīpakānaṃ aggahaṇaṃ vuttaṃ hoti. Na hi anārammaṇamissakasabbaviññāṇadhātutaṃsampayuttatadubhayasamudāyānaṃ khandhāyatanadhātūsu kenaci sampayogo vippayogo vā atthīti.

    යදි එවං විප්‌පයුත්‌තෙනවිප්‌පයුත්‌තපදනිද්‌දෙසෙ ‘‘කුසලෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා, තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා’’ති න වත්‌තබ්‌බං. අකුසලාබ්‍යාකතා හි අනාරම්‌මණමිස්‌සොභයධම්‌මාති? න, යථාවුත්‌තසමුදායානං ඛන්‌ධාදීහෙව සම්‌පයොගවිප්‌පයොගාභාවවචනතො. ඛන්‌ධාදයො හි තදෙකදෙසා තදෙකදෙසඤ්‌ඤසමුදායා ච, සමුදායෙකදෙසානඤ්‌ච විභාගාභාවතො න සභාගවිසභාගතා අත්‌ථි, තෙන තෙසං ඛන්‌ධාදීහි සම්‌පයොගවිප්‌පයොගාභාවො හොති. කුසලා පන ධම්‌මා අකුසලාබ්‍යාකතෙහි විභත්‌තා, තෙ ච කුසලෙහි, න තෙසං සමුදායෙකදෙසභාවො තදෙකදෙසඤ්‌ඤසමුදායභාවො වා, තස්‌මා ඛන්‌ධාදීනි අනාමසිත්‌වා විප්‌පයුත්‌තතාමත්‌තෙන යථානිද්‌ධාරිතධම්‌මදස්‌සනෙ කුසලෙහි ඉතරෙසං, ඉතරෙහි ච කුසලානං විප්‌පයොගො න න හොති විසභාගතාසබ්‌භාවතොති තෙසං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤවිප්‌පයුත්‌තතා වුත්‌තා. එස නයො සබ්‌බෙසු එවරූපෙසු.

    Yadi evaṃ vippayuttenavippayuttapadaniddese ‘‘kusalehi dhammehi ye dhammā vippayuttā, tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā’’ti na vattabbaṃ. Akusalābyākatā hi anārammaṇamissobhayadhammāti? Na, yathāvuttasamudāyānaṃ khandhādīheva sampayogavippayogābhāvavacanato. Khandhādayo hi tadekadesā tadekadesaññasamudāyā ca, samudāyekadesānañca vibhāgābhāvato na sabhāgavisabhāgatā atthi, tena tesaṃ khandhādīhi sampayogavippayogābhāvo hoti. Kusalā pana dhammā akusalābyākatehi vibhattā, te ca kusalehi, na tesaṃ samudāyekadesabhāvo tadekadesaññasamudāyabhāvo vā, tasmā khandhādīni anāmasitvā vippayuttatāmattena yathāniddhāritadhammadassane kusalehi itaresaṃ, itarehi ca kusalānaṃ vippayogo na na hoti visabhāgatāsabbhāvatoti tesaṃ aññamaññavippayuttatā vuttā. Esa nayo sabbesu evarūpesu.

    උද්‌දානෙ පන අට්‌ඨාරස තතො පරෙති ඉදං ‘‘සොළසා’’ති වත්‌තබ්‌බං, තෙවීසන්‌ති ඉදඤ්‌ච ‘‘එකවීස’’න්‌ති. සබ්‌බත්‌ථ ච කාලසන්‌තානභෙදරහිතාරහිතබහුධම්‌මසමොධානානං සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධධම්‌මායතනධම්‌මධාතූනං එකදෙසා සමුදයසච්‌චවෙදනාක්‌ඛන්‌ධාදයො එකදෙසසම්‌මිස්‌සා ච ඉද්‌ධිපාදාදයො අනාරම්‌මණෙහි අසම්‌මිස්‌සා රූපක්‌ඛන්‌ධාදයො ච සාරම්‌මණෙහි අසම්‌මිස්‌සා සම්‌පයොගීවිප්‌පයොගීභාවෙන සමානකාලසන්‌තානෙහි ච එකදෙසන්‌තරෙහි විභත්‌තා එව ගහිතාති තෙහි තෙ කෙහිචි එකදෙසන්‌තරෙහි විභත්‌තෙහි යථායොගං සම්‌පයොගං විප්‌පයොගඤ්‌ච ලභන්‌ති. අත්‌ථි හි තෙසං එකුප්‌පාදාදිතා සභාගතා විසභාගතා චාති. තෙන තත්‌ථ තත්‌ථ ‘‘එකෙන ඛන්‌ධෙන එකෙනායතනෙන එකාය ධාතුයා කෙහිචි සම්‌පයුත්‌ත’’න්‌ති ච, ‘‘එකෙනායතනෙන එකාය ධාතුයා කෙහිචි විප්‌පයුත්‌ත’’න්‌ති ච වුත්‌තං. භින්‌නකාලසමුදායා එව පන වෙදනාසඤ්‌ඤාවිඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධා වත්‌තමානා ච එකෙකධම්‌මා එව, තස්‌මා තෙසං සමානකාලස්‌ස විභජිතබ්‌බස්‌ස අභාවතො න සුඛින්‌ද්‍රියාදීනි වෙදනාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස විභාගං කරොන්‌ති, චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණධාතාදයො ච විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධස්‌ස මනායතනස්‌ස ච. තෙන ‘‘සුඛින්‌ද්‍රියං එකෙන ඛන්‌ධෙන කෙහිචි විප්‌පයුත්‌ත’’න්‌ති, ‘‘චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණධාතු එකෙන ඛන්‌ධෙන එකෙනායතනෙන කෙහිචි විප්‌පයුත්‌තා’’ති ච එවමාදි න වුත්‌තං, ඛන්‌ධායතනවිභාගවිරහිතම්‌පි පන විඤ්‌ඤාණං ධාතුවිභාගෙන විභත්‌තමෙව වුත්‌තන්‌ති ‘‘චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණධාතු…පෙ.… මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු සොළසහි ධාතූහි විප්‌පයුත්‌තා’’ති වුත්‌තං, එවමෙවං ඉන්‌ද්‍රියවිභාගෙන විභත්‌තානං සුඛින්‌ද්‍රියාදීනං ‘‘සුඛින්‌ද්‍රියෙන යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා’’තිආදීසු යථායොගං විප්‌පයොගො දට්‌ඨබ්‌බො, නාවිභත්‌තස්‌ස වෙදනාක්‌ඛන්‌ධස්‌සාති.

    Uddāne pana aṭṭhārasa tato pareti idaṃ ‘‘soḷasā’’ti vattabbaṃ, tevīsanti idañca ‘‘ekavīsa’’nti. Sabbattha ca kālasantānabhedarahitārahitabahudhammasamodhānānaṃ saṅkhārakkhandhadhammāyatanadhammadhātūnaṃ ekadesā samudayasaccavedanākkhandhādayo ekadesasammissā ca iddhipādādayo anārammaṇehi asammissā rūpakkhandhādayo ca sārammaṇehi asammissā sampayogīvippayogībhāvena samānakālasantānehi ca ekadesantarehi vibhattā eva gahitāti tehi te kehici ekadesantarehi vibhattehi yathāyogaṃ sampayogaṃ vippayogañca labhanti. Atthi hi tesaṃ ekuppādāditā sabhāgatā visabhāgatā cāti. Tena tattha tattha ‘‘ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici sampayutta’’nti ca, ‘‘ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici vippayutta’’nti ca vuttaṃ. Bhinnakālasamudāyā eva pana vedanāsaññāviññāṇakkhandhā vattamānā ca ekekadhammā eva, tasmā tesaṃ samānakālassa vibhajitabbassa abhāvato na sukhindriyādīni vedanākkhandhassa vibhāgaṃ karonti, cakkhuviññāṇadhātādayo ca viññāṇakkhandhassa manāyatanassa ca. Tena ‘‘sukhindriyaṃ ekena khandhena kehici vippayutta’’nti, ‘‘cakkhuviññāṇadhātu ekena khandhena ekenāyatanena kehici vippayuttā’’ti ca evamādi na vuttaṃ, khandhāyatanavibhāgavirahitampi pana viññāṇaṃ dhātuvibhāgena vibhattameva vuttanti ‘‘cakkhuviññāṇadhātu…pe… manoviññāṇadhātu soḷasahi dhātūhi vippayuttā’’ti vuttaṃ, evamevaṃ indriyavibhāgena vibhattānaṃ sukhindriyādīnaṃ ‘‘sukhindriyena ye dhammā vippayuttā’’tiādīsu yathāyogaṃ vippayogo daṭṭhabbo, nāvibhattassa vedanākkhandhassāti.

    235. යථා තංසම්‌පයොගීභාවං සන්‌ධාය ‘‘සමුදයසච්‌චං තීහි ඛන්‌ධෙහි සම්‌පයුත්‌ත’’න්‌ති වුත්‌තං, එවං තංවිප්‌පයොගීභාවං සන්‌ධාය ‘‘තීහි ඛන්‌ධෙහි විප්‌පයුත්‌ත’’න්‌ති කස්‌මා න වුත්‌තන්‌ති චෙ? අවිභාගෙහි තෙහි විප්‌පයොගවචනස්‌ස අයුත්‌තත්‌තා. විභාගෙ හි සති සමුදයසච්‌චං සුඛදුක්‌ඛදොමනස්‌සින්‌ද්‍රියෙහි මනොවිඤ්‌ඤාණධාතුතො අඤ්‌ඤවිඤ්‌ඤාණධාතූහි විප්‌පයුත්‌තන්‌ති යුත්‌තං වත්‌තුං විභාගෙනෙව විසභාගතාය සඞ්‌ගහිතත්‌තා, විභාගරහිතෙහි පන වෙදනාක්‌ඛන්‌ධාදීහි න යුත්‌තං, තෙහි විජ්‌ජමානෙහි විජ්‌ජමානස්‌ස සමුදයස්‌ස විසභාගභාවාභාවතො. යඤ්‌හි අනුප්‌පන්‌නා ධම්‌මා විය ආමට්‌ඨකාලභෙදං න හොති සඞ්‌ඛතං උද්‌ධරිතබ්‌බං, තං පච්‌චුප්‌පන්‌නභාවං නිස්‌සාය සම්‌පයොගීවිප්‌පයොගීභාවෙන උද්‌ධරීයති, තඤ්‌ච විභාගරහිතෙහි ඛන්‌ධාදීහි සඞ්‌ඛතෙහි පච්‌චුප්‌පන්‌නභාවමෙව නිස්‌සාය අනාමට්‌ඨකාලභෙදෙ අත්‌ථිතාය එව නිස්‌සිතබ්‌බත්‌තා. අවිජ්‌ජමානස්‌ස හි අවිජ්‌ජමානෙන, අවිජ්‌ජමානස්‌ස ච විජ්‌ජමානෙන, විජ්‌ජමානස්‌ස ච අවිජ්‌ජමානෙන සම්‌පයොගො නත්‌ථි, විප්‌පයොගො පන අවිජ්‌ජමානතාදීපකෙ භෙදෙ ගහිතෙ තෙනෙව විසභාගතාපි ගහිතා එවාති හොති . භෙදෙ පන අග්‌ගහිතෙ තෙන තෙන ගහණෙන විසභාගතාය අග්‌ගහිතත්‌තා සති සභාගත්‌තෙ විජ්‌ජමානතාය එව ධම්‌මානං සභාගස්‌ස පරිච්‌ඡින්‌දනතො විජ්‌ජමානතා දස්‌සිතාති එකුප්‌පාදාදිභාවසඞ්‌ඛාතා සභාගතාපි ගහිතා එව හොති. තස්‌සා ච ගහිතත්‌තා සම්‌පයොගොව ලබ්‌භති, න විප්‌පයොගො, තස්‌මා සමුදයසච්‌චං වෙදනාක්‌ඛන්‌ධාදීහි සම්‌පයුත්‌තත්‌තෙන වුත්‌තං, න විප්‌පයුත්‌තත්‌තෙනාති. එස නයො මග්‌ගසච්‌චාදීසුපීති.

    235. Yathā taṃsampayogībhāvaṃ sandhāya ‘‘samudayasaccaṃ tīhi khandhehi sampayutta’’nti vuttaṃ, evaṃ taṃvippayogībhāvaṃ sandhāya ‘‘tīhi khandhehi vippayutta’’nti kasmā na vuttanti ce? Avibhāgehi tehi vippayogavacanassa ayuttattā. Vibhāge hi sati samudayasaccaṃ sukhadukkhadomanassindriyehi manoviññāṇadhātuto aññaviññāṇadhātūhi vippayuttanti yuttaṃ vattuṃ vibhāgeneva visabhāgatāya saṅgahitattā, vibhāgarahitehi pana vedanākkhandhādīhi na yuttaṃ, tehi vijjamānehi vijjamānassa samudayassa visabhāgabhāvābhāvato. Yañhi anuppannā dhammā viya āmaṭṭhakālabhedaṃ na hoti saṅkhataṃ uddharitabbaṃ, taṃ paccuppannabhāvaṃ nissāya sampayogīvippayogībhāvena uddharīyati, tañca vibhāgarahitehi khandhādīhi saṅkhatehi paccuppannabhāvameva nissāya anāmaṭṭhakālabhede atthitāya eva nissitabbattā. Avijjamānassa hi avijjamānena, avijjamānassa ca vijjamānena, vijjamānassa ca avijjamānena sampayogo natthi, vippayogo pana avijjamānatādīpake bhede gahite teneva visabhāgatāpi gahitā evāti hoti . Bhede pana aggahite tena tena gahaṇena visabhāgatāya aggahitattā sati sabhāgatte vijjamānatāya eva dhammānaṃ sabhāgassa paricchindanato vijjamānatā dassitāti ekuppādādibhāvasaṅkhātā sabhāgatāpi gahitā eva hoti. Tassā ca gahitattā sampayogova labbhati, na vippayogo, tasmā samudayasaccaṃ vedanākkhandhādīhi sampayuttattena vuttaṃ, na vippayuttattenāti. Esa nayo maggasaccādīsupīti.

    262. ‘‘දුතියජ්‌ඣානවිචාරඤ්‌හි ඨපෙත්‌වා සෙසා අවිතක්‌කවිචාරමත්‌තා’’ති අට්‌ඨකථාවචනං යෙ පධානා විතක්‌කො විය කොට්‌ඨාසන්‌තරචිත්‌තුප්‌පාදෙසු අලීනා, තෙ එව ඉධ අවිතක්‌කවිචාරමත්‌තාති අධිප්‌පෙතාති දස්‌සෙති. තෙනෙව හි අනන්‌තරනයෙ සමුදයසච්‌චෙන සමානගතිකා න සවිතක්‌කසවිචාරෙහීති තෙ න ගහිතා. දසමොසානනයෙසු ච තෙහි විප්‌පයුත්‌තෙහි විප්‌පයුත්‌තානං තෙහි විප්‌පයුත්‌තානඤ්‌ච සොළසහි ධාතූහි විප්‌පයොගො අට්‌ඨාරසසඞ්‌ගහිතො ච වුත්‌තො. විතක්‌කසහිතෙසුපි පන තෙසු ගහිතෙසු සබ්‌බෙපි තෙ විචාරෙන සම්‌පයුත්‌තාති ‘‘එකෙන ඛන්‌ධෙන කෙහිචි සම්‌පයුත්‌තා’’ති සක්‌කා වත්‌තුං. සො හි සමුදායො විචාරං වජ්‌ජෙත්‌වා අඤ්‌ඤෙන කෙනචි සම්‌පයුත්‌තො න හොති. න හි තදෙකදෙසස්‌ස විතක්‌කස්‌ස විචාරතො අඤ්‌ඤෙන සම්‌පයොගො සමුදායස්‌ස හොති. යථා නානාචිත්‌තුප්‌පාදෙසු උප්‌පජ්‌ජමානානං ඉද්‌ධිපාදානං සමුදායස්‌ස ඉද්‌ධිපාදස්‌ස එකදෙසානං තීහි ඛන්‌ධෙහි සම්‌පයොගො සමුදායස්‌ස න හොති, එවමිධාපි දට්‌ඨබ්‌බං. යථා පන තෙසු එකොපි වෙදනාසඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධෙහි සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධෙකදෙසෙන ච අසම්‌පයුත්‌තො නාම නත්‌ථීති සමුදායස්‌ස තෙහි සම්‌පයුත්‌තතා වුත්‌තා, එවමිධාපි විචාරෙන අසම්‌පයුත්‌තස්‌ස අවිතක්‌කවිචාරමත්‌තස්‌ස කස්‌සචි අභාවතො සමුදායස්‌ස තෙන සම්‌පයුත්‌තතා න න සක්‌කා වත්‌තුං. න හි අවිතක්‌කවිචාරමත්‌තානං දස්‌සනෙනපහාතබ්‌බහෙතුකාදීනං විය සම්‌පයුත්‌තතා න වත්‌තබ්‌බා. යථා හි දස්‌සනෙනපහාතබ්‌බහෙතුකෙසු කෙචි සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධෙකදෙසෙන මොහෙන සම්‌පයුත්‌තා, කෙචි අසම්‌පයුත්‌තාති න සමුදායො තෙන සම්‌පයුත්‌තො, නාපි අඤ්‌ඤො කොචි ධම්‌මො අත්‌ථි, යෙන සො සමුදායො සම්‌පයුත්‌තො සියාති ‘‘දස්‌සනෙනපහාතබ්‌බහෙතුකා ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තාති නත්‌ථී’’ති වුත්‌තං, එවං භාවනායපහාතබ්‌බහෙතුකසහෙතුකාදයොපි. න පනෙවං යෙන අවිතක්‌කවිචාරමත්‌තසමුදායො සම්‌පයුත්‌තො සියා, තං නත්‌ථි අවිතක්‌කවිචාරමත්‌තෙසු කස්‌සචි විචාරෙන අසම්‌පයුත්‌තස්‌ස අභාවා, තස්‌මා තෙ ‘‘සම්‌පයුත්‌තා’’ති න න වත්‌තබ්‌බාති. සබ්‌බත්‌ථ ච එකධම්‌මෙපි කෙහිචීති බහුවචනනිද්‌දෙසො සඞ්‌ඛාය අනියමිතත්‌තා කතොති වෙදිතබ්‌බො.

    262. ‘‘Dutiyajjhānavicārañhi ṭhapetvā sesā avitakkavicāramattā’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ ye padhānā vitakko viya koṭṭhāsantaracittuppādesu alīnā, te eva idha avitakkavicāramattāti adhippetāti dasseti. Teneva hi anantaranaye samudayasaccena samānagatikā na savitakkasavicārehīti te na gahitā. Dasamosānanayesu ca tehi vippayuttehi vippayuttānaṃ tehi vippayuttānañca soḷasahi dhātūhi vippayogo aṭṭhārasasaṅgahito ca vutto. Vitakkasahitesupi pana tesu gahitesu sabbepi te vicārena sampayuttāti ‘‘ekena khandhena kehici sampayuttā’’ti sakkā vattuṃ. So hi samudāyo vicāraṃ vajjetvā aññena kenaci sampayutto na hoti. Na hi tadekadesassa vitakkassa vicārato aññena sampayogo samudāyassa hoti. Yathā nānācittuppādesu uppajjamānānaṃ iddhipādānaṃ samudāyassa iddhipādassa ekadesānaṃ tīhi khandhehi sampayogo samudāyassa na hoti, evamidhāpi daṭṭhabbaṃ. Yathā pana tesu ekopi vedanāsaññākkhandhehi saṅkhārakkhandhekadesena ca asampayutto nāma natthīti samudāyassa tehi sampayuttatā vuttā, evamidhāpi vicārena asampayuttassa avitakkavicāramattassa kassaci abhāvato samudāyassa tena sampayuttatā na na sakkā vattuṃ. Na hi avitakkavicāramattānaṃ dassanenapahātabbahetukādīnaṃ viya sampayuttatā na vattabbā. Yathā hi dassanenapahātabbahetukesu keci saṅkhārakkhandhekadesena mohena sampayuttā, keci asampayuttāti na samudāyo tena sampayutto, nāpi añño koci dhammo atthi, yena so samudāyo sampayutto siyāti ‘‘dassanenapahātabbahetukā dhammā sampayuttāti natthī’’ti vuttaṃ, evaṃ bhāvanāyapahātabbahetukasahetukādayopi. Na panevaṃ yena avitakkavicāramattasamudāyo sampayutto siyā, taṃ natthi avitakkavicāramattesu kassaci vicārena asampayuttassa abhāvā, tasmā te ‘‘sampayuttā’’ti na na vattabbāti. Sabbattha ca ekadhammepi kehicīti bahuvacananiddeso saṅkhāya aniyamitattā katoti veditabbo.

    ඡට්‌ඨනයසම්‌පයොගවිප්‌පයොගපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Chaṭṭhanayasampayogavippayogapadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 6. සම්‌පයොගවිප්‌පයොගපදනිද්‌දෙසො • 6. Sampayogavippayogapadaniddeso

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 6. ඡට්‌ඨනයො සම්‌පයොගවිප්‌පයොගපදවණ්‌ණනා • 6. Chaṭṭhanayo sampayogavippayogapadavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 6. ඡට්‌ඨනයො සම්‌පයොගවිප්‌පයොගපදවණ්‌ණනා • 6. Chaṭṭhanayo sampayogavippayogapadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact