Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā

    ൬. ഛട്ഠനയോ സമ്പയോഗവിപ്പയോഗപദവണ്ണനാ

    6. Chaṭṭhanayo sampayogavippayogapadavaṇṇanā

    ൨൨൮. സമ്പയോഗവിപ്പയോഗപദേ യം ലബ്ഭതി, യഞ്ച ന ലബ്ഭതി, തം സബ്ബം പുച്ഛായ ഗഹിതന്തി ഇദം ന രൂപക്ഖന്ധാദീനി പദാനി സന്ധായ വുത്തം, അഥ ഖോ സമ്പയോഗപദം വിപ്പയോഗപദഞ്ചാതി വേദിതബ്ബം. രൂപക്ഖന്ധാദീസു ഹി യം ധമ്മായതനാദിപദം ന ലബ്ഭതി, തം പുച്ഛായപി ന ഗഹിതം. സമ്പയോഗപദം പന രൂപക്ഖന്ധാദീസു അലബ്ഭമാനമ്പി ‘‘രൂപക്ഖന്ധോ കതിഹി…പേ॰… സമ്പയുത്തോ’’തി ഏവം പുച്ഛായ ഗഹിതം, വേദനാക്ഖന്ധാദീസു ലബ്ഭമാനം, വിപ്പയോഗപദം പന സബ്ബത്ഥ ലബ്ഭമാനമേവാതി. രൂപധമ്മാനം പന രൂപേന നിബ്ബാനേന വാ, നിബ്ബാനസ്സ ച രൂപേന സദ്ധിം സമ്പയോഗോ നാമ നത്ഥീതി ഏകുപ്പാദാദിസഭാഗതായ അഭാവതോ സമ്പയോഗം നിവാരേന്തേന സാ ഏവ ഏകുപ്പാദാദിതാ ഏതേസം വിസഭാഗതാതി തദഭാവതോ വിപ്പയോഗോപി നിവാരിതോ ഏവ ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബോ. ചതൂസു ഹി ഖന്ധേസു വിജ്ജമാനാ ഏകുപ്പാദാദിതാ തേസം അഞ്ഞമഞ്ഞം സഭാഗതാ ഹോതി രൂപനിബ്ബാനേഹി തേസം തേഹി ച രൂപനിബ്ബാനാനം വിസഭാഗതാ ച, ന ച രൂപേകദേസസ്സ നിബ്ബാനസ്സ വാ സാ ഏകുപ്പാദാദിതാ അത്ഥി, യാ രൂപേകദേസേന രൂപേകദേസനിബ്ബാനാനം നിബ്ബാനേന ച രൂപസ്സ വിസഭാഗതാ സിയാ. തേനേവ ‘‘ചതൂഹി വിപ്പയോഗോ’’തി വുത്തന്തി.

    228. Sampayogavippayogapade yaṃ labbhati, yañca na labbhati, taṃ sabbaṃ pucchāya gahitanti idaṃ na rūpakkhandhādīni padāni sandhāya vuttaṃ, atha kho sampayogapadaṃ vippayogapadañcāti veditabbaṃ. Rūpakkhandhādīsu hi yaṃ dhammāyatanādipadaṃ na labbhati, taṃ pucchāyapi na gahitaṃ. Sampayogapadaṃ pana rūpakkhandhādīsu alabbhamānampi ‘‘rūpakkhandho katihi…pe… sampayutto’’ti evaṃ pucchāya gahitaṃ, vedanākkhandhādīsu labbhamānaṃ, vippayogapadaṃ pana sabbattha labbhamānamevāti. Rūpadhammānaṃ pana rūpena nibbānena vā, nibbānassa ca rūpena saddhiṃ sampayogo nāma natthīti ekuppādādisabhāgatāya abhāvato sampayogaṃ nivārentena sā eva ekuppādāditā etesaṃ visabhāgatāti tadabhāvato vippayogopi nivārito eva hotīti daṭṭhabbo. Catūsu hi khandhesu vijjamānā ekuppādāditā tesaṃ aññamaññaṃ sabhāgatā hoti rūpanibbānehi tesaṃ tehi ca rūpanibbānānaṃ visabhāgatā ca, na ca rūpekadesassa nibbānassa vā sā ekuppādāditā atthi, yā rūpekadesena rūpekadesanibbānānaṃ nibbānena ca rūpassa visabhāgatā siyā. Teneva ‘‘catūhi vippayogo’’ti vuttanti.

    സത്തസു വിഞ്ഞാണധാതൂസു ഏകായപി അവിപ്പയുത്തേതി യഥാ രൂപഭവോ തീഹി വിഞ്ഞാണധാതൂഹി, നേവവിപാകനവിപാകധമ്മധമ്മാ പഞ്ചഹി, അവിതക്കഅവിചാരാ ഏകായ വിപ്പയുത്തേ അനാരമ്മണമിസ്സകേ ധമ്മേ ദീപേന്തി, ഏവം അദീപേത്വാ ഏകായപി വിപ്പയുത്തേ അഹോന്തേ സത്തഹിപി സമ്പയുത്തേ സത്തപി വാ താ ദീപേന്തീതി അധിപ്പായോ. അവിപ്പയുത്തേതി ഹി യേ വിപ്പയുത്താ ന ഹോന്തി, തേ ധമ്മേതി വുത്തം ഹോതി, ന സമ്പയുത്തേതി. തേന യാനി താഹി സമ്പയുത്തേ ദീപേന്തി ധമ്മായതനാദിപദാനി, യാനി ച സമ്പയുത്തവിപ്പയുത്തഭാവേഹി നവത്തബ്ബം ദീപേന്തി അചേതസികാദിപദാനി, യാനി ച സമ്പയുത്തനവത്തബ്ബാനി ദീപേന്തി ദുക്ഖസച്ചാദിപദാനി, തേസം സബ്ബേസം അനാരമ്മണമിസ്സകധമ്മദീപകാനം അഗ്ഗഹണം വുത്തം ഹോതി. ന ഹി അനാരമ്മണമിസ്സകസബ്ബവിഞ്ഞാണധാതുതംസമ്പയുത്തതദുഭയസമുദായാനം ഖന്ധായതനധാതൂസു കേനചി സമ്പയോഗോ വിപ്പയോഗോ വാ അത്ഥീതി.

    Sattasuviññāṇadhātūsu ekāyapi avippayutteti yathā rūpabhavo tīhi viññāṇadhātūhi, nevavipākanavipākadhammadhammā pañcahi, avitakkaavicārā ekāya vippayutte anārammaṇamissake dhamme dīpenti, evaṃ adīpetvā ekāyapi vippayutte ahonte sattahipi sampayutte sattapi vā tā dīpentīti adhippāyo. Avippayutteti hi ye vippayuttā na honti, te dhammeti vuttaṃ hoti, na sampayutteti. Tena yāni tāhi sampayutte dīpenti dhammāyatanādipadāni, yāni ca sampayuttavippayuttabhāvehi navattabbaṃ dīpenti acetasikādipadāni, yāni ca sampayuttanavattabbāni dīpenti dukkhasaccādipadāni, tesaṃ sabbesaṃ anārammaṇamissakadhammadīpakānaṃ aggahaṇaṃ vuttaṃ hoti. Na hi anārammaṇamissakasabbaviññāṇadhātutaṃsampayuttatadubhayasamudāyānaṃ khandhāyatanadhātūsu kenaci sampayogo vippayogo vā atthīti.

    യദി ഏവം വിപ്പയുത്തേനവിപ്പയുത്തപദനിദ്ദേസേ ‘‘കുസലേഹി ധമ്മേഹി യേ ധമ്മാ വിപ്പയുത്താ, തേഹി ധമ്മേഹി യേ ധമ്മാ വിപ്പയുത്താ’’തി ന വത്തബ്ബം. അകുസലാബ്യാകതാ ഹി അനാരമ്മണമിസ്സോഭയധമ്മാതി? ന, യഥാവുത്തസമുദായാനം ഖന്ധാദീഹേവ സമ്പയോഗവിപ്പയോഗാഭാവവചനതോ. ഖന്ധാദയോ ഹി തദേകദേസാ തദേകദേസഞ്ഞസമുദായാ ച, സമുദായേകദേസാനഞ്ച വിഭാഗാഭാവതോ ന സഭാഗവിസഭാഗതാ അത്ഥി, തേന തേസം ഖന്ധാദീഹി സമ്പയോഗവിപ്പയോഗാഭാവോ ഹോതി. കുസലാ പന ധമ്മാ അകുസലാബ്യാകതേഹി വിഭത്താ, തേ ച കുസലേഹി, ന തേസം സമുദായേകദേസഭാവോ തദേകദേസഞ്ഞസമുദായഭാവോ വാ, തസ്മാ ഖന്ധാദീനി അനാമസിത്വാ വിപ്പയുത്തതാമത്തേന യഥാനിദ്ധാരിതധമ്മദസ്സനേ കുസലേഹി ഇതരേസം, ഇതരേഹി ച കുസലാനം വിപ്പയോഗോ ന ന ഹോതി വിസഭാഗതാസബ്ഭാവതോതി തേസം അഞ്ഞമഞ്ഞവിപ്പയുത്തതാ വുത്താ. ഏസ നയോ സബ്ബേസു ഏവരൂപേസു.

    Yadi evaṃ vippayuttenavippayuttapadaniddese ‘‘kusalehi dhammehi ye dhammā vippayuttā, tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā’’ti na vattabbaṃ. Akusalābyākatā hi anārammaṇamissobhayadhammāti? Na, yathāvuttasamudāyānaṃ khandhādīheva sampayogavippayogābhāvavacanato. Khandhādayo hi tadekadesā tadekadesaññasamudāyā ca, samudāyekadesānañca vibhāgābhāvato na sabhāgavisabhāgatā atthi, tena tesaṃ khandhādīhi sampayogavippayogābhāvo hoti. Kusalā pana dhammā akusalābyākatehi vibhattā, te ca kusalehi, na tesaṃ samudāyekadesabhāvo tadekadesaññasamudāyabhāvo vā, tasmā khandhādīni anāmasitvā vippayuttatāmattena yathāniddhāritadhammadassane kusalehi itaresaṃ, itarehi ca kusalānaṃ vippayogo na na hoti visabhāgatāsabbhāvatoti tesaṃ aññamaññavippayuttatā vuttā. Esa nayo sabbesu evarūpesu.

    ഉദ്ദാനേ പന അട്ഠാരസ തതോ പരേതി ഇദം ‘‘സോളസാ’’തി വത്തബ്ബം, തേവീസന്തി ഇദഞ്ച ‘‘ഏകവീസ’’ന്തി. സബ്ബത്ഥ ച കാലസന്താനഭേദരഹിതാരഹിതബഹുധമ്മസമോധാനാനം സങ്ഖാരക്ഖന്ധധമ്മായതനധമ്മധാതൂനം ഏകദേസാ സമുദയസച്ചവേദനാക്ഖന്ധാദയോ ഏകദേസസമ്മിസ്സാ ച ഇദ്ധിപാദാദയോ അനാരമ്മണേഹി അസമ്മിസ്സാ രൂപക്ഖന്ധാദയോ ച സാരമ്മണേഹി അസമ്മിസ്സാ സമ്പയോഗീവിപ്പയോഗീഭാവേന സമാനകാലസന്താനേഹി ച ഏകദേസന്തരേഹി വിഭത്താ ഏവ ഗഹിതാതി തേഹി തേ കേഹിചി ഏകദേസന്തരേഹി വിഭത്തേഹി യഥായോഗം സമ്പയോഗം വിപ്പയോഗഞ്ച ലഭന്തി. അത്ഥി ഹി തേസം ഏകുപ്പാദാദിതാ സഭാഗതാ വിസഭാഗതാ ചാതി. തേന തത്ഥ തത്ഥ ‘‘ഏകേന ഖന്ധേന ഏകേനായതനേന ഏകായ ധാതുയാ കേഹിചി സമ്പയുത്ത’’ന്തി ച, ‘‘ഏകേനായതനേന ഏകായ ധാതുയാ കേഹിചി വിപ്പയുത്ത’’ന്തി ച വുത്തം. ഭിന്നകാലസമുദായാ ഏവ പന വേദനാസഞ്ഞാവിഞ്ഞാണക്ഖന്ധാ വത്തമാനാ ച ഏകേകധമ്മാ ഏവ, തസ്മാ തേസം സമാനകാലസ്സ വിഭജിതബ്ബസ്സ അഭാവതോ ന സുഖിന്ദ്രിയാദീനി വേദനാക്ഖന്ധസ്സ വിഭാഗം കരോന്തി, ചക്ഖുവിഞ്ഞാണധാതാദയോ ച വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധസ്സ മനായതനസ്സ ച. തേന ‘‘സുഖിന്ദ്രിയം ഏകേന ഖന്ധേന കേഹിചി വിപ്പയുത്ത’’ന്തി, ‘‘ചക്ഖുവിഞ്ഞാണധാതു ഏകേന ഖന്ധേന ഏകേനായതനേന കേഹിചി വിപ്പയുത്താ’’തി ച ഏവമാദി ന വുത്തം, ഖന്ധായതനവിഭാഗവിരഹിതമ്പി പന വിഞ്ഞാണം ധാതുവിഭാഗേന വിഭത്തമേവ വുത്തന്തി ‘‘ചക്ഖുവിഞ്ഞാണധാതു…പേ॰… മനോവിഞ്ഞാണധാതു സോളസഹി ധാതൂഹി വിപ്പയുത്താ’’തി വുത്തം, ഏവമേവം ഇന്ദ്രിയവിഭാഗേന വിഭത്താനം സുഖിന്ദ്രിയാദീനം ‘‘സുഖിന്ദ്രിയേന യേ ധമ്മാ വിപ്പയുത്താ’’തിആദീസു യഥായോഗം വിപ്പയോഗോ ദട്ഠബ്ബോ, നാവിഭത്തസ്സ വേദനാക്ഖന്ധസ്സാതി.

    Uddāne pana aṭṭhārasa tato pareti idaṃ ‘‘soḷasā’’ti vattabbaṃ, tevīsanti idañca ‘‘ekavīsa’’nti. Sabbattha ca kālasantānabhedarahitārahitabahudhammasamodhānānaṃ saṅkhārakkhandhadhammāyatanadhammadhātūnaṃ ekadesā samudayasaccavedanākkhandhādayo ekadesasammissā ca iddhipādādayo anārammaṇehi asammissā rūpakkhandhādayo ca sārammaṇehi asammissā sampayogīvippayogībhāvena samānakālasantānehi ca ekadesantarehi vibhattā eva gahitāti tehi te kehici ekadesantarehi vibhattehi yathāyogaṃ sampayogaṃ vippayogañca labhanti. Atthi hi tesaṃ ekuppādāditā sabhāgatā visabhāgatā cāti. Tena tattha tattha ‘‘ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici sampayutta’’nti ca, ‘‘ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici vippayutta’’nti ca vuttaṃ. Bhinnakālasamudāyā eva pana vedanāsaññāviññāṇakkhandhā vattamānā ca ekekadhammā eva, tasmā tesaṃ samānakālassa vibhajitabbassa abhāvato na sukhindriyādīni vedanākkhandhassa vibhāgaṃ karonti, cakkhuviññāṇadhātādayo ca viññāṇakkhandhassa manāyatanassa ca. Tena ‘‘sukhindriyaṃ ekena khandhena kehici vippayutta’’nti, ‘‘cakkhuviññāṇadhātu ekena khandhena ekenāyatanena kehici vippayuttā’’ti ca evamādi na vuttaṃ, khandhāyatanavibhāgavirahitampi pana viññāṇaṃ dhātuvibhāgena vibhattameva vuttanti ‘‘cakkhuviññāṇadhātu…pe… manoviññāṇadhātu soḷasahi dhātūhi vippayuttā’’ti vuttaṃ, evamevaṃ indriyavibhāgena vibhattānaṃ sukhindriyādīnaṃ ‘‘sukhindriyena ye dhammā vippayuttā’’tiādīsu yathāyogaṃ vippayogo daṭṭhabbo, nāvibhattassa vedanākkhandhassāti.

    ൨൩൫. യഥാ തംസമ്പയോഗീഭാവം സന്ധായ ‘‘സമുദയസച്ചം തീഹി ഖന്ധേഹി സമ്പയുത്ത’’ന്തി വുത്തം, ഏവം തംവിപ്പയോഗീഭാവം സന്ധായ ‘‘തീഹി ഖന്ധേഹി വിപ്പയുത്ത’’ന്തി കസ്മാ ന വുത്തന്തി ചേ? അവിഭാഗേഹി തേഹി വിപ്പയോഗവചനസ്സ അയുത്തത്താ. വിഭാഗേ ഹി സതി സമുദയസച്ചം സുഖദുക്ഖദോമനസ്സിന്ദ്രിയേഹി മനോവിഞ്ഞാണധാതുതോ അഞ്ഞവിഞ്ഞാണധാതൂഹി വിപ്പയുത്തന്തി യുത്തം വത്തും വിഭാഗേനേവ വിസഭാഗതായ സങ്ഗഹിതത്താ, വിഭാഗരഹിതേഹി പന വേദനാക്ഖന്ധാദീഹി ന യുത്തം, തേഹി വിജ്ജമാനേഹി വിജ്ജമാനസ്സ സമുദയസ്സ വിസഭാഗഭാവാഭാവതോ. യഞ്ഹി അനുപ്പന്നാ ധമ്മാ വിയ ആമട്ഠകാലഭേദം ന ഹോതി സങ്ഖതം ഉദ്ധരിതബ്ബം, തം പച്ചുപ്പന്നഭാവം നിസ്സായ സമ്പയോഗീവിപ്പയോഗീഭാവേന ഉദ്ധരീയതി, തഞ്ച വിഭാഗരഹിതേഹി ഖന്ധാദീഹി സങ്ഖതേഹി പച്ചുപ്പന്നഭാവമേവ നിസ്സായ അനാമട്ഠകാലഭേദേ അത്ഥിതായ ഏവ നിസ്സിതബ്ബത്താ. അവിജ്ജമാനസ്സ ഹി അവിജ്ജമാനേന, അവിജ്ജമാനസ്സ ച വിജ്ജമാനേന, വിജ്ജമാനസ്സ ച അവിജ്ജമാനേന സമ്പയോഗോ നത്ഥി, വിപ്പയോഗോ പന അവിജ്ജമാനതാദീപകേ ഭേദേ ഗഹിതേ തേനേവ വിസഭാഗതാപി ഗഹിതാ ഏവാതി ഹോതി . ഭേദേ പന അഗ്ഗഹിതേ തേന തേന ഗഹണേന വിസഭാഗതായ അഗ്ഗഹിതത്താ സതി സഭാഗത്തേ വിജ്ജമാനതായ ഏവ ധമ്മാനം സഭാഗസ്സ പരിച്ഛിന്ദനതോ വിജ്ജമാനതാ ദസ്സിതാതി ഏകുപ്പാദാദിഭാവസങ്ഖാതാ സഭാഗതാപി ഗഹിതാ ഏവ ഹോതി. തസ്സാ ച ഗഹിതത്താ സമ്പയോഗോവ ലബ്ഭതി, ന വിപ്പയോഗോ, തസ്മാ സമുദയസച്ചം വേദനാക്ഖന്ധാദീഹി സമ്പയുത്തത്തേന വുത്തം, ന വിപ്പയുത്തത്തേനാതി. ഏസ നയോ മഗ്ഗസച്ചാദീസുപീതി.

    235. Yathā taṃsampayogībhāvaṃ sandhāya ‘‘samudayasaccaṃ tīhi khandhehi sampayutta’’nti vuttaṃ, evaṃ taṃvippayogībhāvaṃ sandhāya ‘‘tīhi khandhehi vippayutta’’nti kasmā na vuttanti ce? Avibhāgehi tehi vippayogavacanassa ayuttattā. Vibhāge hi sati samudayasaccaṃ sukhadukkhadomanassindriyehi manoviññāṇadhātuto aññaviññāṇadhātūhi vippayuttanti yuttaṃ vattuṃ vibhāgeneva visabhāgatāya saṅgahitattā, vibhāgarahitehi pana vedanākkhandhādīhi na yuttaṃ, tehi vijjamānehi vijjamānassa samudayassa visabhāgabhāvābhāvato. Yañhi anuppannā dhammā viya āmaṭṭhakālabhedaṃ na hoti saṅkhataṃ uddharitabbaṃ, taṃ paccuppannabhāvaṃ nissāya sampayogīvippayogībhāvena uddharīyati, tañca vibhāgarahitehi khandhādīhi saṅkhatehi paccuppannabhāvameva nissāya anāmaṭṭhakālabhede atthitāya eva nissitabbattā. Avijjamānassa hi avijjamānena, avijjamānassa ca vijjamānena, vijjamānassa ca avijjamānena sampayogo natthi, vippayogo pana avijjamānatādīpake bhede gahite teneva visabhāgatāpi gahitā evāti hoti . Bhede pana aggahite tena tena gahaṇena visabhāgatāya aggahitattā sati sabhāgatte vijjamānatāya eva dhammānaṃ sabhāgassa paricchindanato vijjamānatā dassitāti ekuppādādibhāvasaṅkhātā sabhāgatāpi gahitā eva hoti. Tassā ca gahitattā sampayogova labbhati, na vippayogo, tasmā samudayasaccaṃ vedanākkhandhādīhi sampayuttattena vuttaṃ, na vippayuttattenāti. Esa nayo maggasaccādīsupīti.

    ൨൬൨. ‘‘ദുതിയജ്ഝാനവിചാരഞ്ഹി ഠപേത്വാ സേസാ അവിതക്കവിചാരമത്താ’’തി അട്ഠകഥാവചനം യേ പധാനാ വിതക്കോ വിയ കോട്ഠാസന്തരചിത്തുപ്പാദേസു അലീനാ, തേ ഏവ ഇധ അവിതക്കവിചാരമത്താതി അധിപ്പേതാതി ദസ്സേതി. തേനേവ ഹി അനന്തരനയേ സമുദയസച്ചേന സമാനഗതികാ ന സവിതക്കസവിചാരേഹീതി തേ ന ഗഹിതാ. ദസമോസാനനയേസു ച തേഹി വിപ്പയുത്തേഹി വിപ്പയുത്താനം തേഹി വിപ്പയുത്താനഞ്ച സോളസഹി ധാതൂഹി വിപ്പയോഗോ അട്ഠാരസസങ്ഗഹിതോ ച വുത്തോ. വിതക്കസഹിതേസുപി പന തേസു ഗഹിതേസു സബ്ബേപി തേ വിചാരേന സമ്പയുത്താതി ‘‘ഏകേന ഖന്ധേന കേഹിചി സമ്പയുത്താ’’തി സക്കാ വത്തും. സോ ഹി സമുദായോ വിചാരം വജ്ജേത്വാ അഞ്ഞേന കേനചി സമ്പയുത്തോ ന ഹോതി. ന ഹി തദേകദേസസ്സ വിതക്കസ്സ വിചാരതോ അഞ്ഞേന സമ്പയോഗോ സമുദായസ്സ ഹോതി. യഥാ നാനാചിത്തുപ്പാദേസു ഉപ്പജ്ജമാനാനം ഇദ്ധിപാദാനം സമുദായസ്സ ഇദ്ധിപാദസ്സ ഏകദേസാനം തീഹി ഖന്ധേഹി സമ്പയോഗോ സമുദായസ്സ ന ഹോതി, ഏവമിധാപി ദട്ഠബ്ബം. യഥാ പന തേസു ഏകോപി വേദനാസഞ്ഞാക്ഖന്ധേഹി സങ്ഖാരക്ഖന്ധേകദേസേന ച അസമ്പയുത്തോ നാമ നത്ഥീതി സമുദായസ്സ തേഹി സമ്പയുത്തതാ വുത്താ, ഏവമിധാപി വിചാരേന അസമ്പയുത്തസ്സ അവിതക്കവിചാരമത്തസ്സ കസ്സചി അഭാവതോ സമുദായസ്സ തേന സമ്പയുത്തതാ ന ന സക്കാ വത്തും. ന ഹി അവിതക്കവിചാരമത്താനം ദസ്സനേനപഹാതബ്ബഹേതുകാദീനം വിയ സമ്പയുത്തതാ ന വത്തബ്ബാ. യഥാ ഹി ദസ്സനേനപഹാതബ്ബഹേതുകേസു കേചി സങ്ഖാരക്ഖന്ധേകദേസേന മോഹേന സമ്പയുത്താ, കേചി അസമ്പയുത്താതി ന സമുദായോ തേന സമ്പയുത്തോ, നാപി അഞ്ഞോ കോചി ധമ്മോ അത്ഥി, യേന സോ സമുദായോ സമ്പയുത്തോ സിയാതി ‘‘ദസ്സനേനപഹാതബ്ബഹേതുകാ ധമ്മാ സമ്പയുത്താതി നത്ഥീ’’തി വുത്തം, ഏവം ഭാവനായപഹാതബ്ബഹേതുകസഹേതുകാദയോപി. ന പനേവം യേന അവിതക്കവിചാരമത്തസമുദായോ സമ്പയുത്തോ സിയാ, തം നത്ഥി അവിതക്കവിചാരമത്തേസു കസ്സചി വിചാരേന അസമ്പയുത്തസ്സ അഭാവാ, തസ്മാ തേ ‘‘സമ്പയുത്താ’’തി ന ന വത്തബ്ബാതി. സബ്ബത്ഥ ച ഏകധമ്മേപി കേഹിചീതി ബഹുവചനനിദ്ദേസോ സങ്ഖായ അനിയമിതത്താ കതോതി വേദിതബ്ബോ.

    262. ‘‘Dutiyajjhānavicārañhi ṭhapetvā sesā avitakkavicāramattā’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ ye padhānā vitakko viya koṭṭhāsantaracittuppādesu alīnā, te eva idha avitakkavicāramattāti adhippetāti dasseti. Teneva hi anantaranaye samudayasaccena samānagatikā na savitakkasavicārehīti te na gahitā. Dasamosānanayesu ca tehi vippayuttehi vippayuttānaṃ tehi vippayuttānañca soḷasahi dhātūhi vippayogo aṭṭhārasasaṅgahito ca vutto. Vitakkasahitesupi pana tesu gahitesu sabbepi te vicārena sampayuttāti ‘‘ekena khandhena kehici sampayuttā’’ti sakkā vattuṃ. So hi samudāyo vicāraṃ vajjetvā aññena kenaci sampayutto na hoti. Na hi tadekadesassa vitakkassa vicārato aññena sampayogo samudāyassa hoti. Yathā nānācittuppādesu uppajjamānānaṃ iddhipādānaṃ samudāyassa iddhipādassa ekadesānaṃ tīhi khandhehi sampayogo samudāyassa na hoti, evamidhāpi daṭṭhabbaṃ. Yathā pana tesu ekopi vedanāsaññākkhandhehi saṅkhārakkhandhekadesena ca asampayutto nāma natthīti samudāyassa tehi sampayuttatā vuttā, evamidhāpi vicārena asampayuttassa avitakkavicāramattassa kassaci abhāvato samudāyassa tena sampayuttatā na na sakkā vattuṃ. Na hi avitakkavicāramattānaṃ dassanenapahātabbahetukādīnaṃ viya sampayuttatā na vattabbā. Yathā hi dassanenapahātabbahetukesu keci saṅkhārakkhandhekadesena mohena sampayuttā, keci asampayuttāti na samudāyo tena sampayutto, nāpi añño koci dhammo atthi, yena so samudāyo sampayutto siyāti ‘‘dassanenapahātabbahetukā dhammā sampayuttāti natthī’’ti vuttaṃ, evaṃ bhāvanāyapahātabbahetukasahetukādayopi. Na panevaṃ yena avitakkavicāramattasamudāyo sampayutto siyā, taṃ natthi avitakkavicāramattesu kassaci vicārena asampayuttassa abhāvā, tasmā te ‘‘sampayuttā’’ti na na vattabbāti. Sabbattha ca ekadhammepi kehicīti bahuvacananiddeso saṅkhāya aniyamitattā katoti veditabbo.

    ഛട്ഠനയസമ്പയോഗവിപ്പയോഗപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Chaṭṭhanayasampayogavippayogapadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധാതുകഥാപാളി • Dhātukathāpāḷi / ൬. സമ്പയോഗവിപ്പയോഗപദനിദ്ദേസോ • 6. Sampayogavippayogapadaniddeso

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ൬. ഛട്ഠനയോ സമ്പയോഗവിപ്പയോഗപദവണ്ണനാ • 6. Chaṭṭhanayo sampayogavippayogapadavaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ൬. ഛട്ഠനയോ സമ്പയോഗവിപ്പയോഗപദവണ്ണനാ • 6. Chaṭṭhanayo sampayogavippayogapadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact