| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
३०. चितकपूजकवग्गो
30. Citakapūjakavaggo
१-१०. चितकपूजकत्थेरअपदानादिवण्णना
1-10. Citakapūjakattheraapadānādivaṇṇanā
१-२. तिंसतिमे वग्गे पठमापदाने आहुतिं यिट्ठुकामोहन्ति पूजासक्कारं कारेतुकामो अहं। नानापुप्फं समानयिन्ति नाना अनेकविधं चम्पकसललादिपुप्फं सं सुट्ठु आनयिं, रासिं अकासिन्ति अत्थो। सिखिनो लोकबन्धुनोति सकललोकत्तयबन्धुस्स ञातकस्स सिखिस्स भगवतो परिनिब्बुतस्स चितकं आळाहनचितकं दारुरासिं जलन्तं आदित्तं दिस्वा तञ्च मया रासीकतं पुप्फं ओकिरिं पूजेसिन्ति अत्थो।
1-2. Tiṃsatime vagge paṭhamāpadāne āhutiṃ yiṭṭhukāmohanti pūjāsakkāraṃ kāretukāmo ahaṃ. Nānāpupphaṃ samānayinti nānā anekavidhaṃ campakasalalādipupphaṃ saṃ suṭṭhu ānayiṃ, rāsiṃ akāsinti attho. Sikhino lokabandhunoti sakalalokattayabandhussa ñātakassa sikhissa bhagavato parinibbutassa citakaṃ āḷāhanacitakaṃ dārurāsiṃ jalantaṃ ādittaṃ disvā tañca mayā rāsīkataṃ pupphaṃ okiriṃ pūjesinti attho.
६-७. दुतियापदाने अजिनुत्तरवासनोति अजिनमिगचम्मं उत्तरासङ्गं कत्वा निवासिनो अच्छादनोति अत्थो। अभिञ्ञा पञ्च निब्बत्ताति इद्धिविधादयो पञ्च अभिञ्ञायो पञ्च ञाणानि निब्बत्ता उप्पादिता निप्फादिता। चन्दस्स परिमज्जकोति चन्दमण्डलस्स समन्ततो मज्जको, फुट्ठो अहोसिन्ति अत्थो। विपस्सिं लोकपज्जोतन्ति सकललोकत्तये पदीपसदिसं विपस्सिं भगवन्तं मम सन्तिकं अभिगतं विसेसेन सम्पत्तं आगतं। दिस्वा पारिच्छत्तकपुप्फानीति देवलोकतो पारिच्छत्तकपुप्फानि आहरित्वा विपस्सिस्स सत्थुनो मत्थके छत्ताकारेन अहं धारेसिन्ति अत्थो।
6-7. Dutiyāpadāne ajinuttaravāsanoti ajinamigacammaṃ uttarāsaṅgaṃ katvā nivāsino acchādanoti attho. Abhiññā pañca nibbattāti iddhividhādayo pañca abhiññāyo pañca ñāṇāni nibbattā uppāditā nipphāditā. Candassa parimajjakoti candamaṇḍalassa samantato majjako, phuṭṭho ahosinti attho. Vipassiṃ lokapajjotanti sakalalokattaye padīpasadisaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ mama santikaṃ abhigataṃ visesena sampattaṃ āgataṃ. Disvā pāricchattakapupphānīti devalokato pāricchattakapupphāni āharitvā vipassissa satthuno matthake chattākārena ahaṃ dhāresinti attho.
११-१३. ततियापदाने पुत्तो मम पब्बजितोति मय्हं पुत्तो सद्धाय पब्बजितो। कासायवसनो तदाति तस्मिं पब्बजितकाले कासायनिवत्थो , न बाहिरकपब्बज्जाय पब्बजितोति अत्थो। सो च बुद्धत्तं सम्पत्तोति सो मय्हं पुत्तो चतूसु बुद्धेसु सावकबुद्धभावं सं सुट्ठु पत्तो, अरहत्तं पत्तोति अत्थो। निब्बुतो लोकपूजितोति सकललोकेहि कतसक्कारो खन्धपरिनिब्बानेन परिनिब्बुतोति अत्थो। विचिनन्तो सकं पुत्तन्ति अहं तस्स गतदेसं पुच्छित्वा सकं पुत्तं विचिनन्तो पच्छतो अगमं, अनुगतो अस्मीति अत्थो। निब्बुतस्स महन्तस्साति महन्तेहि सीलक्खन्धादीहि युत्तत्ता महन्तस्स तस्स मम पुत्तस्स अरहतो आदहनट्ठाने चितकं चितकट्ठानं अहं अगमासिन्ति अत्थो। पग्गय्ह अञ्जलिं तत्थाति तस्मिं आदहनट्ठाने अञ्जलिं दसङ्गुलिसमोधानं पग्गहेत्वा सिरसि कत्वा अहं चितकं दहनदारुरासिं वन्दित्वा पणामं कत्वा सेतच्छत्तञ्च पग्गय्हाति न केवलमेव वन्दित्वा धवलच्छत्तञ्च पग्गय्ह उक्खिपित्वा अहं आरोपेसिं पतिट्ठपेसिन्ति अत्थो।
11-13. Tatiyāpadāne putto mama pabbajitoti mayhaṃ putto saddhāya pabbajito. Kāsāyavasano tadāti tasmiṃ pabbajitakāle kāsāyanivattho , na bāhirakapabbajjāya pabbajitoti attho. Soca buddhattaṃ sampattoti so mayhaṃ putto catūsu buddhesu sāvakabuddhabhāvaṃ saṃ suṭṭhu patto, arahattaṃ pattoti attho. Nibbuto lokapūjitoti sakalalokehi katasakkāro khandhaparinibbānena parinibbutoti attho. Vicinanto sakaṃ puttanti ahaṃ tassa gatadesaṃ pucchitvā sakaṃ puttaṃ vicinanto pacchato agamaṃ, anugato asmīti attho. Nibbutassa mahantassāti mahantehi sīlakkhandhādīhi yuttattā mahantassa tassa mama puttassa arahato ādahanaṭṭhāne citakaṃ citakaṭṭhānaṃ ahaṃ agamāsinti attho. Paggayha añjaliṃ tatthāti tasmiṃ ādahanaṭṭhāne añjaliṃ dasaṅgulisamodhānaṃ paggahetvā sirasi katvā ahaṃ citakaṃ dahanadārurāsiṃ vanditvā paṇāmaṃ katvā setacchattañca paggayhāti na kevalameva vanditvā dhavalacchattañca paggayha ukkhipitvā ahaṃ āropesiṃ patiṭṭhapesinti attho.
१७-१८. चतुत्थापदाने अनुग्गतम्हि आदिच्चेति सूरिये अनुग्गते अनुट्ठिते पच्चूसकालेति अत्थो। पसादो विपुलो अहूति रोगपीळितस्स मय्हं चित्तप्पसादो विपुलो अतिरेको बुद्धानुस्सरणेन अहु अहोसि। महेसिनो बुद्धसेट्ठस्स लोकम्हि पातुभावो पाकटभावो अहोसीति सम्बन्धो। घोसमस्सोसहं तत्थाति तस्मिं पातुभावे सति ‘‘अहं गिलानो बुद्धो उप्पन्नो’’ति घोसं अस्सोसिं। न च पस्सामि तं जिनन्ति तं जितपञ्चमारं सम्मासम्बुद्धं न पस्सामि, बाळ्हगिलानत्ता गन्त्वा पस्सितुं न सक्कोमीति अत्थो। मरणञ्च अनुप्पत्तोति मरणासन्नकालं अनुप्पत्तो, आसन्नमरणो हुत्वाति अत्थो। बुद्धसञ्ञमनुस्सरिन्ति बुद्धोतिनामं अनुस्सरिं, बुद्धारम्मणं मनसि अकासिन्ति अत्थो।
17-18. Catutthāpadāne anuggatamhi ādicceti sūriye anuggate anuṭṭhite paccūsakāleti attho. Pasādo vipulo ahūti rogapīḷitassa mayhaṃ cittappasādo vipulo atireko buddhānussaraṇena ahu ahosi. Mahesino buddhaseṭṭhassa lokamhi pātubhāvo pākaṭabhāvo ahosīti sambandho. Ghosamassosahaṃ tatthāti tasmiṃ pātubhāve sati ‘‘ahaṃ gilāno buddho uppanno’’ti ghosaṃ assosiṃ. Na ca passāmi taṃ jinanti taṃ jitapañcamāraṃ sammāsambuddhaṃ na passāmi, bāḷhagilānattā gantvā passituṃ na sakkomīti attho. Maraṇañca anuppattoti maraṇāsannakālaṃ anuppatto, āsannamaraṇo hutvāti attho. Buddhasaññamanussarinti buddhotināmaṃ anussariṃ, buddhārammaṇaṃ manasi akāsinti attho.
२१-२३. पञ्चमापदाने आरामद्वारा निक्खम्माति आरामद्वारतो सङ्घस्स निक्खमनद्वारमग्गेहि अत्थो। गोसीसं सन्थतं मयाति तस्मिं निक्खमनद्वारमग्गे ‘‘भगवतो भिक्खुसङ्घस्स च पादा मा कद्दमं अक्कमन्तू’’ति अक्कमनत्थाय गोसीसट्ठिं मया सन्थरितन्ति अत्थो। अनुभोमि सकं कम्मन्ति अत्तनो गोसीसअत्थरणकम्मस्स बलेन आजानीया वातजवा सिन्धवा सीघवाहनादीनि विपाकफलानि अनुभोमीति अत्थो। अहो कारं परमकारन्ति सुखेत्ते सङ्घे मया सुट्ठु कतं कारं अप्पकम्पि किच्चं महप्फलदानतो परमकारं उत्तमकिच्चं अहो विम्हयन्ति अत्थो। यथा तिणदोसादिविरहितेसु खेत्तेसु वप्पितं सालिबीजं महप्फलं देति, एवमेव रागदोसादिदोसरहिते परिसुद्धकायवचीसमाचारे सङ्घखेत्ते गोसीसअत्थरणकम्मं मया कतं, इदं महप्फलं देतीति वुत्तं होति। न अञ्ञं कलमग्घतीति अञ्ञं बाहिरसासने कतं कम्मं सङ्घे कतस्स कारस्स पूजासक्कारस्स कलं सोळसिं कलं कोट्ठासं न अग्घतीति सम्बन्धो।
21-23. Pañcamāpadāne ārāmadvārā nikkhammāti ārāmadvārato saṅghassa nikkhamanadvāramaggehi attho. Gosīsaṃ santhataṃ mayāti tasmiṃ nikkhamanadvāramagge ‘‘bhagavato bhikkhusaṅghassa ca pādā mā kaddamaṃ akkamantū’’ti akkamanatthāya gosīsaṭṭhiṃ mayā santharitanti attho. Anubhomi sakaṃ kammanti attano gosīsaattharaṇakammassa balena ājānīyā vātajavā sindhavā sīghavāhanādīni vipākaphalāni anubhomīti attho. Ahokāraṃ paramakāranti sukhette saṅghe mayā suṭṭhu kataṃ kāraṃ appakampi kiccaṃ mahapphaladānato paramakāraṃ uttamakiccaṃ aho vimhayanti attho. Yathā tiṇadosādivirahitesu khettesu vappitaṃ sālibījaṃ mahapphalaṃ deti, evameva rāgadosādidosarahite parisuddhakāyavacīsamācāre saṅghakhette gosīsaattharaṇakammaṃ mayā kataṃ, idaṃ mahapphalaṃ detīti vuttaṃ hoti. Na aññaṃ kalamagghatīti aññaṃ bāhirasāsane kataṃ kammaṃ saṅghe katassa kārassa pūjāsakkārassa kalaṃ soḷasiṃ kalaṃ koṭṭhāsaṃ na agghatīti sambandho.
छट्ठसत्तमट्ठमनवमदसमापदानानि उत्तानानेवाति।
Chaṭṭhasattamaṭṭhamanavamadasamāpadānāni uttānānevāti.
तिंसतिमवग्गवण्णना समत्ता।
Tiṃsatimavaggavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi
१. चितकपूजकत्थेरअपदानं • 1. Citakapūjakattheraapadānaṃ
२. पुप्फधारकत्थेरअपदानं • 2. Pupphadhārakattheraapadānaṃ
३. छत्तदायकत्थेरअपदानं • 3. Chattadāyakattheraapadānaṃ
४. सद्दसञ्ञकत्थेरअपदानं • 4. Saddasaññakattheraapadānaṃ
५. गोसीसनिक्खेपकत्थेरअपदानं • 5. Gosīsanikkhepakattheraapadānaṃ
