| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೨. ಚಿತ್ತಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
2. Cittakattheragāthāvaṇṇanā
ನೀಲಾಸುಗೀವಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಚಿತ್ತಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಕುಸಲಂ ಆಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ಏಕನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ಮನುಸ್ಸಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಸನ್ತಧಮ್ಮೇನ ನಾಮ ಏತ್ಥ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸತ್ಥರಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಚ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ತತೋ ಚುತೋ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹೇ ವಿಭವಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಚಿತ್ತಕೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ। ಸೋ ಭಗವತಿ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚರಿಯಾನುಕೂಲಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಾಯತನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಾವನಾನುಯುತ್ತೋ ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಝಾನಪಾದಕಂ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ನಚಿರೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೦.೧-೭) –
Nīlāsugīvāti āyasmato cittakattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarabuddhakālato paṭṭhāya vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ ācinanto ito ekanavute kappe manussayoniyaṃ nibbattitvā viññuttaṃ patto vipassiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso pupphehi pūjaṃ katvā vanditvā ‘‘santadhammena nāma ettha bhavitabba’’nti satthari nibbāne ca adhimucci. So tena puññakammena tato cuto tāvatiṃsabhavane nibbatto aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe vibhavasampannassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti cittako nāma nāmena. So bhagavati rājagahaṃ gantvā veḷuvane viharante satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā cariyānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññāyatanaṃ pavisitvā bhāvanānuyutto jhānaṃ nibbattetvā jhānapādakaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacireneva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.1-7) –
‘‘ಕಣಿಕಾರಂವ ಜೋತನ್ತಂ, ನಿಸಿನ್ನಂ ಪಬ್ಬತನ್ತರೇ।
‘‘Kaṇikāraṃva jotantaṃ, nisinnaṃ pabbatantare;
ಅದ್ದಸಂ ವಿರಜಂ ಬುದ್ಧಂ, ವಿಪಸ್ಸಿಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ॥
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, vipassiṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ತೀಣಿ ಕಿಙ್ಕಣಿಪುಪ್ಫಾನಿ, ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಅಭಿರೋಪಯಿಂ।
‘‘Tīṇi kiṅkaṇipupphāni, paggayha abhiropayiṃ;
ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಭಿಪೂಜೇತ್ವಾ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ದಕ್ಖಿಣಾಮುಖೋ॥
Sambuddhaṃ abhipūjetvā, gacchāmi dakkhiṇāmukho.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ಜಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ತಾವತಿಂಸಂ ಅಗಚ್ಛಹಂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsaṃ agacchahaṃ.
‘‘ಏಕನವುತೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಬುದ್ಧಮಭಿಪೂಜಯಿಂ।
‘‘Ekanavute ito kappe, yaṃ buddhamabhipūjayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತುಂ ರಾಜಗಹಂ ಉಪಗತೋ ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ಕಿಂ, ಆವುಸೋ, ಅರಞ್ಞೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ವಿಹಾಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರನಿವೇದನೇನ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ ‘‘ನೀಲಾಸುಗೀವಾ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā satthāraṃ vandituṃ rājagahaṃ upagato tattha bhikkhūhi ‘‘kiṃ, āvuso, araññe appamatto vihāsī’’ti puṭṭho attano appamādavihāranivedanena aññaṃ byākaronto ‘‘nīlāsugīvā’’ti gāthaṃ abhāsi.
೨೨. ತತ್ಥ ನೀಲಾಸುಗೀವಾತಿ ನೀಲಸುಗೀವಾ, ಗಾಥಾಸುಖತ್ಥಞ್ಹೇತ್ಥ ದೀಘೋ ಕತೋ, ರಾಜಿವನ್ತತಾಯ ಸುನ್ದರಾಯ ಗೀವಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಚ ನೀಲವಣ್ಣತಾಯ ನೀಲಾ। ಸೋಭನಕಣ್ಠತಾಯ ಸುಗೀವಾ। ಸಿಖಿನೋತಿ ಮತ್ಥಕೇ ಜಾತಾಯ ಸಿಖಾಯ ಸಸ್ಸಿರಿಕಭಾವೇನ ಸಿಖಿನೋ। ಮೋರಾತಿ ಮಯೂರಾ। ಕಾರಮ್ಭಿಯನ್ತಿ ಕಾರಮ್ಬರುಕ್ಖೇ। ಕಾರಮ್ಭಿಯನ್ತಿ ವಾ ತಸ್ಸ ವನಸ್ಸ ನಾಮಂ। ತಸ್ಮಾ ಕಾರಮ್ಭಿಯನ್ತಿ ಕಾರಮ್ಭನಾಮಕೇ ವನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿನದನ್ತೀತಿ ಪಾವುಸ್ಸಕಾಲೇ ಮೇಘಗಜ್ಜಿತಂ ಸುತ್ವಾ ಕೇಕಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಾ ಉತುಸಮ್ಪದಾಸಿದ್ಧೇನ ಸರೇನ ಹಂಸಾದಿಕೇ ಅಭಿಭವನ್ತಾ ವಿಯ ನದನ್ತಿ। ತೇತಿ ತೇ ಮೋರಾ। ಸೀತವಾತಕೀಳಿತಾತಿ ಸೀತೇನ ಮೇಘವಾತೇನ ಸಞ್ಜಾತಕೀಳಿತಾ ಮಧುರವಸ್ಸಿತಂ ವಸ್ಸನ್ತಾ। ಸುತ್ತನ್ತಿ ಭತ್ತಸಮ್ಮದವಿನೋದನತ್ಥಂ ಸಯಿತಂ, ಕಾಯಕಿಲಮಥಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭನಾಯ ವಾ ಅನುಞ್ಞಾತವೇಲಾಯಂ ಸುಪನ್ತಂ। ಝಾಯನ್ತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಝಾನೇಹಿ ಝಾಯನಸೀಲಂ ಭಾವನಾನುಯುತ್ತಂ। ನಿಬೋಧೇನ್ತೀತಿ ಪಬೋಧೇನ್ತಿ। ‘‘ಇಮೇಪಿ ನಾಮ ನಿದ್ದಂ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ಜಾಗರನ್ತಾ ಅತ್ತನಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನಾಹ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞುಪ್ಪಾದನೇನ ಸಯನತೋ ವುಟ್ಠಾಪೇನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
22. Tattha nīlāsugīvāti nīlasugīvā, gāthāsukhatthañhettha dīgho kato, rājivantatāya sundarāya gīvāya samannāgatoti attho. Te yebhuyyena ca nīlavaṇṇatāya nīlā. Sobhanakaṇṭhatāya sugīvā. Sikhinoti matthake jātāya sikhāya sassirikabhāvena sikhino. Morāti mayūrā. Kārambhiyanti kārambarukkhe. Kārambhiyanti vā tassa vanassa nāmaṃ. Tasmā kārambhiyanti kārambhanāmake vaneti attho. Abhinadantīti pāvussakāle meghagajjitaṃ sutvā kekāsaddaṃ karontā utusampadāsiddhena sarena haṃsādike abhibhavantā viya nadanti. Teti te morā. Sītavātakīḷitāti sītena meghavātena sañjātakīḷitā madhuravassitaṃ vassantā. Suttanti bhattasammadavinodanatthaṃ sayitaṃ, kāyakilamathapaṭipassambhanāya vā anuññātavelāyaṃ supantaṃ. Jhāyanti samathavipassanājhānehi jhāyanasīlaṃ bhāvanānuyuttaṃ. Nibodhentīti pabodhenti. ‘‘Imepi nāma niddaṃ anupagantvā jāgarantā attanā kattabbaṃ karonti, kimaṅgaṃ panāha’’nti evaṃ sampajaññuppādanena sayanato vuṭṭhāpentīti adhippāyo.
ಚಿತ್ತಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Cittakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೨. ಚಿತ್ತಕತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 2. Cittakattheragāthā
