Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කථාවත්ථුපාළි • Kathāvatthupāḷi |
2. දුතියවග්ගො
2. Dutiyavaggo
(16) 7. චිත්තට්ඨිතිකථා
(16) 7. Cittaṭṭhitikathā
335. එකං චිත්තං දිවසං තිට්ඨතීති? ආමන්තා. උපඩ්ඪදිවසො උප්පාදක්ඛණො, උපඩ්ඪදිවසො වයක්ඛණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.
335. Ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti? Āmantā. Upaḍḍhadivaso uppādakkhaṇo, upaḍḍhadivaso vayakkhaṇoti? Na hevaṃ vattabbe.
එකං චිත්තං ද්වෙ දිවසෙ තිට්ඨතීති? ආමන්තා. දිවසො උප්පාදක්ඛණො, දිවසො වයක්ඛණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.
Ekaṃ cittaṃ dve divase tiṭṭhatīti? Āmantā. Divaso uppādakkhaṇo, divaso vayakkhaṇoti? Na hevaṃ vattabbe.
එකං චිත්තං චත්තාරො දිවසෙ තිට්ඨති… අට්ඨ දිවසෙ තිට්ඨති… දස දිවසෙ තිට්ඨති… වීසති දිවසෙ තිට්ඨති… මාසං තිට්ඨති… ද්වෙ මාසෙ තිට්ඨති… චත්තාරො මාසෙ තිට්ඨති… අට්ඨ මාසෙ තිට්ඨති… දස මාසෙ තිට්ඨති… සංවච්ඡරං තිට්ඨති… ද්වෙ වස්සානි තිට්ඨති… චත්තාරි වස්සානි තිට්ඨති… අට්ඨ වස්සානි තිට්ඨති… දස වස්සානි තිට්ඨති… වීසති වස්සානි තිට්ඨති… තිංස වස්සානි තිට්ඨති… චත්තාරීස වස්සානි තිට්ඨති… පඤ්ඤාස වස්සානි තිට්ඨති… වස්සසතං තිට්ඨති… ද්වෙ වස්සසතානි තිට්ඨති… චත්තාරි වස්සසතානි තිට්ඨති… පඤ්ච වස්සසතානි තිට්ඨති… වස්සසහස්සං තිට්ඨති… ද්වෙ වස්සසහස්සානි තිට්ඨති… චත්තාරි වස්සසහස්සානි තිට්ඨති… අට්ඨ වස්සසහස්සානි තිට්ඨති… සොළස වස්සසහස්සානි තිට්ඨති… කප්පං තිට්ඨති… ද්වෙ කප්පෙ තිට්ඨති… චත්තාරො කප්පෙ තිට්ඨති… අට්ඨ කප්පෙ තිට්ඨති… සොළස කප්පෙ තිට්ඨති… බාත්තිංස කප්පෙ තිට්ඨති… චතුසට්ඨි කප්පෙ තිට්ඨති… පඤ්ච කප්පසතානි තිට්ඨති… කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… ද්වෙ කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… චත්තාරි කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… අට්ඨ කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… සොළස කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… වීසති කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… චත්තාරීස කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… සට්ඨි කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… චතුරාසීති කප්පසහස්සානි තිට්ඨතීති? ආමන්තා. ද්වෙචත්තාරීස කප්පසහස්සානි උප්පාදක්ඛණො, ද්වෙචත්තාරීස කප්පසහස්සානි වයක්ඛණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.
Ekaṃ cittaṃ cattāro divase tiṭṭhati… aṭṭha divase tiṭṭhati… dasa divase tiṭṭhati… vīsati divase tiṭṭhati… māsaṃ tiṭṭhati… dve māse tiṭṭhati… cattāro māse tiṭṭhati… aṭṭha māse tiṭṭhati… dasa māse tiṭṭhati… saṃvaccharaṃ tiṭṭhati… dve vassāni tiṭṭhati… cattāri vassāni tiṭṭhati… aṭṭha vassāni tiṭṭhati… dasa vassāni tiṭṭhati… vīsati vassāni tiṭṭhati… tiṃsa vassāni tiṭṭhati… cattārīsa vassāni tiṭṭhati… paññāsa vassāni tiṭṭhati… vassasataṃ tiṭṭhati… dve vassasatāni tiṭṭhati… cattāri vassasatāni tiṭṭhati… pañca vassasatāni tiṭṭhati… vassasahassaṃ tiṭṭhati… dve vassasahassāni tiṭṭhati… cattāri vassasahassāni tiṭṭhati… aṭṭha vassasahassāni tiṭṭhati… soḷasa vassasahassāni tiṭṭhati… kappaṃ tiṭṭhati… dve kappe tiṭṭhati… cattāro kappe tiṭṭhati… aṭṭha kappe tiṭṭhati… soḷasa kappe tiṭṭhati… bāttiṃsa kappe tiṭṭhati… catusaṭṭhi kappe tiṭṭhati… pañca kappasatāni tiṭṭhati… kappasahassāni tiṭṭhati… dve kappasahassāni tiṭṭhati… cattāri kappasahassāni tiṭṭhati… aṭṭha kappasahassāni tiṭṭhati… soḷasa kappasahassāni tiṭṭhati… vīsati kappasahassāni tiṭṭhati… cattārīsa kappasahassāni tiṭṭhati… saṭṭhi kappasahassāni tiṭṭhati… caturāsīti kappasahassāni tiṭṭhatīti? Āmantā. Dvecattārīsa kappasahassāni uppādakkhaṇo, dvecattārīsa kappasahassāni vayakkhaṇoti? Na hevaṃ vattabbe.
එකං චිත්තං දිවසං තිට්ඨතීති? ආමන්තා. අත්ථඤ්ඤෙ ධම්මා එකාහං බහුම්පි උප්පජ්ජිත්වා නිරුජ්ඣන්තීති? ආමන්තා. තෙ ධම්මා චිත්තෙන ලහුපරිවත්තාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.
Ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti? Āmantā. Atthaññe dhammā ekāhaṃ bahumpi uppajjitvā nirujjhantīti? Āmantā. Te dhammā cittena lahuparivattāti? Na hevaṃ vattabbe.
තෙ ධම්මා චිත්තෙන ලහුපරිවත්තාති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘නාහං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤං එකධම්මම්පි සමනුපස්සාමි එවං ලහුපරිවත්තං යථයිදං චිත්තං. යාවඤ්චිදං, භික්ඛවෙ, උපමාපි න සුකරා යාව ලහුපරිවත්තං චිත්ත’’න්ති 1. අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි න වත්තබ්බං – ‘‘තෙ ධම්මා චිත්තෙන ලහුපරිවත්තා’’ති.
Te dhammā cittena lahuparivattāti? Āmantā. Nanu vuttaṃ bhagavatā – ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi evaṃ lahuparivattaṃ yathayidaṃ cittaṃ. Yāvañcidaṃ, bhikkhave, upamāpi na sukarā yāva lahuparivattaṃ citta’’nti 2. Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi na vattabbaṃ – ‘‘te dhammā cittena lahuparivattā’’ti.
තෙ ධම්මා චිත්තෙන ලහුපරිවත්තාති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මක්කටො අරඤ්ඤෙ පවනෙ චරමානො සාඛං ගණ්හති, තං මුඤ්චිත්වා අඤ්ඤං ගණ්හති, තං මුඤ්චිත්වා අඤ්ඤං ගණ්හති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යමිදං 3 වුච්චති චිත්තං ඉතිපි මනො ඉතිපි විඤ්ඤාණං ඉතිපි තං රත්තියා ච දිවසස්ස ච අඤ්ඤදෙව උප්පජ්ජති අඤ්ඤං නිරුජ්ඣතී’’ති 4. අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි න වත්තබ්බං – ‘‘තෙ ධම්මා චිත්තෙන ලහුපරිවත්තා’’ති.
Te dhammā cittena lahuparivattāti? Āmantā. Nanu vuttaṃ bhagavatā – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, makkaṭo araññe pavane caramāno sākhaṃ gaṇhati, taṃ muñcitvā aññaṃ gaṇhati, taṃ muñcitvā aññaṃ gaṇhati; evameva kho, bhikkhave, yamidaṃ 5 vuccati cittaṃ itipi mano itipi viññāṇaṃ itipi taṃ rattiyā ca divasassa ca aññadeva uppajjati aññaṃ nirujjhatī’’ti 6. Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi na vattabbaṃ – ‘‘te dhammā cittena lahuparivattā’’ti.
336. එකං චිත්තං දිවසං තිට්ඨතීති? ආමන්තා. චක්ඛුවිඤ්ඤාණං දිවසං තිට්ඨතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. සොතවිඤ්ඤාණං…පෙ.… ඝානවිඤ්ඤාණං… ජිව්හාවිඤ්ඤාණං… කායවිඤ්ඤාණං… අකුසලං චිත්තං… රාගසහගතං… දොසසහගතං… මොහසහගතං… මානසහගතං… දිට්ඨිසහගතං… විචිකිච්ඡාසහගතං… ථිනසහගතං… උද්ධච්චසහගතං… අහිරිකසහගතං… අනොත්තප්පසහගතං චිත්තං දිවසං තිට්ඨතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ.….
336. Ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti? Āmantā. Cakkhuviññāṇaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti? Na hevaṃ vattabbe. Sotaviññāṇaṃ…pe… ghānaviññāṇaṃ… jivhāviññāṇaṃ… kāyaviññāṇaṃ… akusalaṃ cittaṃ… rāgasahagataṃ… dosasahagataṃ… mohasahagataṃ… mānasahagataṃ… diṭṭhisahagataṃ… vicikicchāsahagataṃ… thinasahagataṃ… uddhaccasahagataṃ… ahirikasahagataṃ… anottappasahagataṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti? Na hevaṃ vattabbe…pe….
එකං චිත්තං දිවසං තිට්ඨතීති? ආමන්තා. යෙනෙව චිත්තෙන චක්ඛුනා රූපං පස්සති, තෙනෙව චිත්තෙන සොතෙන සද්දං සුණාති…පෙ.… ඝානෙන ගන්ධං ඝායති… ජිව්හාය රසං සායති… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසති… මනසා ධම්මං විජානාති…පෙ.… යෙනෙව චිත්තෙන මනසා ධම්මං විජානාති, තෙනෙව චිත්තෙන චක්ඛුනා රූපං පස්සති…පෙ.… සොතෙන සද්දං සුණාති… ඝානෙන ගන්ධං ඝායති… ජිව්හාය රසං සායති…පෙ.… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ.….
Ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti? Āmantā. Yeneva cittena cakkhunā rūpaṃ passati, teneva cittena sotena saddaṃ suṇāti…pe… ghānena gandhaṃ ghāyati… jivhāya rasaṃ sāyati… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusati… manasā dhammaṃ vijānāti…pe… yeneva cittena manasā dhammaṃ vijānāti, teneva cittena cakkhunā rūpaṃ passati…pe… sotena saddaṃ suṇāti… ghānena gandhaṃ ghāyati… jivhāya rasaṃ sāyati…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusatīti? Na hevaṃ vattabbe…pe….
එකං චිත්තං දිවසං තිට්ඨතීති? ආමන්තා. යෙනෙව චිත්තෙන අභික්කමති, තෙනෙව චිත්තෙන පටික්කමති; යෙනෙව චිත්තෙන පටික්කමති, තෙනෙව චිත්තෙන අභික්කමති; යෙනෙව චිත්තෙන ආලොකෙති, තෙනෙව චිත්තෙන විලොකෙති; යෙනෙව චිත්තෙන විලොකෙති, තෙනෙව චිත්තෙන ආලොකෙති; යෙනෙව චිත්තෙන සමිඤ්ජෙති, තෙනෙව චිත්තෙන පසාරෙති ; යෙනෙව චිත්තෙන පසාරෙති, තෙනෙව චිත්තෙන සමිඤ්ජෙතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ.….
Ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti? Āmantā. Yeneva cittena abhikkamati, teneva cittena paṭikkamati; yeneva cittena paṭikkamati, teneva cittena abhikkamati; yeneva cittena āloketi, teneva cittena viloketi; yeneva cittena viloketi, teneva cittena āloketi; yeneva cittena samiñjeti, teneva cittena pasāreti ; yeneva cittena pasāreti, teneva cittena samiñjetīti? Na hevaṃ vattabbe…pe….
337. ආකාසානඤ්චායතනූපගානං දෙවානං එකං චිත්තං යාවතායුකං තිට්ඨතීති? ආමන්තා. මනුස්සානං එකං චිත්තං යාවතායුකං තිට්ඨතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.
337. Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ yāvatāyukaṃ tiṭṭhatīti? Āmantā. Manussānaṃ ekaṃ cittaṃ yāvatāyukaṃ tiṭṭhatīti? Na hevaṃ vattabbe.
ආකාසානඤ්චායතනූපගානං දෙවානං එකං චිත්තං යාවතායුකං තිට්ඨතීති? ආමන්තා. චාතුමහාරාජිකානං දෙවානං…පෙ.… තාවතිංසානං දෙවානං… යාමානං දෙවානං… තුසිතානං දෙවානං… නිම්මානරතීනං දෙවානං… පරනිම්මිතවසවත්තීනං දෙවානං… බ්රහ්මපාරිසජ්ජානං දෙවානං… බ්රහ්මපුරොහිතානං දෙවානං… මහාබ්රහ්මානං දෙවානං… පරිත්තාභානං දෙවානං… අප්පමාණාභානං දෙවානං… ආභස්සරානං දෙවානං… පරිත්තසුභානං දෙවානං… අප්පමාණසුභානං දෙවානං… සුභකිණ්හානං දෙවානං … වෙහප්ඵලානං දෙවානං… අවිහානං දෙවානං… අතප්පානං දෙවානං… සුදස්සානං දෙවානං… සුදස්සීනං දෙවානං… අකනිට්ඨානං දෙවානං එකං චිත්තං යාවතායුකං තිට්ඨතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.
Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ yāvatāyukaṃ tiṭṭhatīti? Āmantā. Cātumahārājikānaṃ devānaṃ…pe… tāvatiṃsānaṃ devānaṃ… yāmānaṃ devānaṃ… tusitānaṃ devānaṃ… nimmānaratīnaṃ devānaṃ… paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ… brahmapārisajjānaṃ devānaṃ… brahmapurohitānaṃ devānaṃ… mahābrahmānaṃ devānaṃ… parittābhānaṃ devānaṃ… appamāṇābhānaṃ devānaṃ… ābhassarānaṃ devānaṃ… parittasubhānaṃ devānaṃ… appamāṇasubhānaṃ devānaṃ… subhakiṇhānaṃ devānaṃ … vehapphalānaṃ devānaṃ… avihānaṃ devānaṃ… atappānaṃ devānaṃ… sudassānaṃ devānaṃ… sudassīnaṃ devānaṃ… akaniṭṭhānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ yāvatāyukaṃ tiṭṭhatīti? Na hevaṃ vattabbe.
ආකාසානඤ්චායතනූපගානං දෙවානං වීසති කප්පසහස්සානි ආයුප්පමාණං, ආකාසානඤ්චායතනූපගානං දෙවානං එකං චිත්තං වීසති කප්පසහස්සානි තිට්ඨතීති? ආමන්තා. මනුස්සානං වස්සසතං ආයුප්පමාණං, මනුස්සානං එකං චිත්තං වස්සසතං තිට්ඨතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.
Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ vīsati kappasahassāni āyuppamāṇaṃ, ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ vīsati kappasahassāni tiṭṭhatīti? Āmantā. Manussānaṃ vassasataṃ āyuppamāṇaṃ, manussānaṃ ekaṃ cittaṃ vassasataṃ tiṭṭhatīti? Na hevaṃ vattabbe.
ආකාසානඤ්චායතනූපගානං දෙවානං වීසති කප්පසහස්සානි ආයුප්පමාණං, ආකාසානඤ්චායතනූපගානං දෙවානං එකං චිත්තං වීසති කප්පසහස්සානි තිට්ඨතීති? ආමන්තා. චාතුමහාරාජිකානං දෙවානං පඤ්ච වස්සසතානි ආයුප්පමාණං, චාතුමහාරාජිකානං දෙවානං එකං චිත්තං පඤ්ච වස්සසතානි තිට්ඨති… වස්සසහස්සං තිට්ඨති… ද්වෙ වස්සසහස්සානි තිට්ඨති… චත්තාරි වස්සසහස්සානි තිට්ඨති… අට්ඨ වස්සසහස්සානි තිට්ඨති… සොළස වස්සසහස්සානි තිට්ඨති… කප්පස්ස තතියභාගං තිට්ඨති… උපඩ්ඪකප්පං තිට්ඨති… එකං කප්පං තිට්ඨති… ද්වෙ කප්පෙ තිට්ඨති… චත්තාරො කප්පෙ තිට්ඨති… අට්ඨ කප්පෙ තිට්ඨති… සොළස කප්පෙ තිට්ඨති… බාත්තිංස කප්පෙ තිට්ඨති… චතුසට්ඨි කප්පෙ තිට්ඨති… පඤ්ච කප්පසතානි තිට්ඨති… කප්පසහස්සං තිට්ඨති… ද්වෙ කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… චත්තාරි කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… අට්ඨ කප්පසහස්සානි තිට්ඨති… අකනිට්ඨානං දෙවානං සොළස කප්පසහස්සානි ආයුප්පමාණං, අකනිට්ඨානං දෙවානං එකං චිත්තං සොළස කප්පසහස්සානි තිට්ඨතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.
Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ vīsati kappasahassāni āyuppamāṇaṃ, ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ vīsati kappasahassāni tiṭṭhatīti? Āmantā. Cātumahārājikānaṃ devānaṃ pañca vassasatāni āyuppamāṇaṃ, cātumahārājikānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ pañca vassasatāni tiṭṭhati… vassasahassaṃ tiṭṭhati… dve vassasahassāni tiṭṭhati… cattāri vassasahassāni tiṭṭhati… aṭṭha vassasahassāni tiṭṭhati… soḷasa vassasahassāni tiṭṭhati… kappassa tatiyabhāgaṃ tiṭṭhati… upaḍḍhakappaṃ tiṭṭhati… ekaṃ kappaṃ tiṭṭhati… dve kappe tiṭṭhati… cattāro kappe tiṭṭhati… aṭṭha kappe tiṭṭhati… soḷasa kappe tiṭṭhati… bāttiṃsa kappe tiṭṭhati… catusaṭṭhi kappe tiṭṭhati… pañca kappasatāni tiṭṭhati… kappasahassaṃ tiṭṭhati… dve kappasahassāni tiṭṭhati… cattāri kappasahassāni tiṭṭhati… aṭṭha kappasahassāni tiṭṭhati… akaniṭṭhānaṃ devānaṃ soḷasa kappasahassāni āyuppamāṇaṃ, akaniṭṭhānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ soḷasa kappasahassāni tiṭṭhatīti? Na hevaṃ vattabbe.
ආකාසානඤ්චායතනූපගානං දෙවානං චිත්තං මුහුත්තං මුහුත්තං උප්පජ්ජති මුහුත්තං මුහුත්තං නිරුජ්ඣතීති? ආමන්තා. ආකාසානඤ්චායතනූපගා දෙවා මුහුත්තං මුහුත්තං චවන්ති මුහුත්තං මුහුත්තං උප්පජ්ජන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ.
Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ cittaṃ muhuttaṃ muhuttaṃ uppajjati muhuttaṃ muhuttaṃ nirujjhatīti? Āmantā. Ākāsānañcāyatanūpagā devā muhuttaṃ muhuttaṃ cavanti muhuttaṃ muhuttaṃ uppajjantīti? Na hevaṃ vattabbe.
ආකාසානඤ්චායතනූපගානං දෙවානං එකං චිත්තං යාවතායුකං තිට්ඨතීති ? ආමන්තා. ආකාසානඤ්චායතනූපගා දෙවා යෙනෙව චිත්තෙන උප්පජ්ජන්ති, තෙනෙව චිත්තෙන චවන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ.….
Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ yāvatāyukaṃ tiṭṭhatīti ? Āmantā. Ākāsānañcāyatanūpagā devā yeneva cittena uppajjanti, teneva cittena cavantīti? Na hevaṃ vattabbe…pe….
චිත්තට්ඨිතිකථා නිට්ඨිතා.
Cittaṭṭhitikathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්මපිටක (අට්ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්චපකරණ-අට්ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 7. චිත්තට්ඨිතිකථාවණ්ණනා • 7. Cittaṭṭhitikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 7. චිත්තට්ඨිතිකථාවණ්ණනා • 7. Cittaṭṭhitikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 7. චිත්තට්ඨිතිකථාවණ්ණනා • 7. Cittaṭṭhitikathāvaṇṇanā