| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / பஞ்சபகரண-அட்ட²கதா² • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
8. சித்தயமகங்
8. Cittayamakaṃ
உத்³தே³ஸவாரவண்ணனா
Uddesavāravaṇṇanā
1-62. இதா³னி தேஸஞ்ஞேவ மூலயமகே தே³ஸிதானங் குஸலாதி³த⁴ம்மானங் லப்³ப⁴மானவஸேன ஏகதே³ஸமேவ ஸங்க³ண்ஹித்வா அனுஸயயமகானந்தரங் தே³ஸிதஸ்ஸ சித்தயமகஸ்ஸ அத்த²வண்ணனா ஹோதி. தத்த² பாளிவவத்தா²னங் தாவ வேதி³தப்³ப³ங். இமஸ்மிஞ்ஹி சித்தயமகே மாதிகாட²பனங், ட²பிதமாதிகாய விஸ்ஸஜ்ஜனந்தி த்³வே வாரா ஹொந்தி. தத்த² மாதிகாட²பனே புக்³க³லவாரோ, த⁴ம்மவாரோ, புக்³க³லத⁴ம்மவாரோதி ஆதி³தோவ தயோ ஸுத்³தி⁴கமஹாவாரா ஹொந்தி.
1-62. Idāni tesaññeva mūlayamake desitānaṃ kusalādidhammānaṃ labbhamānavasena ekadesameva saṅgaṇhitvā anusayayamakānantaraṃ desitassa cittayamakassa atthavaṇṇanā hoti. Tattha pāḷivavatthānaṃ tāva veditabbaṃ. Imasmiñhi cittayamake mātikāṭhapanaṃ, ṭhapitamātikāya vissajjananti dve vārā honti. Tattha mātikāṭhapane puggalavāro, dhammavāro, puggaladhammavāroti āditova tayo suddhikamahāvārā honti.
தத்த² ‘‘யஸ்ஸ சித்தங் உப்பஜ்ஜதி, ந நிருஜ்ஜ²தீ’’தி ஏவங் புக்³க³லவஸேன சித்தஸ்ஸ உப்பஜ்ஜனநிருஜ்ஜ²னாதி³பே⁴த³ங் தீ³பெந்தோ க³தோ புக்³க³லவாரோ நாம. ‘‘யங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதி, ந நிருஜ்ஜ²தீ’’தி ஏவங் த⁴ம்மவஸேனேவ சித்தஸ்ஸ உப்பஜ்ஜனநிருஜ்ஜ²னாதி³பே⁴த³ங் தீ³பெந்தோ க³தோ த⁴ம்மவாரோ நாம. ‘‘யஸ்ஸ யங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதி, ந நிருஜ்ஜ²தீ’’தி ஏவங் உப⁴யவஸேன சித்தஸ்ஸ உப்பஜ்ஜனநிருஜ்ஜ²னாதி³பே⁴த³ங் தீ³பெந்தோ க³தோ புக்³க³லத⁴ம்மவாரோ நாம. ததோ ‘‘யஸ்ஸ ஸராக³ங் சித்த’’ந்தி ஸோளஸன்னங் பதா³னங் வஸேன அபரே ஸராகா³தி³பத³விஸேஸிதா ஸோளஸ புக்³க³லவாரா, ஸோளஸ த⁴ம்மவாரா, ஸோளஸ புக்³க³லத⁴ம்மவாராதி அட்ட²சத்தாலீஸங் மிஸ்ஸகவாரா ஹொந்தி. தே ஸராகா³தி³பத³மத்தங் த³ஸ்ஸெத்வா ஸங்கி²த்தா. ததோ ‘‘யஸ்ஸ குஸலங் சித்த’’ந்திஆதி³னா நயேன ச²ஸட்டி²த்³விஸதஸங்கா²னங் அபி⁴த⁴ம்மமாதிகாபதா³னங் வஸேன அபரே குஸலாதி³பத³விஸேஸிதா ச²ஸட்டி²த்³விஸதபுக்³க³லவாரா, ச²ஸட்டி²த்³விஸதத⁴ம்மவாரா ச²ஸட்டி²த்³விஸதபுக்³க³லத⁴ம்மவாராதி அட்ட²னவுதிஸத்தஸதா மிஸ்ஸகவாரா ஹொந்தி. தேபி குஸலாதி³பத³மத்தங் த³ஸ்ஸெத்வா ஸங்கி²த்தாயேவ. யானிபெத்த² ஸனித³ஸ்ஸனாதீ³னி பதா³னி சித்தேன ஸத்³தி⁴ங் ந யுஜ்ஜந்தி, தானி மோக⁴புச்சா²வஸேன ட²பிதானி.
Tattha ‘‘yassa cittaṃ uppajjati, na nirujjhatī’’ti evaṃ puggalavasena cittassa uppajjananirujjhanādibhedaṃ dīpento gato puggalavāro nāma. ‘‘Yaṃ cittaṃ uppajjati, na nirujjhatī’’ti evaṃ dhammavaseneva cittassa uppajjananirujjhanādibhedaṃ dīpento gato dhammavāro nāma. ‘‘Yassa yaṃ cittaṃ uppajjati, na nirujjhatī’’ti evaṃ ubhayavasena cittassa uppajjananirujjhanādibhedaṃ dīpento gato puggaladhammavāro nāma. Tato ‘‘yassa sarāgaṃ citta’’nti soḷasannaṃ padānaṃ vasena apare sarāgādipadavisesitā soḷasa puggalavārā, soḷasa dhammavārā, soḷasa puggaladhammavārāti aṭṭhacattālīsaṃ missakavārā honti. Te sarāgādipadamattaṃ dassetvā saṅkhittā. Tato ‘‘yassa kusalaṃ citta’’ntiādinā nayena chasaṭṭhidvisatasaṅkhānaṃ abhidhammamātikāpadānaṃ vasena apare kusalādipadavisesitā chasaṭṭhidvisatapuggalavārā, chasaṭṭhidvisatadhammavārā chasaṭṭhidvisatapuggaladhammavārāti aṭṭhanavutisattasatā missakavārā honti. Tepi kusalādipadamattaṃ dassetvā saṅkhittāyeva. Yānipettha sanidassanādīni padāni cittena saddhiṃ na yujjanti, tāni moghapucchāvasena ṭhapitāni.
தேஸு பன தீஸு வாரேஸு ஸப்³ப³பட²மே ஸுத்³தி⁴கபுக்³க³லமஹாவாரே உப்பாத³னிரோத⁴காலஸம்பே⁴த³வாரோ, உப்பாது³ப்பன்னவாரோ, நிரோது⁴ப்பன்னவாரோ, உப்பாத³வாரோ, நிரோத⁴வாரோ, உப்பாத³னிரோத⁴வாரோ உப்பஜ்ஜமானநிரோத⁴வாரோ, உப்பஜ்ஜமானுப்பன்னவாரோ, நிருஜ்ஜ²மானுப்பன்னவாரோ, உப்பன்னுப்பாத³வாரோ, அதீதானாக³தவாரோ, உப்பன்னுப்பஜ்ஜமானவாரோ, நிருத்³த⁴னிருஜ்ஜ²மானவாரோ, அதிக்கந்தகாலவாரோதி சுத்³த³ஸ அந்தரவாரா. தேஸு உப்பாத³வாரோ, நிரோத⁴வாரோ, உப்பாத³னிரோத⁴வாரோதி இமேஸு தீஸு வாரேஸு அனுலோமபடிலோமவஸேன ச² ச² கத்வா அட்டா²ரஸ யமகானி. உப்பன்னுப்பாத³வாரே அதீதானாக³தகாலவஸேன அனுலோமதோ த்³வே, படிலோமதோ த்³வேதி சத்தாரி யமகானி. ஸேஸேஸு ஆதி³தோ நித்³தி³ட்டே²ஸு தீஸு, அனந்தரே நித்³தி³ட்டே²ஸு தீஸு; அவஸானே நித்³தி³ட்டே²ஸு சதூஸூதி த³ஸஸு வாரேஸு அனுலோமதோ ஏகங், படிலோமதோ ஏகந்தி த்³வே த்³வே கத்வா வீஸதி யமகானி. ஏவங் ஸப்³பே³ஸுபி சுத்³த³ஸஸு அந்தரவாரேஸு த்³வாசத்தாலீஸ யமகானி, சதுராஸீதி புச்சா² அட்ட²ஸட்டி²அத்த²ஸதங் ஹோதி. யதா² ச ஏகஸ்மிங் ஸுத்³தி⁴கபுக்³க³லமஹாவாரே, ததா² ஸுத்³தி⁴கத⁴ம்மவாரேபி ஸுத்³தி⁴கபுக்³க³லத⁴ம்மவாரேபீதி தீஸு மஹாவாரேஸு ச²ப்³பீ³ஸதியமகஸதங், ததோ தி³கு³ணா புச்சா², ததோ தி³கு³ணா அத்தா² ச வேதி³தப்³பா³. இத³ங் பன வாரத்தயங் ஸராகா³தி³வஸேன ஸோளஸகு³ணங், குஸலாதி³வஸேன ச²ஸட்டி²த்³விஸதகு³ணங் கத்வா இமஸ்மிங் சித்தயமகே அனேகானி யமகஸஹஸ்ஸானி, ததோ தி³கு³ணா புச்சா², ததோ தி³கு³ணா அத்தா² ச ஹொந்தீதி . பாடோ² பன ஸங்கி²த்தோதி. ஏவங் தாவ இமஸ்மிங் சித்தயமகே பாளிவவத்தா²னங் வேதி³தப்³ப³ங்.
Tesu pana tīsu vāresu sabbapaṭhame suddhikapuggalamahāvāre uppādanirodhakālasambhedavāro, uppāduppannavāro, nirodhuppannavāro, uppādavāro, nirodhavāro, uppādanirodhavāro uppajjamānanirodhavāro, uppajjamānuppannavāro, nirujjhamānuppannavāro, uppannuppādavāro, atītānāgatavāro, uppannuppajjamānavāro, niruddhanirujjhamānavāro, atikkantakālavāroti cuddasa antaravārā. Tesu uppādavāro, nirodhavāro, uppādanirodhavāroti imesu tīsu vāresu anulomapaṭilomavasena cha cha katvā aṭṭhārasa yamakāni. Uppannuppādavāre atītānāgatakālavasena anulomato dve, paṭilomato dveti cattāri yamakāni. Sesesu ādito niddiṭṭhesu tīsu, anantare niddiṭṭhesu tīsu; avasāne niddiṭṭhesu catūsūti dasasu vāresu anulomato ekaṃ, paṭilomato ekanti dve dve katvā vīsati yamakāni. Evaṃ sabbesupi cuddasasu antaravāresu dvācattālīsa yamakāni, caturāsīti pucchā aṭṭhasaṭṭhiatthasataṃ hoti. Yathā ca ekasmiṃ suddhikapuggalamahāvāre, tathā suddhikadhammavārepi suddhikapuggaladhammavārepīti tīsu mahāvāresu chabbīsatiyamakasataṃ, tato diguṇā pucchā, tato diguṇā atthā ca veditabbā. Idaṃ pana vārattayaṃ sarāgādivasena soḷasaguṇaṃ, kusalādivasena chasaṭṭhidvisataguṇaṃ katvā imasmiṃ cittayamake anekāni yamakasahassāni, tato diguṇā pucchā, tato diguṇā atthā ca hontīti . Pāṭho pana saṃkhittoti. Evaṃ tāva imasmiṃ cittayamake pāḷivavatthānaṃ veditabbaṃ.
மாதிகாட²பனவண்ணனா.
Mātikāṭhapanavaṇṇanā.
நித்³தே³ஸோ
Niddeso
1. புக்³க³லவாரவண்ணனா
1. Puggalavāravaṇṇanā
63. இதா³னி ட²பிதானுக்கமேன மாதிகங் விஸ்ஸஜ்ஜேதுங் யஸ்ஸ சித்தங் உப்பஜ்ஜதி ந நிருஜ்ஜ²தீதிஆதி³ ஆரத்³த⁴ங். தத்த² உப்பஜ்ஜதீதி உப்பாத³க்க²ணஸமங்கி³தாய உப்பஜ்ஜதி ந நிருஜ்ஜ²தீதி நிரோத⁴க்க²ணங் அப்பத்ததாய ந நிருஜ்ஜ²தி. தஸ்ஸ சித்தந்தி தஸ்ஸ புக்³க³லஸ்ஸ ததோ பட்டா²ய சித்தங் நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி நுப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீதி புச்ச²தி. தேஸங் சித்தந்தி யேஸங் பரிச்சி²ன்னவட்டது³க்கா²னங் கீ²ணாஸவானங் ஸப்³ப³பச்சி²மஸ்ஸ சுதிசித்தஸ்ஸ உப்பாத³க்க²ணோ வத்ததி, ஏதேஸங் ததே³வ சுதிசித்தங் உப்பாத³ப்பத்ததாய உப்பஜ்ஜதி நாம, ப⁴ங்க³ங் அப்பத்ததாய ந நிருஜ்ஜ²தி. இதா³னி பன ப⁴ங்க³ங் பத்வா தங் தேஸங் சித்தங் நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி, ததோ அப்படிஸந்தி⁴கத்தா அஞ்ஞங் நுப்பஜ்ஜிஸ்ஸதி. இதரேஸந்தி பச்சி²மசித்தஸமங்கி³ங் கீ²ணாஸவங் ட²பெத்வா அவஸேஸானங் ஸெக்கா²ஸெக்க²புது²ஜ்ஜனானங் நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி சேவ உப்பஜ்ஜிஸ்ஸதி சாதி யங் தங் உப்பாத³க்க²ணப்பத்தங் தங் நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதேவ. அஞ்ஞங் பன தஸ்மிங் வா அஞ்ஞஸ்மிங் வா அத்தபா⁴வே உப்பஜ்ஜிஸ்ஸதி சேவ நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி ச. து³தியபுச்சா²விஸ்ஸஜ்ஜனேபி ததா²ரூபஸ்ஸேவ கீ²ணாஸவஸ்ஸ சித்தங் ஸந்தா⁴ய ‘ஆமந்தா’தி வுத்தங். நுப்பஜ்ஜதி நிருஜ்ஜ²தீதி ப⁴ங்க³க்க²ணே அரஹதோ பச்சி²மசித்தம்பி ஸேஸானங் பி⁴ஜ்ஜமானசித்தம்பி. ததோ பட்டா²ய பன அரஹதோ சித்தங் ந நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதீதி ஸக்கா வத்துங் உப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீதி பன ந ஸக்கா. ஸேஸானங் உப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீதி ஸக்கா வத்துங், ந நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதீதி ந ஸக்கா. தஸ்மா ‘நோ’தி படிஸேதோ⁴ கதோ. து³தியபஞ்ஹே யஸ்ஸ சித்தங் ந நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி, உப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீதி ஸோ புக்³க³லோயேவ நத்தி², தஸ்மா நத்தீ²தி படிக்கே²போ கதோ.
63. Idāni ṭhapitānukkamena mātikaṃ vissajjetuṃ yassa cittaṃ uppajjati na nirujjhatītiādi āraddhaṃ. Tattha uppajjatīti uppādakkhaṇasamaṅgitāya uppajjati na nirujjhatīti nirodhakkhaṇaṃ appattatāya na nirujjhati. Tassa cittanti tassa puggalassa tato paṭṭhāya cittaṃ nirujjhissati nuppajjissatīti pucchati. Tesaṃ cittanti yesaṃ paricchinnavaṭṭadukkhānaṃ khīṇāsavānaṃ sabbapacchimassa cuticittassa uppādakkhaṇo vattati, etesaṃ tadeva cuticittaṃ uppādappattatāya uppajjati nāma, bhaṅgaṃ appattatāya na nirujjhati. Idāni pana bhaṅgaṃ patvā taṃ tesaṃ cittaṃ nirujjhissati, tato appaṭisandhikattā aññaṃ nuppajjissati. Itaresanti pacchimacittasamaṅgiṃ khīṇāsavaṃ ṭhapetvā avasesānaṃ sekkhāsekkhaputhujjanānaṃ nirujjhissati ceva uppajjissati cāti yaṃ taṃ uppādakkhaṇappattaṃ taṃ nirujjhissateva. Aññaṃ pana tasmiṃ vā aññasmiṃ vā attabhāve uppajjissati ceva nirujjhissati ca. Dutiyapucchāvissajjanepi tathārūpasseva khīṇāsavassa cittaṃ sandhāya ‘āmantā’ti vuttaṃ. Nuppajjati nirujjhatīti bhaṅgakkhaṇe arahato pacchimacittampi sesānaṃ bhijjamānacittampi. Tato paṭṭhāya pana arahato cittaṃ na nirujjhissatīti sakkā vattuṃ uppajjissatīti pana na sakkā. Sesānaṃ uppajjissatīti sakkā vattuṃ, na nirujjhissatīti na sakkā. Tasmā ‘no’ti paṭisedho kato. Dutiyapañhe yassa cittaṃ na nirujjhissati, uppajjissatīti so puggaloyeva natthi, tasmā natthīti paṭikkhepo kato.
65-82. உப்பன்னந்தி உப்பாத³ஸமங்கி³னோபேதங் நாமங். உப்பாத³ங் பத்வா அனிருத்³த⁴ஸ்ஸாபி. தத்த² உப்பாத³ஸமங்கி³தங் ஸந்தா⁴ய ‘ஆமந்தா’தி, உப்பாத³ங் பத்வா அனிருத்³த⁴பா⁴வங் ஸந்தா⁴ய ‘‘தேஸங் சித்தங் உப்பன்ன’’ந்தி வுத்தங். அனுப்பன்னந்தி உப்பாத³ங் அப்பத்தங். தேஸங் சித்தங் உப்பஜ்ஜித்தா²தி எத்தா²பி ஸப்³பே³ஸங் தாவ சித்தங் க²ணபச்சுப்பன்னமேவ ஹுத்வா உப்பாத³க்க²ணங் அதீதத்தா உப்பஜ்ஜித்த² நாம, நிரோத⁴ஸமாபன்னானங் நிரோத⁴தோ புப்³பே³ உப்பன்னபுப்³ப³த்தா, அஸஞ்ஞஸத்தானங் ஸஞ்ஞீப⁴வே உப்பன்னபுப்³ப³த்தா. உப்பஜ்ஜித்த² சேவ உப்பஜ்ஜதி சாதி உப்பாத³ங் பத்தத்தா உப்பஜ்ஜித்த², அனதீதத்தா உப்பஜ்ஜதி நாமாதி அத்தோ².
65-82. Uppannanti uppādasamaṅginopetaṃ nāmaṃ. Uppādaṃ patvā aniruddhassāpi. Tattha uppādasamaṅgitaṃ sandhāya ‘āmantā’ti, uppādaṃ patvā aniruddhabhāvaṃ sandhāya ‘‘tesaṃ cittaṃ uppanna’’nti vuttaṃ. Anuppannanti uppādaṃ appattaṃ. Tesaṃ cittaṃ uppajjitthāti etthāpi sabbesaṃ tāva cittaṃ khaṇapaccuppannameva hutvā uppādakkhaṇaṃ atītattā uppajjittha nāma, nirodhasamāpannānaṃ nirodhato pubbe uppannapubbattā, asaññasattānaṃ saññībhave uppannapubbattā. Uppajjittha ceva uppajjati cāti uppādaṃ pattattā uppajjittha, anatītattā uppajjati nāmāti attho.
உப்பாத³க்க²ணே அனாக³தஞ்சாதி உப்பாத³க்க²ணே ச சித்தங் அனாக³தஞ்ச சித்தந்தி அத்தோ².
Uppādakkhaṇeanāgatañcāti uppādakkhaṇe ca cittaṃ anāgatañca cittanti attho.
83. அதிக்கந்தகாலவாரே உப்பஜ்ஜமானங் க²ணந்தி உப்பாத³க்க²ணங். தத்த² கிஞ்சாபி உப்பாத³க்க²ணோ உப்பஜ்ஜமானோ நாம ந ஹோதி, உப்பஜ்ஜமானஸ்ஸ பன க²ணத்தா ஏவங் வுத்தோ. க²ணங் வீதிக்கந்தங் அதிக்கந்தகாலந்தி ந சிரங் வீதிக்கந்தங் தமேவ பன உப்பாத³க்க²ணங் வீதிக்கந்தங் ஹுத்வா அதிக்கந்தகாலந்தி ஸங்க²ங் க³ச்ச²தி. நிருஜ்ஜ²மானங் க²ணந்தி நிரோத⁴க்க²ணங். தத்த² கிஞ்சாபி நிரோத⁴க்க²ணோ நிருஜ்ஜ²மானோ நாம ந ஹோதி, நிருஜ்ஜ²மானஸ்ஸ பன க²ணத்தா ஏவங் வுத்தோ. க²ணங் வீதிக்கந்தங் அதிக்கந்தகாலந்தி கிங் தஸ்ஸ சித்தங் ஏவங் நிரோத⁴க்க²ணம்பி வீதிக்கந்தங் ஹுத்வா அதிக்கந்தகாலங் நாம ஹோதீதி புச்ச²தி. தத்த² யஸ்மா ப⁴ங்க³க்க²ணே சித்தங் உப்பாத³க்க²ணங் க²ணங் வீதிக்கந்தங் ஹுத்வா அதிக்கந்தகாலங் ஹோதி, நிரோத⁴க்க²ணங் க²ணங் வீதிக்கந்தங் ஹுத்வா அதிக்கந்தகாலங் நாம ந ஹோதி. அதீதங் பன சித்தங் உபோ⁴பி க²ணே க²ணங் வீதிக்கந்தங் ஹுத்வா அதிக்கந்தகாலங் நாம, தஸ்மா ‘‘ப⁴ங்க³க்க²ணே சித்தங் உப்பாத³க்க²ணங் வீதிக்கந்தங், ப⁴ங்க³க்க²ணங் அவீதிக்கந்தங், அதீதங் சித்தங் உப்பாத³க்க²ணஞ்ச வீதிக்கந்தங் ப⁴ங்க³க்க²ணஞ்ச வீதிக்கந்தந்தி விஸ்ஸஜ்ஜனமாஹ. து³தியபஞ்ஹஸ்ஸ விஸ்ஸஜ்ஜனே யஸ்மா அதீதங் சித்தங் உபோ⁴பி க²ணே வீதிக்கந்தங் ஹுத்வா அதிக்கந்தகாலங் நாம ஹோதி, தஸ்மா அதீதங் சித்தந்தி வுத்தங். படிலோமபஞ்ஹஸ்ஸ விஸ்ஸஜ்ஜனே யஸ்மா உப்பாத³க்க²ணே ச சித்தங் அனாக³தஞ்ச சித்தங் உபோ⁴பி க²ணே க²ணங் வீதிக்கந்தங் ஹுத்வா அதிக்கந்தகாலங் நாம ந ஹோதி, தேஸங் க²ணானங் அவீதிக்கந்தத்தா. தஸ்மா ‘‘உப்பாத³க்க²ணே சித்தங் அனாக³தங் சித்த’’ந்தி வுத்தங். து³தியவிஸ்ஸஜ்ஜனங் பாகடமேவ.
83. Atikkantakālavāre uppajjamānaṃ khaṇanti uppādakkhaṇaṃ. Tattha kiñcāpi uppādakkhaṇo uppajjamāno nāma na hoti, uppajjamānassa pana khaṇattā evaṃ vutto. Khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālanti na ciraṃ vītikkantaṃ tameva pana uppādakkhaṇaṃ vītikkantaṃ hutvā atikkantakālanti saṅkhaṃ gacchati. Nirujjhamānaṃ khaṇanti nirodhakkhaṇaṃ. Tattha kiñcāpi nirodhakkhaṇo nirujjhamāno nāma na hoti, nirujjhamānassa pana khaṇattā evaṃ vutto. Khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālanti kiṃ tassa cittaṃ evaṃ nirodhakkhaṇampi vītikkantaṃ hutvā atikkantakālaṃ nāma hotīti pucchati. Tattha yasmā bhaṅgakkhaṇe cittaṃ uppādakkhaṇaṃ khaṇaṃ vītikkantaṃ hutvā atikkantakālaṃ hoti, nirodhakkhaṇaṃ khaṇaṃ vītikkantaṃ hutvā atikkantakālaṃ nāma na hoti. Atītaṃ pana cittaṃ ubhopi khaṇe khaṇaṃ vītikkantaṃ hutvā atikkantakālaṃ nāma, tasmā ‘‘bhaṅgakkhaṇe cittaṃ uppādakkhaṇaṃ vītikkantaṃ, bhaṅgakkhaṇaṃ avītikkantaṃ, atītaṃ cittaṃ uppādakkhaṇañca vītikkantaṃ bhaṅgakkhaṇañca vītikkantanti vissajjanamāha. Dutiyapañhassa vissajjane yasmā atītaṃ cittaṃ ubhopi khaṇe vītikkantaṃ hutvā atikkantakālaṃ nāma hoti, tasmā atītaṃ cittanti vuttaṃ. Paṭilomapañhassa vissajjane yasmā uppādakkhaṇe ca cittaṃ anāgatañca cittaṃ ubhopi khaṇe khaṇaṃ vītikkantaṃ hutvā atikkantakālaṃ nāma na hoti, tesaṃ khaṇānaṃ avītikkantattā. Tasmā ‘‘uppādakkhaṇe cittaṃ anāgataṃ citta’’nti vuttaṃ. Dutiyavissajjanaṃ pākaṭameva.
84-113. த⁴ம்மவாரேபி இமினாவுபாயேன ஸப்³ப³விஸ்ஸஜ்ஜனேஸு அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. புக்³க³லத⁴ம்மவாரோ த⁴ம்மவாரக³திகோயேவ.
84-113. Dhammavārepi imināvupāyena sabbavissajjanesu attho veditabbo. Puggaladhammavāro dhammavāragatikoyeva.
114-116. ஸப்³பே³பி மிஸ்ஸகவாரா யஸ்ஸ ஸராக³ங் சித்தந்திஆதி³னா நயேன முக²மத்தங் த³ஸ்ஸெத்வா ஸங்கி²த்தா. வித்தா²ரோ பன நேஸங் ஹெட்டா² வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³போ³. தேஸு பன ‘‘யஸ்ஸ ஸராக³ங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதி, ந நிருஜ்ஜ²தி; தஸ்ஸ சித்தங் நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி, நுப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீ’’தி ஏவங் வித்தா²ரேதப்³ப³தாய புச்சா²வ ஸதி³ஸா ஹோதி. யஸ்மா பன ஸராக³ங் சித்தங் பச்சி²மசித்தங் ந ஹோதி, தஸ்மா ‘‘யஸ்ஸ ஸராக³ங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதி, ந நிருஜ்ஜ²தி; தஸ்ஸ சித்தங் நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி, நுப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீதி நோ’’தி ஏவங் விஸ்ஸஜ்ஜிதப்³ப³த்தா விஸ்ஸஜ்ஜனங் அஸதி³ஸங் ஹோதி. தங் தங் தஸ்ஸா தஸ்ஸா புச்சா²ய அனுரூபவஸேன வேதி³தப்³ப³ந்தி.
114-116. Sabbepi missakavārā yassa sarāgaṃ cittantiādinā nayena mukhamattaṃ dassetvā saṅkhittā. Vitthāro pana nesaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo. Tesu pana ‘‘yassa sarāgaṃ cittaṃ uppajjati, na nirujjhati; tassa cittaṃ nirujjhissati, nuppajjissatī’’ti evaṃ vitthāretabbatāya pucchāva sadisā hoti. Yasmā pana sarāgaṃ cittaṃ pacchimacittaṃ na hoti, tasmā ‘‘yassa sarāgaṃ cittaṃ uppajjati, na nirujjhati; tassa cittaṃ nirujjhissati, nuppajjissatīti no’’ti evaṃ vissajjitabbattā vissajjanaṃ asadisaṃ hoti. Taṃ taṃ tassā tassā pucchāya anurūpavasena veditabbanti.
சித்தயமகவண்ணனா நிட்டி²தா.
Cittayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / யமகபாளி • Yamakapāḷi / 8. சித்தயமகங் • 8. Cittayamakaṃ
