| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
५. चीवरअच्छिन्दनसिक्खापदवण्णना
5. Cīvaraacchindanasikkhāpadavaṇṇanā
६३२. सामन्ति सकसञ्ञितानियमनत्थं वुत्तं। सकसञ्ञितायेव हि अच्छिन्दापनअच्छिन्दनेसु निस्सग्गियं, तस्मा निस्सग्गियमूलङ्गनिदस्सनमेतं। ‘‘चीवर’’न्ति वुत्तत्ता ‘‘अचीवरं अच्छिन्दन्तस्स न निस्सग्गिय’’न्ति वुत्तमेव होति। ‘‘दत्वाति दत्वा वा दापेत्वा वा’’ति किञ्चापि पदभाजनं युज्जति, अञ्ञस्स पन सन्तकं अञ्ञस्स भिक्खुनो दापेत्वा तं सयं वा अच्छिन्देय्य, तेनेव वा अच्छिन्दापेय्याति अनिट्ठप्पसङ्गभया न वुत्तं, अत्थतो पन अत्तनो सन्तकं अञ्ञेन सद्धिविहारिकादिना दापेत्वा, अञ्ञस्स सन्तकं वा तस्स विस्सासा दापेत्वा तं अच्छिन्देय्य वा अच्छिन्दापेय्य वा निस्सग्गियन्ति वेदितब्बं, तञ्च खो अनपेक्खो दत्वा। यदि एवं ‘‘चजित्वा दिन्नं अच्छिन्दित्वा गण्हन्तो भण्डग्घेन कारेतब्बो’’ति इदं किन्ति चे? सकसञ्ञाय अग्गहेत्वा अञ्ञाय थेय्याय गण्हन्तं सन्धाय वुत्तं, तेनेव वुत्तं ‘‘सकसञ्ञाय गहितत्ता पनस्स पाराजिकं नत्थी’’ति, अपिच ‘‘अनापत्ति सो वा देति, तस्स वा विस्ससन्तो गण्हाती’’ति वचनतोपि तं सिद्धमेव। एत्तावता तावकालिकं कत्वा दिन्नं अच्छिन्दन्तस्स अनापत्ति साधिता होति। ‘‘अम्हाकं सन्तिके उपज्झं गण्हिस्सती’’तिआदिवचनं सामणेरस्स दानं दीपेति, तञ्च इध नाधिप्पेतं। पाळियं (पारा॰ ६३३-६३४) उपसम्पन्ने तिकपाचित्तियं विय अनुपसम्पन्ने तिकदुक्कटम्पि आगतन्ति चे? न, तदधिप्पायाजाननतो। अनुपसम्पन्नकाले एवं दत्वा अञ्ञस्स सन्तिके उपसम्पन्नं दिस्वा कुपितो चे अच्छिन्दति, उपसम्पन्नस्सेव वा ‘‘सिक्खं पच्चक्खाय तुम्हाकं सन्तिके उपसम्पज्जिस्सामी’’ति वदन्तस्स दत्वा पुन अच्छिन्दति चे, निस्सग्गियन्ति अयमेत्थ अधिप्पायो।
632.Sāmanti sakasaññitāniyamanatthaṃ vuttaṃ. Sakasaññitāyeva hi acchindāpanaacchindanesu nissaggiyaṃ, tasmā nissaggiyamūlaṅganidassanametaṃ. ‘‘Cīvara’’nti vuttattā ‘‘acīvaraṃ acchindantassa na nissaggiya’’nti vuttameva hoti. ‘‘Datvāti datvā vā dāpetvā vā’’ti kiñcāpi padabhājanaṃ yujjati, aññassa pana santakaṃ aññassa bhikkhuno dāpetvā taṃ sayaṃ vā acchindeyya, teneva vā acchindāpeyyāti aniṭṭhappasaṅgabhayā na vuttaṃ, atthato pana attano santakaṃ aññena saddhivihārikādinā dāpetvā, aññassa santakaṃ vā tassa vissāsā dāpetvā taṃ acchindeyya vā acchindāpeyya vā nissaggiyanti veditabbaṃ, tañca kho anapekkho datvā. Yadi evaṃ ‘‘cajitvā dinnaṃ acchinditvā gaṇhanto bhaṇḍagghena kāretabbo’’ti idaṃ kinti ce? Sakasaññāya aggahetvā aññāya theyyāya gaṇhantaṃ sandhāya vuttaṃ, teneva vuttaṃ ‘‘sakasaññāya gahitattā panassa pārājikaṃ natthī’’ti, apica ‘‘anāpatti so vā deti, tassa vā vissasanto gaṇhātī’’ti vacanatopi taṃ siddhameva. Ettāvatā tāvakālikaṃ katvā dinnaṃ acchindantassa anāpatti sādhitā hoti. ‘‘Amhākaṃ santike upajjhaṃ gaṇhissatī’’tiādivacanaṃ sāmaṇerassa dānaṃ dīpeti, tañca idha nādhippetaṃ. Pāḷiyaṃ (pārā. 633-634) upasampanne tikapācittiyaṃ viya anupasampanne tikadukkaṭampi āgatanti ce? Na, tadadhippāyājānanato. Anupasampannakāle evaṃ datvā aññassa santike upasampannaṃ disvā kupito ce acchindati, upasampannasseva vā ‘‘sikkhaṃ paccakkhāya tumhākaṃ santike upasampajjissāmī’’ti vadantassa datvā puna acchindati ce, nissaggiyanti ayamettha adhippāyo.
६३३. सकिं आणत्तो बहुकम्पि अच्छिन्दति, निस्सग्गियन्ति एकबद्धत्ता एकं पाचित्तियं, तं सन्धायेतं वुत्तं ‘‘आणत्तो बहूनि गण्हाति, एकं पाचित्तिय’’न्ति। मातिकाट्ठकथायं पन ‘‘वत्थुगणनाय आपत्तियो’’ति वुत्तं, तं आणत्तिया बहुत्ता ‘‘सब्बानि गण्हा’’ति वदन्तस्स गाहं सन्धाय वुत्तं, तेनेव तत्थ वुत्तं ‘‘एकवाचाय सम्बहुला आपत्तियो’’ति। एवं सन्ते पाळिवचनं, अट्ठकथावचनद्वयञ्च अञ्ञमञ्ञं समेति, परसन्तकम्पि निस्सग्गियं होति पंसुकूलञ्च, तेन ‘‘दुस्सन्ते बद्धरूपियं विया’’ति वुत्तं, तं तदत्थनियमदस्सनत्थं वुत्तं, यथावछादितं अच्छिन्दनचित्तेन सचित्तकं, वचीकम्मं पन केवलं अच्छिन्दापेन्तस्सेव ‘‘देही’’ति बलक्कारेन गण्हतोपि वेदितब्बं, तं न युत्तं ‘‘अनापत्ति सो वा देती’’ति वचनतो। ‘‘तुट्ठो वा दुट्ठो वा देति, अनापत्तियेवा’’ति मातिकाट्ठकथावचनतो वाति चे? न, उभयत्थ अत्तनो रुचिया दानं सन्धाय वुत्तत्ता, पसय्हावहारे अनापत्तिप्पसङ्गतो च। ‘‘भिक्खुस्स सामं चीवरं दत्वा’ति पाळिवचनतो च मातिकाट्ठकथाय अङ्गववत्थाने ‘उपसम्पन्नता’ति वुत्तत्ता च उभयत्थ दानहरणेसु भिक्खुभावो इच्छितब्बोति दीपेती’’ति वदन्ति, इदमयुत्तन्ति नो तक्कोति आचरियो। कस्मा? अनुपसम्पन्नस्स चीवरं दत्वा तं उपसम्पन्नकाले अच्छिन्दन्तस्स अनापत्तिप्पसङ्गतो। ‘‘अनुपसम्पन्नस्स चीवरं वा अञ्ञं वा परिक्खारं दत्वा…पे॰… आपत्ति दुक्कटस्सा’’ति वचनतो दुक्कटं तत्थ होतीति चे? नासिद्धत्ता, दानकाले एव उपसम्पन्नता पमाणन्ति असिद्धमेतं अट्ठकथाय वा पाळिया वा युत्तितो वा, तस्मा तं न युत्तन्ति अत्थो। अनुपसम्पन्नस्स चीवरं दत्वा तस्सेव अनुपसम्पन्नकालेयेव चीवरं अच्छिन्दन्तस्स दुक्कटं, उपसम्पन्नकाले वा दत्वा अनुपसम्पन्नकाले अच्छिन्दन्तस्स दुक्कटन्ति तस्स वचनस्स इदं विकप्पन्तरञ्च सम्भवति, तस्मा (पारा॰ ६३१ आदयो) विकप्पन्तरस्स सम्भवतो च न युत्तं, यस्मा अनुपसम्पन्नकाले दत्वा उपसम्पन्नकाले अच्छिन्दन्तस्स विसुं दुक्कटं न पञ्ञत्तं, तस्मा पुराणचीवरधोवापनादिसिक्खापदेसु विय अपरभागे उपसम्पन्नता चेत्थ पमाणं, तस्मा ‘‘उपसम्पन्नता’’ति अङ्गेसु वुत्तत्ता च तं न युत्तन्ति अत्थो। एत्थ ‘‘पच्चासीसन्तस्सेव दानमधिप्पेतं, न निस्सट्ठदान’’न्ति धम्मसिरित्थेरो वदति किर, वीमंसितब्बं।
633. Sakiṃ āṇatto bahukampi acchindati, nissaggiyanti ekabaddhattā ekaṃ pācittiyaṃ, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘āṇatto bahūni gaṇhāti, ekaṃ pācittiya’’nti. Mātikāṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vatthugaṇanāya āpattiyo’’ti vuttaṃ, taṃ āṇattiyā bahuttā ‘‘sabbāni gaṇhā’’ti vadantassa gāhaṃ sandhāya vuttaṃ, teneva tattha vuttaṃ ‘‘ekavācāya sambahulā āpattiyo’’ti. Evaṃ sante pāḷivacanaṃ, aṭṭhakathāvacanadvayañca aññamaññaṃ sameti, parasantakampi nissaggiyaṃ hoti paṃsukūlañca, tena ‘‘dussante baddharūpiyaṃ viyā’’ti vuttaṃ, taṃ tadatthaniyamadassanatthaṃ vuttaṃ, yathāvachāditaṃ acchindanacittena sacittakaṃ, vacīkammaṃ pana kevalaṃ acchindāpentasseva ‘‘dehī’’ti balakkārena gaṇhatopi veditabbaṃ, taṃ na yuttaṃ ‘‘anāpatti so vā detī’’ti vacanato. ‘‘Tuṭṭho vā duṭṭho vā deti, anāpattiyevā’’ti mātikāṭṭhakathāvacanato vāti ce? Na, ubhayattha attano ruciyā dānaṃ sandhāya vuttattā, pasayhāvahāre anāpattippasaṅgato ca. ‘‘Bhikkhussa sāmaṃ cīvaraṃ datvā’ti pāḷivacanato ca mātikāṭṭhakathāya aṅgavavatthāne ‘upasampannatā’ti vuttattā ca ubhayattha dānaharaṇesu bhikkhubhāvo icchitabboti dīpetī’’ti vadanti, idamayuttanti no takkoti ācariyo. Kasmā? Anupasampannassa cīvaraṃ datvā taṃ upasampannakāle acchindantassa anāpattippasaṅgato. ‘‘Anupasampannassa cīvaraṃ vā aññaṃ vā parikkhāraṃ datvā…pe… āpatti dukkaṭassā’’ti vacanato dukkaṭaṃ tattha hotīti ce? Nāsiddhattā, dānakāle eva upasampannatā pamāṇanti asiddhametaṃ aṭṭhakathāya vā pāḷiyā vā yuttito vā, tasmā taṃ na yuttanti attho. Anupasampannassa cīvaraṃ datvā tasseva anupasampannakāleyeva cīvaraṃ acchindantassa dukkaṭaṃ, upasampannakāle vā datvā anupasampannakāle acchindantassa dukkaṭanti tassa vacanassa idaṃ vikappantarañca sambhavati, tasmā (pārā. 631 ādayo) vikappantarassa sambhavato ca na yuttaṃ, yasmā anupasampannakāle datvā upasampannakāle acchindantassa visuṃ dukkaṭaṃ na paññattaṃ, tasmā purāṇacīvaradhovāpanādisikkhāpadesu viya aparabhāge upasampannatā cettha pamāṇaṃ, tasmā ‘‘upasampannatā’’ti aṅgesu vuttattā ca taṃ na yuttanti attho. Ettha ‘‘paccāsīsantasseva dānamadhippetaṃ, na nissaṭṭhadāna’’nti dhammasiritthero vadati kira, vīmaṃsitabbaṃ.
चीवरअच्छिन्दनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Cīvaraacchindanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ५. चीवरअच्छिन्दनसिक्खापदं • 5. Cīvaraacchindanasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ५. चीवरअच्छिन्दनसिक्खापदवण्णना • 5. Cīvaraacchindanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ५. चीवरअच्छिन्दनसिक्खापदवण्णना • 5. Cīvaraacchindanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ५. चीवरअच्छिन्दनसिक्खापदवण्णना • 5. Cīvaraacchindanasikkhāpadavaṇṇanā
