| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
३. चीवरनिद्देसवण्णना
3. Cīvaraniddesavaṇṇanā
३०. ‘‘खोमञ्च कोसेय्यञ्चा’’तिआदिना नपुंसकविग्गहेन द्वन्दे कते खोम…पे॰… भङ्गानि। तत्थ खोमन्ति गच्छजाति। उपचारतो पन खोमेन खोमसुत्तेन वायितन्ति तद्धितेन उपचारेन वा खोमं खोमपटचीवरं, तथा अवसेसानि। साणं साणवाकसुत्तेहि वायितं चीवरं। भङ्गं खोमसुत्तादीनि सब्बानि एकच्चानि वा वोमिस्सेत्वा वायितचीवरं। वाकमयमेव वाति केचि। कम्बलन्ति मनुस्सलोमं वाळलोमञ्च ठपेत्वा सेसलोमेहि वायितं। एतानीति खोमादीनि यथावुत्तानि। सह अनुलोमेहीति सानुलोमानि। जातितो कप्पियानि छ चीवरानि भवन्ति।
30. ‘‘Khomañca koseyyañcā’’tiādinā napuṃsakaviggahena dvande kate khoma…pe… bhaṅgāni. Tattha khomanti gacchajāti. Upacārato pana khomena khomasuttena vāyitanti taddhitena upacārena vā khomaṃ khomapaṭacīvaraṃ, tathā avasesāni. Sāṇaṃ sāṇavākasuttehi vāyitaṃ cīvaraṃ. Bhaṅgaṃ khomasuttādīni sabbāni ekaccāni vā vomissetvā vāyitacīvaraṃ. Vākamayameva vāti keci. Kambalanti manussalomaṃ vāḷalomañca ṭhapetvā sesalomehi vāyitaṃ. Etānīti khomādīni yathāvuttāni. Saha anulomehīti sānulomāni. Jātito kappiyāni cha cīvarāni bhavanti.
३१. इदानि ‘‘दुकूल’’न्तिआदिना तेसं अनुलोमानि दस्सेति। तत्थ दुकूलन्ति दुकूलसङ्खातेन केनचि वाकविसेसेन वायितं चीवरं। चेवाति समुच्चये, सो उपरि आकड्ढितब्बो। पट्टुण्णन्ति पट्टुण्णेसु जातं पट्टुण्णं। देसवाचिनो बहुवचनन्ताति बहुवचनेन विग्गहो। तथा सोमारा च चीना च, तेसु जातं सोमारचीनजं। इमानि तीणि पाणकेहि कतसुत्तमयानि। एहिभिक्खूनं पुञ्ञिद्धिया जातं इद्धिजं, तं पन खोमादीनं अञ्ञतरं। देवदिन्नन्ति देवेहि दिन्नं कप्परुक्खे निब्बत्तं चीवरं। तदेतं दुकूलादि तस्स तस्स यथावुत्तस्स खोमादिनो अनुलोमिकं होति। तत्थ लोमानि अनुगतं अनुलोमं, यथा सेसलोमानि अनुगतं लोमं तदनुकूलत्ता ‘‘अनुलोम’’न्ति वुच्चति, तथा तंजातियकं येसं केसञ्चि अनुकूलं सब्बम्पि रुळ्हीवसेन ‘‘अनुलोम’’न्ति वुच्चति। तमेव अनुलोमिकं, अनुकूलन्ति अत्थो। कथं? दुकूलं साणस्स अनुलोमं, पट्टुण्णादीनि तीणि कोसेय्यस्स अनुलोमानि, इद्धिजं देवदिन्नञ्च खोमादीनमनुलोमन्ति।
31. Idāni ‘‘dukūla’’ntiādinā tesaṃ anulomāni dasseti. Tattha dukūlanti dukūlasaṅkhātena kenaci vākavisesena vāyitaṃ cīvaraṃ. Cevāti samuccaye, so upari ākaḍḍhitabbo. Paṭṭuṇṇanti paṭṭuṇṇesu jātaṃ paṭṭuṇṇaṃ. Desavācino bahuvacanantāti bahuvacanena viggaho. Tathā somārā ca cīnā ca, tesu jātaṃ somāracīnajaṃ. Imāni tīṇi pāṇakehi katasuttamayāni. Ehibhikkhūnaṃ puññiddhiyā jātaṃ iddhijaṃ, taṃ pana khomādīnaṃ aññataraṃ. Devadinnanti devehi dinnaṃ kapparukkhe nibbattaṃ cīvaraṃ. Tadetaṃ dukūlādi tassa tassa yathāvuttassa khomādino anulomikaṃ hoti. Tattha lomāni anugataṃ anulomaṃ, yathā sesalomāni anugataṃ lomaṃ tadanukūlattā ‘‘anuloma’’nti vuccati, tathā taṃjātiyakaṃ yesaṃ kesañci anukūlaṃ sabbampi ruḷhīvasena ‘‘anuloma’’nti vuccati. Tameva anulomikaṃ, anukūlanti attho. Kathaṃ? Dukūlaṃ sāṇassa anulomaṃ, paṭṭuṇṇādīni tīṇi koseyyassa anulomāni, iddhijaṃ devadinnañca khomādīnamanulomanti.
३२-३. एवं सानुलोमानि चीवरानि दस्सेत्वा इदानि अधिट्ठानादिकं दस्सेतुं ‘‘तिचीवर’’न्तिआदिमाह। तत्थ अवुत्तेपि अवस्सं वत्तब्बताय सब्बत्थ च-सद्दो अज्झाहरितब्बो, तिचीवरञ्च…पे॰… कण्डुच्छादिञ्च अधिट्ठेय्य न विकप्पेय्याति सम्बन्धो। तत्थ तिण्णं चीवरानं समाहारो तिचीवरं। परिक्खारञ्च तं चोळञ्चाति परिक्खारचोळं। वस्सस्स योग्गा वस्सिका, साव साटिका वस्सिकसाटिका। पुञ्छति अनेनाति पुञ्छनं, मुखस्स पुञ्छनं मुखपुञ्छनं। निसीदन्ति एत्थाति निसीदनं, मुखपुञ्छनञ्च निसीदनञ्च मुखपुञ्छननिसीदनं । सयनसुखादिं पटिच्च अत्थरीयतीति पच्चत्थरणं, तदेव पच्चत्थरणकं। कण्डुं छादेतीति कण्डुच्छादि। अधिट्ठहेति ‘‘इमं सङ्घाटिं अधिट्ठामी’’तिआदिना नवन्नं नामं गहेत्वा अधिट्ठेय्य। न विकप्पेय्याति तस्स तस्स नामं गहेत्वा न विकप्पेय्य, तस्स तस्स पन नामं अग्गहेत्वा ‘‘इमं चीवरं तुय्हं विकप्पेमी’’ति विकप्पेय्याति अधिप्पायो। एत्थाति इमेसु नवसु चीवरेसु। तिचीवरन्ति तिचीवरनामेन अधिट्ठितं। तथा हि अधिट्ठानतो पुब्बे विसुं तिचीवरं नाम नत्थि सङ्घाटिआदिप्पहोनकस्स पच्चत्थरणादिवसेनापि अधिट्ठातुं अनुञ्ञातत्ता। तं विना एकाहं एकदिवसम्पि। न वसेय्याति अलद्धसम्मुतिको भिक्खु अविप्पवाससीमतो अञ्ञत्थ वासं न करेय्याति अत्थो। एवं सति तिचीवरञ्च निस्सज्जितब्बं होति, पाचित्तियञ्च आपत्तिं आपज्जतीति दीपेति। निसीदनं विना चातुमासं न वसेय्याति सम्बन्धो। चतुन्नं मासानं समाहारो चतुमासं, तमेव चातुमासं। तं अच्चन्तसंयोगवसेन।
32-3. Evaṃ sānulomāni cīvarāni dassetvā idāni adhiṭṭhānādikaṃ dassetuṃ ‘‘ticīvara’’ntiādimāha. Tattha avuttepi avassaṃ vattabbatāya sabbattha ca-saddo ajjhāharitabbo, ticīvarañca…pe… kaṇḍucchādiñca adhiṭṭheyya na vikappeyyāti sambandho. Tattha tiṇṇaṃ cīvarānaṃ samāhāro ticīvaraṃ. Parikkhārañca taṃ coḷañcāti parikkhāracoḷaṃ. Vassassa yoggā vassikā, sāva sāṭikā vassikasāṭikā. Puñchati anenāti puñchanaṃ, mukhassa puñchanaṃ mukhapuñchanaṃ. Nisīdanti etthāti nisīdanaṃ, mukhapuñchanañca nisīdanañca mukhapuñchananisīdanaṃ. Sayanasukhādiṃ paṭicca attharīyatīti paccattharaṇaṃ, tadeva paccattharaṇakaṃ. Kaṇḍuṃ chādetīti kaṇḍucchādi. Adhiṭṭhaheti ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’tiādinā navannaṃ nāmaṃ gahetvā adhiṭṭheyya. Na vikappeyyāti tassa tassa nāmaṃ gahetvā na vikappeyya, tassa tassa pana nāmaṃ aggahetvā ‘‘imaṃ cīvaraṃ tuyhaṃ vikappemī’’ti vikappeyyāti adhippāyo. Etthāti imesu navasu cīvaresu. Ticīvaranti ticīvaranāmena adhiṭṭhitaṃ. Tathā hi adhiṭṭhānato pubbe visuṃ ticīvaraṃ nāma natthi saṅghāṭiādippahonakassa paccattharaṇādivasenāpi adhiṭṭhātuṃ anuññātattā. Taṃ vinā ekāhaṃ ekadivasampi. Na vaseyyāti aladdhasammutiko bhikkhu avippavāsasīmato aññattha vāsaṃ na kareyyāti attho. Evaṃ sati ticīvarañca nissajjitabbaṃ hoti, pācittiyañca āpattiṃ āpajjatīti dīpeti. Nisīdanaṃ vinā cātumāsaṃ na vaseyyāti sambandho. Catunnaṃ māsānaṃ samāhāro catumāsaṃ, tameva cātumāsaṃ. Taṃ accantasaṃyogavasena.
३४. इदानि ‘‘इम’’न्तिआदिना ‘‘अधिट्ठेय्या’’ति वुत्तमधिट्ठानं दस्सेति। सङ्घाटिं ‘‘इमं सङ्घाटिं अधिट्ठामी’’ति अधिट्ठहेति सम्बन्धो। तत्थ अधिट्ठहेति हत्थपासे ठितं एवं अधिट्ठेय्य। अहत्थपासन्ति हत्थस्स पासो समीपो हत्थपासो, अड्ढतेय्यहत्थब्भन्तरो। द्वादसहत्थब्भन्तरोतिपि वदन्ति। नत्थि हत्थपासो एतिस्साति अहत्थपासा, तं एतन्ति अधिट्ठहेति सम्बन्धो। किं वुत्तं होति? अन्तोगब्भे वा उपरिपासादे वा तदहेव गन्त्वा निवत्तनयोग्गे पदेसे वा ठितं चीवरं सल्लक्खेत्वा ‘‘एतं सङ्घाटिं अधिट्ठामी’’ति अधिट्ठेय्याति वुत्तं होति। ततो दूरे ठितम्पि अधिट्ठातब्बन्तिपि वदन्ति। सेसेसुपीति उत्तरासङ्गादिकण्डुप्पटिच्छादिपरियन्तेसुपि अवसेसचीवरेसु। अयं नयोति अयमेव नयो। यथा सङ्घाटिया, एवं ‘‘इमं उत्तरासङ्गं अधिट्ठामी’’तिआदि वुत्तनयोवाति वुत्तं होति। अधिट्ठहन्तेन पन हत्थेन गहेत्वा कायविकारं करोन्तेन ‘‘इमं सङ्घाटिं अधिट्ठामी’’ति चित्तेन आभोगं कत्वा कायेन वा अधिट्ठातब्बं, वचीभेदमत्तं कत्वा वाचाय वा। परिक्खारचोळं नाम पाटेक्कं निधानमुखन्ति तिचीवरं परिक्खारचोळम्पि अधिट्ठातुं वट्टतीति।
34. Idāni ‘‘ima’’ntiādinā ‘‘adhiṭṭheyyā’’ti vuttamadhiṭṭhānaṃ dasseti. Saṅghāṭiṃ ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti adhiṭṭhaheti sambandho. Tattha adhiṭṭhaheti hatthapāse ṭhitaṃ evaṃ adhiṭṭheyya. Ahatthapāsanti hatthassa pāso samīpo hatthapāso, aḍḍhateyyahatthabbhantaro. Dvādasahatthabbhantarotipi vadanti. Natthi hatthapāso etissāti ahatthapāsā, taṃ etanti adhiṭṭhaheti sambandho. Kiṃ vuttaṃ hoti? Antogabbhe vā uparipāsāde vā tadaheva gantvā nivattanayogge padese vā ṭhitaṃ cīvaraṃ sallakkhetvā ‘‘etaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti adhiṭṭheyyāti vuttaṃ hoti. Tato dūre ṭhitampi adhiṭṭhātabbantipi vadanti. Sesesupīti uttarāsaṅgādikaṇḍuppaṭicchādipariyantesupi avasesacīvaresu. Ayaṃ nayoti ayameva nayo. Yathā saṅghāṭiyā, evaṃ ‘‘imaṃ uttarāsaṅgaṃ adhiṭṭhāmī’’tiādi vuttanayovāti vuttaṃ hoti. Adhiṭṭhahantena pana hatthena gahetvā kāyavikāraṃ karontena ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti cittena ābhogaṃ katvā kāyena vā adhiṭṭhātabbaṃ, vacībhedamattaṃ katvā vācāya vā. Parikkhāracoḷaṃ nāma pāṭekkaṃ nidhānamukhanti ticīvaraṃ parikkhāracoḷampi adhiṭṭhātuṃ vaṭṭatīti.
३५. इदानि एवं अधिट्ठहतो अञ्ञं लद्धा अधिट्ठातुकामेन पच्चुद्धरित्वा अधिट्ठातब्बन्ति दस्सेतुं ‘‘अधिट्ठहन्तो’’तिआदिमाह। तत्थ सङ्घाटि पभुति आदि यस्स तं सङ्घाटिप्पभुति। एतं ‘‘अधिट्ठहन्तो’’ति एत्थापि ‘‘अधिट्ठेय्या’’ति एत्थापि कम्मपदं, ‘‘पुब्बचीवर’’न्ति एत्थ पन विसेसनं हुत्वा तिट्ठति। पच्चुद्धरित्वाति परिच्चजित्वा। परिक्खारचोळनामेन अधिट्ठहित्वा ठपितवत्थेहि सङ्घाटिआदीनि करोति, निट्ठिते रजने च कप्पे च इमं परिक्खारचोळं पच्चुद्धरित्वा पुन अधिट्ठातब्बानि। पत्ताधिट्ठहनेति पत्तस्स अधिट्ठाने। तथाति च यथा चीवरे, तथा पत्तेपि अधिट्ठानादिकं सब्बन्ति अत्थो। एत्थ पन ‘‘इमं पत्तं, एतं पत्त’’न्ति वा विसेसो।
35. Idāni evaṃ adhiṭṭhahato aññaṃ laddhā adhiṭṭhātukāmena paccuddharitvā adhiṭṭhātabbanti dassetuṃ ‘‘adhiṭṭhahanto’’tiādimāha. Tattha saṅghāṭi pabhuti ādi yassa taṃ saṅghāṭippabhuti. Etaṃ ‘‘adhiṭṭhahanto’’ti etthāpi ‘‘adhiṭṭheyyā’’ti etthāpi kammapadaṃ, ‘‘pubbacīvara’’nti ettha pana visesanaṃ hutvā tiṭṭhati. Paccuddharitvāti pariccajitvā. Parikkhāracoḷanāmena adhiṭṭhahitvā ṭhapitavatthehi saṅghāṭiādīni karoti, niṭṭhite rajane ca kappe ca imaṃ parikkhāracoḷaṃ paccuddharitvā puna adhiṭṭhātabbāni. Pattādhiṭṭhahaneti pattassa adhiṭṭhāne. Tathāti ca yathā cīvare, tathā pattepi adhiṭṭhānādikaṃ sabbanti attho. Ettha pana ‘‘imaṃ pattaṃ, etaṃ patta’’nti vā viseso.
३६. इदानि पच्चुद्धारविधिं दस्सेतुं ‘‘एत’’न्तिआदिमाह। तत्थ इमं व इति वा-सद्दो रस्सं कत्वा निद्दिट्ठो, सो इति-सद्दतो परं योजेतब्बो, तस्मा ‘‘एतं सङ्घाटिं पच्चुद्धरामी’’ति वा ‘‘इमं सङ्घाटिं पच्चुद्धरामी’’ति वा संसेति सम्बन्धो वेदितब्बो। संसेति वदेय्य। एवन्ति यथा नामेन सङ्घाटि पच्चुद्धरितब्बा, तथा उत्तरासङ्गादीनीति अत्थो। विदूति पच्चुद्धरेतिमस्स कत्तुपदं, पञ्ञवाति अत्थो। सब्बत्थापि दूरासन्नतादी वुत्तनयेन वेदितब्बा।
36. Idāni paccuddhāravidhiṃ dassetuṃ ‘‘eta’’ntiādimāha. Tattha imaṃ va iti vā-saddo rassaṃ katvā niddiṭṭho, so iti-saddato paraṃ yojetabbo, tasmā ‘‘etaṃ saṅghāṭiṃ paccuddharāmī’’ti vā ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ paccuddharāmī’’ti vā saṃseti sambandho veditabbo. Saṃseti vadeyya. Evanti yathā nāmena saṅghāṭi paccuddharitabbā, tathā uttarāsaṅgādīnīti attho. Vidūti paccuddharetimassa kattupadaṃ, paññavāti attho. Sabbatthāpi dūrāsannatādī vuttanayena veditabbā.
३७-८. इदानि सङ्घाटिआदीनं छन्नं पमाणपरिच्छेदं दस्सेति ‘‘सङ्घाटी’’तिआदिना। पच्छिमो अन्तो पच्छिमन्तो, तेन, पच्छिमकोटियाति अत्थो। दीघसोति दीघतो। मुट्ठिया सहितं पञ्चकं यस्सा सा मुट्ठिपञ्चका, लिङ्गविपल्लासवसेन पन मुट्ठिपञ्चको। मुट्ठि-सद्देनेत्थ उपचारवसेन कतमुट्ठिको हत्थोव वुत्तो। सुगतस्स चीवरतो ऊनाति समासो। अपीति वुत्तसमुच्चये, तेन यथावुत्तपच्छिमप्पमाणा च अयञ्च उत्तमप्पमाणाति अत्थो। ‘‘पच्छिमन्तेना’’ति इदं मुट्ठित्तिकञ्च तिरियन्ति एत्थापि अनुवत्तेत्वा अत्थो वेदितब्बो। च-सद्दो ‘‘उत्तमन्तेन सुगतचीवरूनापि वट्टती’’ति इदं समुच्चिनोति। तत्थ इदानि मज्झिमस्स पुरिसस्स तिस्सो विदत्थियो एका सुगतविदत्थि, ताय विदत्थिया नव विदत्थियो दीघतो सुगतचीवरप्पमाणं, तिरियं छ विदत्थियो, तं पन वड्ढकिहत्थेन दीघतो तेरस हत्था एका च विदत्थि, तिरियतो नव हत्था होन्ति। तंवसेन उभयत्थ ऊनता विञ्ञातब्बा।
37-8. Idāni saṅghāṭiādīnaṃ channaṃ pamāṇaparicchedaṃ dasseti ‘‘saṅghāṭī’’tiādinā. Pacchimo anto pacchimanto, tena, pacchimakoṭiyāti attho. Dīghasoti dīghato. Muṭṭhiyā sahitaṃ pañcakaṃ yassā sā muṭṭhipañcakā, liṅgavipallāsavasena pana muṭṭhipañcako. Muṭṭhi-saddenettha upacāravasena katamuṭṭhiko hatthova vutto. Sugatassa cīvarato ūnāti samāso. Apīti vuttasamuccaye, tena yathāvuttapacchimappamāṇā ca ayañca uttamappamāṇāti attho. ‘‘Pacchimantenā’’ti idaṃ muṭṭhittikañca tiriyanti etthāpi anuvattetvā attho veditabbo. Ca-saddo ‘‘uttamantena sugatacīvarūnāpi vaṭṭatī’’ti idaṃ samuccinoti. Tattha idāni majjhimassa purisassa tisso vidatthiyo ekā sugatavidatthi, tāya vidatthiyā nava vidatthiyo dīghato sugatacīvarappamāṇaṃ, tiriyaṃ cha vidatthiyo, taṃ pana vaḍḍhakihatthena dīghato terasa hatthā ekā ca vidatthi, tiriyato nava hatthā honti. Taṃvasena ubhayattha ūnatā viññātabbā.
उत्तरासङ्गोपि तत्तकोवाति दस्सेतुं ‘‘तथा एकंसिकस्सपी’’ति आह। एको अंसो एकंसो, तत्थ कातब्बन्ति तद्धिते एकंसिकं। ‘‘अन्तरवासको’’च्चादिना निवासनं दस्सेति। तत्थ अन्तरं मज्झपदेसो, अन्तरे मज्झे कटिप्पदेसे वासो वत्थं अन्तरवासो, सोयेव अन्तरवासको। चापीति समुदायो, एको वा समुच्चयो। अड्ढेन ततियो भागो अड्ढतेय्यो। एत्थ द्विन्नं हत्थकोट्ठासानं सम्पुण्णानं ततियकोट्ठाससंसिज्झने करणभूता अड्ढ-सद्दनिद्दिट्ठा या विदत्थि , साव ततियोति निद्दिट्ठोति उपड्ढहत्थसङ्खातो ततियो भागो अड्ढतेय्यो। सो च नानन्तरेन द्विहत्थततियता लब्भतीति द्वे हत्था, एका च विदत्थि अड्ढतेय्यो। तंसन्नियोगेन पनेत्थ अन्तरवासकोव अड्ढतेय्योति वेदितब्बो। द्वे हत्था यस्साति बाहिरत्थसमासो। पारुपनेनापि सक्का नाभिं पटिच्छादेतुन्ति ‘‘द्विहत्थो’’ति वुत्तं। वा-सद्दो अड्ढतेय्यं विकप्पेति। तिरियस्स अन्तोति छट्ठीतप्पुरिसो, तिरियमेव अन्तोति वा कम्मधारयो ‘‘गामन्तो’’तिआदीसु विय।
Uttarāsaṅgopi tattakovāti dassetuṃ ‘‘tathā ekaṃsikassapī’’ti āha. Eko aṃso ekaṃso, tattha kātabbanti taddhite ekaṃsikaṃ. ‘‘Antaravāsako’’ccādinā nivāsanaṃ dasseti. Tattha antaraṃ majjhapadeso, antare majjhe kaṭippadese vāso vatthaṃ antaravāso, soyeva antaravāsako. Cāpīti samudāyo, eko vā samuccayo. Aḍḍhena tatiyo bhāgo aḍḍhateyyo. Ettha dvinnaṃ hatthakoṭṭhāsānaṃ sampuṇṇānaṃ tatiyakoṭṭhāsasaṃsijjhane karaṇabhūtā aḍḍha-saddaniddiṭṭhā yā vidatthi , sāva tatiyoti niddiṭṭhoti upaḍḍhahatthasaṅkhāto tatiyo bhāgo aḍḍhateyyo. So ca nānantarena dvihatthatatiyatā labbhatīti dve hatthā, ekā ca vidatthi aḍḍhateyyo. Taṃsanniyogena panettha antaravāsakova aḍḍhateyyoti veditabbo. Dve hatthā yassāti bāhiratthasamāso. Pārupanenāpi sakkā nābhiṃ paṭicchādetunti ‘‘dvihattho’’ti vuttaṃ. Vā-saddo aḍḍhateyyaṃ vikappeti. Tiriyassa antoti chaṭṭhītappuriso, tiriyameva antoti vā kammadhārayo ‘‘gāmanto’’tiādīsu viya.
३९. ‘‘निसीदनस्सा’’तिआदिना निसीदनचीवरं दस्सेति। एत्थ निसीदनं नाम समे भूमिभागे एळकलोमानि उपरूपरि सन्थरित्वा कञ्जिकादीहि सिञ्चित्वा कतो द्वीसु ठानेसु फालितत्ता तीहि दसाहि युत्तो परिक्खारविसेसो। विदत्थी द्वेति द्वे विदत्थी। विसालतो पुथुलतो।
39.‘‘Nisīdanassā’’tiādinā nisīdanacīvaraṃ dasseti. Ettha nisīdanaṃ nāma same bhūmibhāge eḷakalomāni uparūpari santharitvā kañjikādīhi siñcitvā kato dvīsu ṭhānesu phālitattā tīhi dasāhi yutto parikkhāraviseso. Vidatthī dveti dve vidatthī. Visālato puthulato.
४०. ‘‘कण्डुप्पटिच्छादी’’तिआदिना कण्डुप्पटिच्छादिं दस्सेति। तत्थ कण्डूति हि न अत्थतो नानं, तग्गहणेन पनेत्थ पिळकस्सावथुल्लकच्छाबाधं गय्हति। कण्डुं यथावुत्तं पिळकादिं पटिच्छादेतीति कण्डुप्पटिच्छादि। पटिच्छदनं वा पटिच्छादो, यथावुत्तकण्डुया पटिच्छादो कण्डुप्पटिच्छादो, सो अस्स अत्थीति कण्डुप्पटिच्छादी, तस्स। तिरियन्ति तिरियतो।
40.‘‘Kaṇḍuppaṭicchādī’’tiādinā kaṇḍuppaṭicchādiṃ dasseti. Tattha kaṇḍūti hi na atthato nānaṃ, taggahaṇena panettha piḷakassāvathullakacchābādhaṃ gayhati. Kaṇḍuṃ yathāvuttaṃ piḷakādiṃ paṭicchādetīti kaṇḍuppaṭicchādi. Paṭicchadanaṃ vā paṭicchādo, yathāvuttakaṇḍuyā paṭicchādo kaṇḍuppaṭicchādo, so assa atthīti kaṇḍuppaṭicchādī, tassa. Tiriyanti tiriyato.
४१. ‘‘वस्सिका’’तिआदिना वस्सिकसाटिकं दस्सेति, तं सुविञ्ञेय्यं।
41.‘‘Vassikā’’tiādinā vassikasāṭikaṃ dasseti, taṃ suviññeyyaṃ.
४२. एवं पमाणवन्तानं पमाणं दस्सेत्वा वुत्तप्पमाणातिक्कमे दोसं, केसञ्चि पमाणाभावगणनाभावञ्च दस्सेतुं ‘‘एत्था’’तिआदिमाह। तत्थ एत्थाति वुत्तप्पमाणवन्तेसु चीवरेसु। तदुत्तरि ततो वुत्तप्पमाणतो उत्तरि निपातेन उत्तरि-सद्देन तप्पुरिसो। करोन्तस्स सम्पादेन्तस्स। छेदनपाचित्तीति छेदनेन सहिता पाचित्ति, अतिरेकं छिन्दित्वा पाचित्तियं देसेतब्बन्ति वुत्तं होति। वुत्तप्पमाणतो पन अतिरेकञ्च ऊनकञ्च ‘‘परिक्खारचोळ’’न्ति अधिट्ठातब्बं। येन मुखं पुञ्छन्ति, तं मुखसम्बन्धीति मुखस्स चोळन्ति समासे द्वन्दो। आकङ्खितं इच्छितं पमाणन्ति कम्मधारयो। तमेतेसमत्थीति आकङ्खितप्पमाणिका। एत्थ च तिचीवरादीसु अवुत्तेपि गणनविभागे पच्चत्थरणमुखपुञ्छनपरिक्खारचोळे ठपेत्वा आदितो पट्ठाय छक्कमेकेकमेव वट्टति। मुखपुञ्छनचोळानि पच्चत्थरणानि च बहूनिपीति विञ्ञातब्बं।
42. Evaṃ pamāṇavantānaṃ pamāṇaṃ dassetvā vuttappamāṇātikkame dosaṃ, kesañci pamāṇābhāvagaṇanābhāvañca dassetuṃ ‘‘etthā’’tiādimāha. Tattha etthāti vuttappamāṇavantesu cīvaresu. Taduttari tato vuttappamāṇato uttari nipātena uttari-saddena tappuriso. Karontassa sampādentassa. Chedanapācittīti chedanena sahitā pācitti, atirekaṃ chinditvā pācittiyaṃ desetabbanti vuttaṃ hoti. Vuttappamāṇato pana atirekañca ūnakañca ‘‘parikkhāracoḷa’’nti adhiṭṭhātabbaṃ. Yena mukhaṃ puñchanti, taṃ mukhasambandhīti mukhassa coḷanti samāse dvando. Ākaṅkhitaṃ icchitaṃ pamāṇanti kammadhārayo. Tametesamatthīti ākaṅkhitappamāṇikā. Ettha ca ticīvarādīsu avuttepi gaṇanavibhāge paccattharaṇamukhapuñchanaparikkhāracoḷe ṭhapetvā ādito paṭṭhāya chakkamekekameva vaṭṭati. Mukhapuñchanacoḷāni paccattharaṇāni ca bahūnipīti viññātabbaṃ.
४३. गणनाति एत्थ नपुंसकस्स इत्थिवचनेन योगाभावा ‘‘न दीपिता’’ति लिङ्गं विपरिणामेत्वा सम्बन्धितब्बं, अट्ठकथायं न पकासिताति अत्थो। तिण्णं पनेतेसं उक्कट्ठपरिच्छेदवसेनेव वुत्तं, विकप्पनूपगपच्छिमेन पच्छिमप्पमाणं अत्थियेव। इदानि यस्मा तत्थ तं सब्बं न दीपितं, तस्मा विकप्पनूपगथविकादि सब्बं एकं ‘‘परिक्खारचोळ’’न्ति, बहूनि एकतो कत्वा ‘‘परिक्खारचोळानी’’तिपि वत्वा अधिट्ठातब्बन्ति दस्सेन्तो ‘‘तथा’’तिआदिमाह। इमिना परिक्खारचोळं नाम पाटेक्कं निधानमुखन्ति दस्सेति। थविकादिं थविका आदि यस्स परिस्सावनादिनोति समासो। विकप्पस्स उपगं विकप्पियं, तञ्च उपरि वक्खति।
43.Gaṇanāti ettha napuṃsakassa itthivacanena yogābhāvā ‘‘na dīpitā’’ti liṅgaṃ vipariṇāmetvā sambandhitabbaṃ, aṭṭhakathāyaṃ na pakāsitāti attho. Tiṇṇaṃ panetesaṃ ukkaṭṭhaparicchedavaseneva vuttaṃ, vikappanūpagapacchimena pacchimappamāṇaṃ atthiyeva. Idāni yasmā tattha taṃ sabbaṃ na dīpitaṃ, tasmā vikappanūpagathavikādi sabbaṃ ekaṃ ‘‘parikkhāracoḷa’’nti, bahūni ekato katvā ‘‘parikkhāracoḷānī’’tipi vatvā adhiṭṭhātabbanti dassento ‘‘tathā’’tiādimāha. Iminā parikkhāracoḷaṃ nāma pāṭekkaṃ nidhānamukhanti dasseti. Thavikādiṃ thavikā ādi yassa parissāvanādinoti samāso. Vikappassa upagaṃ vikappiyaṃ, tañca upari vakkhati.
४४. इदानि तिण्णं चीवरानं पटिभागं दस्सेतुं ‘‘अहता’’तिआदि आरद्धं। तत्थ अहतेन नवेन अधोतेन कप्पं सदिसं अहतकप्पं, एकवारधोतं। अहतञ्च अहतकप्पञ्च अहताहतकप्पानि, वत्थानि, तेसं। द्वे गुणा पटलानि यस्स साति दुगुणा। ‘‘गुणो पटलरासीसू’’ति हि अभिधानप्पदीपिका। दुगुणा दुपट्टा, उत्तरस्मिं देहभागे आसञ्जीयतीति उक्करासङ्गो। एकच्चं एकपट्टं अस्स अत्थीति एकच्ची, एकपट्टोति अत्थो। निपातो वा एकच्चीति। तथाति समुच्चये, अन्तरवासको चाति वुत्तं होति। उपमायं वा, यथा उत्तरासङ्गो एकच्चियो, एवं अन्तरवासकोति अत्थो।
44. Idāni tiṇṇaṃ cīvarānaṃ paṭibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘ahatā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha ahatena navena adhotena kappaṃ sadisaṃ ahatakappaṃ, ekavāradhotaṃ. Ahatañca ahatakappañca ahatāhatakappāni, vatthāni, tesaṃ. Dve guṇā paṭalāni yassa sāti duguṇā. ‘‘Guṇo paṭalarāsīsū’’ti hi abhidhānappadīpikā. Duguṇā dupaṭṭā, uttarasmiṃ dehabhāge āsañjīyatīti ukkarāsaṅgo. Ekaccaṃ ekapaṭṭaṃ assa atthīti ekaccī, ekapaṭṭoti attho. Nipāto vā ekaccīti. Tathāti samuccaye, antaravāsako cāti vuttaṃ hoti. Upamāyaṃ vā, yathā uttarāsaṅgo ekacciyo, evaṃ antaravāsakoti attho.
४५. ‘‘उतू’’ति अनेकउतु गहिताति उतुतो दीघकालतो उद्धटा उतुद्धटा, तेसं पिलोतिकानन्ति अत्थो। सेसाति उत्तरासङ्गअन्तरवासका। पंसु विय कुच्छितं उलति पवत्ततीति पंसुकूलं, रथिकासुसानसङ्कारकूटादीनं यत्थ कत्थचि ठितं चोळखण्डं, तस्मिं। या या रुचीति अब्ययीभावे यथारुचि, यावदत्थं सतपट्टम्पि वट्टतीति अधिप्पायो।
45. ‘‘Utū’’ti anekautu gahitāti ututo dīghakālato uddhaṭā utuddhaṭā, tesaṃ pilotikānanti attho. Sesāti uttarāsaṅgaantaravāsakā. Paṃsu viya kucchitaṃ ulati pavattatīti paṃsukūlaṃ, rathikāsusānasaṅkārakūṭādīnaṃ yattha katthaci ṭhitaṃ coḷakhaṇḍaṃ, tasmiṃ. Yā yā rucīti abyayībhāve yathāruci, yāvadatthaṃ satapaṭṭampi vaṭṭatīti adhippāyo.
४६. इदानि तीसु छिन्दित्वा कातुं अप्पहोन्तेसु कातब्बविधिं दस्सेतुं ‘‘तीसू’’तिआदिमाह। तत्थ तिचीवरसमुदायतो एकदेसभूतानं द्विन्नमेकस्स च सङ्खागुणेन निद्धारियमानत्ता तीसूति निद्धारणे भुम्मं। एकवचनस्स बह्वत्थेन योगाभावतो द्विचीवरसङ्खातबह्वत्थवसेन वचनं विपरिणामेत्वा यानि पहोन्ति, तानि द्वे वापि छिन्दितब्बानि, यं पहोति, तं एकं वा छिन्दितब्बन्ति योजेतब्बं। पहोन्तीति पच्छिमचीवरप्पमाणछिन्नकानि पहोन्ति। अपीति सम्भावने, तीसु का कथाति अत्थो। अन्वाधिन्ति आगन्तुकपत्तं। अनु पच्छा आधीयतीति अन्वाधि, यं चीवरस्सोपरि सङ्घाटिआकारेन आरोपेतब्बं। अनादिण्णन्ति अनारोपितं अन्वाधिकं। न धारेय्याति इमिना यदि धारेय्य, दुक्कटन्ति दीपेति।
46. Idāni tīsu chinditvā kātuṃ appahontesu kātabbavidhiṃ dassetuṃ ‘‘tīsū’’tiādimāha. Tattha ticīvarasamudāyato ekadesabhūtānaṃ dvinnamekassa ca saṅkhāguṇena niddhāriyamānattā tīsūti niddhāraṇe bhummaṃ. Ekavacanassa bahvatthena yogābhāvato dvicīvarasaṅkhātabahvatthavasena vacanaṃ vipariṇāmetvā yāni pahonti, tāni dve vāpi chinditabbāni, yaṃ pahoti, taṃ ekaṃ vā chinditabbanti yojetabbaṃ. Pahontīti pacchimacīvarappamāṇachinnakāni pahonti. Apīti sambhāvane, tīsu kā kathāti attho. Anvādhinti āgantukapattaṃ. Anu pacchā ādhīyatīti anvādhi, yaṃ cīvarassopari saṅghāṭiākārena āropetabbaṃ. Anādiṇṇanti anāropitaṃ anvādhikaṃ. Na dhāreyyāti iminā yadi dhāreyya, dukkaṭanti dīpeti.
४७-८. इदानि ‘‘तिचीवरं न वसेय्य विनेकाह’’न्ति वुत्तानं तिण्णं अविप्पवासलक्खणं दस्सेतुं ‘‘गामे’’तिआदिना उदोसितसिक्खापदे (पारा॰ ४७१ आदयो) वुत्तपरिहारमाह। तत्थ गामे वा…पे॰… विहारे वा तिचीवरं निक्खिपित्वाति सम्बन्धो। तत्थ ‘‘पटो दड्ढो’’तिआदीसु विय अवयवेपि समुदायवोहारवसेन तीसु एकम्पि ‘‘तिचीवर’’न्ति वुत्तं। भिक्खुसम्मुतियञ्ञत्राति सङ्घेन गिलानस्स भिक्खुनो दीयमानं चीवरेन विप्पवाससम्मुतिं विना। विप्पवत्थुन्ति एकूपचारनानूपचारगामादितो बहि, अथ वा निवेसनादीनं, तत्थ च गब्भोवरकानं चीवरस्स वा हत्थपासं अतिक्कम्म चीवरेन विप्पयुत्तो हुत्वा वसितुं। एत्थ च गामादीनं एकूपचारनानूपचारता एककुलनानाकुलसन्तकस्स गामादिनो परिक्खेपस्स, परिक्खेपोकासस्स च वसेन सत्थअब्भोकासानं सत्तब्भन्तरवसेन च वेदितब्बा। तत्थ एको अब्भन्तरो अट्ठवीसतिहत्थो होति। एत्थ च निवेसनादीनि गामतो बहि सन्निविट्ठानीति दट्ठब्बं विसुं गामस्स गहितत्ता, तथा उदोसितादीहि अञ्ञं निवेसनं।
47-8. Idāni ‘‘ticīvaraṃ na vaseyya vinekāha’’nti vuttānaṃ tiṇṇaṃ avippavāsalakkhaṇaṃ dassetuṃ ‘‘gāme’’tiādinā udositasikkhāpade (pārā. 471 ādayo) vuttaparihāramāha. Tattha gāme vā…pe… vihāre vā ticīvaraṃ nikkhipitvāti sambandho. Tattha ‘‘paṭo daḍḍho’’tiādīsu viya avayavepi samudāyavohāravasena tīsu ekampi ‘‘ticīvara’’nti vuttaṃ. Bhikkhusammutiyaññatrāti saṅghena gilānassa bhikkhuno dīyamānaṃ cīvarena vippavāsasammutiṃ vinā. Vippavatthunti ekūpacāranānūpacāragāmādito bahi, atha vā nivesanādīnaṃ, tattha ca gabbhovarakānaṃ cīvarassa vā hatthapāsaṃ atikkamma cīvarena vippayutto hutvā vasituṃ. Ettha ca gāmādīnaṃ ekūpacāranānūpacāratā ekakulanānākulasantakassa gāmādino parikkhepassa, parikkhepokāsassa ca vasena satthaabbhokāsānaṃ sattabbhantaravasena ca veditabbā. Tattha eko abbhantaro aṭṭhavīsatihattho hoti. Ettha ca nivesanādīni gāmato bahi sanniviṭṭhānīti daṭṭhabbaṃ visuṃ gāmassa gahitattā, tathā udositādīhi aññaṃ nivesanaṃ.
तत्थ उदोसितो नाम यानादीनं भण्डानं साला। पासादो दीघपासादो। हम्मियं मुण्डच्छदनपासादो। नावा च अट्टो च माळो च आरामो च नावा…पे॰… आरामं, तस्मिं। अट्टो नाम पटिराजादीनं पटिबाहनत्थं इट्ठकाहि कतो बहलभित्तिको चतुपञ्चभूमिको पतिस्सयविसेसो। माळो एककूटसङ्गहितो चतुरस्सपासादो। आरामो पुप्फारामो वा फलारामो वा। सत्थो च खेत्तञ्च खलञ्चाति द्वन्दो। सत्थो नाम जङ्घसत्थो वा सकटसत्थो वा। खलं वुच्चति धञ्ञकरणं। दुमो नाम दुममूलं छायाय फुट्ठोकासो उपचारवसेन। अब्भोकासो पन अगामके अरञ्ञेव अधिप्पेतो।
Tattha udosito nāma yānādīnaṃ bhaṇḍānaṃ sālā. Pāsādo dīghapāsādo. Hammiyaṃ muṇḍacchadanapāsādo. Nāvā ca aṭṭo ca māḷo ca ārāmo ca nāvā…pe… ārāmaṃ, tasmiṃ. Aṭṭo nāma paṭirājādīnaṃ paṭibāhanatthaṃ iṭṭhakāhi kato bahalabhittiko catupañcabhūmiko patissayaviseso. Māḷo ekakūṭasaṅgahito caturassapāsādo. Ārāmo pupphārāmo vā phalārāmo vā. Sattho ca khettañca khalañcāti dvando. Sattho nāma jaṅghasattho vā sakaṭasattho vā. Khalaṃ vuccati dhaññakaraṇaṃ. Dumo nāma dumamūlaṃ chāyāya phuṭṭhokāso upacāravasena. Abbhokāso pana agāmake araññeva adhippeto.
४९. इदानि ‘‘एतं…पे॰… सङ्घाटि’’न्तिआदिना नवन्नमेव पच्चुद्धारो वुत्तो, न पन तेसं कालपरिच्छेदोति तं दस्सेतुं ‘‘रोगा’’तिआदि आरद्धं। तत्थ देवदत्तो दत्तोति नामेकदेसेनापि नामवोहारतो वस्सिकसाटिकाव ‘‘साटिका’’ति पकरणवसेन गम्ममानत्थत्ता वुत्ता। कण्डुप्पटिच्छादिका च रोगवस्सानपरियन्ता। रोगा च वस्साना च मासा रोगवस्साना, ते तदतिक्कमेन पच्चुद्धरितब्बताय परियन्ता यासन्ति विग्गहो।
49. Idāni ‘‘etaṃ…pe… saṅghāṭi’’ntiādinā navannameva paccuddhāro vutto, na pana tesaṃ kālaparicchedoti taṃ dassetuṃ ‘‘rogā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha devadatto dattoti nāmekadesenāpi nāmavohārato vassikasāṭikāva ‘‘sāṭikā’’ti pakaraṇavasena gammamānatthattā vuttā. Kaṇḍuppaṭicchādikā ca rogavassānapariyantā. Rogā ca vassānā ca māsā rogavassānā, te tadatikkamena paccuddharitabbatāya pariyantā yāsanti viggaho.
किं वुत्तं होति? वस्सिकसाटिका वस्सानमासातिक्कमे कत्तिकपुण्णमाय एव पच्चुद्धरितब्बा। तथा कण्डुप्पटिच्छादिका आबाधेसु वूपसन्तेसूति वुत्तं होति। ‘‘पच्चुद्धरित्वा विकप्पेतब्बा’’ति हि अट्ठकथायं (पारा॰ अट्ठ॰ २.४६९) वुत्तं। एत्थ पन केचि आचरिया ‘‘पच्चुद्धरित्वाति वस्सिकसाटिकभावतो अपनेत्वा’’ति वदिंसु, तं न युज्जति। पच्चुद्धारविनयकम्मविसयेयेव पच्चुद्धार-सद्दस्स दिट्ठत्ता, ‘‘चातुमासं अधिट्ठातुं ततो परं विकप्पेतु’’न्ति (महाव॰ ३५८) पाळिवचनतो च। ‘‘चातुमासं अधिट्ठातु’’न्ति च चतुन्नं मासानं अधिट्ठानेन सह अच्चन्तसंयोगो दस्सितोति न तेन अधिट्ठानभेदो विञ्ञायति। तेनेव कुरुन्दट्ठकथायम्पि ‘‘वस्सानं चातुमासं अधिट्ठातुं, ततो परं विकप्पेतु’’न्ति (महाव॰ ३५८) वचनतो कत्तिकपुण्णमाय एव पच्चुद्धरित्वा हेमन्ते विकप्पेतब्बाति वुत्तं। तस्मा ‘‘वस्सिकसाटिका वस्सानमासातिक्कमेनापि कण्डुप्पटिच्छादि आबाधवूपसमेनापि अधिट्ठानं विजहती’’ति (कङ्का॰ अट्ठ॰ कथिनसिक्खापदवण्णना) वुत्तं। मातिकाट्ठकथायम्पि पच्चुद्धारवसेनापि अधिट्ठानं विजहतीति एवमत्थो गहेतब्बो। एवञ्हि सति सब्बट्ठकथायो समेन्ति, युत्ति च अविरुद्धा होन्तीति। ततो परन्ति पच्चुद्धारतो उपरि। विकप्पेय्याति कण्डुप्पटिच्छादिं पच्चुद्धरित्वा विकप्पेय्य। वस्सिकसाटिकं कत्तिकपुण्णमायं पच्चुद्धरित्वा हेमन्तस्स पठमदिवसे विकप्पेय्य, एवं असति दुक्कटन्ति अधिप्पायो। सेसाति अपरे सत्त चीवरानि सेसा। नत्थि परियन्तं वुत्तसदिसो कालपरिच्छेदो एतेसन्ति अपरियन्तिका।
Kiṃ vuttaṃ hoti? Vassikasāṭikā vassānamāsātikkame kattikapuṇṇamāya eva paccuddharitabbā. Tathā kaṇḍuppaṭicchādikā ābādhesu vūpasantesūti vuttaṃ hoti. ‘‘Paccuddharitvā vikappetabbā’’ti hi aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.469) vuttaṃ. Ettha pana keci ācariyā ‘‘paccuddharitvāti vassikasāṭikabhāvato apanetvā’’ti vadiṃsu, taṃ na yujjati. Paccuddhāravinayakammavisayeyeva paccuddhāra-saddassa diṭṭhattā, ‘‘cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ tato paraṃ vikappetu’’nti (mahāva. 358) pāḷivacanato ca. ‘‘Cātumāsaṃ adhiṭṭhātu’’nti ca catunnaṃ māsānaṃ adhiṭṭhānena saha accantasaṃyogo dassitoti na tena adhiṭṭhānabhedo viññāyati. Teneva kurundaṭṭhakathāyampi ‘‘vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ, tato paraṃ vikappetu’’nti (mahāva. 358) vacanato kattikapuṇṇamāya eva paccuddharitvā hemante vikappetabbāti vuttaṃ. Tasmā ‘‘vassikasāṭikā vassānamāsātikkamenāpi kaṇḍuppaṭicchādi ābādhavūpasamenāpi adhiṭṭhānaṃ vijahatī’’ti (kaṅkā. aṭṭha. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) vuttaṃ. Mātikāṭṭhakathāyampi paccuddhāravasenāpi adhiṭṭhānaṃ vijahatīti evamattho gahetabbo. Evañhi sati sabbaṭṭhakathāyo samenti, yutti ca aviruddhā hontīti. Tato paranti paccuddhārato upari. Vikappeyyāti kaṇḍuppaṭicchādiṃ paccuddharitvā vikappeyya. Vassikasāṭikaṃ kattikapuṇṇamāyaṃ paccuddharitvā hemantassa paṭhamadivase vikappeyya, evaṃ asati dukkaṭanti adhippāyo. Sesāti apare satta cīvarāni sesā. Natthi pariyantaṃ vuttasadiso kālaparicchedo etesanti apariyantikā.
५०. इदानि पच्चत्थरणादिकं चीवरचतुक्कं सदसादिकं वट्टति, नापरन्ति दस्सेतुं ‘‘पच्चत्थरणा’’तिआदिमाह। तत्थ परिक्खारो च मुखपुञ्छनञ्चाति द्वन्दो। परिक्खारमुखपुञ्छनमेव चोळकन्ति कम्मधारयो। द्वन्दसमासन्ते सुय्यमानत्ता पन चोळक-सद्दो परिक्खार-सद्दतो च परं दट्ठब्बो ‘‘परिक्खारचोळक’’न्ति। तं पन सामञ्ञजोतनाय विसेसेपि अवट्ठानतो ठपेत्वा पञ्च चीवरानि परिक्खारचोळनामेनाधिट्ठितानि अवसेसं दट्ठब्बं। पच्चत्थरणञ्च परिक्खारमुखपुञ्छनचोळकञ्च पच्चत्थरण…पे॰… चोळकञ्च निसीदनञ्चाति एतं चीवरचतुक्कं सदसम्पि अरत्तम्पि अनादिण्णकप्पम्पि लब्भन्ति सम्बन्धो। सदसन्ति सह याहि काहिचि दसाहीति सदसं। सदसके लब्भमाने अदसम्पि लब्भतेवाति सदसम्पि अदसम्पि पुप्फदसम्पीति एत्थ अत्थो। पि-सद्दो वुत्तावुत्तसम्पिण्डनत्थो। अरत्तन्ति नीलपीतादिरजनेन अरञ्जितम्पि। पि-सद्देन रञ्जितनीलपीतादिकम्पि अनादिण्णकप्पम्पीति। आदिण्णो कप्पो यस्स नत्थीति तं अनादिण्णकप्पम्पि। पि-सद्देन आदिण्णकप्पम्पि।
50. Idāni paccattharaṇādikaṃ cīvaracatukkaṃ sadasādikaṃ vaṭṭati, nāparanti dassetuṃ ‘‘paccattharaṇā’’tiādimāha. Tattha parikkhāro ca mukhapuñchanañcāti dvando. Parikkhāramukhapuñchanameva coḷakanti kammadhārayo. Dvandasamāsante suyyamānattā pana coḷaka-saddo parikkhāra-saddato ca paraṃ daṭṭhabbo ‘‘parikkhāracoḷaka’’nti. Taṃ pana sāmaññajotanāya visesepi avaṭṭhānato ṭhapetvā pañca cīvarāni parikkhāracoḷanāmenādhiṭṭhitāni avasesaṃ daṭṭhabbaṃ. Paccattharaṇañca parikkhāramukhapuñchanacoḷakañca paccattharaṇa…pe… coḷakañca nisīdanañcāti etaṃ cīvaracatukkaṃ sadasampi arattampi anādiṇṇakappampi labbhanti sambandho. Sadasanti saha yāhi kāhici dasāhīti sadasaṃ. Sadasake labbhamāne adasampi labbhatevāti sadasampi adasampi pupphadasampīti ettha attho. Pi-saddo vuttāvuttasampiṇḍanattho. Arattanti nīlapītādirajanena arañjitampi. Pi-saddena rañjitanīlapītādikampi anādiṇṇakappampīti. Ādiṇṇo kappo yassa natthīti taṃ anādiṇṇakappampi. Pi-saddena ādiṇṇakappampi.
ननु च ‘‘न भिक्खवे सब्बनीलकानि चीवरानि धारेतब्बानी’’तिआदिना (महाव॰ ३७२) सब्बनीलकसब्बपीतकसब्बलोहितकचीवरानि सामञ्ञेन पटिक्खित्तानीति कथमिदं चीवरचतुक्कं सदसादिकं वट्टति, कथञ्च अनादिण्णकप्पम्पि वट्टतीति? वुच्चते – ‘‘तेन खो पन समयेन अञ्ञतरो भिक्खु कुसचीरं निवासेत्वा’’तिआदिना उप्पन्नवत्थूसु (महाव॰ ३७१) ‘‘न भिक्खवे कुसचीरं…पे॰… तित्थियद्धजो धारेतब्बो। यो धारेय्य, आपत्ति थुल्लच्चयस्सा’’तिआदिना (महाव॰ ३७१) उप्पन्नवत्थुवसेनेव निवासनपारुपनसङ्खातधारणस्स पटिक्खित्तत्ता च तत्थेव अट्ठकथायञ्च (महाव॰ अट्ठ॰ ३७२) ‘‘सब्बनीलकादीनि रजनं धोवित्वा पुन रजित्वा धारेतब्बानि, न सक्का चे होन्ति धोवितुं, पच्चत्थरणानि वा कातब्बानि, दुपट्टचीवरस्स वा मज्झे दातब्बानि, अच्छिन्नदसदीघदसानि दसा छिन्दित्वा धारेतब्बानि, कञ्चुकं लभित्वा फालेत्वा रजित्वा परिभुञ्जितुं वट्टति, वेठनेपि एसेव नयो’’ति निवासनपारुपनवसेनेव धारणपरिभोगानं वुत्तत्ता च दुब्बण्णकरणसिक्खापदे (पाचि॰ अट्ठ॰ ३६८) ‘‘यं निवासेतुं वा पारुपितुं वा सक्का होति, तदेव चीवरन्ति वेदितब्ब’’न्ति पञ्चन्नंयेव कप्पबिन्दुनो अनुञ्ञातत्ता च तिचीवरकण्डुप्पटिच्छादिवस्सिकसाटिकसङ्खातानि पञ्च चीवरानि कायपरिहारियानेव अदसानि असब्बनीलकादीनि कप्पियरजनरजितानि आदिण्णकप्पानियेव होन्ति, न नियमेन निवत्तितानि परानि चत्तारीति चीवरचतुक्कमेव सदसादिकं अनादिण्णकप्पम्पि वट्टतीति।
Nanu ca ‘‘na bhikkhave sabbanīlakāni cīvarāni dhāretabbānī’’tiādinā (mahāva. 372) sabbanīlakasabbapītakasabbalohitakacīvarāni sāmaññena paṭikkhittānīti kathamidaṃ cīvaracatukkaṃ sadasādikaṃ vaṭṭati, kathañca anādiṇṇakappampi vaṭṭatīti? Vuccate – ‘‘tena kho pana samayena aññataro bhikkhu kusacīraṃ nivāsetvā’’tiādinā uppannavatthūsu (mahāva. 371) ‘‘na bhikkhave kusacīraṃ…pe… titthiyaddhajo dhāretabbo. Yo dhāreyya, āpatti thullaccayassā’’tiādinā (mahāva. 371) uppannavatthuvaseneva nivāsanapārupanasaṅkhātadhāraṇassa paṭikkhittattā ca tattheva aṭṭhakathāyañca (mahāva. aṭṭha. 372) ‘‘sabbanīlakādīni rajanaṃ dhovitvā puna rajitvā dhāretabbāni, na sakkā ce honti dhovituṃ, paccattharaṇāni vā kātabbāni, dupaṭṭacīvarassa vā majjhe dātabbāni, acchinnadasadīghadasāni dasā chinditvā dhāretabbāni, kañcukaṃ labhitvā phāletvā rajitvā paribhuñjituṃ vaṭṭati, veṭhanepi eseva nayo’’ti nivāsanapārupanavaseneva dhāraṇaparibhogānaṃ vuttattā ca dubbaṇṇakaraṇasikkhāpade (pāci. aṭṭha. 368) ‘‘yaṃ nivāsetuṃ vā pārupituṃ vā sakkā hoti, tadeva cīvaranti veditabba’’nti pañcannaṃyeva kappabinduno anuññātattā ca ticīvarakaṇḍuppaṭicchādivassikasāṭikasaṅkhātāni pañca cīvarāni kāyaparihāriyāneva adasāni asabbanīlakādīni kappiyarajanarajitāni ādiṇṇakappāniyeva honti, na niyamena nivattitāni parāni cattārīti cīvaracatukkameva sadasādikaṃ anādiṇṇakappampi vaṭṭatīti.
५१. सेसचीवरपञ्चकं अदसंयेव रजितंयेव आदिण्णकप्पंव कप्पतीति योजना। रजितन्ति कप्पियरजनेन रजितं। निसीदनस्स यथावुत्तेनत्थेन सब्बत्थ अदसत्थं निसेधेतुं ‘‘सदसंव निसीदन’’न्ति वुत्तं। सति हि सम्भवे ब्यभिचारे च विसेसनं सात्थकं होति।
51. Sesacīvarapañcakaṃ adasaṃyeva rajitaṃyeva ādiṇṇakappaṃva kappatīti yojanā. Rajitanti kappiyarajanena rajitaṃ. Nisīdanassa yathāvuttenatthena sabbattha adasatthaṃ nisedhetuṃ ‘‘sadasaṃva nisīdana’’nti vuttaṃ. Sati hi sambhave byabhicāre ca visesanaṃ sātthakaṃ hoti.
५२. इदानि अनधिट्ठिते अनिस्सट्ठे च का पवत्तीति तं दस्सेतुं ‘‘अनधिट्ठित’’न्तिआदिमाह। तत्थ अनधिट्ठितन्ति तिचीवरादिवसेन अनधिट्ठितं। अनिस्सट्ठन्ति यस्स कस्सचि दानलक्खणेन अदिन्नं। विकप्पेत्वा परिभुञ्जयेति वक्खमाननयेन एकबहुभावं, सन्निहितासन्निहितभावञ्च सल्लक्खेत्वा विकप्पेत्वा पच्चुद्धरित्वा परिभुञ्जेय्य। वक्खमाननयेन पन विञ्ञायतीति ‘‘पच्चुद्धरित्वा’’ति न वुत्तं।
52. Idāni anadhiṭṭhite anissaṭṭhe ca kā pavattīti taṃ dassetuṃ ‘‘anadhiṭṭhita’’ntiādimāha. Tattha anadhiṭṭhitanti ticīvarādivasena anadhiṭṭhitaṃ. Anissaṭṭhanti yassa kassaci dānalakkhaṇena adinnaṃ. Vikappetvā paribhuñjayeti vakkhamānanayena ekabahubhāvaṃ, sannihitāsannihitabhāvañca sallakkhetvā vikappetvā paccuddharitvā paribhuñjeyya. Vakkhamānanayena pana viññāyatīti ‘‘paccuddharitvā’’ti na vuttaṃ.
इदानि ‘‘विकप्पेत्वा’’ति वुत्तं कीदिसं तं हेट्ठिमन्तेन विकप्पियन्ति आह ‘‘हत्था’’तिआदि। तत्थ हत्थो दीघेन यस्स तं हत्थदीघं। ततोति तस्मा हत्थतो। उपड्ढो हत्थस्स दुतियो भागो विदत्थिसङ्खातो वित्थारेन यस्स तं उपड्ढवित्थारं।
Idāni ‘‘vikappetvā’’ti vuttaṃ kīdisaṃ taṃ heṭṭhimantena vikappiyanti āha ‘‘hatthā’’tiādi. Tattha hattho dīghena yassa taṃ hatthadīghaṃ. Tatoti tasmā hatthato. Upaḍḍho hatthassa dutiyo bhāgo vidatthisaṅkhāto vitthārena yassa taṃ upaḍḍhavitthāraṃ.
५३. इदानि यथावुत्तविधानं तेचीवरिकस्सेव वसेन, अपरो पन अञ्ञथा पटिपज्जतीति तं दस्सेतुं ‘‘तिचीवरस्सा’’तिआदिमाह । तत्थ नामेनाधिट्ठितानि तीणि चीवरानि एतस्साति तिचीवरो। तस्स विनयतेचीवरिकस्साति अत्थो, न परिक्खारचोळनामेन अधिट्ठितचीवरस्स। विनयतेचीवरिकस्स पन उदोसितसिक्खापदे वुत्तपरिहारो नत्थि। परिक्खारचोळियोति परिक्खारचोळमस्स अत्थीति णिकेन य-कारो। सब्बन्ति सकलं नवविधम्पि चीवरं। तथा वत्वाति एकबहुभावं, सन्निहितासन्निहितभावञ्च ञत्वा ‘‘इमं परिक्खारचोळं अधिट्ठामी’’तिआदिना वत्वा। अधिट्ठतीति अधिट्ठाति।
53. Idāni yathāvuttavidhānaṃ tecīvarikasseva vasena, aparo pana aññathā paṭipajjatīti taṃ dassetuṃ ‘‘ticīvarassā’’tiādimāha . Tattha nāmenādhiṭṭhitāni tīṇi cīvarāni etassāti ticīvaro. Tassa vinayatecīvarikassāti attho, na parikkhāracoḷanāmena adhiṭṭhitacīvarassa. Vinayatecīvarikassa pana udositasikkhāpade vuttaparihāro natthi. Parikkhāracoḷiyoti parikkhāracoḷamassa atthīti ṇikena ya-kāro. Sabbanti sakalaṃ navavidhampi cīvaraṃ. Tathā vatvāti ekabahubhāvaṃ, sannihitāsannihitabhāvañca ñatvā ‘‘imaṃ parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhāmī’’tiādinā vatvā. Adhiṭṭhatīti adhiṭṭhāti.
५४. अधिट्ठितचीवरं पन परिभुञ्जतो कथं अधिट्ठानं विजहतीति तं दस्सेन्तो ‘‘अच्छेदा’’तिआदिमाह। तत्थ अच्छेदो च विस्सज्जनञ्च गाहो च विब्भमो चाति द्वन्दो। अच्छेदो नाम चोरादीहि अच्छिन्दित्वा गहणं। विस्सज्जनं परेसं दानं। गाहो विस्सासेन गहणं। विब्भमो सिक्खं अप्पच्चक्खाय गिहिभावूपगमनं। तदापि तस्स अञ्ञस्स दाने विय चीवरस्स निरालयभावेन पन परिच्चागोति। टीकायं पन भादिसो भिक्खुयेवाति अधिट्ठानं न विजहतीति अत्थं विकप्पेत्वा भिक्खुनिया गिहिभावूपगमनं वुत्तं, तं न गहेतब्बं, कारणं पनेत्थ अम्हाकं गरूहियेव सारत्थदीपनियं (सारत्थ॰ टी॰ २.४६९) ‘‘भिक्खुनिया ‘हीनायावत्तनेना’ति विसेसेत्वा अवुत्तत्ता भिक्खुनिया हि गिहिभावूपगमने अधिट्ठानविजहनं विसुं वत्तब्बं नत्थि तस्सा विब्भमनेनेव अस्समणीभावतो’’ति वुत्तं। ननु च भिक्खुनो अप्पच्चक्खातसिक्खस्स गिहिभावूपगमनेन अधिट्ठानविजहनेन निरालयभावो कारणभावेन वुत्तो, एवं सति परिवत्तलिङ्गस्स नत्थि निरालयभावोति कथमस्स अधिट्ठानं विजहतीति? सच्चमेतं, तथापि बुद्धमतञ्ञूहि अट्ठकथाचरियेहि अट्ठकथायं (पारा॰ अट्ठ॰ १.६९) ‘‘यं पनस्स भिक्खुभावे अधिट्ठितं तिचीवरञ्च पत्तो च, तं अधिट्ठानं विजहति, पुन अधिट्ठातब्ब’’न्ति वुत्तत्ता नत्थेत्थ दोसोति।
54. Adhiṭṭhitacīvaraṃ pana paribhuñjato kathaṃ adhiṭṭhānaṃ vijahatīti taṃ dassento ‘‘acchedā’’tiādimāha. Tattha acchedo ca vissajjanañca gāho ca vibbhamo cāti dvando. Acchedo nāma corādīhi acchinditvā gahaṇaṃ. Vissajjanaṃ paresaṃ dānaṃ. Gāho vissāsena gahaṇaṃ. Vibbhamo sikkhaṃ appaccakkhāya gihibhāvūpagamanaṃ. Tadāpi tassa aññassa dāne viya cīvarassa nirālayabhāvena pana pariccāgoti. Ṭīkāyaṃ pana bhādiso bhikkhuyevāti adhiṭṭhānaṃ na vijahatīti atthaṃ vikappetvā bhikkhuniyā gihibhāvūpagamanaṃ vuttaṃ, taṃ na gahetabbaṃ, kāraṇaṃ panettha amhākaṃ garūhiyeva sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 2.469) ‘‘bhikkhuniyā ‘hīnāyāvattanenā’ti visesetvā avuttattā bhikkhuniyā hi gihibhāvūpagamane adhiṭṭhānavijahanaṃ visuṃ vattabbaṃ natthi tassā vibbhamaneneva assamaṇībhāvato’’ti vuttaṃ. Nanu ca bhikkhuno appaccakkhātasikkhassa gihibhāvūpagamanena adhiṭṭhānavijahanena nirālayabhāvo kāraṇabhāvena vutto, evaṃ sati parivattaliṅgassa natthi nirālayabhāvoti kathamassa adhiṭṭhānaṃ vijahatīti? Saccametaṃ, tathāpi buddhamataññūhi aṭṭhakathācariyehi aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.69) ‘‘yaṃ panassa bhikkhubhāve adhiṭṭhitaṃ ticīvarañca patto ca, taṃ adhiṭṭhānaṃ vijahati, puna adhiṭṭhātabba’’nti vuttattā natthettha dosoti.
मारणलिङ्गसिक्खाति उत्तरपदलोपेन उपचारेन वा लिङ्गपरिवत्तनं सिक्खापच्चक्खानञ्च ‘‘लिङ्गसिक्खा’’ति च वुत्तं। इति एते अट्ठ सब्बेसु नवसु चीवरेसु अधिट्ठानस्स वियोगो विप्पवासो, तस्स कारणा होन्तीति पाठसेसो। तिचीवरस्स पन न केवलं इमेयेव अट्ठ, विनिविद्धछिद्दञ्च अधिट्ठानवियोगकारणन्ति लिङ्गवचनञ्च परिवत्तेत्वा योजेतब्बं। तत्थ अब्भन्तरे एकस्सपि तन्तुनो अभावेन विनिविद्धं विनिविज्झित्वा गतछिद्दंकनिट्ठङ्गुलिनखपिट्ठिप्पमाणं विनिविद्धछिद्दं। तत्थ सङ्घाटिया च उत्तरासङ्गस्स च दीघन्ततो विदत्थिप्पमाणस्स, तिरियन्ततो अट्ठङ्गुलप्पमाणस्स, अन्तरवासकस्स पन दीघन्ततो विदत्थिप्पमाणस्सेव तिरियन्ततो चतुरङ्गुलप्पमाणस्स पदेसस्स ओरतो छिद्दं अधिट्ठानं भिन्दति, सूचिकम्मं कत्वा पुन अधिट्ठातब्बं। सूचिकम्मं करोन्तेन च छिन्दित्वा दुब्बलट्ठानापनयनेन छिद्दं अदस्सेत्वा कातब्बं।
Māraṇaliṅgasikkhāti uttarapadalopena upacārena vā liṅgaparivattanaṃ sikkhāpaccakkhānañca ‘‘liṅgasikkhā’’ti ca vuttaṃ. Iti ete aṭṭha sabbesu navasu cīvaresu adhiṭṭhānassa viyogo vippavāso, tassa kāraṇā hontīti pāṭhaseso. Ticīvarassa pana na kevalaṃ imeyeva aṭṭha, vinividdhachiddañca adhiṭṭhānaviyogakāraṇanti liṅgavacanañca parivattetvā yojetabbaṃ. Tattha abbhantare ekassapi tantuno abhāvena vinividdhaṃ vinivijjhitvā gatachiddaṃkaniṭṭhaṅgulinakhapiṭṭhippamāṇaṃ vinividdhachiddaṃ. Tattha saṅghāṭiyā ca uttarāsaṅgassa ca dīghantato vidatthippamāṇassa, tiriyantato aṭṭhaṅgulappamāṇassa, antaravāsakassa pana dīghantato vidatthippamāṇasseva tiriyantato caturaṅgulappamāṇassa padesassa orato chiddaṃ adhiṭṭhānaṃ bhindati, sūcikammaṃ katvā puna adhiṭṭhātabbaṃ. Sūcikammaṃ karontena ca chinditvā dubbalaṭṭhānāpanayanena chiddaṃ adassetvā kātabbaṃ.
५५. इदानि अकप्पियानि दस्सेतुं ‘‘कुसा’’तिआदि वुत्तं। तत्थ कुसा च वाका च फलकानि च, तेसं चीरानि कुस…पे॰… चीरानि। तत्थ कुसेन गन्थेत्वा कतं कुसचीरं। तथा वाकेन गन्थेत्वा कतं वाकचीरं, तापसानं वक्कलं। फलकसण्ठानानि फलकानि सिब्बित्वा कतं फलकचीरं। केसवालजन्ति केसेहि च वालेहि च जातं वायितं कम्बलन्ति सम्बन्धो। उलूकपक्खाजिनक्खिपेति उलूकानं कोसियसकुणानं पक्खं पक्खेन कतं निवासनञ्च अजिनक्खिपं सलोमं सखुरं अजिनमिगानं चम्मञ्च धारयतो थुल्लच्चयन्ति सम्बन्धो।
55. Idāni akappiyāni dassetuṃ ‘‘kusā’’tiādi vuttaṃ. Tattha kusā ca vākā ca phalakāni ca, tesaṃ cīrāni kusa…pe… cīrāni. Tattha kusena ganthetvā kataṃ kusacīraṃ. Tathā vākena ganthetvā kataṃ vākacīraṃ, tāpasānaṃ vakkalaṃ. Phalakasaṇṭhānāni phalakāni sibbitvā kataṃ phalakacīraṃ. Kesavālajanti kesehi ca vālehi ca jātaṃ vāyitaṃ kambalanti sambandho. Ulūkapakkhājinakkhipeti ulūkānaṃ kosiyasakuṇānaṃ pakkhaṃ pakkhena kataṃ nivāsanañca ajinakkhipaṃ salomaṃ sakhuraṃ ajinamigānaṃ cammañca dhārayato thullaccayanti sambandho.
५६. कदलेरकक्कदुस्सेसूति कदलियो च एरको च अक्को च, तेसं दुस्सानि वत्थानि, तेसु चेव मकचिवाकेहि कते पोत्थके चापि दुक्कटं। निमित्तत्थे चेतं भुम्मं। कदलिदुस्सादिसद्देन तंधारणमधिप्पेतं, तस्मा तंधारणनिमित्तं दुक्कटं होतीति अत्थो। एवं सब्बत्थ। ‘‘नीलको चा’’तिआदिना द्वन्दो। सब्बा नीलक…पे॰… कण्हकाति कम्मधारयो। नीलादिवण्णयोगेन वत्थं नीलादि। नीलकं उमापुप्फवण्णं। मञ्जेट्ठं मञ्जेट्ठिकवण्णं। पीतं कणिकारपुप्फवण्णं। लोहितं जयसुमनपुप्फवण्णं। कण्हकं अद्दारिट्ठकवण्णं। सब्ब-सद्दो पनेत्थ पच्चेकं योजेतब्बो।
56.Kadalerakakkadussesūti kadaliyo ca erako ca akko ca, tesaṃ dussāni vatthāni, tesu ceva makacivākehi kate potthake cāpi dukkaṭaṃ. Nimittatthe cetaṃ bhummaṃ. Kadalidussādisaddena taṃdhāraṇamadhippetaṃ, tasmā taṃdhāraṇanimittaṃ dukkaṭaṃ hotīti attho. Evaṃ sabbattha. ‘‘Nīlako cā’’tiādinā dvando. Sabbā nīlaka…pe… kaṇhakāti kammadhārayo. Nīlādivaṇṇayogena vatthaṃ nīlādi. Nīlakaṃ umāpupphavaṇṇaṃ. Mañjeṭṭhaṃ mañjeṭṭhikavaṇṇaṃ. Pītaṃ kaṇikārapupphavaṇṇaṃ. Lohitaṃ jayasumanapupphavaṇṇaṃ. Kaṇhakaṃ addāriṭṭhakavaṇṇaṃ. Sabba-saddo panettha paccekaṃ yojetabbo.
५७. महा…पे॰… रत्तेति महारङ्गो च महानामरङ्गो च, तेहि रत्ते। एत्थापि पुन सुय्यमानं सब्बसद्दमनुवत्तियं, ‘‘सब्बमहारङ्गरत्ते’’तिआदिना अत्थो वेदितब्बो। इमिना च असब्बनीलकादि कप्पियरजनरजितं परिभुञ्जन्तस्स नत्थि दोसोति दीपेति। तत्थ महारङ्गो सतपदिपिट्ठिवण्णो। महानामरङ्गो सम्भिन्नवण्णो, सो पन पण्डुपलासवण्णो होति, पदुमवण्णोतिपि वदन्ति। तिरीटकेति तं नामक रुक्खतचे। अच्छिन्नदीघदसकेति सब्बसो अच्छिन्नत्ता अच्छिन्ना च मज्झे छिन्नत्ता दीघा च सा दसा च वत्थकोटि यस्साति अञ्ञपदत्थसमासो। फलपुप्फदसेति अञ्ञमञ्ञं संसिब्बित्वा कता फलसदिसा दसा ‘‘फला’’ति वुच्चन्ति, केतकादि पुप्फसदिसानि ‘‘पुप्फानी’’ति च, फला च पुप्फा च दसा यस्स, फलसदिसे दसे, पुप्फसदिसे दसे चाति अत्थो। वेठनेति सीसवेठने। तथाति इमिना सब्बनीलकादीसु दुक्कटं अतिदिसति। सब्बन्ति कुसचीरादिकं सकलं। अच्छिन्नं चीवरं यस्स सो लभतीति सम्बन्धो।
57.Mahā…pe… ratteti mahāraṅgo ca mahānāmaraṅgo ca, tehi ratte. Etthāpi puna suyyamānaṃ sabbasaddamanuvattiyaṃ, ‘‘sabbamahāraṅgaratte’’tiādinā attho veditabbo. Iminā ca asabbanīlakādi kappiyarajanarajitaṃ paribhuñjantassa natthi dosoti dīpeti. Tattha mahāraṅgo satapadipiṭṭhivaṇṇo. Mahānāmaraṅgo sambhinnavaṇṇo, so pana paṇḍupalāsavaṇṇo hoti, padumavaṇṇotipi vadanti. Tirīṭaketi taṃ nāmaka rukkhatace. Acchinnadīghadasaketi sabbaso acchinnattā acchinnā ca majjhe chinnattā dīghā ca sā dasā ca vatthakoṭi yassāti aññapadatthasamāso. Phalapupphadaseti aññamaññaṃ saṃsibbitvā katā phalasadisā dasā ‘‘phalā’’ti vuccanti, ketakādi pupphasadisāni ‘‘pupphānī’’ti ca, phalā ca pupphā ca dasā yassa, phalasadise dase, pupphasadise dase cāti attho. Veṭhaneti sīsaveṭhane. Tathāti iminā sabbanīlakādīsu dukkaṭaṃ atidisati. Sabbanti kusacīrādikaṃ sakalaṃ. Acchinnaṃ cīvaraṃ yassa so labhatīti sambandho.
चीवरनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Cīvaraniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
