| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
५. चीवरपटिग्गहणसिक्खापदवण्णना
5. Cīvarapaṭiggahaṇasikkhāpadavaṇṇanā
५०८-५१०. अपञ्ञत्ते सिक्खापदेति एत्थ ‘‘गणम्हा ओहीयनसिक्खापदे’’ति लिखितं। अरञ्ञवासीनिसेधनसिक्खापदे अपञ्ञत्तेति एके, ‘‘तं न सुन्दर’’न्ति वदन्ति। विहत्थतायाति आयासेन।
508-510.Apaññatte sikkhāpadeti ettha ‘‘gaṇamhā ohīyanasikkhāpade’’ti likhitaṃ. Araññavāsīnisedhanasikkhāpade apaññatteti eke, ‘‘taṃ na sundara’’nti vadanti. Vihatthatāyāti āyāsena.
५१२. उपचारोति द्वादसहत्थो। महापच्चरियं, कुरुन्दियञ्च वुत्तन्ति एत्थ रत्तिभागे धम्मकथिकस्स भिक्खुनो बहूसु चीवरेसु महाजनेन पसाददानवसेन पटिक्खित्तेसु पुनदिवसे ‘‘उपासकानं पसाददानानि एतानी’’ति सुद्धचित्तेन गण्हन्तस्स दोसो नत्थि, ‘‘भिक्खुनीहिपि दिन्नानि इध सन्ती’’ति ञत्वा गण्हतो दोसो। तं अचित्तकभावेनाति भिक्खुनीहि दिन्नभावं ञत्वा बहूसु तस्सा चीवरस्स अजाननेनाति अत्थो। पंसुकूलं अधिट्ठहित्वाति ‘‘भिक्खुनीहि नु खो दिन्नं सिया’’ति अविकप्पेत्वा ‘‘पंसुकूलं गण्हामी’’ति गण्हन्तस्स वट्टति। कुरुन्दिआदीसु वुत्तोपि अत्थो अयमेव, एकं, ‘‘अचित्तकभावेना’’ति वचनेन ‘‘यथा तथा गण्हितुं वट्टती’’ति उप्पथोव पटिसेधितोति अपरे। एवं धम्मसिरित्थेरो न वदति, उजुकमेव वदतीति पपञ्चितं। तस्सेव विसयो, तस्सायं अधिप्पायो – यथा ‘‘पंसुकूलं गण्हिस्सतीति ठपितं कामं भिक्खुनिसन्तकम्पि अविकप्पेत्वा पंसुकूलं अधिट्ठहित्वा गहेतुं वट्टती’’ति वुत्तं, तथा धम्मकथिकस्स भिक्खुनिया दिन्नम्पि अपञ्ञायमानं वट्टतीति, तस्मा तं वुत्तं महापच्चरियं, कुरुन्दियञ्च अचित्तकभावेन न समेतीति। पटिक्खेपो पन विकप्पग्गहणे एव रुहति। अञ्ञथा पुब्बापरं विरुज्झतीति। तं न युत्तं पंसुकूलेन असमानत्ता। पंसुकूलभावेन सङ्कारकूटादीसु ठपितं भिक्खुनीहि, न तं तस्सा सन्तकं हुत्वा ठितं होति। अस्सामिकञ्हि पंसुकूलं सब्बसाधारणञ्च, अञ्ञोपि गहेतुं लभति। इदं पुब्बेव ‘‘भिक्खुनीनं चीवर’’न्ति जानित्वापि पंसुकूलिको गहेतुं लभति तदा तस्सा असन्तकत्ता। ‘‘पंसुकूलं अधिट्ठहित्वा’’ति सल्लेखक्कमनिदस्सनत्थं वुत्तं। मंसं ददन्तेन तथागतेन सल्लेखतो कप्पियम्पि भुत्तं निस्सग्गियं चीवरमाह यो मंसं कथन्ति सयमादिसेय्याति।
512.Upacāroti dvādasahattho. Mahāpaccariyaṃ, kurundiyañca vuttanti ettha rattibhāge dhammakathikassa bhikkhuno bahūsu cīvaresu mahājanena pasādadānavasena paṭikkhittesu punadivase ‘‘upāsakānaṃ pasādadānāni etānī’’ti suddhacittena gaṇhantassa doso natthi, ‘‘bhikkhunīhipi dinnāni idha santī’’ti ñatvā gaṇhato doso. Taṃ acittakabhāvenāti bhikkhunīhi dinnabhāvaṃ ñatvā bahūsu tassā cīvarassa ajānanenāti attho. Paṃsukūlaṃ adhiṭṭhahitvāti ‘‘bhikkhunīhi nu kho dinnaṃ siyā’’ti avikappetvā ‘‘paṃsukūlaṃ gaṇhāmī’’ti gaṇhantassa vaṭṭati. Kurundiādīsu vuttopi attho ayameva, ekaṃ, ‘‘acittakabhāvenā’’ti vacanena ‘‘yathā tathā gaṇhituṃ vaṭṭatī’’ti uppathova paṭisedhitoti apare. Evaṃ dhammasiritthero na vadati, ujukameva vadatīti papañcitaṃ. Tasseva visayo, tassāyaṃ adhippāyo – yathā ‘‘paṃsukūlaṃ gaṇhissatīti ṭhapitaṃ kāmaṃ bhikkhunisantakampi avikappetvā paṃsukūlaṃ adhiṭṭhahitvā gahetuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ, tathā dhammakathikassa bhikkhuniyā dinnampi apaññāyamānaṃ vaṭṭatīti, tasmā taṃ vuttaṃ mahāpaccariyaṃ, kurundiyañca acittakabhāvena na sametīti. Paṭikkhepo pana vikappaggahaṇe eva ruhati. Aññathā pubbāparaṃ virujjhatīti. Taṃ na yuttaṃ paṃsukūlena asamānattā. Paṃsukūlabhāvena saṅkārakūṭādīsu ṭhapitaṃ bhikkhunīhi, na taṃ tassā santakaṃ hutvā ṭhitaṃ hoti. Assāmikañhi paṃsukūlaṃ sabbasādhāraṇañca, aññopi gahetuṃ labhati. Idaṃ pubbeva ‘‘bhikkhunīnaṃ cīvara’’nti jānitvāpi paṃsukūliko gahetuṃ labhati tadā tassā asantakattā. ‘‘Paṃsukūlaṃ adhiṭṭhahitvā’’ti sallekhakkamanidassanatthaṃ vuttaṃ. Maṃsaṃ dadantena tathāgatena sallekhato kappiyampi bhuttaṃ nissaggiyaṃ cīvaramāha yo maṃsaṃ kathanti sayamādiseyyāti.
अचित्तकत्ता कथं पंसुकूलं वट्टतीति चे? ताय तस्स अदिन्नत्ता, भिक्खुनापि ततो भिक्खुनितो अग्गहितत्ता च। अस्सामिकम्पि हि पंसुकूलं अञ्ञिस्सा हत्थतो गण्हाति, न वट्टति ‘‘अञ्ञातिकाय भिक्खुनिया चीवरं पटिग्गण्हेय्या’’ति वुत्तलक्खणसम्भवतो। अञ्ञातिकाय सन्तकं ञातिकाय हत्थतो गण्हाति, वट्टतीति एके। यथा सिक्खमानसामणेरादीनं हत्थतो पटिग्गण्हन्तस्स अनापत्ति, तथा कङ्खावितरणियञ्च ‘‘अञ्ञातिकाय हत्थतो गहण’’न्ति (कङखा॰ अट्ठ॰ चीवरप्पटिग्गहणसिक्खापदवण्णना) अङ्गं वुत्तं। तथा ञातिकाय सन्तकं सिक्खमानाय, सामणेरिया, उपासकस्स, उपासिकाय, भिक्खुस्स, सामणेरस्स सन्तकं अञ्ञातिकाय भिक्खुनिया हत्थतो गण्हन्तस्स च अनापत्ति एवं यथावुत्तलक्खणासम्भवतोति एके, तेनेव ‘‘एकतोउपसम्पन्नाय चीवरं पटिग्गण्हाती’ति अवत्वा ‘हत्थतो पटिग्गण्हाति अञ्ञत्र पारिवत्तका, आपत्ति दुक्कटस्सा’ति (पारा॰ ५१३) वुत्तं, तस्मा अञ्ञातिकाय सन्तकम्पि एकतोउपसम्पन्नाय हत्थतो पटिग्गण्हन्तस्स दुक्कट’’न्ति वदन्ति, उभोपेते न सारतो दट्ठब्बा, कारणं परियेसितब्बं।
Acittakattā kathaṃ paṃsukūlaṃ vaṭṭatīti ce? Tāya tassa adinnattā, bhikkhunāpi tato bhikkhunito aggahitattā ca. Assāmikampi hi paṃsukūlaṃ aññissā hatthato gaṇhāti, na vaṭṭati ‘‘aññātikāya bhikkhuniyā cīvaraṃ paṭiggaṇheyyā’’ti vuttalakkhaṇasambhavato. Aññātikāya santakaṃ ñātikāya hatthato gaṇhāti, vaṭṭatīti eke. Yathā sikkhamānasāmaṇerādīnaṃ hatthato paṭiggaṇhantassa anāpatti, tathā kaṅkhāvitaraṇiyañca ‘‘aññātikāya hatthato gahaṇa’’nti (kaṅakhā. aṭṭha. cīvarappaṭiggahaṇasikkhāpadavaṇṇanā) aṅgaṃ vuttaṃ. Tathā ñātikāya santakaṃ sikkhamānāya, sāmaṇeriyā, upāsakassa, upāsikāya, bhikkhussa, sāmaṇerassa santakaṃ aññātikāya bhikkhuniyā hatthato gaṇhantassa ca anāpatti evaṃ yathāvuttalakkhaṇāsambhavatoti eke, teneva ‘‘ekatoupasampannāya cīvaraṃ paṭiggaṇhātī’ti avatvā ‘hatthato paṭiggaṇhāti aññatra pārivattakā, āpatti dukkaṭassā’ti (pārā. 513) vuttaṃ, tasmā aññātikāya santakampi ekatoupasampannāya hatthato paṭiggaṇhantassa dukkaṭa’’nti vadanti, ubhopete na sārato daṭṭhabbā, kāraṇaṃ pariyesitabbaṃ.
५१४. को पन वादो पत्तत्थविकादीसूति अनधिट्ठातब्बेसु बहूसु पटलेसु। तेनेवाह मातिकाट्ठकथायं ‘‘पत्तत्थविकादिम्हि अनधिट्ठातब्बपरिक्खारे’’ति। अधिट्ठानुपगेसु वा तेसं परिक्खारत्ता भिसिछविया विय अनापत्ति। किं पटपरिस्सावनं परिक्खारं न होतीति? होति, किन्तु तं किर निवासनादिचीवरसण्ठानत्ता न वट्टति। तस्मा इध निवासनादिचीवरसाधनं विकप्पनुपगपच्छिमं चीवरं नाम। अनन्तरातीते निवासनपारुपनुपगमेवाति सन्निट्ठानं। एवं सन्ते कङ्खावितरणियं (कङ्खा॰ अट्ठ॰ चीवरप्पटिग्गहणसिक्खापदवण्णना) कप्पनुपगपच्छिमता, पारिवत्तकाभावो, अञ्ञातिकाय हत्थतो गहणन्ति तीणेव अङ्गानि अवत्वा अपरिक्खारताति चतुत्थमङ्गं वत्तब्बन्ति चे? न वत्तब्बं, इमस्मिं सिक्खापदे पत्तत्थविकादिपरिक्खारस्स अचीवरसङ्ख्यत्ता। पठमकथिनादीसु विकप्पनुपगता पमाणं, इध कायपरिभोगुपगताति। ‘‘अञ्ञं परिक्खार’’न्ति उद्धरित्वा ‘‘पत्तत्थविकादिं यंकिञ्ची’’ति वुत्तत्ता विकप्पनुपगम्पि पत्तत्थविकादिं गण्हितुं वट्टति, ‘‘पटपरिस्सावनम्पी’’ति वुत्तट्ठाने च ‘‘चीवरं नाम विकप्पनुपगपच्छिम’’न्ति वचनतो पटपरिस्सावनं चीवरमेव, न परिक्खारं। ‘‘को पन वादोति निगमनवचनम्पि साधक’’न्ति केचि वदन्ति, पण्णत्तिं अजाननतो अचित्तकं, न वत्थुं, ‘‘अञ्ञातिकाय भिक्खुनिया सन्तकभावाजाननतो, चीवरभावाजाननतो च अचित्तक’’न्ति अनुगण्ठिपदे वुत्तं।
514.Ko pana vādo pattatthavikādīsūti anadhiṭṭhātabbesu bahūsu paṭalesu. Tenevāha mātikāṭṭhakathāyaṃ ‘‘pattatthavikādimhi anadhiṭṭhātabbaparikkhāre’’ti. Adhiṭṭhānupagesu vā tesaṃ parikkhārattā bhisichaviyā viya anāpatti. Kiṃ paṭaparissāvanaṃ parikkhāraṃ na hotīti? Hoti, kintu taṃ kira nivāsanādicīvarasaṇṭhānattā na vaṭṭati. Tasmā idha nivāsanādicīvarasādhanaṃ vikappanupagapacchimaṃ cīvaraṃ nāma. Anantarātīte nivāsanapārupanupagamevāti sanniṭṭhānaṃ. Evaṃ sante kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. cīvarappaṭiggahaṇasikkhāpadavaṇṇanā) kappanupagapacchimatā, pārivattakābhāvo, aññātikāya hatthato gahaṇanti tīṇeva aṅgāni avatvā aparikkhāratāti catutthamaṅgaṃ vattabbanti ce? Na vattabbaṃ, imasmiṃ sikkhāpade pattatthavikādiparikkhārassa acīvarasaṅkhyattā. Paṭhamakathinādīsu vikappanupagatā pamāṇaṃ, idha kāyaparibhogupagatāti. ‘‘Aññaṃ parikkhāra’’nti uddharitvā ‘‘pattatthavikādiṃ yaṃkiñcī’’ti vuttattā vikappanupagampi pattatthavikādiṃ gaṇhituṃ vaṭṭati, ‘‘paṭaparissāvanampī’’ti vuttaṭṭhāne ca ‘‘cīvaraṃ nāma vikappanupagapacchima’’nti vacanato paṭaparissāvanaṃ cīvarameva, na parikkhāraṃ. ‘‘Ko pana vādoti nigamanavacanampi sādhaka’’nti keci vadanti, paṇṇattiṃ ajānanato acittakaṃ, na vatthuṃ, ‘‘aññātikāya bhikkhuniyā santakabhāvājānanato, cīvarabhāvājānanato ca acittaka’’nti anugaṇṭhipade vuttaṃ.
चीवरपटिग्गहणसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Cīvarapaṭiggahaṇasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ५. चीवरपटिग्गहणसिक्खापदं • 5. Cīvarapaṭiggahaṇasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ५. चीवरपटिग्गहणसिक्खापदवण्णना • 5. Cīvarapaṭiggahaṇasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ५. चीवरपटिग्गहणसिक्खापदवण्णना • 5. Cīvarapaṭiggahaṇasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ५. चीवरपटिग्गहणसिक्खापदवण्णना • 5. Cīvarapaṭiggahaṇasikkhāpadavaṇṇanā
