| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วินยสงฺคห-อฎฺฐกถา • Vinayasaṅgaha-aṭṭhakathā |
๙. จีวรวิปฺปวาสวินิจฺฉยกถา
9. Cīvaravippavāsavinicchayakathā
๕๑. จีวเรนวินาวาโสติ ติจีวราธิฎฺฐาเนน อธิฎฺฐิตานํ ติณฺณํ จีวรานํ อญฺญตเรน วิปฺปวาโสฯ เอวํ อธิฎฺฐิเตสุ หิ ตีสุ จีวเรสุ เอเกนปิ วินา วสิตุํ น วฎฺฎติ, วสนฺตสฺส สห อรุณุคฺคมนา จีวรํ นิสฺสคฺคิยํ โหติ, ตสฺมา อรุณุคฺคมนสมเย จีวรํ อฑฺฒเตยฺยรตนปฺปมาเณ หตฺถปาเส กตฺวา วสิตพฺพํฯ คามนิเวสนอุโทสิตอฑฺฑมาฬปาสาทหมฺมิยนาวาสตฺถเขตฺตธญฺญกรณอารามวิหารรุกฺขมูลอโชฺฌกาเสสุ ปน อยํ วิเสโส (ปารา. อฎฺฐ. ๒.๔๗๗-๘) – สเจ เอกสฺส รโญฺญ คามโภชกสฺส วา สนฺตโก คาโม โหติ, เยน เกนจิ ปากาเรน วา วติยา วา ปริขาย วา ปริกฺขิโตฺต จ, เอวรูเป คาเม จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา คามพฺภนฺตเร ยตฺถ กตฺถจิ ยถารุจิตฎฺฐาเน อรุณํ อุฎฺฐาเปตุํ วฎฺฎติฯ สเจ ปน อปริกฺขิโตฺต โหติ, เอวรูเป คาเม ยสฺมิํ ฆเร จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมิํ วตฺถพฺพํ, ตสฺส วา ฆรสฺส หตฺถปาเส สมนฺตา อฑฺฒเตยฺยรตนพฺภนฺตเร วสิตพฺพํฯ ตํ ปมาณํ อติกฺกมิตฺวา สเจปิ อิทฺธิมา ภิกฺขุ อากาเส อรุณํ อุฎฺฐาเปติ, จีวรํ นิสฺสคฺคิยเมว โหติฯ
51.Cīvarenavināvāsoti ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhitānaṃ tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññatarena vippavāso. Evaṃ adhiṭṭhitesu hi tīsu cīvaresu ekenapi vinā vasituṃ na vaṭṭati, vasantassa saha aruṇuggamanā cīvaraṃ nissaggiyaṃ hoti, tasmā aruṇuggamanasamaye cīvaraṃ aḍḍhateyyaratanappamāṇe hatthapāse katvā vasitabbaṃ. Gāmanivesanaudositaaḍḍamāḷapāsādahammiyanāvāsatthakhettadhaññakaraṇaārāmavihārarukkhamūlaajjhokāsesu pana ayaṃ viseso (pārā. aṭṭha. 2.477-8) – sace ekassa rañño gāmabhojakassa vā santako gāmo hoti, yena kenaci pākārena vā vatiyā vā parikhāya vā parikkhitto ca, evarūpe gāme cīvaraṃ nikkhipitvā gāmabbhantare yattha katthaci yathārucitaṭṭhāne aruṇaṃ uṭṭhāpetuṃ vaṭṭati. Sace pana aparikkhitto hoti, evarūpe gāme yasmiṃ ghare cīvaraṃ nikkhittaṃ, tasmiṃ vatthabbaṃ, tassa vā gharassa hatthapāse samantā aḍḍhateyyaratanabbhantare vasitabbaṃ. Taṃ pamāṇaṃ atikkamitvā sacepi iddhimā bhikkhu ākāse aruṇaṃ uṭṭhāpeti, cīvaraṃ nissaggiyameva hoti.
สเจ นานาราชูนํ วา โภชกานํ วา คาโม โหติ เวสาลีกุสินาราทิสทิโส ปริกฺขิโตฺต จ, เอวรูเป คาเม ยสฺมิํ ฆเร จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตตฺถ วา วตฺถพฺพํ, ตตฺถ สทฺทสงฺฆฎฺฎเนน วา ชนสมฺพาเธน วา วสิตุํ อสโกฺกเนฺตน สภาเย วา วตฺถพฺพํ นครทฺวารมูเล วาฯ ตตฺราปิ วสิตุํ อสโกฺกเนฺตน ยตฺถ กตฺถจิ ผาสุกฎฺฐาเน วสิตฺวา อโนฺตอรุเณ อาคมฺม เตสํเยว สภายนครทฺวารมูลานํ หตฺถปาเส วสิตพฺพํฯ ฆรสฺส ปน จีวรสฺส วา หตฺถปาเส วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ
Sace nānārājūnaṃ vā bhojakānaṃ vā gāmo hoti vesālīkusinārādisadiso parikkhitto ca, evarūpe gāme yasmiṃ ghare cīvaraṃ nikkhittaṃ, tattha vā vatthabbaṃ, tattha saddasaṅghaṭṭanena vā janasambādhena vā vasituṃ asakkontena sabhāye vā vatthabbaṃ nagaradvāramūle vā. Tatrāpi vasituṃ asakkontena yattha katthaci phāsukaṭṭhāne vasitvā antoaruṇe āgamma tesaṃyeva sabhāyanagaradvāramūlānaṃ hatthapāse vasitabbaṃ. Gharassa pana cīvarassa vā hatthapāse vattabbameva natthi.
สเจ ฆเร อฎฺฐเปตฺวา ‘‘สภาเย ฐเปสฺสามี’’ติ สภายํ คจฺฉโนฺต หตฺถํ ปสาเรตฺวา ‘‘หนฺทิมํ จีวรํ ฐเปหี’’ติ เอวํ นิเกฺขปสุเข หตฺถปาสคเต กิสฺมิญฺจิ อาปเณ จีวรํ นิกฺขิปติ, เตน ปุริมนเยเนว สภาเย วา วตฺถพฺพํ, ทฺวารมูเล วา เตสํ หตฺถปาเส วา วสิตพฺพํฯ
Sace ghare aṭṭhapetvā ‘‘sabhāye ṭhapessāmī’’ti sabhāyaṃ gacchanto hatthaṃ pasāretvā ‘‘handimaṃ cīvaraṃ ṭhapehī’’ti evaṃ nikkhepasukhe hatthapāsagate kismiñci āpaṇe cīvaraṃ nikkhipati, tena purimanayeneva sabhāye vā vatthabbaṃ, dvāramūle vā tesaṃ hatthapāse vā vasitabbaṃ.
สเจ นครสฺส พหูนิปิ ทฺวารานิ โหนฺติ พหูนิ จ สภายานิ, สพฺพตฺถ วสิตุํ น วฎฺฎติฯ ยสฺสา ปน วีถิยา จีวรํ ฐปิตํ, ยํ ตสฺสา สมฺมุขฎฺฐาเน สภายญฺจ ทฺวารญฺจ, ตสฺส สภายสฺส จ ทฺวารสฺส จ หตฺถปาเส วสิตพฺพํฯ เอวญฺหิ สติ สกฺกา จีวรสฺส ปวตฺติํ ชานิตุํ ฯ สภายํ ปน คจฺฉเนฺตน ยสฺส อาปณิกสฺส หเตฺถ นิกฺขิตฺตํ, สเจ โส ตํ จีวรํ อติหริตฺวา ฆเร นิกฺขิปติ, วีถิหตฺถปาโส น รกฺขติ, ฆรสฺส หตฺถปาเส วตฺถพฺพํฯ สเจ มหนฺตํ ฆรํ โหติ เทฺว วีถิโย ผริตฺวา ฐิตํ, ปุรโต วา ปจฺฉโต วา หตฺถปาเสเยว อรุณํ อุฎฺฐาเปตพฺพํฯ สภาเย นิกฺขิปิตฺวา ปน สภาเย วา ตสฺส สมฺมุเข นครทฺวารมูเล วา เตสํเยว หตฺถปาเส วา อรุณํ อุฎฺฐาเปตพฺพํฯ สเจ ปน คาโม อปริกฺขิโตฺต โหติ, ยสฺมิํ ฆเร จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมิํ ฆเร ตสฺส ฆรสฺส วา หตฺถปาเส วตฺถพฺพํฯ
Sace nagarassa bahūnipi dvārāni honti bahūni ca sabhāyāni, sabbattha vasituṃ na vaṭṭati. Yassā pana vīthiyā cīvaraṃ ṭhapitaṃ, yaṃ tassā sammukhaṭṭhāne sabhāyañca dvārañca, tassa sabhāyassa ca dvārassa ca hatthapāse vasitabbaṃ. Evañhi sati sakkā cīvarassa pavattiṃ jānituṃ . Sabhāyaṃ pana gacchantena yassa āpaṇikassa hatthe nikkhittaṃ, sace so taṃ cīvaraṃ atiharitvā ghare nikkhipati, vīthihatthapāso na rakkhati, gharassa hatthapāse vatthabbaṃ. Sace mahantaṃ gharaṃ hoti dve vīthiyo pharitvā ṭhitaṃ, purato vā pacchato vā hatthapāseyeva aruṇaṃ uṭṭhāpetabbaṃ. Sabhāye nikkhipitvā pana sabhāye vā tassa sammukhe nagaradvāramūle vā tesaṃyeva hatthapāse vā aruṇaṃ uṭṭhāpetabbaṃ. Sace pana gāmo aparikkhitto hoti, yasmiṃ ghare cīvaraṃ nikkhittaṃ, tasmiṃ ghare tassa gharassa vā hatthapāse vatthabbaṃ.
สเจ (ปารา. ๔๘๐) เอกกุลสฺส สนฺตกํ นิเวสนํ โหติ ปริกฺขิตฺตญฺจ นานาคพฺภํ นานาโอวรกํ, อโนฺตนิเวสเน จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา อโนฺตนิเวสเน วตฺถพฺพํฯ สเจ อปริกฺขิตฺตํ, ยสฺมิํ คเพฺภ จีวรํ นิกฺขิตฺตํ โหติ, ตสฺมิํ คเพฺภ วตฺถพฺพํ คพฺภสฺส หตฺถปาเส วาฯ สเจ นานากุลสฺส นิเวสนํ โหติ ปริกฺขิตฺตญฺจ นานาคพฺภํ นานาโอวรกํ, ยสฺมิํ คเพฺภ จีวรํ นิกฺขิตฺตํ โหติ, ตสฺมิํ คเพฺภ วตฺถพฺพํ, สเพฺพสํ สาธารเณ ฆรทฺวารมูเล วา คพฺภสฺส วา ฆรทฺวารมูลสฺส วา หตฺถปาเสฯ สเจ อปริกฺขิตฺตํ โหติ, ยสฺมิํ คเพฺภ จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมิํ คเพฺภ วตฺถพฺพํ คพฺภสฺส วา หตฺถปาเสฯ อุโทสิตอฑฺฑมาฬปาสาทหมฺมิเยสุปิ นิเวสเน วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพฯ
Sace (pārā. 480) ekakulassa santakaṃ nivesanaṃ hoti parikkhittañca nānāgabbhaṃ nānāovarakaṃ, antonivesane cīvaraṃ nikkhipitvā antonivesane vatthabbaṃ. Sace aparikkhittaṃ, yasmiṃ gabbhe cīvaraṃ nikkhittaṃ hoti, tasmiṃ gabbhe vatthabbaṃ gabbhassa hatthapāse vā. Sace nānākulassa nivesanaṃ hoti parikkhittañca nānāgabbhaṃ nānāovarakaṃ, yasmiṃ gabbhe cīvaraṃ nikkhittaṃ hoti, tasmiṃ gabbhe vatthabbaṃ, sabbesaṃ sādhāraṇe gharadvāramūle vā gabbhassa vā gharadvāramūlassa vā hatthapāse. Sace aparikkhittaṃ hoti, yasmiṃ gabbhe cīvaraṃ nikkhittaṃ, tasmiṃ gabbhe vatthabbaṃ gabbhassa vā hatthapāse. Udositaaḍḍamāḷapāsādahammiyesupi nivesane vuttanayeneva vinicchayo veditabbo.
สเจ เอกกุลสฺส นาวา โหติ, อโนฺตนาวายํ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา อโนฺตนาวายํ วตฺถพฺพํฯ สเจ นานากุลสฺส นาวา โหติ นานาคพฺภา นานาโอวรกา, ยสฺมิํ โอวรเก จีวรํ นิกฺขิตฺตํ โหติ, ตสฺมิํ โอวรเก วตฺถพฺพํ โอวรกสฺส หตฺถปาเส วาฯ
Sace ekakulassa nāvā hoti, antonāvāyaṃ cīvaraṃ nikkhipitvā antonāvāyaṃ vatthabbaṃ. Sace nānākulassa nāvā hoti nānāgabbhā nānāovarakā, yasmiṃ ovarake cīvaraṃ nikkhittaṃ hoti, tasmiṃ ovarake vatthabbaṃ ovarakassa hatthapāse vā.
สเจ เอกกุลสฺส สโตฺถ โหติ, ตสฺมิํ สเตฺถ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา ปุรโต วา ปจฺฉโต วา สตฺตพฺภนฺตรา น วิชหิตพฺพา, ปสฺสโต อพฺภนฺตรํ น วิชหิตพฺพํฯ เอกํ อพฺภนฺตรํ อฎฺฐวีสติหตฺถํ โหติฯ สเจ นานากุลสฺส สโตฺถ โหติ, สเตฺถ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา จีวรสฺส หตฺถปาเส วสิตพฺพํฯ สเจ สโตฺถ คจฺฉโนฺต คามํ วา นทิํ วา ปริยาทิยิตฺวา ติฎฺฐติ, อโนฺตปวิเฎฺฐน สทฺธิํ เอกาพโทฺธ หุตฺวา โอรญฺจ ปารญฺจ ผริตฺวา ฐิโต โหติ, สตฺถปริหาโร ลพฺภติฯ อถ คาเม วา นทิยา วา ปริยาปโนฺน โหติ, คามปริหาโร เจว นทีปริหาโร จ ลพฺภติฯ สเจ วิหารสีมํ อติกฺกมิตฺวา ติฎฺฐติ, อโนฺตสีมาย จ จีวรํ โหติ, วิหารํ คนฺตฺวา วสิตพฺพํฯ สเจ พหิสีมาย จีวรํ โหติ, สตฺถสมีเปเยว วสิตพฺพํฯ สเจ คจฺฉโนฺต สโตฺถ สกเฎ วา ภเคฺค โคเณ วา นเฎฺฐ อนฺตรา ฉิชฺชติ, ยสฺมิํ โกฎฺฐาเส จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตตฺถ วสิตพฺพํฯ
Sace ekakulassa sattho hoti, tasmiṃ satthe cīvaraṃ nikkhipitvā purato vā pacchato vā sattabbhantarā na vijahitabbā, passato abbhantaraṃ na vijahitabbaṃ. Ekaṃ abbhantaraṃ aṭṭhavīsatihatthaṃ hoti. Sace nānākulassa sattho hoti, satthe cīvaraṃ nikkhipitvā cīvarassa hatthapāse vasitabbaṃ. Sace sattho gacchanto gāmaṃ vā nadiṃ vā pariyādiyitvā tiṭṭhati, antopaviṭṭhena saddhiṃ ekābaddho hutvā orañca pārañca pharitvā ṭhito hoti, satthaparihāro labbhati. Atha gāme vā nadiyā vā pariyāpanno hoti, gāmaparihāro ceva nadīparihāro ca labbhati. Sace vihārasīmaṃ atikkamitvā tiṭṭhati, antosīmāya ca cīvaraṃ hoti, vihāraṃ gantvā vasitabbaṃ. Sace bahisīmāya cīvaraṃ hoti, satthasamīpeyeva vasitabbaṃ. Sace gacchanto sattho sakaṭe vā bhagge goṇe vā naṭṭhe antarā chijjati, yasmiṃ koṭṭhāse cīvaraṃ nikkhittaṃ, tattha vasitabbaṃ.
สเจ เอกกุลสฺส เขตฺตํ โหติ ปริกฺขิตฺตญฺจ, อโนฺตเขเตฺต จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา อโนฺตเขเตฺต วตฺถพฺพํฯ สเจ อปริกฺขิตฺตํ โหติ, จีวรสฺส หตฺถปาเส วสิตพฺพํฯ สเจ นานากุลสฺส เขตฺตํ โหติ ปริกฺขิตฺตญฺจ, อโนฺตเขเตฺต จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา ทฺวารมูเล วตฺถพฺพํ ทฺวารมูลสฺส หตฺถปาเส วาฯ สเจ อปริกฺขิตฺตํ โหติ, จีวรสฺส หตฺถปาเส วสิตพฺพํฯ
Sace ekakulassa khettaṃ hoti parikkhittañca, antokhette cīvaraṃ nikkhipitvā antokhette vatthabbaṃ. Sace aparikkhittaṃ hoti, cīvarassa hatthapāse vasitabbaṃ. Sace nānākulassa khettaṃ hoti parikkhittañca, antokhette cīvaraṃ nikkhipitvā dvāramūle vatthabbaṃ dvāramūlassa hatthapāse vā. Sace aparikkhittaṃ hoti, cīvarassa hatthapāse vasitabbaṃ.
สเจ เอกกุลสฺส ธญฺญกรณํ โหติ ปริกฺขิตฺตญฺจ, อโนฺตธญฺญกรเณ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา อโนฺตธญฺญกรเณ วตฺถพฺพํฯ สเจ อปริกฺขิตฺตํ โหติ, จีวรสฺส หตฺถปาเส วสิตพฺพํฯ สเจ นานากุลสฺส ธญฺญกรณํ โหติ ปริกฺขิตฺตญฺจ, อโนฺตธญฺญกรเณ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา ทฺวารมูเล วา วตฺถพฺพํ ทฺวารมูลสฺส วา หตฺถปาเสฯ สเจ อปริกฺขิตฺตํ โหติ, จีวรสฺส หตฺถปาเส วสิตพฺพํฯ ปุปฺผารามผลาราเมสุปิ เขเตฺต วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพฯ
Sace ekakulassa dhaññakaraṇaṃ hoti parikkhittañca, antodhaññakaraṇe cīvaraṃ nikkhipitvā antodhaññakaraṇe vatthabbaṃ. Sace aparikkhittaṃ hoti, cīvarassa hatthapāse vasitabbaṃ. Sace nānākulassa dhaññakaraṇaṃ hoti parikkhittañca, antodhaññakaraṇe cīvaraṃ nikkhipitvā dvāramūle vā vatthabbaṃ dvāramūlassa vā hatthapāse. Sace aparikkhittaṃ hoti, cīvarassa hatthapāse vasitabbaṃ. Pupphārāmaphalārāmesupi khette vuttanayeneva vinicchayo veditabbo.
สเจ เอกกุลสฺส วิหาโร โหติ ปริกฺขิโตฺต จ, อโนฺตวิหาเร จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา อโนฺตวิหาเร วตฺถพฺพํฯ สเจ อปริกฺขิโตฺต โหติ, ยสฺมิํ วิหาเร จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมิํ วตฺถพฺพํ ตสฺส วิหารสฺส วา หตฺถปาเสฯ
Sace ekakulassa vihāro hoti parikkhitto ca, antovihāre cīvaraṃ nikkhipitvā antovihāre vatthabbaṃ. Sace aparikkhitto hoti, yasmiṃ vihāre cīvaraṃ nikkhittaṃ, tasmiṃ vatthabbaṃ tassa vihārassa vā hatthapāse.
สเจ เอกกุลสฺส รุกฺขมูลํ โหติ, ยํ มชฺฌนฺหิเก กาเล สมนฺตา ฉายา ผรติ, อโนฺตฉายาย จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา อโนฺตฉายาย วตฺถพฺพํฯ วิรฬสาขสฺส ปน รุกฺขสฺส อาตเปน ผุโฎฺฐกาเส ฐปิตํ นิสฺสคฺคิยเมว โหติ, ตสฺมา ตาทิสสฺส รุกฺขสฺส สาขจฺฉายาย วา ขนฺธจฺฉายาย วา ฐเปตพฺพํฯ สเจ สาขาย วา วิฎเป วา ฐเปติ, อุปริ อญฺญสาขจฺฉายาย ผุโฎฺฐกาเสเยว ฐเปตพฺพํฯ ขุชฺชรุกฺขสฺส ฉายา ทูรํ คจฺฉติ, ฉายาย คตฎฺฐาเน ฐเปตุํ วฎฺฎติเยวฯ สเจ นานากุลสฺส รุกฺขมูลํ โหติ, จีวรสฺส หตฺถปาเส วสิตพฺพํฯ
Sace ekakulassa rukkhamūlaṃ hoti, yaṃ majjhanhike kāle samantā chāyā pharati, antochāyāya cīvaraṃ nikkhipitvā antochāyāya vatthabbaṃ. Viraḷasākhassa pana rukkhassa ātapena phuṭṭhokāse ṭhapitaṃ nissaggiyameva hoti, tasmā tādisassa rukkhassa sākhacchāyāya vā khandhacchāyāya vā ṭhapetabbaṃ. Sace sākhāya vā viṭape vā ṭhapeti, upari aññasākhacchāyāya phuṭṭhokāseyeva ṭhapetabbaṃ. Khujjarukkhassa chāyā dūraṃ gacchati, chāyāya gataṭṭhāne ṭhapetuṃ vaṭṭatiyeva. Sace nānākulassa rukkhamūlaṃ hoti, cīvarassa hatthapāse vasitabbaṃ.
อโชฺฌกาเส ปน อคามเก อรเญฺญ จีวรํ ฐเปตฺวา ตสฺส สมนฺตา สตฺตพฺภนฺตเร วสิตพฺพํฯ อคามกํ นาม อรญฺญํ วิญฺฌาฎวีอาทีสุ วา สมุทฺทมเชฺฌ วา มจฺฉพนฺธานํ อคมนปเถ ทีปเกสุ ลพฺภติฯ ตาทิเส อรเญฺญ มเชฺฌ ฐิตสฺส สมนฺตา สตฺตพฺภนฺตรปริเจฺฉโท, วินิเพฺพเธน จุทฺทส โหนฺติฯ มเชฺฌ นิสิโนฺน ปุรตฺถิมาย วา ปจฺฉิมาย วา ทิสาย ปริยเนฺต ฐปิตจีวรํ รกฺขติฯ สเจ ปน อรุณุคฺคมนสมเย เกสคฺคมตฺตมฺปิ ปุรตฺถิมํ ทิสํ คจฺฉติ, ปจฺฉิมาย ทิสาย จีวรํ นิสฺสคฺคิยํ โหติฯ เอส นโย อิตรสฺมิํฯ นิสฺสคฺคิยํ ปน จีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภุญฺชโนฺต ทุกฺกฎํ อาปชฺชติฯ
Ajjhokāse pana agāmake araññe cīvaraṃ ṭhapetvā tassa samantā sattabbhantare vasitabbaṃ. Agāmakaṃ nāma araññaṃ viñjhāṭavīādīsu vā samuddamajjhe vā macchabandhānaṃ agamanapathe dīpakesu labbhati. Tādise araññe majjhe ṭhitassa samantā sattabbhantaraparicchedo, vinibbedhena cuddasa honti. Majjhe nisinno puratthimāya vā pacchimāya vā disāya pariyante ṭhapitacīvaraṃ rakkhati. Sace pana aruṇuggamanasamaye kesaggamattampi puratthimaṃ disaṃ gacchati, pacchimāya disāya cīvaraṃ nissaggiyaṃ hoti. Esa nayo itarasmiṃ. Nissaggiyaṃ pana cīvaraṃ anissajjitvā paribhuñjanto dukkaṭaṃ āpajjati.
๕๒. สเจ ปธานิโก ภิกฺขุ สพฺพรตฺติํ ปธานมนุยุญฺชิตฺวา ปจฺจูสสมเย ‘‘นหายิสฺสามี’’ติ ตีณิ จีวรานิ ตีเร ฐเปตฺวา นทิํ โอตรติ, นหายนฺตเสฺสว จสฺส อรุณํ อุฎฺฐหติ, กิํ กาตพฺพํ? โส หิ ยทิ อุตฺตริตฺวา จีวรํ นิวาเสติ, นิสฺสคฺคิยํ จีวรํ, อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภุญฺชนปจฺจยา ทุกฺกฎํ อาปชฺชติฯ อถ นโคฺค คจฺฉติ, เอวมฺปิ ทุกฺกฎํ อาปชฺชตีติ? นาปชฺชติฯ โส หิ ยาว อญฺญํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา วินยกมฺมํ น กโรติ, ตาว เตสํ จีวรานํ อปริโภคารหตฺตา นฎฺฐจีวรฎฺฐาเน ฐิโต โหติ, นฎฺฐจีวรสฺส จ อกปฺปิยํ นาม นตฺถิ, ตสฺมา เอกํ นิวาเสตฺวา เทฺว หเตฺถน คเหตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา วินยกมฺมํ กาตพฺพํฯ สเจ ทูเร วิหาโร โหติ, อนฺตรามเคฺค มนุสฺสา สญฺจรนฺติ, เอกํ นิวาเสตฺวา เอกํ ปารุปิตฺวา เอกํ อํสกูเฎ ฐเปตฺวา คนฺตพฺพํฯ สเจ วิหาเร สภาคํ ภิกฺขุํ น ปสฺสติ, ภิกฺขาจารํ คตา โหนฺติ, สงฺฆาฎิํ พหิคาเม ฐเปตฺวา สนฺตรุตฺตเรน อาสนสาลํ คนฺตฺวา วินยกมฺมํ กาตพฺพํฯ สเจ พหิคาเม โจรภยํ โหติ, ปารุปิตฺวา คนฺตพฺพํฯ สเจ อาสนสาลา สมฺพาธา โหติ, ชนากิณฺณา น สกฺกา เอกมเนฺต จีวรํ อปเนตฺวา วินยกมฺมํ กาตุํ, เอกํ ภิกฺขุํ อาทาย พหิคามํ คนฺตฺวา วินยกมฺมํ กตฺวา จีวรานิ ปริภุญฺชิตพฺพานิฯ
52. Sace padhāniko bhikkhu sabbarattiṃ padhānamanuyuñjitvā paccūsasamaye ‘‘nahāyissāmī’’ti tīṇi cīvarāni tīre ṭhapetvā nadiṃ otarati, nahāyantasseva cassa aruṇaṃ uṭṭhahati, kiṃ kātabbaṃ? So hi yadi uttaritvā cīvaraṃ nivāseti, nissaggiyaṃ cīvaraṃ, anissajjitvā paribhuñjanapaccayā dukkaṭaṃ āpajjati. Atha naggo gacchati, evampi dukkaṭaṃ āpajjatīti? Nāpajjati. So hi yāva aññaṃ bhikkhuṃ disvā vinayakammaṃ na karoti, tāva tesaṃ cīvarānaṃ aparibhogārahattā naṭṭhacīvaraṭṭhāne ṭhito hoti, naṭṭhacīvarassa ca akappiyaṃ nāma natthi, tasmā ekaṃ nivāsetvā dve hatthena gahetvā vihāraṃ gantvā vinayakammaṃ kātabbaṃ. Sace dūre vihāro hoti, antarāmagge manussā sañcaranti, ekaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā ekaṃ aṃsakūṭe ṭhapetvā gantabbaṃ. Sace vihāre sabhāgaṃ bhikkhuṃ na passati, bhikkhācāraṃ gatā honti, saṅghāṭiṃ bahigāme ṭhapetvā santaruttarena āsanasālaṃ gantvā vinayakammaṃ kātabbaṃ. Sace bahigāme corabhayaṃ hoti, pārupitvā gantabbaṃ. Sace āsanasālā sambādhā hoti, janākiṇṇā na sakkā ekamante cīvaraṃ apanetvā vinayakammaṃ kātuṃ, ekaṃ bhikkhuṃ ādāya bahigāmaṃ gantvā vinayakammaṃ katvā cīvarāni paribhuñjitabbāni.
สเจ เถรา ภิกฺขู ทหรานํ หเตฺถ ปตฺตจีวรํ ทตฺวา มคฺคํ คจฺฉนฺตา ปจฺฉิมยาเม สยิตุกามา โหนฺติ, อตฺตโน อตฺตโน จีวรํ หตฺถปาเส กตฺวาว สยิตพฺพํฯ สเจ คจฺฉนฺตานํเยว อสมฺปเตฺตสุ ทหเรสุ อรุณํ อุคฺคจฺฉติ, จีวรํ นิสฺสคฺคิยํ โหติ, นิสฺสโย ปน น ปฎิปฺปสฺสมฺภติฯ ทหรานมฺปิ ปุรโต คจฺฉนฺตานํ เถเรสุ อสมฺปเตฺตสุ เอเสว นโยฯ มคฺคํ วิรชฺฌิตฺวา อรเญฺญ อญฺญมญฺญํ อปสฺสเนฺตสุปิ เอเสว นโยฯ สเจ ปน ทหรา ‘‘มยํ, ภเนฺต, มุหุตฺตํ สยิตฺวา อสุกสฺมิํ นาม โอกาเส ตุเมฺห สมฺปาปุณิสฺสามา’’ติ วตฺวา ยาว อรุณุคฺคมนา สยนฺติ, จีวรญฺจ นิสฺสคฺคิยํ โหติ, นิสฺสโย จ ปฎิปฺปสฺสมฺภติฯ ทหเร อุโยฺยเชตฺวา เถเรสุ สยเนฺตสุปิ เอเสว นโยฯ เทฺวธาปถํ ทิสฺวา เถรา ‘‘อยํ มโคฺค’’ , ทหรา ‘‘อยํ มโคฺค’’ติ วตฺวา อญฺญมญฺญสฺส วจนํ อคฺคเหตฺวา คตา, สห อรุณสฺส อุคฺคมนา จีวรานิ จ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโย จ ปฎิปฺปสฺสมฺภติฯ สเจ ทหรา มคฺคโต โอกฺกมฺม ‘‘อโนฺตอรุเณเยว นิวตฺติสฺสามา’’ติ เภสชฺชตฺถาย คามํ ปวิสิตฺวา อาคจฺฉนฺติ, อสมฺปตฺตานํเยว จ เนสํ อรุโณ อุคฺคจฺฉติ, จีวรานิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโย ปน น ปฎิปฺปสฺสมฺภติฯ สเจ ปน เธนุภเยน วา สุนขภเยน วา มุหุตฺตํ ฐตฺวา ‘‘คมิสฺสามา’’ติ ฐตฺวา วา นิสีทิตฺวา วา คจฺฉนฺติ, อนฺตรา อรุเณ อุคฺคเต จีวรานิ จ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโย จ ปฎิปฺปสฺสมฺภติฯ
Sace therā bhikkhū daharānaṃ hatthe pattacīvaraṃ datvā maggaṃ gacchantā pacchimayāme sayitukāmā honti, attano attano cīvaraṃ hatthapāse katvāva sayitabbaṃ. Sace gacchantānaṃyeva asampattesu daharesu aruṇaṃ uggacchati, cīvaraṃ nissaggiyaṃ hoti, nissayo pana na paṭippassambhati. Daharānampi purato gacchantānaṃ theresu asampattesu eseva nayo. Maggaṃ virajjhitvā araññe aññamaññaṃ apassantesupi eseva nayo. Sace pana daharā ‘‘mayaṃ, bhante, muhuttaṃ sayitvā asukasmiṃ nāma okāse tumhe sampāpuṇissāmā’’ti vatvā yāva aruṇuggamanā sayanti, cīvarañca nissaggiyaṃ hoti, nissayo ca paṭippassambhati. Dahare uyyojetvā theresu sayantesupi eseva nayo. Dvedhāpathaṃ disvā therā ‘‘ayaṃ maggo’’ , daharā ‘‘ayaṃ maggo’’ti vatvā aññamaññassa vacanaṃ aggahetvā gatā, saha aruṇassa uggamanā cīvarāni ca nissaggiyāni honti, nissayo ca paṭippassambhati. Sace daharā maggato okkamma ‘‘antoaruṇeyeva nivattissāmā’’ti bhesajjatthāya gāmaṃ pavisitvā āgacchanti, asampattānaṃyeva ca nesaṃ aruṇo uggacchati, cīvarāni nissaggiyāni honti, nissayo pana na paṭippassambhati. Sace pana dhenubhayena vā sunakhabhayena vā muhuttaṃ ṭhatvā ‘‘gamissāmā’’ti ṭhatvā vā nisīditvā vā gacchanti, antarā aruṇe uggate cīvarāni ca nissaggiyāni honti, nissayo ca paṭippassambhati.
สเจ ‘‘อโนฺตอรุเณเยว อาคมิสฺสามา’’ติ อโนฺตสีมายํ คามํ ปวิฎฺฐานํ อนฺตรา อรุโณ อุคฺคจฺฉติ, เนว จีวรานิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, น นิสฺสโย ปฎิปฺปสฺสมฺภติฯ สเจ ปน ‘‘วิภายตุ ตาวา’’ติ นิสีทนฺติ, อรุเณ อุคฺคเต น จีวรานิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโย ปน ปฎิปฺปสฺสมฺภติฯ สเจ เยปิ ‘‘อโนฺตอรุเณเยว อาคมิสฺสามา’’ติ สามนฺตวิหารํ ธมฺมสฺสวนตฺถาย สอุสฺสาหา คจฺฉนฺติ, อนฺตรามเคฺคเยว จ เนสํ อรุโณ อุคฺคจฺฉติ, จีวรานิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโย ปน น ปฎิปฺปสฺสมฺภติฯ สเจ ธมฺมคารเวน ‘‘ยาวปริโยสานํ สุตฺวาว คมิสฺสามา’’ติ นิสีทนฺติ, สห อรุณสฺส อุคฺคมนา จีวรานิปิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโย จ ปฎิปฺปสฺสมฺภติฯ เถเรน ทหรํ จีวรโธวนตฺถาย คามกํ เปเสเนฺตน อตฺตโน จีวรํ ปจฺจุทฺธริตฺวาว ทาตพฺพํ, ทหรสฺสปิ จีวรํ ปจฺจุทฺธราเปตฺวาว ฐเปตพฺพํฯ สเจ อสติยา คจฺฉติ, อตฺตโน จีวรํ ปจฺจุทฺธริตฺวา ทหรสฺส จีวรํ วิสฺสาเสน คเหตฺวา ฐเปตพฺพํฯ สเจ เถโร น สรติ, ทหโรว สรติ, ทหเรน อตฺตโน จีวรํ ปจฺจุทฺธริตฺวา เถรสฺส จีวรํ วิสฺสาเสน คเหตฺวา คนฺตฺวา วตฺตพฺพํ ‘‘ภเนฺต, ตุมฺหากํ จีวรํ อธิฎฺฐหิตฺวา ปริภุญฺชถา’’ติฯ อตฺตโนปิ จีวรํ อธิฎฺฐาตพฺพํฯ เอวํ เอกสฺส สติยาปิ อาปตฺติโมโกฺข โหติฯ
Sace ‘‘antoaruṇeyeva āgamissāmā’’ti antosīmāyaṃ gāmaṃ paviṭṭhānaṃ antarā aruṇo uggacchati, neva cīvarāni nissaggiyāni honti, na nissayo paṭippassambhati. Sace pana ‘‘vibhāyatu tāvā’’ti nisīdanti, aruṇe uggate na cīvarāni nissaggiyāni honti, nissayo pana paṭippassambhati. Sace yepi ‘‘antoaruṇeyeva āgamissāmā’’ti sāmantavihāraṃ dhammassavanatthāya saussāhā gacchanti, antarāmaggeyeva ca nesaṃ aruṇo uggacchati, cīvarāni nissaggiyāni honti, nissayo pana na paṭippassambhati. Sace dhammagāravena ‘‘yāvapariyosānaṃ sutvāva gamissāmā’’ti nisīdanti, saha aruṇassa uggamanā cīvarānipi nissaggiyāni honti, nissayo ca paṭippassambhati. Therena daharaṃ cīvaradhovanatthāya gāmakaṃ pesentena attano cīvaraṃ paccuddharitvāva dātabbaṃ, daharassapi cīvaraṃ paccuddharāpetvāva ṭhapetabbaṃ. Sace asatiyā gacchati, attano cīvaraṃ paccuddharitvā daharassa cīvaraṃ vissāsena gahetvā ṭhapetabbaṃ. Sace thero na sarati, daharova sarati, daharena attano cīvaraṃ paccuddharitvā therassa cīvaraṃ vissāsena gahetvā gantvā vattabbaṃ ‘‘bhante, tumhākaṃ cīvaraṃ adhiṭṭhahitvā paribhuñjathā’’ti. Attanopi cīvaraṃ adhiṭṭhātabbaṃ. Evaṃ ekassa satiyāpi āpattimokkho hoti.
อิติ ปาฬิมุตฺตกวินยวินิจฺฉยสงฺคเห
Iti pāḷimuttakavinayavinicchayasaṅgahe
จีวรวิปฺปวาสวินิจฺฉยกถา สมตฺตาฯ
Cīvaravippavāsavinicchayakathā samattā.
