| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๙. โจทเกน อุปฎฺฐาเปตพฺพกถา
9. Codakena upaṭṭhāpetabbakathā
๔๐๐. ‘‘กาเลน วกฺขามี’’ติอาทีสุ โจทนาย กาลอกาลาทิํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘เอโก เอก’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ เอโกติ เอกโก โจทโกฯ เอกนฺติ เอกกํ จุทิตกํฯ สงฺฆมชฺฌ…เป.… อสนสาลาทีสุ วา ปริวาริตกฺขเณ วาติ โยชนาฯ ตตฺถ ‘‘สงฺฆมชฺฌ…เป.… อสนสาลาทีสู’’ติ อิมินา ฐานาภาวํ ทเสฺสติ, ‘‘อุปฎฺฐาเกหิ ปริวาริตกฺขเณ’’ติ อิมินา กาลาภาวํ ทเสฺสติฯ อิเมหิ ปเทหิ ฐานมฺปิ กาเลน สงฺคเหตฺวา ‘‘กาเลน วกฺขามี’’ติ วุตฺตนฺติ ทเสฺสติฯ ตเจฺฉนาติ สเจฺจนฯ หโมฺภติ นิปาโต ปจฺฉิมปเทสุ ปเจฺจกํ โยเชตโพฺพฯ หโมฺภ มหลฺลก, หโมฺภ ปริสาวจร, หโมฺภ ปํสุกูลิก, หโมฺภ ธมฺมกถิกาติ หิ อโตฺถฯ อิทนฺติ กมฺมํฯ การณนิสฺสิตนฺติ มหลฺลกภาวการณาทีสุ นิสฺสิตํฯ ‘‘ภเนฺต’’ติ นิปาโตปิ ปเจฺจกํ โยเชตโพฺพฯ เอตฺถ จ ‘‘หโมฺภ’’ติ นิปาเตน โลกโวหารวเสน อนาทรสฺส ปกาสกตฺตา ผรุเสน วทติ นาม, ‘‘ภเนฺต’’ติ นิปาเตน สาทรสฺส ปกาสกตฺตา สเณฺหน วทติ นามฯ การณนิสฺสิตํ กตฺวาติ อิมสฺมิํ วีติกฺกเม อยํ นาม โทโสติ การณนิสฺสิตํ กตฺวาฯ ‘‘เมตฺตจิตฺตํ อุปฎฺฐเปตฺวา’’ติ อิมินา เมตฺตจิโตฺตติ ปทสฺส ‘‘วกฺขามี’’ติ ปเท กิริยาวิเสสนภาวํ ทเสฺสติฯ โน โทสนฺตโรติ เอตฺถ อนฺตรสทฺทสฺส จิตฺตวาจกภาวํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘น ทุฎฺฐจิโตฺต’’ติฯ ‘‘หุตฺวา’’ติ อิมินา กิริยาวิเสสนภาวํ ทเสฺสติฯ
400.‘‘Kālena vakkhāmī’’tiādīsu codanāya kālaakālādiṃ dassento āha ‘‘eko eka’’ntiādi. Tattha ekoti ekako codako. Ekanti ekakaṃ cuditakaṃ. Saṅghamajjha…pe… asanasālādīsu vā parivāritakkhaṇe vāti yojanā. Tattha ‘‘saṅghamajjha…pe… asanasālādīsū’’ti iminā ṭhānābhāvaṃ dasseti, ‘‘upaṭṭhākehi parivāritakkhaṇe’’ti iminā kālābhāvaṃ dasseti. Imehi padehi ṭhānampi kālena saṅgahetvā ‘‘kālena vakkhāmī’’ti vuttanti dasseti. Tacchenāti saccena. Hambhoti nipāto pacchimapadesu paccekaṃ yojetabbo. Hambho mahallaka, hambho parisāvacara, hambho paṃsukūlika, hambho dhammakathikāti hi attho. Idanti kammaṃ. Kāraṇanissitanti mahallakabhāvakāraṇādīsu nissitaṃ. ‘‘Bhante’’ti nipātopi paccekaṃ yojetabbo. Ettha ca ‘‘hambho’’ti nipātena lokavohāravasena anādarassa pakāsakattā pharusena vadati nāma, ‘‘bhante’’ti nipātena sādarassa pakāsakattā saṇhena vadati nāma. Kāraṇanissitaṃ katvāti imasmiṃ vītikkame ayaṃ nāma dosoti kāraṇanissitaṃ katvā. ‘‘Mettacittaṃ upaṭṭhapetvā’’ti iminā mettacittoti padassa ‘‘vakkhāmī’’ti pade kiriyāvisesanabhāvaṃ dasseti. No dosantaroti ettha antarasaddassa cittavācakabhāvaṃ dassento āha ‘‘na duṭṭhacitto’’ti. ‘‘Hutvā’’ti iminā kiriyāvisesanabhāvaṃ dasseti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / จูฬวคฺคปาฬิ • Cūḷavaggapāḷi / ๙. โจทเกนอุปฎฺฐาเปตพฺพธมฺมา • 9. Codakenaupaṭṭhāpetabbadhammā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / จูฬวคฺค-อฎฺฐกถา • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / โจทเกนอุปฎฺฐาเปตพฺพกถา • Codakenaupaṭṭhāpetabbakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / โจทเกน อุปฎฺฐาเปตพฺพธมฺมกถาวณฺณนา • Codakena upaṭṭhāpetabbadhammakathāvaṇṇanā
