| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
ทุติยคาถาสงฺคณิกํ
Dutiyagāthāsaṅgaṇikaṃ
โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา
Codanādipucchāvissajjanāvaṇṇanā
๓๕๙. ทุติยคาถาสงฺคณิยํ โจทนา นาม กิํ ทเสฺสตฺวา โจทนาติ อาห ‘‘วตฺถุญฺจ อาปตฺติญฺจ ทเสฺสตฺวา โจทนา’’ติฯ โทสํ สราเปตีติ โทสสารณาฯ สงฺฆสนฺนิปาโตติ สงฺฆสฺส สนฺนิปตนํฯ อิมินา สโงฺฆติ เอตฺถ อุตฺตรปทโลปํ ทเสฺสติฯ มติกมฺมนฺติ เอตฺถ มติสโทฺท อิจฺฉโตฺถติ อาห ‘‘วุจฺจติ มนฺตคฺคหณ’’นฺติฯ ตนฺติ มติกมฺมํฯ
359. Dutiyagāthāsaṅgaṇiyaṃ codanā nāma kiṃ dassetvā codanāti āha ‘‘vatthuñca āpattiñca dassetvā codanā’’ti. Dosaṃ sarāpetīti dosasāraṇā. Saṅghasannipātoti saṅghassa sannipatanaṃ. Iminā saṅghoti ettha uttarapadalopaṃ dasseti. Matikammanti ettha matisaddo icchatthoti āha ‘‘vuccati mantaggahaṇa’’nti. Tanti matikammaṃ.
‘‘เตน จุทิตกปุคฺคเลนา’’ติ ปทํ ‘‘สารณตฺถายา’’ติ ปเท การิตกมฺมํฯ ตสฺส ปุคฺคลสฺสาติ ตสฺส จุทิตกสฺส ปุคฺคลสฺส, อิมินา ‘‘นิคฺคหตฺถายา’’ติ ปทสฺส กมฺมํ ทเสฺสติฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ อธิกรณวินิจฺฉยฎฺฐาเนฯ ปริคฺคหณตฺถายาติ ปริ วีมํสิตฺวา คหณตฺถายฯ ธมฺมา-ธมฺมนฺติ ภูตาภูตํฯ ‘‘วินิจฺฉยสนฺนิฎฺฐาปนตฺถ’’นฺติ อิมินา ปาฬิยํ ปาฐเสสํ ทเสฺสติฯ
‘‘Tena cuditakapuggalenā’’ti padaṃ ‘‘sāraṇatthāyā’’ti pade kāritakammaṃ. Tassa puggalassāti tassa cuditakassa puggalassa, iminā ‘‘niggahatthāyā’’ti padassa kammaṃ dasseti. Tatthāti tasmiṃ adhikaraṇavinicchayaṭṭhāne. Pariggahaṇatthāyāti pari vīmaṃsitvā gahaṇatthāya. Dhammā-dhammanti bhūtābhūtaṃ. ‘‘Vinicchayasanniṭṭhāpanattha’’nti iminā pāḷiyaṃ pāṭhasesaṃ dasseti.
มา โข ปฎิฆนฺติ เอตฺถ ปฎิฆสโทฺท โกปปริยาโยติ อาห ‘‘โกปํ มา ชนยี’’ติฯ ‘‘จุทิตเก วา โจทเก วา’’ติ อิมินา ‘‘สเงฺฆ’’ติ อาธารํ ปฎิกฺขิปติฯ สเจ อนุวิชฺชโก ตุวนฺติ เอตฺถ อนุวิชฺชกสโทฺท วินยธรปริยาโยติ อาห ‘‘วินยธโร’’ติฯ วินยธโร หิ ยสฺมา โจทกจุทิตกานํ วจนํ อนุมินิตฺวา วตฺถุอาปตฺตาทิวเสน วิทติ, ตสฺมา อนุวิชฺชโกติ วุจฺจติฯ
Mā kho paṭighanti ettha paṭighasaddo kopapariyāyoti āha ‘‘kopaṃ mā janayī’’ti. ‘‘Cuditake vā codake vā’’ti iminā ‘‘saṅghe’’ti ādhāraṃ paṭikkhipati. Sace anuvijjako tuvanti ettha anuvijjakasaddo vinayadharapariyāyoti āha ‘‘vinayadharo’’ti. Vinayadharo hi yasmā codakacuditakānaṃ vacanaṃ anuminitvā vatthuāpattādivasena vidati, tasmā anuvijjakoti vuccati.
วิรุทฺธํ คาหํ สํวเตฺตตีติ วิคฺคาหิกํฯ ‘‘น ตฺว’’นฺติอาทินา ณิกปจฺจยสฺส สรูปํ ทเสฺสติฯ ยายาติ กถายฯ สุตฺตาทีนํ สรูปํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘สุตฺตํ นามา’’ติอาทิฯ
Viruddhaṃ gāhaṃ saṃvattetīti viggāhikaṃ. ‘‘Na tva’’ntiādinā ṇikapaccayassa sarūpaṃ dasseti. Yāyāti kathāya. Suttādīnaṃ sarūpaṃ dassento āha ‘‘suttaṃ nāmā’’tiādi.
อนุยุญฺชนวตฺตนฺติ อนุยุญฺชนสฺส, อนุยุญฺชเน วา วตฺตํฯ กุสเลน พุทฺธิมตาติ เอตฺถ กุสลสโทฺท เฉกปริยาโย, พุทฺธิมนฺตุสโทฺท ปณฺฑิตปริยาโยติ อาห ‘‘เฉเกน ปณฺฑิเตนา’’ติฯ ‘‘ญาณปารมิปฺปเตฺตนา’’ติ อิมินา พุทฺธิมตาติ เอตฺถ น เกวลํ ญาณสามญฺญํ, อถ โข สพฺพญฺญุตญฺญาณนฺติ ทเสฺสติฯ อยนฺติ เอโส ยถาวุโตฺต อโตฺถฯ อยํ ปนาติ เอโส วกฺขมาโน ปนฯ เอตฺถาติ อิมาสุ คาถาสุฯ สเจ ตฺวํ อนุวิชฺชโก โหสีติ โยชนาฯ ยํ ปน อนุโยควตฺตํ กตํ สุปญฺญตฺตํ สพฺพสิกฺขาปทานํ อนุโลมนฺติ โยชนาฯ ตนฺติ อนุโยควตฺตํฯ อิตีติ อยํ สาธิปฺปายสเงฺขปวณฺณนาฯ อตฺตโนติ อนุวิชฺชกสฺสฯ สมฺปราเยติ ปรโลเกฯ โยติ อนุวิชฺชโกฯ ตนฺติ อนุโยควตฺตํ ฯ คตินฺติ สุคติํฯ หิตนฺติ โจทกจุทิตกานํ หิตํฯ คเวสโนฺตติ ญาเณน เอสโนฺตฯ อิมินา หิตํ เอสโนฺตติ หิเตสีติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ เมตฺตญฺจาติ อปฺปนาปตฺตํ เมตฺตญฺจฯ เมตฺตาปุพฺพภาคญฺจาติ อปฺปนาเมตฺตาย ปุพฺพภาเค ปวตฺตํ ปริกมฺมอุปจารเมตฺตญฺจฯ ตว ภาเร สเงฺฆน กเต เอวาติ โยชนาฯ
Anuyuñjanavattanti anuyuñjanassa, anuyuñjane vā vattaṃ. Kusalena buddhimatāti ettha kusalasaddo chekapariyāyo, buddhimantusaddo paṇḍitapariyāyoti āha ‘‘chekena paṇḍitenā’’ti. ‘‘Ñāṇapāramippattenā’’ti iminā buddhimatāti ettha na kevalaṃ ñāṇasāmaññaṃ, atha kho sabbaññutaññāṇanti dasseti. Ayanti eso yathāvutto attho. Ayaṃ panāti eso vakkhamāno pana. Etthāti imāsu gāthāsu. Sace tvaṃ anuvijjako hosīti yojanā. Yaṃ pana anuyogavattaṃ kataṃ supaññattaṃ sabbasikkhāpadānaṃ anulomanti yojanā. Tanti anuyogavattaṃ. Itīti ayaṃ sādhippāyasaṅkhepavaṇṇanā. Attanoti anuvijjakassa. Samparāyeti paraloke. Yoti anuvijjako. Tanti anuyogavattaṃ . Gatinti sugatiṃ. Hitanti codakacuditakānaṃ hitaṃ. Gavesantoti ñāṇena esanto. Iminā hitaṃ esantoti hitesīti vacanatthaṃ dasseti. Mettañcāti appanāpattaṃ mettañca. Mettāpubbabhāgañcāti appanāmettāya pubbabhāge pavattaṃ parikammaupacāramettañca. Tava bhāre saṅghena kate evāti yojanā.
โยติ อนุวิชฺชโกฯ เอเตสนฺติ โจทกจุทิตกานํฯ ‘‘ภาสิต’’นฺติ อิมินา โวหารสโทฺท ภาสิตปริยาโยติ ทเสฺสติฯ ตนฺติ สหสา โวหารํฯ
Yoti anuvijjako. Etesanti codakacuditakānaṃ. ‘‘Bhāsita’’nti iminā vohārasaddo bhāsitapariyāyoti dasseti. Tanti sahasā vohāraṃ.
อนุสนฺธิตนฺติ เอตฺถ วินิจฺฉยานุสนฺธิํ ปฎิกฺขิปโนฺต อาห ‘‘กถานุสนฺธิ วุจฺจตี’’ติฯ กถาย อนุรูปํ สนฺทหนํ กถานุสนฺธิฯ ปฎิญฺญานุสนฺธิเตนาติ เอตฺถ ปฎิญฺญาสทฺทอนุสนฺธิสทฺทานํ ตุลฺยาธิกรณโต อญฺญํ ภินฺนาธิกรณํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อถวา’’ติอาทิฯ ลชฺชิํ ปุคฺคลนฺติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถาติ คาถายํฯ วตฺตานุสนฺธินาติ อาจารสงฺขาเตน วเตฺตน อนุสนฺธินา อสฺส อลชฺชีสฺส วเตฺตน สทฺธิํ ยา ปฎิญฺญา สนฺธิยตีติ โยชนาฯ
Anusandhitanti ettha vinicchayānusandhiṃ paṭikkhipanto āha ‘‘kathānusandhi vuccatī’’ti. Kathāya anurūpaṃ sandahanaṃ kathānusandhi. Paṭiññānusandhitenāti ettha paṭiññāsaddaanusandhisaddānaṃ tulyādhikaraṇato aññaṃ bhinnādhikaraṇaṃ dassento āha ‘‘athavā’’tiādi. Lajjiṃ puggalanti sambandho. Tatthāti gāthāyaṃ. Vattānusandhināti ācārasaṅkhātena vattena anusandhinā assa alajjīssa vattena saddhiṃ yā paṭiññā sandhiyatīti yojanā.
ชานโนฺต อาปชฺชตีติ ชานโนฺต หุตฺวา อาปชฺชติฯ อิมินา สญฺจิจฺจาติ ปทสฺส สเญฺจเตตฺวาติ อตฺถํ ทเสฺสติฯ วีติกฺกมเจตนาย สทฺธิํ เจเตตฺวาติ อโตฺถฯ ‘‘น เทเสติ น วุฎฺฐาตี’’ติ อิมินา ปริคูหตีติ เอตฺถ ปริคูหนํ นาม อตฺถโต น เทสนํ น วุฎฺฐานนฺติ ทเสฺสติฯ
Jānanto āpajjatīti jānanto hutvā āpajjati. Iminā sañciccāti padassa sañcetetvāti atthaṃ dasseti. Vītikkamacetanāya saddhiṃ cetetvāti attho. ‘‘Na deseti na vuṭṭhātī’’ti iminā parigūhatīti ettha parigūhanaṃ nāma atthato na desanaṃ na vuṭṭhānanti dasseti.
ยนฺติ ‘‘สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชตี’’ติ วจนํฯ ตุเมฺหหีติ ปริหารการเกหิฯ สจฺจนฺติ ตถํ อวิตถํฯ อหมฺปีติ โจทโกปิฯ ปิสเทฺทน ปริหารกํ สมฺปิเณฺฑติฯ นนฺติ ‘‘สญฺจิจฺจา’’ติอาทิวจนํฯ ตนฺติ ตุวํ, ตฺวํ วาฯ
Yanti ‘‘sañcicca āpattiṃ āpajjatī’’ti vacanaṃ. Tumhehīti parihārakārakehi. Saccanti tathaṃ avitathaṃ. Ahampīti codakopi. Pisaddena parihārakaṃ sampiṇḍeti. Nanti ‘‘sañciccā’’tiādivacanaṃ. Tanti tuvaṃ, tvaṃ vā.
ปุพฺพาปรนฺติ เอตฺถ ปุเพฺพ กเถตพฺพํ ปุพฺพํ, อปรมฺหิ กเถตพฺพํ อปรํ, ปุพฺพญฺจ อปรญฺจ ปุพฺพาปรนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ปุเร’’ติอาทิฯ ‘‘ตสฺมิํ ปุพฺพาปเร’’ติ อิมินา ปาฬิยํ ปุพฺพปรสฺสาติ เอตฺถ ภุมฺมเตฺถ สามิวจนนฺติ ทเสฺสติฯ
Pubbāparanti ettha pubbe kathetabbaṃ pubbaṃ, aparamhi kathetabbaṃ aparaṃ, pubbañca aparañca pubbāparanti dassento āha ‘‘pure’’tiādi. ‘‘Tasmiṃ pubbāpare’’ti iminā pāḷiyaṃ pubbaparassāti ettha bhummatthe sāmivacananti dasseti.
ทฺวีหีติ ปาราชิกสงฺฆาทิเสสวเสน ทฺวีหิฯ ปญฺจหีติ ถุลฺลจฺจยาทิวเสน ปญฺจหิฯ มิจฺฉาทิฎฺฐิยาติ ‘‘นตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทินา (ธ. ส. ๑๒๒๑) ทสวตฺถุกาย มิจฺฉาทิฎฺฐิยาฯ อนฺตคฺคาหิกทิฎฺฐิยาติ ‘‘สสฺสโต โลโก’’ติอาทินา (ที. นิ. ๑.๓๑; ม. นิ. ๑.๒๖๙) ทสวตฺถุกาย อนฺตคฺคาหิกทิฎฺฐิยาฯ สพฺพตฺถาติ สเพฺพสุ ทุติยคาถาสงฺคณิเกสุฯ
Dvīhīti pārājikasaṅghādisesavasena dvīhi. Pañcahīti thullaccayādivasena pañcahi. Micchādiṭṭhiyāti ‘‘natthi dinna’’ntiādinā (dha. sa. 1221) dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā. Antaggāhikadiṭṭhiyāti ‘‘sassato loko’’tiādinā (dī. ni. 1.31; ma. ni. 1.269) dasavatthukāya antaggāhikadiṭṭhiyā. Sabbatthāti sabbesu dutiyagāthāsaṅgaṇikesu.
อิติ ทุติยคาถาสงฺคณิกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ
Iti dutiyagāthāsaṅgaṇikavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๑. โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา • 1. Codanādipucchāvissajjanā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา • Codanādipucchāvissajjanāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ทุติยคาถาสงฺคณิกวณฺณนา • Dutiyagāthāsaṅgaṇikavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา • Codanādipucchāvissajjanāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา • Codanādipucchāvissajjanāvaṇṇanā
