Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi |
ദുതിയഗാഥാസങ്ഗണികം
Dutiyagāthāsaṅgaṇikaṃ
ചോദനാദിപുച്ഛാവിസ്സജ്ജനാവണ്ണനാ
Codanādipucchāvissajjanāvaṇṇanā
൩൫൯. ദുതിയഗാഥാസങ്ഗണിയം ചോദനാ നാമ കിം ദസ്സേത്വാ ചോദനാതി ആഹ ‘‘വത്ഥുഞ്ച ആപത്തിഞ്ച ദസ്സേത്വാ ചോദനാ’’തി. ദോസം സരാപേതീതി ദോസസാരണാ. സങ്ഘസന്നിപാതോതി സങ്ഘസ്സ സന്നിപതനം. ഇമിനാ സങ്ഘോതി ഏത്ഥ ഉത്തരപദലോപം ദസ്സേതി. മതികമ്മന്തി ഏത്ഥ മതിസദ്ദോ ഇച്ഛത്ഥോതി ആഹ ‘‘വുച്ചതി മന്തഗ്ഗഹണ’’ന്തി. തന്തി മതികമ്മം.
359. Dutiyagāthāsaṅgaṇiyaṃ codanā nāma kiṃ dassetvā codanāti āha ‘‘vatthuñca āpattiñca dassetvā codanā’’ti. Dosaṃ sarāpetīti dosasāraṇā. Saṅghasannipātoti saṅghassa sannipatanaṃ. Iminā saṅghoti ettha uttarapadalopaṃ dasseti. Matikammanti ettha matisaddo icchatthoti āha ‘‘vuccati mantaggahaṇa’’nti. Tanti matikammaṃ.
‘‘തേന ചുദിതകപുഗ്ഗലേനാ’’തി പദം ‘‘സാരണത്ഥായാ’’തി പദേ കാരിതകമ്മം. തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സാതി തസ്സ ചുദിതകസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ, ഇമിനാ ‘‘നിഗ്ഗഹത്ഥായാ’’തി പദസ്സ കമ്മം ദസ്സേതി. തത്ഥാതി തസ്മിം അധികരണവിനിച്ഛയട്ഠാനേ. പരിഗ്ഗഹണത്ഥായാതി പരി വീമംസിത്വാ ഗഹണത്ഥായ. ധമ്മാ-ധമ്മന്തി ഭൂതാഭൂതം. ‘‘വിനിച്ഛയസന്നിട്ഠാപനത്ഥ’’ന്തി ഇമിനാ പാളിയം പാഠസേസം ദസ്സേതി.
‘‘Tena cuditakapuggalenā’’ti padaṃ ‘‘sāraṇatthāyā’’ti pade kāritakammaṃ. Tassa puggalassāti tassa cuditakassa puggalassa, iminā ‘‘niggahatthāyā’’ti padassa kammaṃ dasseti. Tatthāti tasmiṃ adhikaraṇavinicchayaṭṭhāne. Pariggahaṇatthāyāti pari vīmaṃsitvā gahaṇatthāya. Dhammā-dhammanti bhūtābhūtaṃ. ‘‘Vinicchayasanniṭṭhāpanattha’’nti iminā pāḷiyaṃ pāṭhasesaṃ dasseti.
മാ ഖോ പടിഘന്തി ഏത്ഥ പടിഘസദ്ദോ കോപപരിയായോതി ആഹ ‘‘കോപം മാ ജനയീ’’തി. ‘‘ചുദിതകേ വാ ചോദകേ വാ’’തി ഇമിനാ ‘‘സങ്ഘേ’’തി ആധാരം പടിക്ഖിപതി. സചേ അനുവിജ്ജകോ തുവന്തി ഏത്ഥ അനുവിജ്ജകസദ്ദോ വിനയധരപരിയായോതി ആഹ ‘‘വിനയധരോ’’തി. വിനയധരോ ഹി യസ്മാ ചോദകചുദിതകാനം വചനം അനുമിനിത്വാ വത്ഥുആപത്താദിവസേന വിദതി, തസ്മാ അനുവിജ്ജകോതി വുച്ചതി.
Mā kho paṭighanti ettha paṭighasaddo kopapariyāyoti āha ‘‘kopaṃ mā janayī’’ti. ‘‘Cuditake vā codake vā’’ti iminā ‘‘saṅghe’’ti ādhāraṃ paṭikkhipati. Sace anuvijjako tuvanti ettha anuvijjakasaddo vinayadharapariyāyoti āha ‘‘vinayadharo’’ti. Vinayadharo hi yasmā codakacuditakānaṃ vacanaṃ anuminitvā vatthuāpattādivasena vidati, tasmā anuvijjakoti vuccati.
വിരുദ്ധം ഗാഹം സംവത്തേതീതി വിഗ്ഗാഹികം. ‘‘ന ത്വ’’ന്തിആദിനാ ണികപച്ചയസ്സ സരൂപം ദസ്സേതി. യായാതി കഥായ. സുത്താദീനം സരൂപം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘സുത്തം നാമാ’’തിആദി.
Viruddhaṃ gāhaṃ saṃvattetīti viggāhikaṃ. ‘‘Na tva’’ntiādinā ṇikapaccayassa sarūpaṃ dasseti. Yāyāti kathāya. Suttādīnaṃ sarūpaṃ dassento āha ‘‘suttaṃ nāmā’’tiādi.
അനുയുഞ്ജനവത്തന്തി അനുയുഞ്ജനസ്സ, അനുയുഞ്ജനേ വാ വത്തം. കുസലേന ബുദ്ധിമതാതി ഏത്ഥ കുസലസദ്ദോ ഛേകപരിയായോ, ബുദ്ധിമന്തുസദ്ദോ പണ്ഡിതപരിയായോതി ആഹ ‘‘ഛേകേന പണ്ഡിതേനാ’’തി. ‘‘ഞാണപാരമിപ്പത്തേനാ’’തി ഇമിനാ ബുദ്ധിമതാതി ഏത്ഥ ന കേവലം ഞാണസാമഞ്ഞം, അഥ ഖോ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണന്തി ദസ്സേതി. അയന്തി ഏസോ യഥാവുത്തോ അത്ഥോ. അയം പനാതി ഏസോ വക്ഖമാനോ പന. ഏത്ഥാതി ഇമാസു ഗാഥാസു. സചേ ത്വം അനുവിജ്ജകോ ഹോസീതി യോജനാ. യം പന അനുയോഗവത്തം കതം സുപഞ്ഞത്തം സബ്ബസിക്ഖാപദാനം അനുലോമന്തി യോജനാ. തന്തി അനുയോഗവത്തം. ഇതീതി അയം സാധിപ്പായസങ്ഖേപവണ്ണനാ. അത്തനോതി അനുവിജ്ജകസ്സ. സമ്പരായേതി പരലോകേ. യോതി അനുവിജ്ജകോ. തന്തി അനുയോഗവത്തം . ഗതിന്തി സുഗതിം. ഹിതന്തി ചോദകചുദിതകാനം ഹിതം. ഗവേസന്തോതി ഞാണേന ഏസന്തോ. ഇമിനാ ഹിതം ഏസന്തോതി ഹിതേസീതി വചനത്ഥം ദസ്സേതി. മേത്തഞ്ചാതി അപ്പനാപത്തം മേത്തഞ്ച. മേത്താപുബ്ബഭാഗഞ്ചാതി അപ്പനാമേത്തായ പുബ്ബഭാഗേ പവത്തം പരികമ്മഉപചാരമേത്തഞ്ച. തവ ഭാരേ സങ്ഘേന കതേ ഏവാതി യോജനാ.
Anuyuñjanavattanti anuyuñjanassa, anuyuñjane vā vattaṃ. Kusalena buddhimatāti ettha kusalasaddo chekapariyāyo, buddhimantusaddo paṇḍitapariyāyoti āha ‘‘chekena paṇḍitenā’’ti. ‘‘Ñāṇapāramippattenā’’ti iminā buddhimatāti ettha na kevalaṃ ñāṇasāmaññaṃ, atha kho sabbaññutaññāṇanti dasseti. Ayanti eso yathāvutto attho. Ayaṃ panāti eso vakkhamāno pana. Etthāti imāsu gāthāsu. Sace tvaṃ anuvijjako hosīti yojanā. Yaṃ pana anuyogavattaṃ kataṃ supaññattaṃ sabbasikkhāpadānaṃ anulomanti yojanā. Tanti anuyogavattaṃ. Itīti ayaṃ sādhippāyasaṅkhepavaṇṇanā. Attanoti anuvijjakassa. Samparāyeti paraloke. Yoti anuvijjako. Tanti anuyogavattaṃ . Gatinti sugatiṃ. Hitanti codakacuditakānaṃ hitaṃ. Gavesantoti ñāṇena esanto. Iminā hitaṃ esantoti hitesīti vacanatthaṃ dasseti. Mettañcāti appanāpattaṃ mettañca. Mettāpubbabhāgañcāti appanāmettāya pubbabhāge pavattaṃ parikammaupacāramettañca. Tava bhāre saṅghena kate evāti yojanā.
യോതി അനുവിജ്ജകോ. ഏതേസന്തി ചോദകചുദിതകാനം. ‘‘ഭാസിത’’ന്തി ഇമിനാ വോഹാരസദ്ദോ ഭാസിതപരിയായോതി ദസ്സേതി. തന്തി സഹസാ വോഹാരം.
Yoti anuvijjako. Etesanti codakacuditakānaṃ. ‘‘Bhāsita’’nti iminā vohārasaddo bhāsitapariyāyoti dasseti. Tanti sahasā vohāraṃ.
അനുസന്ധിതന്തി ഏത്ഥ വിനിച്ഛയാനുസന്ധിം പടിക്ഖിപന്തോ ആഹ ‘‘കഥാനുസന്ധി വുച്ചതീ’’തി. കഥായ അനുരൂപം സന്ദഹനം കഥാനുസന്ധി. പടിഞ്ഞാനുസന്ധിതേനാതി ഏത്ഥ പടിഞ്ഞാസദ്ദഅനുസന്ധിസദ്ദാനം തുല്യാധികരണതോ അഞ്ഞം ഭിന്നാധികരണം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘അഥവാ’’തിആദി. ലജ്ജിം പുഗ്ഗലന്തി സമ്ബന്ധോ. തത്ഥാതി ഗാഥായം. വത്താനുസന്ധിനാതി ആചാരസങ്ഖാതേന വത്തേന അനുസന്ധിനാ അസ്സ അലജ്ജീസ്സ വത്തേന സദ്ധിം യാ പടിഞ്ഞാ സന്ധിയതീതി യോജനാ.
Anusandhitanti ettha vinicchayānusandhiṃ paṭikkhipanto āha ‘‘kathānusandhi vuccatī’’ti. Kathāya anurūpaṃ sandahanaṃ kathānusandhi. Paṭiññānusandhitenāti ettha paṭiññāsaddaanusandhisaddānaṃ tulyādhikaraṇato aññaṃ bhinnādhikaraṇaṃ dassento āha ‘‘athavā’’tiādi. Lajjiṃ puggalanti sambandho. Tatthāti gāthāyaṃ. Vattānusandhināti ācārasaṅkhātena vattena anusandhinā assa alajjīssa vattena saddhiṃ yā paṭiññā sandhiyatīti yojanā.
ജാനന്തോ ആപജ്ജതീതി ജാനന്തോ ഹുത്വാ ആപജ്ജതി. ഇമിനാ സഞ്ചിച്ചാതി പദസ്സ സഞ്ചേതേത്വാതി അത്ഥം ദസ്സേതി. വീതിക്കമചേതനായ സദ്ധിം ചേതേത്വാതി അത്ഥോ. ‘‘ന ദേസേതി ന വുട്ഠാതീ’’തി ഇമിനാ പരിഗൂഹതീതി ഏത്ഥ പരിഗൂഹനം നാമ അത്ഥതോ ന ദേസനം ന വുട്ഠാനന്തി ദസ്സേതി.
Jānanto āpajjatīti jānanto hutvā āpajjati. Iminā sañciccāti padassa sañcetetvāti atthaṃ dasseti. Vītikkamacetanāya saddhiṃ cetetvāti attho. ‘‘Na deseti na vuṭṭhātī’’ti iminā parigūhatīti ettha parigūhanaṃ nāma atthato na desanaṃ na vuṭṭhānanti dasseti.
യന്തി ‘‘സഞ്ചിച്ച ആപത്തിം ആപജ്ജതീ’’തി വചനം. തുമ്ഹേഹീതി പരിഹാരകാരകേഹി. സച്ചന്തി തഥം അവിതഥം. അഹമ്പീതി ചോദകോപി. പിസദ്ദേന പരിഹാരകം സമ്പിണ്ഡേതി. നന്തി ‘‘സഞ്ചിച്ചാ’’തിആദിവചനം. തന്തി തുവം, ത്വം വാ.
Yanti ‘‘sañcicca āpattiṃ āpajjatī’’ti vacanaṃ. Tumhehīti parihārakārakehi. Saccanti tathaṃ avitathaṃ. Ahampīti codakopi. Pisaddena parihārakaṃ sampiṇḍeti. Nanti ‘‘sañciccā’’tiādivacanaṃ. Tanti tuvaṃ, tvaṃ vā.
പുബ്ബാപരന്തി ഏത്ഥ പുബ്ബേ കഥേതബ്ബം പുബ്ബം, അപരമ്ഹി കഥേതബ്ബം അപരം, പുബ്ബഞ്ച അപരഞ്ച പുബ്ബാപരന്തി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘പുരേ’’തിആദി. ‘‘തസ്മിം പുബ്ബാപരേ’’തി ഇമിനാ പാളിയം പുബ്ബപരസ്സാതി ഏത്ഥ ഭുമ്മത്ഥേ സാമിവചനന്തി ദസ്സേതി.
Pubbāparanti ettha pubbe kathetabbaṃ pubbaṃ, aparamhi kathetabbaṃ aparaṃ, pubbañca aparañca pubbāparanti dassento āha ‘‘pure’’tiādi. ‘‘Tasmiṃ pubbāpare’’ti iminā pāḷiyaṃ pubbaparassāti ettha bhummatthe sāmivacananti dasseti.
ദ്വീഹീതി പാരാജികസങ്ഘാദിസേസവസേന ദ്വീഹി. പഞ്ചഹീതി ഥുല്ലച്ചയാദിവസേന പഞ്ചഹി. മിച്ഛാദിട്ഠിയാതി ‘‘നത്ഥി ദിന്ന’’ന്തിആദിനാ (ധ॰ സ॰ ൧൨൨൧) ദസവത്ഥുകായ മിച്ഛാദിട്ഠിയാ. അന്തഗ്ഗാഹികദിട്ഠിയാതി ‘‘സസ്സതോ ലോകോ’’തിആദിനാ (ദീ॰ നി॰ ൧.൩൧; മ॰ നി॰ ൧.൨൬൯) ദസവത്ഥുകായ അന്തഗ്ഗാഹികദിട്ഠിയാ. സബ്ബത്ഥാതി സബ്ബേസു ദുതിയഗാഥാസങ്ഗണികേസു.
Dvīhīti pārājikasaṅghādisesavasena dvīhi. Pañcahīti thullaccayādivasena pañcahi. Micchādiṭṭhiyāti ‘‘natthi dinna’’ntiādinā (dha. sa. 1221) dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā. Antaggāhikadiṭṭhiyāti ‘‘sassato loko’’tiādinā (dī. ni. 1.31; ma. ni. 1.269) dasavatthukāya antaggāhikadiṭṭhiyā. Sabbatthāti sabbesu dutiyagāthāsaṅgaṇikesu.
ഇതി ദുതിയഗാഥാസങ്ഗണികവണ്ണനായ യോജനാ സമത്താ.
Iti dutiyagāthāsaṅgaṇikavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / പരിവാരപാളി • Parivārapāḷi / ൧. ചോദനാദിപുച്ഛാവിസ്സജ്ജനാ • 1. Codanādipucchāvissajjanā
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / പരിവാര-അട്ഠകഥാ • Parivāra-aṭṭhakathā / ചോദനാദിപുച്ഛാവിസ്സജ്ജനാവണ്ണനാ • Codanādipucchāvissajjanāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ദുതിയഗാഥാസങ്ഗണികവണ്ണനാ • Dutiyagāthāsaṅgaṇikavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ചോദനാദിപുച്ഛാവിസ്സജ്ജനാവണ്ണനാ • Codanādipucchāvissajjanāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ചോദനാദിപുച്ഛാവിസ്സജ്ജനാവണ്ണനാ • Codanādipucchāvissajjanāvaṇṇanā