| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๒๘. โจรวตฺถุกถา
28. Coravatthukathā
๙๑. ทิฎฺฐปุโพฺพติ องฺคุลิมาโล ปุเพฺพ ทิโฎฺฐฯ อยนฺติ โจโรฯ โสติ องฺคุลิมาโลฯ อเญฺญสํ สนฺติกา วจนํ สุณนฺตีติ โยชนาฯ เตติ มนุสฺสาฯ อุพฺพิชฺชนฺติปีติ กาเยน อุพฺพิชฺชนฺติปิฯ อุตฺตสนฺติปีติ จิเตฺตน อุตฺตสนฺติปิฯ องฺคุลิมาโล ภิกฺขูหิ น ปพฺพาชิโต, นนุ ภควตา ปน สยํ ปพฺพาชิโต, อถ กสฺมา ‘‘น ภิกฺขเว’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ภควา สยํ ธมฺมสฺสามี’’ติฯ ธมฺมสฺสามีติ จ ธมฺมสฺส อิสฺสโร, ธเมฺมน วา เทวมนุสฺสานํ อิสฺสโร, อธิปตีติ อโตฺถฯ ภิกฺขูนํ อกรณตฺถาย ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทนฺติ โยชนาฯ ตตฺถาติ ‘‘น ภิกฺขเว’’ติอาทิวจเนฯ ‘‘ธชํ พนฺธิตฺวา’’ติอาทินา ธชสฺส พนฺธนํ ธชพโนฺธ, ธชพโนฺธ วิยาติ ธชพโนฺธ, ธชพโนฺธ หุตฺวา จรตีติ ธชพโนฺธติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ธชพโนฺธ, ตสฺมาฯ โยติ โจโรฯ ปนฺถทุหนํ วาติ ปเนฺถ ทุหนํ วาฯ ปญฺญายติ จาติ เอตฺถ จสโทฺท วากฺยสมฺปิณฺฑนโตฺถฯ น เกวลญฺหิ วิจรติเยว, อถ โข ปญฺญายติ จาติ อโตฺถฯ อิทนฺติ โจรกมฺมํฯ รชฺชนฺติ ราชภาวํฯ โสติ ราชปุโตฺตฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ตสฺมินฺติ ราชปุเตฺตฯ ปุเพฺพติ ปุพฺพกาเลฯ ตนฺติ โจรํฯ เอวนฺติ อิมินากาเรน, ชานนฺติ เจติ โยชนาฯ อทิสฺสมานาติ อตฺตานํ อปญฺญายมานาฯ อิทํ สนฺธิเจฺฉทาทิโจเร สนฺธาย วุตฺตํ, น อมฺพลพุชาทิโจเรฯ ปจฺฉาปีติ เถยฺยกรณโต ปจฺฉาปิฯ เตปีติ โจเรปิฯ
91.Diṭṭhapubboti aṅgulimālo pubbe diṭṭho. Ayanti coro. Soti aṅgulimālo. Aññesaṃ santikā vacanaṃ suṇantīti yojanā. Teti manussā. Ubbijjantipīti kāyena ubbijjantipi. Uttasantipīti cittena uttasantipi. Aṅgulimālo bhikkhūhi na pabbājito, nanu bhagavatā pana sayaṃ pabbājito, atha kasmā ‘‘na bhikkhave’’ti vuttanti āha ‘‘bhagavā sayaṃ dhammassāmī’’ti. Dhammassāmīti ca dhammassa issaro, dhammena vā devamanussānaṃ issaro, adhipatīti attho. Bhikkhūnaṃ akaraṇatthāya bhikkhūnaṃ sikkhāpadanti yojanā. Tatthāti ‘‘na bhikkhave’’tiādivacane. ‘‘Dhajaṃ bandhitvā’’tiādinā dhajassa bandhanaṃ dhajabandho, dhajabandho viyāti dhajabandho, dhajabandho hutvā caratīti dhajabandhoti vacanatthaṃ dasseti. Tasmāti yasmā dhajabandho, tasmā. Yoti coro. Panthaduhanaṃ vāti panthe duhanaṃ vā. Paññāyati cāti ettha casaddo vākyasampiṇḍanattho. Na kevalañhi vicaratiyeva, atha kho paññāyati cāti attho. Idanti corakammaṃ. Rajjanti rājabhāvaṃ. Soti rājaputto. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Tasminti rājaputte. Pubbeti pubbakāle. Tanti coraṃ. Evanti iminākārena, jānanti ceti yojanā. Adissamānāti attānaṃ apaññāyamānā. Idaṃ sandhicchedādicore sandhāya vuttaṃ, na ambalabujādicore. Pacchāpīti theyyakaraṇato pacchāpi. Tepīti corepi.
๙๒. ภเยนาติ ภยโตฯ เอเต ปนาติ ภิกฺขู ปนฯ ลทฺธาภยตฺตาติ ราชโต ลโทฺธ อภโย อิเมหีติ ลทฺธาภยา, เตสํ ภาโว ลทฺธาภยตฺตํ, ตสฺมาฯ การเภทโกติ เอตฺถ การสโทฺท รุกฺขวิเสเส =๐๙ จ สกฺกาเร จ พนฺธนาลเย จ ปวตฺตติ, อิธ ปน พนฺธนาลเยติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘การํ วุจฺจติ พนฺธนาคาร’’นฺติฯ พนฺธนาคารญฺหิ กโรนฺติ ตํ ปเวสิเต ชเน หิํสนฺติ เอตฺถาติ ‘‘การา’’ติ วุจฺจติฯ อิธาติ ‘‘การเภทโก’’ติปเทฯ ทีปพนฺธนํ วา โหตูติ โยชนาฯ อิเมหิ ปเทหิ น เกวลํ พนฺธนาคารํเยว การา นาม โหติ, อถ โข อนฺทุพนฺธนาทีนิปิ การาเยว นามาติ ทเสฺสติฯ โยติ โจโรฯ เอเตสูติ พนฺธเนสุฯ มุญฺจิตฺวา วาติ รชฺชุพนฺธนํ นิเพฺพเฐตฺวา วาฯ อิเมหิ ปเทหิ น เกวลํ การาย ภินฺทนโต เอว การเภทโก นาม โหติ, อถ โข ฉินฺทนมุญฺจนวิวรเณหิปิ การเภทโกเยว นามาติ ทเสฺสติฯ ทีปนฺตรนฺติ พนฺธนทีปโต อนฺตรํ อญฺญํ ทีปนฺติ อโตฺถฯ จกฺกวาฬพนฺธนํ ภินฺทิตฺวา จกฺกวาฬนฺตรํ คโต อฎฺฐกถายํ น วุโตฺตฯ โสติ นโจรโกฯ คามนิคมปฎฺฎนาทีนีติ เอตฺถ ปฎฺฎนนฺติ นาวาปฎฺฎนํ, สกฎปฎฺฎนญฺจฯ เกณิยาติ รโญฺญ ทาตพฺพอาเยนฯ ตนฺติ เกณิํฯ นิธานนฺติ นิกฺขณิตฺวา ฐปิตํ ธนํฯ อุปสํหริตฺวาติ ราชาทีนํ สนฺติกํ หริตฺวาฯ ตนฺติ กสิกมฺมาทีหิ สมฺปาเทตฺวา ชีวนฺตํฯ ตเตฺถวาติ พนฺธาปิตฎฺฐาเนเยวฯ
92.Bhayenāti bhayato. Ete panāti bhikkhū pana. Laddhābhayattāti rājato laddho abhayo imehīti laddhābhayā, tesaṃ bhāvo laddhābhayattaṃ, tasmā. Kārabhedakoti ettha kārasaddo rukkhavisese =09 ca sakkāre ca bandhanālaye ca pavattati, idha pana bandhanālayeti dassento āha ‘‘kāraṃ vuccati bandhanāgāra’’nti. Bandhanāgārañhi karonti taṃ pavesite jane hiṃsanti etthāti ‘‘kārā’’ti vuccati. Idhāti ‘‘kārabhedako’’tipade. Dīpabandhanaṃ vā hotūti yojanā. Imehi padehi na kevalaṃ bandhanāgāraṃyeva kārā nāma hoti, atha kho andubandhanādīnipi kārāyeva nāmāti dasseti. Yoti coro. Etesūti bandhanesu. Muñcitvā vāti rajjubandhanaṃ nibbeṭhetvā vā. Imehi padehi na kevalaṃ kārāya bhindanato eva kārabhedako nāma hoti, atha kho chindanamuñcanavivaraṇehipi kārabhedakoyeva nāmāti dasseti. Dīpantaranti bandhanadīpato antaraṃ aññaṃ dīpanti attho. Cakkavāḷabandhanaṃ bhinditvā cakkavāḷantaraṃ gato aṭṭhakathāyaṃ na vutto. Soti nacorako. Gāmanigamapaṭṭanādīnīti ettha paṭṭananti nāvāpaṭṭanaṃ, sakaṭapaṭṭanañca. Keṇiyāti rañño dātabbaāyena. Tanti keṇiṃ. Nidhānanti nikkhaṇitvā ṭhapitaṃ dhanaṃ. Upasaṃharitvāti rājādīnaṃ santikaṃ haritvā. Tanti kasikammādīhi sampādetvā jīvantaṃ. Tatthevāti bandhāpitaṭṭhāneyeva.
๙๓. ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ โย โกจิ ปลาโตติ สมฺพโนฺธฯ นนฺติ ยํ กิญฺจิ ชนํ, ลิขาเปตีติ โยชนาฯ ปเณฺณ วาติ กุเส วาฯ อสฺสาติ ชนสฺสฯ ทณฺฑนฺติ ธนทณฺฑํฯ ลิขิตโกติ ลิขิตโพฺพติ ลิขิโต, โสเยว ลิขิตโกฯ
93.Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. Yo koci palātoti sambandho. Nanti yaṃ kiñci janaṃ, likhāpetīti yojanā. Paṇṇe vāti kuse vā. Assāti janassa. Daṇḍanti dhanadaṇḍaṃ. Likhitakoti likhitabboti likhito, soyeva likhitako.
๙๔. โย ปน กสาหิ หญฺญตีติ สมฺพโนฺธฯ อิมินา อเญฺญหิ กสาหิ หญฺญตีติ กสาหโตติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘อยเมว เต ทโณฺฑ โหตู’’ติ อิมินา กตํ ทณฺฑกมฺมํ อิมสฺสาติ กตทณฺฑกโมฺมติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ อลฺลวโณติ ตินฺตวโณฯ ฆาเตตฺวาติ หนิตฺวา ปหริตฺวาติ อโตฺถฯ คณฺฑิคณฺฑิโยติ โผฎโผฎาฯ สนฺนิสินฺนาสูติ คณฺฑีสุ ปกติสรีเรน สมํ นิสินฺนาสุฯ
94. Yo pana kasāhi haññatīti sambandho. Iminā aññehi kasāhi haññatīti kasāhatoti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Ayameva te daṇḍo hotū’’ti iminā kataṃ daṇḍakammaṃ imassāti katadaṇḍakammoti vacanatthaṃ dasseti. Allavaṇoti tintavaṇo. Ghātetvāti hanitvā paharitvāti attho. Gaṇḍigaṇḍiyoti phoṭaphoṭā. Sannisinnāsūti gaṇḍīsu pakatisarīrena samaṃ nisinnāsu.
๙๕. กตทณฺฑกมฺมภาโว ตาว ปุริมนเยเนว เวทิตโพฺพ โหตุ, กถํ ปน ลกฺขณาหตภาโว เวทิตโพฺพติ อาห ‘‘ยสฺส ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ตเตฺตนาติ ตาเปนฯ ลกฺขณนฺติ สญฺญาณํฯ โสติ ชโนฯ ภุชิโสฺสติ ภุโช เอตสฺสตฺถีติ ภุชิโสฺส (ม. นิ. ฎี. ๒.๔๒๖)ฯ ปเรหิ อปาลิโต จ อนโชฺฌหราปิโต จ หุตฺวา สยเมว อตฺตานํ ปาลเนน จ โภชนํ อโชฺฌหรเณน จ สมนฺนาคโตติ วุตฺตํ โหติฯ อสฺสาติ ลกฺขณาหตสฺสฯ วณาติ อรูนิฯ ตานิ หิ ยสฺมา วณนฺติ คตฺตานิ วิจุณฺณานิ กโรนฺติ, ตสฺมา วณาติ วุจฺจนฺติฯ รูฬฺหาติ ตรุณมํเสน รุหาฯ ติมณฺฑลวตฺถสฺส ลกฺขณาหตสฺส ชนสฺสาติ สมฺพโนฺธฯ
95. Katadaṇḍakammabhāvo tāva purimanayeneva veditabbo hotu, kathaṃ pana lakkhaṇāhatabhāvo veditabboti āha ‘‘yassa panā’’tiādi. Tattha tattenāti tāpena. Lakkhaṇanti saññāṇaṃ. Soti jano. Bhujissoti bhujo etassatthīti bhujisso (ma. ni. ṭī. 2.426). Parehi apālito ca anajjhoharāpito ca hutvā sayameva attānaṃ pālanena ca bhojanaṃ ajjhoharaṇena ca samannāgatoti vuttaṃ hoti. Assāti lakkhaṇāhatassa. Vaṇāti arūni. Tāni hi yasmā vaṇanti gattāni vicuṇṇāni karonti, tasmā vaṇāti vuccanti. Rūḷhāti taruṇamaṃsena ruhā. Timaṇḍalavatthassa lakkhaṇāhatassa janassāti sambandho.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi
๒๘. องฺคุลิมาลโจรวตฺถุ • 28. Aṅgulimālacoravatthu
๒๙. การเภทกโจรวตฺถุ • 29. Kārabhedakacoravatthu
๓๐. ลิขิตกโจรวตฺถุ • 30. Likhitakacoravatthu
๓๑. กสาหตวตฺถุ • 31. Kasāhatavatthu
๓๒. ลกฺขณาหตวตฺถุ • 32. Lakkhaṇāhatavatthu
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / โจรวตฺถุกถา • Coravatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ราชภฎาทิวตฺถุกถาวณฺณนา • Rājabhaṭādivatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / โจรวตฺถุกถาวณฺณนา • Coravatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / โจรวตฺถุกถาวณฺณนา • Coravatthukathāvaṇṇanā
